„Ik hou nu eenmaal van
een kunstmatige wereld"
EEN ZAAK VAN
LEVEN OF DOOD
7Ustéven kan."
Grammofoonplatenhandel
draait elke dag slechter
WIM CROUWEL, BETREKKELIJK KOEL:
BOEKEN
SYMPOSIUM
QQNDERDAG 14 APRIL 1983
iVan onze kunstredactie
Wim Crouwel, ontwerper. Iedereen die wel eens een telefoonnummer opzoekt („Die nieuwe
rangschikking, op adres, vind ik ook rampzalig!') of een brief verstuurt („Eigenlijk had niet
ik, maar Willem Sandberg, die prijsvraag voor de nieuwe cijferpostzegels gewonnen"), kent zijn
werk. Hij ontwierp een schrijfmachine- en computeralfabet, gaf vorm aan de Spectrum
encyclopedie en verzorgt sinds 1964 de affiches en catalogi voor het Stedelijk Museum in
Amsterdam. Was een van de oprichters van het nu internationaal bekende ontwerpersbureau
Total Design en hoogleraar industriële vormgeving aan de TH in Delft.
Helderheid en stnkte ordening het
zijn. mét het nastreven van abstractie
en het weren van franje, kenmerken
van zijn werk
Zijn beginperiode, na het doorlopen
van de Groningse Minerva-academie,
viel in de jaren vijftig. „Dat is natuur
lijk een periode, vooral wat je leeftijd
betreft, waarin je nog ontzettend ont
vankelijk bent voor alles wat er om je
heen gebeurt. Ik bedoel: onbewust
ontvankelijk. Als je zo tussen de 20 en
30 bent, dan sta je van nature opener
voor dingen die je zelf nog niet in de
gaten hebt. Nu achteraf kun je zien dat
je door een aantal incidenten die in die
jaren gebeurden, bent beinvloed"
Zo kwam Crouwel via een baan bij een
tentoonstellingsbouwbedrijf („alhoe
wel ik. van de academie komende,
typografie wilde doen") in aanraking
metde Zwitserse typografie. „Ik leerde
een aantal Zwitsers kennen die van die
pure Zwitserse typografieschool afkwa
men. en dat is een heel belangrijk
moment geweest. Daar heb ik eigenlijk
het fundament geleerd van datgene
waarvan ik dacht: nou ja, zo moet het
natuurlijk. Door die Zwitsers ben ik op
m(jn geloof terechtgekomen en Ik heb,
in die jaren vijftig, geprobeerd daar iets
mee te doen".
Een tweede periode die van groot
belang was voor Crouwel. was zijn
Eind deze maand verschijnt bij
uitgeverij Reflex Ontwerp: Total
Design, een onorthodox vormge
geven boek waarin, voornamelijk
aan de band van illustraties, een
overzicht wordt gegeven van
twintig jaar grafisch en indus
trieel ontwerpen op dit mede door
Wim Crouwel opgerichte bureau.
Het boek, samengesteld door de
kunsthistoricus Kees Broos, dient
tevens als catalogus voor een ge
lijknamige rondreizende expositie
over het werk van Total Design,
die begint in het Bredase cultureel
centrum De Beyerd (29 april tot en
met 5 juni) en die, behalve in
enkele andere musea, ook in het
-buitenland te zien zal zijn (van
Duitse, Belgische, Engelse en
Zwitserse zijde is reeds belangstel
ling getoond). In Breda zal gedu
rende de tentoonstellingsperiode
.tevens een landelijk symposium
over de toekomst van het grafisch
vormgeven worden gehouden
Het ongewone aan de vorm van
het boek is het feit dat het niet
rechthoekig is. De voor de vormge
ving verantwoordelijke jongere
garde van Total Design heeft twee
ontwerpstramiens ten opzichte
van elkaar gedraaid, waardoor zij
op een schuine snij vorm uitkwam.
