MOED en TROUW
'geen ene verras is een gladde zakenman
ZATERDAG 16 APRIL 1983
fotografie wim nemens
Sneller dan ooit nam de ingenieur - een bleke veertiger met kalend hoofd - de bocht. Nauwelijks was z'n wagen met
gierende remmen tot stilstand gekomen of hij rende, blosjes op de wangen, richting voordeur. „Ik heb het, ik heb
het...", juichte hij. Z'n vrouw riep de kinderen en gedrieën staarden ze vader aan. „Moment, ben zo terug...", riep het
gezinshoofd. Met een klap viel de schuurdeur dicht. „Papa weet nu hoe het moet", stelde de vrouw, met wankele stem,
haar zoon en dochter op hun gemak. Uit de schuur klonk een luide vloek: Pa had zich kennelijk vergist in de snelheid
waarmee zo'n 'workmate' openklapt. Daarna werd het stil...
De volgende ochtend hing de ingenieur
uitgeput doch tevreden aan de keuken
tafel. Het was hem gelukt: voor hem op
tafel stond een fraai model van een
'Lemmerhengst*. Diezelfde ochtend
nog stapte het gezin in de auto en reed
richting IJmeer. Daar zou het gebeu
ren, eindelijk, een jongensdroom zou in
vervulling gaan. Zenuwachtig plaatste
de ingenieur het model op het water.
Hij deed het! Inderdaad een minuut of
wat deed hij het. toen kapseisde het
vaartuigje om direct daarna snel onder
water te verdwijnen. En daar ligt het
bootje nu, voor Pampus. Trouwens,
ook de ingenieur verging het slecht. Hij
zit nu in een sanatorium op de Veluwe
bij te komen
Tweehonderd kilometer verderop be
gint de 53-;ange Remy Verras, scheeps
ontwerper en botenbouwer, te gieche
len Hij herinnert zich de geschiedenis
nog precies. „Ik was vorig jaar eregast
bij een lezing over Zeeuws-Vlaamse
schepen, in Amsterdam. Best interes
sant. Maar daarna stond één van die
ontwerpers - een ingenieur geloof ik -
maar rond me te draaien en op m'n
tekening te loeren. Wat die man niet
wist was dat ik die tekening expres wat
veranderd had. Eigenlijk was hij hele
maal anders dan in werkelijkheid. Dat
had ik speciaal voor die ene keer
gedaan. Anders gemerkt enzo, in een
soort code. zodat ze er zo weinig moge
lijk van konden jatten. Een vnend van
me vroeg nog: waarom zeg je nou niks
als die mensen wat vragen? Ik zei: ze
hebben al genoeg van ons gejat".
nederige
'Hengst', gebouwd bi) scheepswerf Moed en Trouw
Een platbodem van Verras laat zich
niet namaken. Sinds de werf 'Moed en
Trouw' op de Paal in 1865 door zijn
overgrootvader werd gesticht ging het
geheim van die boten over van vader
op zoon. In duizenden details onder
scheidden hun schepen zich van ande
re hoogaarzen. Lemmerhengsten en
blazers. Zonder dat er ook maar iets op
schrift stond, werd de ambachtelijk
heid doorgegeven. Boten met een eigen
stroomlijn, die het ongeoefend oog
maar moeilijk zal opmerken. „Onze
schepen leken een beetje nederiger.
Dat is niet het karakter van De Verras
sen, nee.Af en toe ben ik een grote
bullebak. Allez. van klein formaat
dan", zegt Remy Verras.
De ontwerpen van Verras zijn voor de
kenner heel wat waard. „Ik heb ver
schillende ontwerpen, die aardig wat
op zouden brengen hoor. Maar op den
duur kunt ge ook ouwen ziel wel
verkopen. Als ik ze ooit van de hand
zou doen, was het alleen omdat we
geld nodig zouden hebben om eten te
kopen. Anders nooit".
