IZEEUWSCH-
VLAANDEREN
rjfc
of toch maar bij belgië?
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
nhet Land van Hulst ligt het draaiboek inmiddels klaar. Daar kan Zeeuwsch-Vlaanderen
bij wijze van spreken vandaag nog worden uitgeroepen tot onafhankelijke staat. Het plan
ontsproten aan liberale breinen. De staatsvorm is een republiek, maar dan wel één met het
efklimaat van het vorstendom Monaco. Belastingen worden afgeschaft, belastingkantoren
imeer van die boze gebouwen worden in gebruik genomen als croscentra en gokhuizen. Die
lan de voornaamste bron van inkomsten vormen. Niet-Zeeuws-Vlamingen worden met
ichte doch dwingende hand naar elders verwezen; in de haven van Breskens wordt voor
nbepaalde tijd een Russische onderzeeër gestationeerd om protesten van Westerse
ojendheden in de kiem te smoren. De aanmeldingen voor Navo en Verenigde Naties liggen
concept gereed, evenals de ontwerpen voor een eigen munt- en postzegelstelsel. En de
tren, die worden vrij
reorganiseren maar dat mislukte zo
dat daarmee het gevaar voor West-
Zeeuwsch-Vlaanderen voorgoed was
geweken. Het oostelijk deel van duvel
Zeeuwsch-Vlaanderen volgde pas
maanden later: op 11 januari 1831
werd de laatste Belg verdreven waar
mee de revolutie was geëindigd.
Parijse vredesconferentie van 1919 af
gewezen
het westelijk deel van Zeeuwsch-
anderen, meer precies in de omge-
2 van Heille. ijvert een groepje
tochtonen in het diepste geheim
8r aansluiting bij de Zuiderburen.
otacten met lagere overheden, zij
nog informeel, zijn intussen ge
il. De schop ligt klaar om de grens-
!en te verzetten. „Alleen al uit histo-
ch oogpunt", doceert hun leider.
■hoorl Zeeuwsch-Vlaanderen bij
Igië; natuurlijk ligt de grens bij de
■slerschelde. Dit landsdeel heet niet
niets Zeeuwsch-Vlaajideren.
m dan wel met een dikke streep
nier Vlaanderen. Het enige voordeel
iNederland is dat Nederland ons
§1. In Den Haag weten se niet eens
Retranchement ligt; waarom
iten wij er dan bijhoren? En trou-
ik ben toch al met een Belgische
o getrouwd".
deputeerde staten van Zeeland
sben de afgelopen weken de fanta-
de Zeeuws-Vlamingen duchtig
eding gegeven. Het moet paniek
geweest op het provinciehuis in
idelburg toen minister Smit-Kroes
id verkeer en waterstaat de gedepu-
ffden liet weten dat de inwoners
iZeeuwsch-Vlaanderen veel te wei-
betalen voor hun overtochten over
Westerschelde. „Het is mij geble-
idat bij het gebruik van twintig- en
ligvaartenkaarten de taneven
overvaart, in het bijsonder voor
mwoners van Zeeuwsch-
anderen. zeer gunstig zijn in ver-
f.mg met de bespaarde autokos-
orer die afstand".
ar het provinciebestuur, ook voor
n kleintje vervaard, sprong dade-
in de bres vooi de Zeeuws-
nningen. Wat bliksem; Eerst een
te streep zetten door de vaste
wverbinding over de Westerschel-
nu de euvele moed hebben om
veerdiensten aan te pakken. Een
edende brief ging uit naar me-
uw de minister. En wat schreven
eputeerde staten in hun daden-
ing1 Dit: J.Nog steeds geldt immers.