Dit heeft tot gevolg dat het boek er
ten-opzichte van de andere titels in
de boekenkast iets 'uitspringt'.
Ontwerp: Total Design zal vanaf
29 april, in de boekhandel voor
35,- verkrijgbaar zijn: in het mu
seum kost het 27,50.
De academie voor beeldende kun
sten St.-Joost in Breda organi
seert woensdag 18 mei een sympo
sium, dat als titel draagt 'DESIGN
2003'. Het richt zich op studenten
en docenten van academies voor
beeldendo kunsten en vormgeving
en technische hogescholen in Ne
derland en Belgiè, de beroepswe
reld van grafische en industriële
vormgeving. 'Design 2003' poogt
een vooruitblik te geven op het
ontwerpen in de komende 20 jaar.
Gene Youngblood, docent aan het
California Institute of Arts, expert
op het terrein van 'electronic art
and technology' en auteur van het
boek Expanded Cinema' zal in
zijn openingsvoordracht het kader
van het symposium aangeven: een
toekomstbeeld over communica
tie, de distributie van informatie,
de relatie informatie en maat
schappij en de rol van de ontwer
per daarin. Matthew Carter, Lon
den, letterontwerper o.a. voor Bell
Telephone Company (Bell Centen
nial) zal ingaan op de vormgeving
van letterbeelden voor electroni-
sche toepassing en andere massa
communicatie media. Voor het
deelgebied ruimtelijke vormgevin
g/tentoonstellingstechnieken zijn
contacten gelegd met de vormge
vers van Olivetti/Milaan. Over
computer aided design zal een
voordracht worden gegeven, uit
samenwerking tussen de ontwer
per Paul Mijksenaar en ir. Erik
Jansen, wetenschappelijk mede
werker van de TH-Delft.
Het symposium, dat mede haar
aanleiding vindt in de tentoon
stelling 'Ontwerp Total Design' in
de Beyerd zal met een afsluitende
voordracht worden afgerond door
prof. Wim Crouwel. een van de
oprichters van Total Design.
Het symposium 'Design 2003' is
een gezamenlijk initiatief van de
academie St.-Joost en de Beyerd,
centrum voor beeldende kunst te
Breda.
samenwerking, van 1956 tot '70, met de
Chinese interieurarchitect Ko Liang Ie
„Wij hadden samen een bureau; hij
maakte meubelen en ik maakte daar
naast grafisch werk. Dat is een fantas
tische periode geweest, vooral omdat
hij een Chinees was. met een heel
oosterse mentaliteit. Zijn kijk op esthe
tiek was veel vrijer dan de mijne. Mijn
kijk was heel gpricht; allerlei dingen
die ik niet nodig had, daar wilde ik me
niet mee bezighouden. En hij was een
hele poëtische man. die alles pakte en
zich rustig liet beinvloeden, maar tege
lijk een heel strikte, elementaire ont
werper was".
Total design
Na vervolgens drie jaar alleen te heb
ben gewerkt, richtte Wim Crouwel in
1963 met de ontwerpers Friso Kramer
en Benno Wissing en de zakelijke
leiders Paul en Dick Schwarz Total
Design op.
..Nou, in die tijd. met dat bureau, heb
ik weer heel veel geleerd van Benno
Wissing. Dat was. filosofisch, een heel
interessante man, die voortdurend
weer dingen ter discussie stelde. Het
was een periode waarin ik opnieuw
ontzettend veel opgestoken heb. Maar
je kunt niet zeggen dat je dan nog echt
gevormd wordt hoor, dan ben je er wel.
Dan heb je al zo je eigen verhaal, datje
je met meer laat beinvloeden. Dat is
meer heel bewust mensen interessant
vinden om hun filosofieën, en door je
daarjuist tegen te scherpen, probeer je
je eigen opvattingen meer fundament
te geven".