Miljonair zijn ze er dus niet van gewor
den. Ook nu de tijden minder zijn,
nieuwe opdrachten uitblijven en hij
met wat reparatiewerk aan de kost
moet komen, houdt Remy Verras de
tekeningen in de kast „We zijn altijd
botenbouwers geweest, al sinds m'n
overgrootvader En ik moet zeggen
Geen ene Verras is een gladde zaken
man! Je denkt weieens: Nu wil ik er van
z'n leven wel een paar centjes aan
overhouden, maar eigenlijk kwam dat
in de praktijk altijd op de tweede
plaats. Wij wilden gewoon mooie boten
bouwen. Dat was altijd het belangrijk
ste".
Overgrootvader Verras begon bij de
werf van De Klerk op Kruispolder
Bindingen met het water had de fami
lie tot dan toe niet. Ze kwamen uit de
buurt van Hengstdijk. Remy vrolijk
..Misschien dat ze van z'n leven nog
eens door een vissersschip zyn gered
bij de een of andere overstroming en
dat ze dachten: Dat is zo'n gek idee nog
niet. die schepen bouwen...". Hoe dan
ook, de oude Verras sloeg aan het
beunhazen, ging weg bij De Klerk en
begon een bikkelharde concurrentie
strijd met z'n vroegere werkgever.
Dat moet in die dagen nog een hele
optocht zijn geweest, over de dijk
tussen Paal en Kruispolder. Schippers,
die een boot wilden bouwen of een
reparatie wilden laten uitvoeren, klop
ten eerst aan bij De Klerk en stapten
vervolgens op hun klompen over het
zompige paadje naar Verras om er te
klagen over de prijs van De Klerk.
Verras. „En zo liepen ze een paar keer
op en neer. Op den duur moest degene
die de opdracht kreeg het bijna voor
niks doen".
Principes. „In die tijd werden er Lem
merhengsten gebouwd en sommige
vissers wilden er ook een Lemmer roer
op. Dat deed m'n grootvader beslist
nooit. Die zei dan: Ga maar naar een
ander, want ik maak een Paals roer.
M'n vader zou het ook niet gauw
gedaan hebben en deed hij het toch,
dan was het omdat hij heel hard werk
nodig had. Ik doe geen afbreuk aan de
principes van m'n voorouders. Die
waren goed. En dan hoef ik niet met
nieuwe principes te komen...".
Grootvader maakte alles met de hand.
Mallen voor tandwielen bijvoorbeeld.
Zo, zonder te rekenen, op de gok
Creatief was hij. zeggen z'n nazaten vol
bewondering en ze wijzen op zon
kunstwerkje, dat een plaats boven de
deur naar de keuken heeft gekregen.
De vrouw van Remy: „Hij heeft nog
eens een viool gebouwd ook. En toen
dacht hij dat hij daar op kon spelen
ook... En voor de kennis bouwde hij
een schommel. Maar die ging zo hard
dat de mensen, die er in zaten bijna op
de maan terecht kwamen. Hij heeft ook
nog eens een bakje ontworpen. Dat
zwierde aan een draad over de kaai. In
die bakjes zaten dan paartjes uit de
omgeving. Maar op een gegeven mo
ment duvelt er één in het water..." Hier
mag dus gesproken worden van een
zéér creatief heer!
inzicht
wout bareman en
peter de jonge
Met de boten ging het gelukkig beter.
In de foto-albums en al che documenta
tiemappen is tenminste niets terug te
vinden over leed en rampspoed. Toch
was elke nieuwe boot weer een avon
tuur. Vooral toen er nog helemaal 'op
zicht' werd gewerkt. Remy Verras: „Als
je goed naar je vader luistert, kun je het
op den duur zelf ook wel. Maar je moet
wel een beetje handig zijn natuurlijk".
Maar zeker van z'n zaak was hij niet
altijd .Vooral toen ik begon te ontwer
pen. Ik maakte in die tijd bijna geen
berekeningen. Stom misschien. In ie
der geval dacht ik in die dagen wei
eens: Zou ik hem maar niet liever
's nachts te water laten? Als iemand
het ziet en het gaat mis... Toen het de
eerste keer goed was gegaan, heb ik dat
nog wel geluk genoemd. Maar toen het
iedere keer goed ging... ja, dan moetje
er toch wel een beetje kijk op heb
ben...".
