DE MACHT
VAN HET
KLEINE
BEELDSPRAAK
t i\^.i
jeugdwerk
van
slauerhoff
schrijvers schrijven
t
rr i
willem g. van maanen HET NICHTJE VAN MOZAR T
PZC/ weekendkrant
ZATERDAG 21 MEI 1983
ir
Hoewel Slauerhoff (1898-1936) al bijna een halve eeuw geleden stierf, is de studie van zijn
werk nog maar nauwelijks op gang gekomen. Er verschijnen de laatste jaren wel vrij
veel boeken over hem, ook herdrukken van oudere studies, die dan zelden worden bijgewerkt
of herzien. Allerlei teksten van Slauerhoff zelf werden bijeengebracht en de tijdens zijn leven
verschenen werken, zowel in proza als in poëzie, werden herdrukt. Soms in voorbeeldige,
soms in onzorgvuldige edities.
Er ontbreekt echter nog steeds een nen Ze hebben daarom zo volledig 1916 nog maar vijf jaar bestond als
werkelijk goede, volkomen betrouw- mogelijk uitgezocht wat Slauerhoff in tegenhanger van het traditionele
bare uitgave van zijn hele werk. Er zijn studententijd gepubliceerd heeft corps. Propria Cures was weliswaar
zijn met zijn bundels soms eigenaardi- in studententijdschriften en -jaarboe- formeel voor alle studenten, maar in
ge dingen gebeurd. Het meest frap- ken. Dit was pionierswerk, en niet feite werd dat blad toch gedomineerd
pante geval is wel de al in 1960 door eens zo eenvoudig, omdat het werk. door het corps. Er bestond een zekere
Vestdijk aan de kaak gestelde blun- zoals ook nu nog vaak het geval is in rivaliteit: de corpsleden vonden USA
der met het gedicht 'De afgescheiden zulke bladen, meestal onder pseudo- minderwaardig. Dat Slauerhoff de kn-
gemeente'. dat nog steeds te vinden is niem verscheen. Alles wat ze hebben tiek op zijn eigen club in PC publi-
in de groep verzen 'Holland op zijn...' kunnen vinden, staat in dit boekje, ceerde was begrijpelijkerwijs voor ve-
uit 'Al dwalend' Wie dit vers kritisch dat de tijd november 1916 tot maart len moeilijk te verkroppen,
dan wel onbevangen leest móet wel 1920 beslaat. Slechts weinig van dit In dit licht moet men het al vaker
merken dat het geen kritiek op kerk- alles is uiteindelijk in de 'Verzamelde vermelde 'De afgescheiden gemeente'
gangers kan zijn. Het is dan ook een Gedichten' terechtgekomen: een paar zien ik citeer de versie uit de
volkomen verdwaald vers uit Slauer- van de Franse verzen zijn te vinden in Verzamelde Gedichten, omdat daarin
"hoffs studententijd, een vers waarin 'Eerste Verzen' en het reeds genoem- de slotregel werd gecorrigeerd:
hij zijn clubgenoten weliswaar verge- de 'De afgescheiden gemeente' kwam
lijkt met de bekrompen kerkgangers, zoals gezegd door een vergissing tus-
maar dat is dan ook alles. Hoewel sen 'Al dwalend', waaruit het hopelijk
Vestdijk dus al in Maatstaf 8.1960. op nog wel eens verdwijnen zal.
die vergissing attendeerde, figureert Een vroegrijp talent was Slauerhoff
het. ook nog slechte, gedicht nog beslist niet, in 1920 was hij al 22 jaar. Volbracht zijn alle wekelijksehe plichten.
steeds in de Verzamelde Gedichten in Hij debuteerde officieel met de bun- En Vrijdagsavonds gaan ze vroom Ier
de bundel 'Al dwalend' del 'Archipel' in december 1923. de kerke
"Vestdijk schreef dat dit gedicht onmo- maand waarin hij ook afstudeerde. Oia^e. non s ooojipnoers rood woord le
selijk een 'critiek op de Hollandsche Uit 1929 is vrijwel niets, uit 1920.1921 „e,sicrkr
vroomheid' kon zun. omdat het „on- en 1923 niets in dit boekje opgeno-
verklaard laat waarom de 'vromen' men. Hij werkte toen wel mee aan De
alleen vrijdagsavonds ter kerke gaan. Nieuwe Tijd en Het Getij maar was opjoarliedre» te woimeeren.