Over die eigen opvattingen; „Ja, die
basisuitgangspunten, datje dus op een
heel functionele, verstandelijke manier
wilt werken wat dan in de middelen
neerkomt op het werken met stramiens
en met een beperkt aantal letters en
een beperkt aantal garnituren uit die
letters daar waren de Zwitsers het
verst in. Maar: de Zwitsers keken naar
typografie toch door de oogharen
„als dat blok maar grijs is" en dat
heb ik nooit gedaan. Ik heb niet eh...
geschilderd met die grijze blokken
„De Zwitsers gebruikten hun stramien
altijd op een hele eenduidige manier.
Terwijl ik er altijd lol ik gehad heb
en dat vind ik het leuke van die serie
catalogi voor het Stedelijk om een
stramien te maken en daar eindeloos
op te variëren; om iedere catalogus
weer op een andere manier te doen".
„Ik bekijk de typografie toch ook meer
als de Engelsen, en dan vooral de
modernere Engelse typografen, die met
bang zijn om met vet en halfvet en
cursief te werken. De Zwiters deden
dat met. Die passen nauwelijks een
cursiefje toe Dat vinden ze storend
Terwijl ik dat met liefde doe".
Crouwels stramien een vast patroon
van maten en verhoudingen is bijna
spreekwoordelijk.
..Het is een uiterst enkelvoudig reken
kundig stramientje van vierkanten
van 12 bij 12 cicero waar zo veel
variatiemogelijkheden op zijn, dat ik
daar tot op de dag van vandaag alles
mee doe. Ja, alle mogelijke dingen-
...lijnpositioneringen daarin en het ge
bruikmaken van verschillende corp
sen. In het begin gebruikte ik wel alle
garnituren van de letter, maar maar
een corps: 8 punten. Dat heb ik heel
lang gedaan Pas achterin de jaren
zestig ben ik begonnen er wel eens een
grotere kop in te zetten en daar ben ik
in de jaren zeventig veel vrijer in
geworden. In de tweede helft van de
jaren zeventig interpreteerde ik mijn
stramien soms zelfs zo vrij, dat ik mijn
eigen vierkanten nog weer een keer
herverdeelde. Maar dat deed ik niet
vaak. Dat beschouwde ik als een soort
verraad aan mezelf, bijna Maar af en
toe wilde ik het wel eens. Dan wilde ik
het wat levendiger maken".
Dat laatste had ook iets te maken met
de conservatoren van het Stedelijk, die
zo zegt Crouwel „natuurlijk van
mijn strikte typografie ook langzamer
hand hun buik vol hadden" en om
verlevendiging vroegen
Crouwel: „Pas had ik ze nog weer aan
de telefoon. Ik ben bezig met een dikke
catalogus van Willem de Koning waar
veel tekst in komt. Lange, interessante
artikelen. Ik zeg: Jongens, daar hoefje
je niet voor te generen, dat worden
twaalf bladzijden tekst achter elkaar.
Zeiden ze: Nou. kunnen we die illustra
ties dan niet tussendoor zeiten? Ik zeg:
Heb je die tekst gelezen? Ja. dat had-
Wim Crouwel
den ze. dat was een fantastische tekst
Nou. waarom mag dat dan niet gewoon
als een roman gelezen worden? Waar
om moet je voortdurend door die
plaatjes worden afgeleid?"
„Ik heb van nature een beetje kriebel
tegen dingen om der wille van de
levendigheid versieren. Kijk, je spreekt
daar bijna ongemerkt kritiek over de
tekst mee uit. Alsof die tekst niet de
moeite waard is om te lezen. Het moet
opgelleurd worden. Maar mensen die
museumcatalogi kopen en lezen, dat
zijn geinteresseerde mensen. Je hebt
met met een algemeen publiek te ma
ken In een tijdschrift zou ik het ook
nooit aanraden Daarin moet je om de
vijf regels een vet woord zetten, bij
wijze van spreken, dat moeten hapkla
re brokjes tekst zijn. Daar scan je
overheen. Maar een goed kunsthisto
risch artikel wordt gelezen, en ik denk
dus dat je niet zo bang moet zijn".