Dat aangeboren 'gevoel' gaat nooit
meer weg Zelfs niet als je met de hele
handel - de werf dus - moet verkassen
in verband met geplande dijkverzwa
ringen. In '70 verhuisde de werf naar
Walsoorden. In die dagen werd er trou
wens voornamelijk nog in staal ge
bouwd. Remy „Mijn vader dacht altijd
dat het hout nog wel zou terugkomen,
maar voor alle zekerheid stuurde hij
me wel naar de ambachtschool om er
te leren voor machinebankwerker. Dat
staal., ja, op den duur raak je er toch
mee vertrouwd en zie je er de aantrek
kelijke kanten wel van. Het is minder
moeilijk, maar het is natuurlijk nooit
zo mooi als een blank eikenhouten
schip. Prachtig is dat, maar wel enorm
arbeidsintensief'.
„Er worden nog wel houten schepen
gemaakt, maar met meer op de manier
van vroeger: een krom stuk boom,
waaruit een spant wordt gehakt. In
staal maak je vier of vijf spanten op een
middag, maar zo'n eiken spant uithak
ken... daar zou ik een week mee bezig
zijn. Als je nu nog op de originele
manier een Lemmerhengst 'wil laten
maken, ben je volgens mij met acht ton
nog niet klaar".
Met dat staal heeft Remy Verras al
aardige resultaten geboekt. „Maar er is
er nooit een perfect. „Jij kunt wel
zeggen dat het een prachtexemplaar is,
maar een ander ziet misschien scher
per dan jouw en dan pakt het even
anders uit". Maar een tijd terug hief
een kenner, toen hij oog in oog stond
met een van de scheppingen van Ver
ras. jubelend de handen ten hemel,
roepend: „Het is precies een houten
van vroeger" En dat was toevallig wel
de ontwerper van 'De Groene Draeck',
de varende trots van de koninklijke
familie.
Verras wil de kennis straks overdra
gen aan z'n zoon. Maar of die de zaak
zal voortzetten, is nog de vraag. In
ieder geval legt Remy op dit moment
alle ontwerpen van de familie vast.
Hij tekent ze aan de hand van oude
modellen. „Er is er maar één die dat
kan", rammelt z'n vrouw met de kof
fiekopjes. „Een kwestie van zicht",
mompelt hij zelf. „Het laatste type dat
ik in staal gelanceerd heb, daarvan
wist ik zelf niet wat ik met dc voor
kant aan moest. En niemand wist het.
Toen ben ik gewoon ontwerpjes gaan
maken, een stuk of vier-vijf. Net zo
lang tot ik er één uitpikte. En laat er
nu een paar weken later bij De Klerk
een schip aanleggen met net zo'n voor
kant... Alleen omdat het zo vloeiend
liep, heb ik het zo gemaakt
Maar verder is het ook in de 'piepkleine
scheepsbouw op familieformaat' kom
mer en kwel. ..Vorig jaar heb ik nog
eens een houten schuit gerepareerd.
Nou ja. het was meer een halve restau
ratie. Eerst had ik er niet zo'n zin in,
maar later dacht ik bij mezelf: Verdom
me. toen ik nog eenjonge gast was, heb
ik dat ook gedaan. Laat ik het toch
maar proberen. En ik heb het nog eens
een keer helemaal gedaan zoals vroe
ger. Houten nagels, eiken pluggen.
Alles met de hand. Het is natuurlijk
een hoop werk en je verdient er geen
lap aan, maar het was leuk om te doen.
Het is dan wel m'n vak, maar ook m'n
hobby".
,,Hij kan alles", roept z'n vrouw. De
kleine botenbouwer kruipt weg in de
kussen van de grote bank. ..Ach. wat
gij in mij ziet... Zeg maar gewoon dat ik
een beetje mee kan. Als ge 53 bent en
ge klopt af en toe nog eens op ouwen
duim, dan vind ik dat ge geen handige
jongen zijt". We nemen afscheid; hij
steekt ons een zwaar bepleisterde hand
toe.