'jaarbederen zingen en zich. in hun niet meer werkzaam als student- Dal slijpt te?i Ziemel cn te twalef uren
gebouw troosten met 'kaas en mos- auteur. Mogen de vroomen zelfgenoegzaam keuren
terd'. In werkelijkheid is het een min Terug dus naar 1916, het jaar waarin
of meer cryptisch spotsonnet op USA hij eindexamen RHBS in Leeuwarden Nog enklen zitten m de kille kerk.
ide studentenvereniging. HW). dat in deed. en medicijnen ging studeren Zich troostend met een portie kaas met
het studententijdschrift Propria Cu- aan de Universiteit van Amsterdam, mosterd.
res heeft gestaan, en dat Slauerhoff Hij werd daar lid van de studenten- Armzal'9er als hongrige kerkra lei
hans warren
lopende onenigheid. Opvallend is
verder dat Slauerhoff blijkbaar al
tijd heel onduidelijk schreef, zelfs als
hij verzen inzond, gezien de oproep in
PC: ..Dichter der US A-sonnetten.
Gelieve uw pseudoniem op te geven
en duidelijker te schrijven".
Het aardige van dit boek 'Slauerhoff
student bauteur' is dat de samenstel
lers aldoor m kort bestek dat geharre
war duidelijk schetsen door de andere
partij ook aan het woord te laten. Ze
doen dit zonder partij te kiezen. Zo
doende is het einde zelfs een recht
streekse afgang voor de jonge dichter
Hun houding tegenover Slauerhoff is
verwoord in het citaat uit Klikspaans
'De Student-Auteur'
Zijn overdreven gevoel van eigenwaarde,
telkens op de hardste proeven gesteld,
telkens belemmerd en gekwetst, maakt
hem stuurscli. scherp, bitter, beleedigend
Behalve de scheldverzen die in wezen
enkel curiositeitswaarde hebben, be
vat het boek ook alle Franse verzen
die Slauerhoff in die tijd publiceerde
en waarvan er later een drietal, merk
waardig genoeg ten tijde van hun
ontstaan reeds geprezen, in zijn offi
ciële werk terechtgekomen zijn,
Voorts alle prozateksten. Daaronder
zijn enkele stukken hoogst interes
sant. namelijk 'De macht van het
kleine' (Noodlotsroman in zes bedrij
ven plus epiloog), van februari 1917 en
zijn 'Intree' geschreven voor PC van
oktober 1919. een soort geloofsbelijde-
nooit bestemd kan hebben om in de vereniging Umtas Studiosorum Am-
bundel Al dwalend te worden opgeno- stelodamensium. bij afkorting USA.
men "i30i Zijn warse karakter, waar al zoveel En jaagt de achterblijvers uil de kerk
over geschreven is, blijkt al duidelijk Dn is de Dienst dier op hun sekte pratlen.
Dit wordt geciteerd in het bijzon- in die periode: hij heeft over die
der aardige boekje 'Slauerhoff, vereniging ..veel slechts en weinig Het is niet geestig, het is bijzonder
student auteur' dat samengesteld goeds gezegd, maar toch is hij lid slecht, enkel stokerig, boosaardig,
.werd door Eep Francken. Geerte van gebleven, in elk geval tot het begin Waar Slauerhoff optrad ontstond ook
Munster en Arie Pos. van 1920" (8/9). in die jaren prompt ruzie. Toen hij
Deze drie Slauerhoff-bewonderaars Slauerhoff maakte voornamelijk uiteindelijk, in oktober 1919, redac-
zijn ervan uitgegaan dat het bij een scheldpoëzie en publiceerde die in teur werd van Propria Cures, ging
dichter van dit formaat ook heel inte- Propria Cures. Dat zette veel kwaad het ook daar snel mis, vier maanden
'r'essant is om te zien hoe hij is begon- bloed. USA was een vereniging die in later moest hij aftreden wegens hoog-
Spoedig komt dan de sluimerdronken kos-
Niemand die in Slauerhoff geïnteres
seerd is, mag zich dit boekje laten
ontgaan Het bevat geen geweldige
teksten en veel bijzonder slechte poë
zie. maar. om de samenstellers nog
eens te citeren:
„Slauerhoff is niet meer de omstreden
dichter van een jongere generatie,
maar wordt zo ongeveer gezien als de
grootste van zijn tijd. Zijn -reputatie
kan door publikatie van beginners-
werk niet meer geschaad worden'' (8*
Slauerhoff student auteur. Samengesteld
door Eep Krancken. Geerte van Munster en
Arie Pos. Met foto's. Nijgh Van Dilmar.