2eeuwsch-Vlaanderen bij het Ko-
ünjk behoort, omdat daarvoor
rke geo-politieke argumenten gel-
ibesit van de Westerschelde-
Uw zienswijze over de verbin-
kan aanleiding zijn tot een
<heidingsbeweging. hetgeen wij op-
'■"zouden betreuren en niet in het
van het Koninkrijk achten
ireka
afscheidingsbeweging. Eureka!,
*t die gedeputeerde van Friese
in welke provincie de
ifhankelijkhcidsdrang toch al zo
w de ad'rcn vloeit hebben ge-
lil toen die brainwave hem door
kloeke hoofd schoot. Daar zouden
Den Haag zeker wel van schrik-
En zo zag Paul Boersma de arts
Uk Puijlaert alvast zijn heemkun-
E kring mobiliseren, het oud-
•dslid D. J. Oggel aansluiting zoc-
'bij Noord-Brabant en de dieren-
Pol van de Vijver met zijn anti-
f-ers de veerpleinen bij Breskens
Ptrkpolder bezetten. Of zou België
kans schoon zien om Zeeuwsch-
anderen alsnog in te lijven en
u de tijden van weleer doen
leven: Ernest Grégoire in 1830
zijn veroveringsdrift, de Belgi-
annexatie-eisen direct na de
'te Wereldoorlog?
"it het was een bittere strijd eind
begin 1831 enkele maanden na
dat een voorlopig bewind in Brussel
de scheiding met de Noordelijke Ne
derlanden en daarmee de zelfstandig
heid van het Belgenland had afgekon
digd. Ernest Gregoire beschouwde
het in die dagen als zijn plicht de
strook land beneden de Westerschel
de te vrijwaren van de verderfelijke
'Ollandse invloeden'. Hoe luidde ook
alweer diens proclamatie'eind okto
ber 1830 in Aardenburg uitgevaar
digd'' 'Ingezetenen van Zeeland! Gij
zijt Belgen als wij, volgt de edele
voorbeelden na welke de natie u geeft,
ondersteunt ons om de Hollanders te
verdrijven van uwen bodem en het
Vaderland zal jegens u niet ondank
baar zijn!'
Maar weken daarvoor wapperde de
Belgische vlag al op de torens van een
handvol dorpen in Zeeuwsch-
Vlaanderen. ondanks het verzoek
schrift van de Axelse burgemeester A.
J. Paulus aan de koning op 14 septem
ber om 'de vereeniging met Belgie wel
te willen voorkomen'. En 'Uit volheid
des harten geven wij de verzekering
onzer onbeperkte gehechtheid aan
Zijne Majesteit en Hoogstdezelfde
stamhuis'. Maar ook in die dagen
berichtte een Zeeuws-Vlaamse autori
teit aan zijn superieuren in Den Haag:
'Doch hier is alles rustig'
Het bleek schone schijn. Op 17 okto
ber veroverde Grégoire met tachtig
Franse huurlingen IJzendijke. Burge
meester J. Brevet legde er een schrif
telijke verklaring af waarin om aan
sluiting bij de Belgische provincie
werd gevraagd. In de daaropvolgende
dagen werd de Belgische vlag ook
gehesen, zij het met tegenwerking van
de plaatselijke gemeentebesturen in
Sas van Gent, Westdorpe, Hulst, Hon-
temsse en Ossenisse Op 30 oktober
veroverden de hordes van Grégoire.
inmiddels bijgestaan door de troepen
van De Pontécoulant vanuit Brugge,
de West-Zeeuws-Vlaamse dorpen
Sluis. Aardenburg en Heille
Maar het tij keerde Nadat kolonel
Boellaard van Tuijl al op 18 oktober
IJzendijke voor enkele dagen op de
Belgen had heroverd, stuitte Grégoire
op de laatste dag van die maand bij de
aanval op Oostburg op de kracht van
de Hollandse militairen onder leiding
van kolonel Ledel. Hij poogde in de
dagen daarna zijn troepen nog wel te
Maar direct na afloop van de Eerste
Wereldoorlog in 1918 probeerde Bel
gië opnieuw Zeeuwsch-Vlaanderen in
te lijven. Ditmaal kwam er evenwel
geen wapen aan te pas, maar werd de
strijd om het landsdeel met woorden
gevoerd Belgie namelijk wilde onder
meer Zeeuwsch-Vlaanderen aan haar
gebied toevoegen om eventuele bui
tenlandse agressie in de toekomst
beter het hoofd te kunnen bieden. De
Belgische regering achtte deze eis
gerechtvaardigd door de omstandig
heid dat het land als het zwaarst
getroffen uit de oorlog tevoorschijn
was gekomen. Daarbij was Nederland
neutraal gebleven.