Computers
Vernieuwing. Een belangrijk begrip in
het werk van Wim Crouwel. En in de
meest praktische zin van levensbe
lang voor de ontwerpers van nu.
„De laatste vijfjaar is de computerise
ring, ook van het zetten, als een water
val over alle ontwerpers heen geko
men. De meest lullige kleine drukkerij-
tjes schaffen zich al voor zo'n 50.000
gulden een micro-electronisch zetsys-
teempje aan. Ja. en dan moet je een
andere typografie maken dan wij dat
tien. vijftien jaar geleden deden. Maar
er zijn. ook bij Total Design nog steeds
ontwerpers die hun zetinstructies nog
altijd in cicero's geven, terwijl dat nu
toch langzamerhand echt onzin begint
te worden. Je moet nu toch wel in de
nieuwe maatsystemen thuis zijn. Kijk,
die drukkers vallen je er niet mee lastig
hoor. die vertalen dat intern even,
maar als jij je stukje typografie van een
instructievorm voorziet die zonder
meer zo op het beeldscherm kan ver
schijnen. dan heb je ook meer kans dat
het direct goed is".
„Ik begrijp het wel hoor. er gaat iets
van onze mystiek weg. Wij hadden ons
eigen jargon, spraken over punten en
cicero's een stukje geheimtaal waar
andere mensen bedremmeld bijston
den omdat ze er niets van begrepen. En
nu spreken we gewoon over millime
ters. dat begrijpt iedereen en dat is
natuurlijk heel vervelend, hahaha!, dat
begrijp ik ook best. maar het is natuur
lijk wél onzin!" Uitbundige lach. „Kijk,
er komt natuurlijk ook weer een nieu
we romantiek voor in de plaats. Dat
omgaan met die toetsenborden, dat is
een hele romantiek op zichzelf. Als ik
die jonge programmeurs hier bezig zie,
dan valt mij de bek ook open hoor. Dan
heb je diezelfde bewondering weer te
rug. En ik geef je op een briefje dat over
tien jaar alle ontwerpers achter een
toetsenbord zitten. Ze moeten zich de
nieuwe technieken wel eigen maken,
want anders worden ze gewoon uit de
markt geprijsd, straks.
„De creativiteit wordt door al die
apparatuur bedreigd noch verbeterd.
Het blijft altijd van ons uit komen.
Met een computer kun je fantastische
dingen doen, maar als er een stupide
iemand achter zit, dan doet hij ook
niks".
(Door Cor Boos)
De grammofoonplatenbranche krijgt zware klappen. De omzet in deze handel
loopt drastisch terug. Verkoop- en distributiemaatschappij Rotonde BV in
Haarlem heeft onlangs voor twaalf van de 62 werknemers ontslag moeten
aanvragen. „Er was geen andere keus. Als we er niet toe waren overgegaan,
zouden we allemaal op straat komen", verduidelijkt algemeen-directeur drs. J.
Th. van der Peet.
De verkoop is in 1981 en in 1982 in
Nederland met 15 procent afgenomen
en zal volgens Van der Peet dit jaar
zeker nog eens met 10 procent dalen.
Daarmee komt de omzet op het niveau
van 1975. „Eén van de oorzaken is het
thuis kopiëren van muziek, wat gigan
tische vormen aanneemt" De verkoop
van muziekcassettes. waar indertijd
veel van werd verwacht, valt boven
dien bijzonder tegen en maakt slechts
een kwart uit van de omzet. Diezelfde
cassette stelt iedereen nu echter wel in
staat platen over te nemen".