's-Gravenhage, 96 pag.: t" 24,50.
3
- i
Karet van het Reve
i Van onze kunstredactiei
De makers van het NOS-programma Beeldspraak hebben voor een
nieuwe serie van acht literaire programma's van hun oude, door
wrochte werkwijze moeten afzien. Prijzen, diepgaand onderzoek en andere
dure activiteiten waren er nauwelijks meer bij. Er ligt daarom een serie
programma's op de plank voor uitzending tussen dinsdagavond en het
komend najaar die met een simpele formule moeten 'aanvullen' wat de
omroepen te weinig aan literatuur doen. Dat is immers de taak van de
NOS.
Bovendien bestaat er een behoefte zal Schierbeek nog een aflevering
aan literatuur op televisie. Volgens voor zijn rekening nemen. Hij praat
eindredacteur Jan Venema is het dan met Gerrit Krol. Karei van het
huidige hoge niveau en de 'giganti
sche vitaliteit' van de Nederlandse
schrijvers sinds de Vijftigers niet
meer voorgekomen.
Venema betreurt vanzelfsprekend,
dat hij met een piepkleine begroting
moest werken wat voor dit onder
werp bijna automatisch een studio-
gesprek inhoudt. Maar binnen die
grenzen heeft hij een vorm gevonden,
waarbij de kijker niet voor de zoveel
ste keer geconfronteerd wordt met
het 'lagereschool-
onderwijzerssyndroom'. zoals Vene
ma het noemt.
Geen onderdanige presentator dus.
die in uiterste beleefdheid en met
een heilig respect voor de schone
letterkunde voorzichtig zijn cliché
vragen oplepelt. Venema laat de
schrijvers praten met schrijvers. Een
dialoog op basis van gelijkwaardig
heid kan zo het gemakkelijkst gerea
liseerd worden, volgens de eindre
dacteur. De regie van de acht pro
gramma's was in handen van Jonne
Severijn en Kees Hin.uo2
Dinsdag begint de serie mei een
gesprek dat Karei van het Reve
had met de columnist Hugo Brandt
Corstius. Een dialoog met een ui
terst boeiend woordenspel, waar
echter volgens Van het Reve 'geen
verstandig woord' door Brandt Cor
stius aan wordt bijgedragen.
Van deze laatste is bekend dat hij
onder meer de schuilnamen Piet
Grijs, Battus, Jan Eter en Stoker
gebruikt.
Onder dc oppervlakte van Van het
Reves vragenspel over de slachtof
fers van de columnist, zijn werkwijze
en eigenaardigheden, speelt ook de
kinderlijke nieuwsgierigheid van de
ondervrager. Eigenlijk wil hij wel
welen achter welke andere pseudo
niemen Brandt Corstius zich nog.
probeert te verschuilen. De meeste
suggesties worden echter beant
woord in de derde persoon en het
gesprek gaat al snel over naar enkele
bezetenheden van de schrijver.
Zo wil hij binnen een half jaar een
complete catalogus maken van zoge
naamde 'omdraai-zinnen' in alle ta
len. 'Stomvervelend', zo zegt hij zelf.
maar hij houdt zveel van complete
boeken die goedgeorganiseerd zijn
dat hij dit werk wil volbrengen. Al
was het maar om het onderwerp uit
zijn gedachten te kunnen zetten.
Op 31 mei praat Bert Schierbeek met
tekenaar-dichter-schilder Lucebert
in zijn Spaanse atelier. In september
Reve komt op 30 augustus nog 6
terug, in een gesprek met Anc*
G Schmidt.
Verder praat medebedenker vapi
programma K. Schippers m«
Alberts (7 jupi) en Hellema (13*
tember) en ondervraagt Willem;
Toorn op 14 juni de dichter S
Faverey en een week later de sctr
ster Doeschka Meijsing. (Dime:
Nederland 2, 23.00 uur
Bert Schierbeek
Deze week verscheen een boek
over de Nederlandse journalist,
politicus en hoogleraar Carel Ger-
retson (1884-1958), leider van de
rechtse oppositie tegen de dekoloni
satie van Nederlands-Indiè. 'Gerret-
son en Indië' is geschreven door de
historicus Emile Henssen (33), die er
donderdag aan de Groninger uni
versiteit op promoveerde tot doctor
in de letteren.