Direct, werden in vrijwel alle plaatsen
in Zeeuwsch-Vlaanderen anti
annexatie comité's opgericht, die on
derling wedijverden in uitingen van
vaderlandse orangistische gevoelens.
Talloze petities en protesttelegram
men tegen de inlijving werden verzon
den naar koningin en regering. Voor
man in de strijd was de Aardenburgse
predikant J. N. Pattist die met alleen
de brochure Zeeuwsch-Vlaanderen
Nederlandsch' publiceerde, maar ook
met J Vreeken het Zeeuws-Vlaamse
volkslied 'Van d'Ee lot Hontemsse,
Van Hulst tot aan Cadzand compo
neerde. Dat werd het strijdlied tegen
de snode plannen van de Belgen. Het
hielp de eis van Belgie werd op de
De gevreesde afscheidingsbeweging
van gedeputeerde staten is inmiddels
ook doorgedrongen in het Belgische
achterland. In die staminee achter
Watervliet vloeit het kloosterbier en
de duvel rijkelijk. „Ge zoudtzegt
Proesper de Breuckere. vrachtwa
genchauffeur van beroep, „er bij ons
flink op vooruit gaan Hebt ge deze
week onzen eersten minister Wilfned
Martens met gehoord? Onze economie
gaat er weer beter op worden, en dat
is voor u toch mooi meegenomen"
peter oggel
De tachtigjarige aan de bar denkt
meer aan persoonlijk gewin. „Dat stuk
land bij ons? Allez, 'k zijn akkoord
mits natuurlijk uwen Jan Raas daar
woonde. As ge dat regelen kunt, zij de
welkom bij ons. Want die renners ier'
De tachtigjarige kijkt mistroostig in
zijn glas en lijkt plotseling jaren ou
der
De cafébaas mompelt inmiddels iets
over krenterigheid, de Belgenmoppen
en de betweterigheid van die Ollan-
ders' ..Daar kunnen we hier niks mee
aanvangen Een Belg. meneer, dat is
een leulemaker. hij drinkt graag een
pintje. En daar scheelt het nogal eens
aan in Holland. Die mensen daar. die
kijken naar hun tuintje, naar de bank
bij de buren. Neen. gij zijl bedankt"
Maar wil België echt de landsgrenzen
nog wel verleggen naar de Wester
schelde. Een telefoontje naar het mi
nisterie van buitenlandse zaken in
Brussel De ambtenaar aan de andere
kant van de lijn slikt hoorbaar Stilte.
Dan schraapt hij de stem ..U wenst".
vraagt hij voorzichtig. „Wel meneer,
gedeputeerde staten van Zeeland zijn
bang dat er in Zeeuwsch-Vlaanderen
een afscheidingsbeweging ontstaat.
De vraag is nu of Belgie Zeeuwsch-
Vlaanderen wellicht wil inlijven?"
Opnieuw stilte Dan valt de ambte
naar uit zijn rol. ,fBent u zot. me
neer
In café Zanzibar achter Watervliet
weerklinkt een dag later de onvermij
delijke stem van Will Tura Ook hij
wilde enkele jaren geleden Nederland
nog veroveren. De vrouw van de cafe-
baas wil dat niet „Houdt gij uw land
maar We hebben hier al genoeg be
sognes. het land is al zo verdeeld Wat
denkt ge van de Walen, de Voerstreek.