Rotonde werd in 1968 door zeven Ne
derlandse grammofoonplatenfabrie-
ken opgericht om hun produkien geza
menlijk te kunnen distribueren. Hoe
slecht het in deze branche gaat illu
streert de Rotonde-directeur met cij
fers. „Zo'n tien jaar geleden waren er
ongeveer zestienhonderd platendetail-
listen. Daar zijn er nog ruim vijfhon
derd van over. Aangezien de meeste
mensen platen impulsief kopen (dus
alleen als zij ze zien staan) ontstaat een
sterke daling van de verkoop. Maar er
zijn meer oorzaken. De grote jeugd
werkloosheid bijvoorbeeld Jongeren
zijn namelijk de koopkrachtigste
groep. Maar ook nieuwe produkten.
zoals surfplanken en tv-spelletjes spe
len de grammofoonplatenhandel par
ten", aldus Van der Peet. „Ze kunnen
een gulden maar een keer uitgeven en
de grammofoonplaat is voor hen niet
meer het enige aantrekkelijke pro-
dukt
Het is overigerls niet alleen de jeugd
die minder zwarte schijven koopt en
veel op cassettebandjes overneemt
Vooral de groep consumenten tussen
35 en 50 jaar koopt aanzienlijk minder
platen dan voorgaande jaren. Volgens
Van der Peet is duidelijk waarneem
baar dat deze categorie consumenten
sterk in koopkracht is achteruit ge
gaan. En de grammofoonplaat is het
eerste wat men laat staan". En dat
komt hard aan bij Rotonde, die name
lijk zelf onder het label Circle zoge
naamde „sfeermuziek" uitbrengt Een
repertoire dat bij die groep de meeste
aftrek heeft „Het beste van .de geza
menlijke maatschappyen". verduide
lijkt Van der Peet.
Piraten
De produktiemaatschappijen onder
vinden ook grote hinder van de „pira
ten". die massaal platen uitgeven zon
der auteursrechten of royalties te be
talen. Ze kunnen daardoor hun pro-
dukt veel goedkoper op de markt
brengen. Oneerlijke concurrentie op
de snel slinkende markt.
De branche krijgt met enorme kosten
te maken, verduidelijkt Van der Peet.
Een televisiereclamecampagne kost
ons bijvoorbeeld een kwart miljoen
gulden Daar moet je zestigduizend
platen voor verkopen en dan heb je nog
niets verdiend. Wij begonnen als eerst
met tv-reclame en toen werkte het wel.
maar de consument ziet nu door de
bomen het bos niet meer. De spoeling
wordt dun en daardoor het effect
steeds kleiner Ofwel, steeds minder
opbrengsten voor de bedrijven, terwijl
de kosten blijven stijgen'
Het aantal verkooppunten dat door dit
Haarlems bedrijf werd bevoorraad, is
inmiddels teruggebracht van 360 tot
140. Alleen de laatste afzetpunten ble
ken volgens Van der Peet nog renda
bel. Rotonde wil overigens wel in Gro
ningen een grossierderij openen, om
dat daar nog een gat in de markt blijkt.
„Pas op de lange termijn gaat dat
winst opleveren, maar als je niets doet
weet je zeker dat je er nooit wat
verdient".
En wat de toekomst betreft, het zal
volgens de Rotonde-directeur nog wel
een jaar of tien duren voor de compact
disc massaal in gebruik is.
De CBS gaat binnenkort een fabriek in
Amerika bouwen. Een miljardenin
vestering. Het zet echter nog geen
zoden aan de dijk. Van der Peet ver
wacht dat dit jaar vijftienduizend
afspelers worden verkocht en niet
meer dan honderdduizend plaatjes.
Overigens speelt de korte levensfase
van grammofoonplaten de fabrieken
en handel ook parten. „De zwarte
schijven zijn veel eerder incourant dan
voorheen en moeten dan worden afge
prijsd. waardoor de winstmarge vaak
nihil wordt Als maatschappij moet je
een minimaal aantal platen persen om
de kosten te kunnen dekken. En wan
neer je dan een partij overhoudt, moet
er geld bij", aldus Van der Peet „Het
vergaren van verkoopinformatie en uit
zoeken hoe je het de volgende keer
beter kunt doen ls dus absolute nood
zaak. Reden waarom een nieuw com
putersysteem bij Rotonde is geïnstal
leerd om dagelijks een overzicht te
kunnen krijgen van de verkoop bij de
distributiepunten in Nederland Alleen
dan kan tijdig worden ingegrepen".