Gerretson kreeg ook grote bekend
heid als dichter, onder het pseudo
niem Geerten Gossaert. In 1911 pu
bliceerde hij de bundel 'Experimen
ten'. die vorig jaar een zestiende
druk beleefde. Gerretson, volgens
Gerretson-Gossaert
Henssen actief ii
Nederlandse Beweging en een EL- d
met het fascisme, was zeer bet
over de toekomst van Nederlan
Indie. Niet zozeer omdat hij beg!5tt
was met het lot van Indonesië en;
bevolking dat intesseerde h
weinig, volgens Henssen ra
temeer omdat Nederland zónt r'
haar kolonie een onbeduidende sla1,1
zou worden. „Een melkboerdertji )n
de Noordzee'. Zijn angst werdftD
obsessie en resulteerde in het opril
ten van de Utrechtse indologie
faculteit, die als tegenhanger mo
dienen voor de te vooruitstrevi
gevonden officiële Indische n
stuursopleiding in Leiden. De fst
teit in Utrecht, die gesteund
door het bedrijfsleven, onder anc
de Shell, werd de oliefaculteil
noemd. Toen Indonesië onafha; 3
lijk werd. schrijft Henssen, verlos a
oliefaculteit haar bestaansrecfc r
werd opgeheven, ondanks heti
dat Gerretson daartegen als ee
zende tekeer ging. Volgens de G
mnger historicus was Gerretsots
gespleten figuur omdat hij alssj
pathisant van de Vlaamse Bestf
bijvoorbeeld pleitte voor Vlas a
autonomie, terwijl hij met Indièi L-
maal de andere kant opging 0 ii
stond hij met één been in het Ei«
van de veelvolkerenstaten, maais
het andere in de wereld van
nationalisme.
Het nichtje van Mozart, niet Van Maanen's
nieuwe roman, maar 'Das Basle', Maria Anna
Thekla Mozart, heeft al heel wat pennen in bewe
ging gebracht Als je het goed overdenkt is het
komisch. Een vlammetje destijds, een paar brieven
van tussen 1777 en 1781 weg, en na dat minuscule
rookwolkje was er nooit een smet gekomen op het
leven van mozart. Een smet althans in de ogen van
de bewonderaars die van Mozart een heilige wilden
maken, in de tijden van preutsheid en pseudo-
kuisheid die achter ons liggen. Wal heeft het hen
gestoord! Een genie als Mozart, dat zulke 'onaardse'
muziek geschreven had, verdenken van incest (nou
ja, met een nichtje) was infaam.
Van obsceen taalgebruik te zuiveren was hij niet,
want Mozart schreef zijn nichtje onder andere 'Leek
mich im Arsch', of hij eindigde een heel beruchte
briefin zijn eigenzinnige Frans aldus: ,,Je vous baise
vos mains, votre visage, vos genoux et votre afin,
tout ce que vous me permettés de baiser" (13
november 17771 En wal te denken van de canon KV
382: ..Leck mir den Arsch fein recht schön sauber?"
Kostelijke brieven zijn het. sproeiend van fantasie,
levenslust en geilheid, en je moet al een heel rare
kronkel in je hersens hebben als je deze zaken alleen
als onschuldige grapjes of symbolen af wil doen. Ook
al is het een feit dat men zich in die tijd veel
ongegeneerder gedroeg, losser in de mond was.
toespelingen maakte Hoe dan ook, de brieven zijn
bewaard gebleven. Constanze. Mozarts weduwe zag
er blijkbaar met zoveel aanstootgevends in. al wou ze
ze. in 1799. liever met integraal af laten drukken.
Mozart en das Basle haalden allerlei epistolaire
grappen uit. Ze schreven soms achterstevoren en
maakten zelf woorden die niemand nog heeft kunnen
thuisbrengen. 'Spunicunifait' bijvoorbeeld Ook 'kas-
tenfrey' is nog steeds een raadsel. Ik zou zeggen:
twijfel er niet aan. ze zijn scabreus, net als de rest.