Brussel. Vlaanderen. We kunnen er
niet nog een vrijstaat bij hebben"
In Zeeuwsch-Vlaanderen zelf heelt de
afscheidingsbeweging van gedepu
teerde staten de nodige hilariteit op
gewekt In Axel lacht het oud-GPV-
raadslid D. J. Oggel stiekem in zijn
vuistje. Juist Oggel bepleitte in het
prille - verleden nog eens aansluiting
bij de provincie Noord-Brabant om
dat het provinciebestuur de streek
naar zijn zin te veel achterstelde op
andere delen van Zeeland ..De pro
vincie' stelt hij vast. ..krijgt nu eens
een koekje van eigen deeg. Den Haag
pakt hen nu aan. zoals zij ons altijd
hebben behandeld. Die afscheidings-
beiveging. geknoei is dat in de ruimste
zin van het woord Noem mij één
Zeeuws-Vlaming die Belg wil worden
Laat de heren gedeputeerden maar
eens een volksraadpleging houden"
In IJzendijke drukt Pol van de Vijver,
eertijds actievoerder tegen de komst
van de oeververbinding over de Wes
terschelde. zich wat voorzichtiger uit.
Hij noemt de passage in de brief aan
de minisster 'ongelukkig'. „Je moet".
zegt hij. „de achtergrond van die
opmerking kunnen begrijpen. En dat
is de grote ongerustheid van gedepu
teerde staten wat er met die veertane-
ven zal gebeuren Goed. ook ik kon
aanvankelijk geen enkel begrip op
brengen Die opmerking is met badi
nerend bedoeld geweest je kunt 'm
ook met aanmerken als humor Maar
laten we zo snel mogelijk vergeten, er
is nu immers iets veel belangrijkers
aan de hand. We moeten gezamenlijk
de RAMP voorkomen, saamhorigheid
is nu hard nodig om de aanslag van
de minister op verworven rechten
rond de veerdiensten met alle krach
ten te torpederen. Een gecoördineerd
optreden één stem uit Zeeland. En
laat Den Haag voelen dat die stem
niet is mis te verstaan
Van de Vijver noemt aantasting van
de veren voor Zeeuwsch-Vlaanderen
volstrekt ontoelaatbaar .Als de mi
nister dat plan doorzet wordt dat voor
de streek financieel een ramp Een
trieste gang van zaken De fout van
gedeputeerde staten is altijd geweest
dal zij uilsluitend oog hebben gehad
voor de vaste oeververbinding Het
zou van realiteit getuigen als die
verbinding nu eindelijk eens wordt
vergeten Laat de provincie erkennen
dat de VOW een dood spoor ts".
gebed
Maar de gedeputeerde drs R. C. E.
Barbc w il daar vooralsnog niet aan.