Waarom Mozart lubben1 Moet een genie ook nog een
geslachtloze heilige zijn0 Waarom mag hij geen
aardigheid hebben gehad in platte faecale humor en
anale erotiek? Mozart en zijn nichtje hebben te
oordelen naar de echo die uit de brieven opklinkt,
een kostelijke tijd gehad die stellig zijn neerslag
heeft gekregen in veel muziek waar we tot de dag van
vandaag van genieten, En zeker is dat dat nichtje
niet moeilijk in de omgang was. twee jaar later kreeg
ze een buitenechtelijk kind, verwekt door een kanun
nik.
Weinig genieën zullen voldoen aan de canon, opge
steld met behulp van de bekrompen maten van
burgermansfatsoen en zelfs van wetten.
Hoe het ook zij: de eigenaardige verhouding van
Mozart met zijn nichtje is een van de belang
rijkste motieven in de roman van Willem G. van
Maanen (1920) die dan ook de titel 'Het nichtje van
Mozart' gekregen heeft. Het is een merkwaardig
boek geworden, wonderlijk van compositie ook.
Evenals in Van Maanen's voorafgaande boek 'Een
eilandje van pijn' werd er geëxperimenteerd met de
opbouw.
hans warren
LETTERKUNDIGE KRONIEK
nichtje. Lotte groeit op alsof zij hun eigen kind is.
Steiner is dol op haai', hij is degene die haar
opvoeding en ontwikkeling leidt en het is de lezer wel
spoedig duidelijk dat zijn belangstelling voor haar
anders ligt dan de gewone oom-nichtje of vader-
dochter verhouding. En uiteraard ook totaal anders
dan eventueel in het geval Mozart. waar geen
generatieverschil was: Mozart was bijna 22, het
nichtje 19.
Omdat Steiner zich nooit duidelijk uitspreekt ln zijn
gedenkschriften, eerder op een wat insinuerende
manier toespelingen maakt, krijgt de lezer eerst het
vermoeden dat Lotte mogelijk zijn kind is, door hem
verwekt bij de tweelingzuster van zijn vrouw en, veel
later, na de dood van zijn vrouw, dat Lotte zijn
minnares wordt
Wederzijdse jaloezie zal dan zeer definitief een eind
aan Lotte' s verblijf in zijn huis maken
maar ze geven wel kleur aan dit deel van de roman.
Zoals reeds gezegd, dit eerste deel, ook qua omvang
het belangrijkst, is door de afstandelijke, wat krege
le. originele toon fascinerend, en misschien wel het
beste proza dan Van Maanen tot nu toe schreef.
De delen of hoofdstukken die volgen en het korte
Nawoord hebben iets van een tour de force die niet
helemaal geslaagd is te noemen.
Een Nederlandse schrijver van wie een boek in het
Duits vertaald is dat ook al met Mozart in verband
staat, reist naar Salzburg. Wegens vertragingen is
zijn gereserveerde hotelkamer aan een ander gege
ven. maar men heeft nog een eenvoudiger vertrek
voor hem Later bij het diner zit hij tète-a-téte met de
dame die zijn oorspronkelijke kamer heeft. Ze is
••a i zijn leeftijd en om het verhaal nu mar
kort te houden: het bljkt Lotte te zijn, net u!
Austealié gearriveerd omdat haar oom gestorvenu
De ik-figuur begeleidt haar later naar het steröiim
waar hij ook Schorn ontmoet. Hij is Lotte tot grote
steun en als afscheidsgeschenk geeft zij hem hfi
manuscript van Steiner. wat dus betekent dat dedi
van dit boek de inhoud van deze momoires behelst
Op deel II volgt dan als III een lange brief van Low
aan de Nederlandse schrijver, waarin ze hem noi ij
meer vertelt, onder andere dat zij de dochter re: tl
Steiner dan wel van Schorn is: beiden behoordentö
de minnaars van haar moeder. Ze weet alleen zete
dat ze niet de dochter van de echtgenoot van ha:
moeder is.
Het eerste deel bestaat uit de memoires, opgetekend
door een oude man. Wolf Steiner. eens archivaris van
het Mozarteum te Salzburg. Deze notities breken
midden in een woord af; later merkt de lezer dat op
dat ogenblik Steiner door een hersenbloeding getrof
fen werd en boven zijn geschrift stierf.
Dit eerste deel van het boek is voortreffelijk geschre
ven. ik zou zelfs het woord supeneur willen gebrui
ken. Van Maanen heeft zich sterk ingeleefd in de
figuur van de wat zonderlinge, opportunistische
Steiner die na de debacle in zijn leven op warse.
wrevelige en vaak toch gevoelige manier enkele
brokstukken van zijn chaotische bestaan opbiecht
Zijn belangstelling voor de eventuele incestueuze
handelingen van Mozart is verklaarbaar: bij hemzelf,
Steiner. zijn de zaken nog scherper toegespitst. Zijn
vrouw bleek onvruchtbaar, haar tweelingzuster had
een dochtertje, in 1939 geboren. Bij het bombarde
ment van Salzburg op 16 oktober 1944, waarbij ook
het Mozarteum getroffen werd, komen zeven van de
negen in dat gebouw aanwezige mensen om. Daaron
der zijn de moeder en de vader van de kleine Lotte
De enigen die het er levend afbrengen zijn Frau
Weber, de echtgenote van de huisbewaarder, en haar
dochtertje Luise, ongeveer even oud als Lotte. De
Steiners. kinderloos dus, ontfermen zich over het
Door een te kunstmatig aandoende ingreep van
de schrijver keert namelijk Luise Weber, het
dochtertje van de huisbewaarder dal het bombarde
ment overleefde, in Steiners leven terug. En wel als
femme fatale. Ze is muziekstudente en ook al
geïnteresseerd in de verhouding tussen Mozart en
het Basle.
Ze zoekt contact met de archivaris om de 'Basle-
briefe' zo nauwkeurig mogelijk te kunnen bestuderen
en tevens doet ze onbeschaamde pogingen Steiner te
verleiden, althans van zijn stuk te brengen Ze slaagt
er in zijn hoofd volkomen op hol te doen slaan haar
drijfveren zijn en blijven duister, al wordt er later wel
een suggestie aan de hand gedaan en ze drijft hem
uiteindelijk tot het plegen van een daad die hem zijn
baan gaat kosten Lotte is jaloers op Luise. Steiner
van zijn kant vergeeft Lotte haar vriendschap of
verhouding met een Turkse goudsmid niet Zo komt.
de breuk: oom beledigt zijn nichtje dodelijk. Ze
vertrekt naar Australië en houdt haar woord: ze wil
Wolf Steiner enkel nog als lijk terugzien
Als Steiner aan zijn memoires begint, is Lotte al
achttien jaar weg, ze heeft in Australië een gezin,
twee zonen. Enkele andere lijnen die door dit vrij
ingewikkelde verhaal lopen, als dc vriendschap van
Steiner met Erwin Schorn, curator van het Mozar
teum, moeten hier buiten beschouwing blijven,
In het Nawoord, wordt dan nog eens verslg
uitgebracht van een tweede bezoek van de Nedt;
landse schrijver aan Salzburg. Hij ontmoet nu ooi
eindelijk Luise Weber, de femme fatale die her
intrigeert. Maar alles is nu ontnuchterd, het
heimzinnigc van het bock is weg. Van Maanen heeft
waar hij zelf al bevreesd voor was, getuige
begin van het Nawoord met zijn al te uilvoerip
verklaringen en suggesties het boek een beetje
nek omgedraaid. Jammer.
Onverklaard blijft waarom het Mozarteum nooil*
genoemd wordt. Hel is nu eens Mozartium, dc
weer Mozarteanum. Mozartinum en Mozartineuo
En wat nu Mozart en zijn Basle betreft: een werkdj
nieuwe visie wordt daar niet. op gegeven. Voor
Van Maanen zich al duidelijk uitspreekt, blijkt
dat ook naar zijn mening de verhouding tussen dl
twee niet onschuldig is geweest. Zelfs wordt geo?
perd dat Mozart s moeder in het complot hrf
gezeten, teneinde haar zoon uit de handen van®
ambitieuze zestienjarige zangeres Aloisïa Weber
houden. Maar echt verrassende facetten krijgt mi
niet te zien. wat Spunicunifait is weet ook VS
Maanen niet en de veronderstelling dat het al «ves
mysterieuze 'kastenfrey' zonder broek, dus in je blo
kont. zou kunnen betekenen is niet erg overtuigen
Toch kan ik de lectuur van 'Het nichtje van Mozai
wegens het boeiende eerste deel beslist aanbevetó
n Mozart'. h