Hij gelooft nog in de oeververbin
ding. „Dat de VOW voorgoed van de
baan zou zijn. vind ik een groot
woord. Ik verwacht nog wel het een en
ander tan de kamer En men moet
vooral niet vergeten dat er tussen de
veren en dc oeververbinding over de
Westerschelde een uitdrukkelijke sa
menhang bestaat Ongeacht de plan
nen van Smit-Kroes voorspel ik voor
de veerdiensten in de toekomst een
toename van de variabele kosten, dat
is inherent aan het systeem Het ver
haal van de veertarieven is een niet
eindigend, en juist bij de VOW is dat
wel het geval Daarbij heb je te maken
met vaste kosten in de zin zin van de
Zeelandbrug. De veren, dat is een
gebed zonder eind"
Juist daarom pleit Baroe voor begrip
voor de afscheidingsbeweging van ge
deputeerde staten „GS hebben daar
mee voor ogen gehad dat het opleg
gen van zwaardere lasten in Zeeuw
sch-Vlaanderen erg hard zou aanko
men. dat dat irritaties zou opwekken
En dat beeld is bepaald niet uit de
lucht gegrepen telkens als in het
verleden de kwaliteit van de veerdien
sten ter discussie stond of er óffers
van Zeeuwsch-Vlaanderen worden
gevraagd, laaiden de emoties hoog
op. Zeeuwsch-Vlaanderen heeft toch
altijd al het gevoel gehad een achter
gesteld gebiedsdeel te zijn"
Jn die context is zo n opmerking van
gedeputeerde stalen dus best te plaat
sen. En daarbij moet je ook goed
begrijpen op wat voor moment die
bnef van de minister binnenkomt
Zeeland voelde zich door Smit-Kroes
bestuurlijk zeer onfatsoenlijk behan
deld. Denk daarbij maar aan de Oes-
terdammen, de vaste oeververbin
ding En op zo'n moment wordt er
wel eens een boze opmerking ge
maakt. waarvan je later op een rusti
ger tijdstip zegt. die had je beter met
kunnen maken of in elk geval anders
moeten formuleren
„Gedeputeerde staten zegt Barbé.
„hebben enkel willen aangeven dat
aantasting van de veren veel span
ningen zal opwekken. De concurren
tiekracht van Zeeuwsch-Vlaanderen
wordt bij verhoging van de taneven
ik durf over de ministeriële plannen
op dit moment geen voorspellingen te
doen. maar het gevecht zal hard zijn
ernstig benadeeld. Bepaalde be-
dnjfstakken de suikerfabrieken bij
voorbeeld. het visvervoer. transport
ondernemingen zijn juist daarvoor
heel erg gevoelig Elke gulden verho
ging kan essentieel zijn. Dat is toch
evident".
zuinig
Maar desondanks ontbreekt het be
grip in Zeeuws-Vlaamse kringen.
.Een grof staaltje tan minachting
voor Zeeuwsch-Vlaanderen Ronduit
beledigend'zegt in Sas van Gent de
huisarts Frank Puijlaert Gedepu
teerde staten komen nu plotseling met
een afscheidingsbeiveging op de prop
pen. terwijl ze juist bij de vaste oever
verbinding altijd hebben gezegd dat
Zeeuwsch-Vlaanderen daarmee uit
het isolement moet worden gehaald
Het belang van dit gebied is enkel de
strategisch-geografische ligging ten
opzichte van Belgie. dat Nederland
daarmee de beide oevers van de Wes
terschelde m handen heeft"
„Wij wensenstelt Puijlaert vast,
„met dergelijke opmerkingen niet te
worden uitgespeeld, noch tegen Bel
gie noch tegen Den Haag Dit deel van
de provincie wordt toch al in sterke
mate achtergesteld m vergelijking
met de rest van Zeeland Voorbeelden
zijn er legio het museumbeleid, de
monumentenzorg Maar ondanks dat
wil de Zeeuws-Vlaming, behalve dan
misschien een enkele grensbewoner,
nooit bij Belgie. De Belgen, die zijn
zuinig, maar wij hebben de naam
Begrip voor de afscheidingsbewe
ging? In plaatselijke etablissemen
ten is de opmerking juist met heide
handen aangegrepen om de fantasie
eens heerlijk op hol te doen slaan. In
de kroegen is dc staat van beleg al
enkele weken geleden afgekondigd,
al was het alleen maar om een afleg
ger te hebben het glas te vatten. In
dat cafe in het Land van Hulst stelt
de waard dankbaar vast: Gedepu
teerde staten hebben er toch maar
mooi voor gezorgd dat de klandizie ts
toegenomen Ik zou zeggen wie
volgt' Boven de tapkast hangt het
dundoek van de republiek Zeeuwsch-
Vlaanderen. De hengst van Hengst
dijk figureert er in. De steunkleur is
geel. Gerstenat, misschien?
Foto's Camile Schelstraete