In video ziet Van der Peet vooralsnog
niet veel brood. „Allereerst worden
die banden voornamelijk gehuurd en
bovendien moeten we daarvoor een
ander distributieapparaat opzetten,
aangezien slechts weinig grammo
foonplatenzaken in video doen. Je kan
ook wel alles tegelijk op je nek nemen,
maar je kunt beter waar je al mee
bezig bent beter gaan doen. Ik zie
trouwens wel mogelijkheden in cur
sussen op video. Die kun je namelijk
verkopen, speelfilms niet.
Peter Faber en Carta Hardy in Een zaak
Door Pieter van Lieropi
Vorig jaar won Eric de Kuyper met Casta Diva de Grand Prix op het
festival voor experimentele films in Hyeres. Een paar jaar eerder werd
aiezelfde prijs veroverd met eveneens een Nederlandse film: Instant
Pictures van George Schouten, gedraaid in 1978. Hoe verlammend zo'n
internationale onderscheiding kan werken, lijkt te zijn bewezen doordat
we tot deze week moesten wachten op een nieuwe speelfilm van Schouten.
Een Zaak van Leven of Dood, zo luidt de titel. Te vrezen valt dat het
werkstuk in de 12 bioscopen waar hij is uitgebracht geen lang leven
beschoren zal zijn. Het is een zwak werkstuk.
Na Instant Pictures heeft George
Schouten het ene script na het ande
re ontworpen en liep daar alle Ne
derlandse producenten mee langs.
En als er eens eentje hapte, dan
gooide het Productiefonds roet in
het eten. of CRM, of er' bleek geen
tv-omroep bereid tot mede
financiering. Uiteindelijk is Schou
ten (opgeleid door Frans Zwartjes,
•maar niet langer een experimenta
list) ingegaan op het door Matthijs
van Heijningen gedane aanbod onm
Zonder Dollen aan te pakken, de
roman van Hans Vervoort waar eer
der Otto Jongerius. Ben Verbond en
Bobby Eerhart op waren ingestapt
en afgeknapt. Toch was het scherp
gezien van Van Heijningen dat hij de
rechten gekocht had, want het boek
bezat aantrekkelijke mogelijkheden
voor een film. bijvoorbeeld als een
Nederlands-Hongaarse co-
produktie. Het verhaai speelt zich
grotendeels af op zeer pittoreske
lokaties in Boedapest, waar het
trouwens goedkoop filmen is en de
Hongaarse technici behoren tot de
besten van Europa.
Snelle jongens
Het verhaal heeft als thema de
nieuwsgierigheid naar de redenen
van het menselijk doen en laten.
Het gaat over marktonderzoekers:
snelle jongens (maar niet zo snel als
de reclame-bovs) die weten om te
gaan met lijsten van vragen en
antwoorden. Maar in deze geschie
denis blijken ze slecht in staat om
inzicht te krijgen in hun eigen ge
drag en dat van hun naasten. En het
is een verhaal over fobieën: Extre
me angsten voor stereotiepe situa
ties. Hoogtevrees, claustrofobie,
pleinvrees, zijn er voorbeelden van.
Hitchcock heeft er schitterende
films over gemaakt, fobieën zijn
dankbare dingen over psycho-
thrillers. Maar Schouten komt er
slecht mee uit de voeten.
Peter Faber speelt de rol van markt
onderzoeker Hans Jansonius. die
verliefd wordt op zekere Eefje (Carla
Hardy), een typiste van zijn kantoor.
Hij trouwt haar, vindt dan dat ze
niet langer typiste kan zijn en maar
lekker thuis moet blijven. Na enige
tijd durft ze ineens de deur niet meer
uit: straatangst Er wordt onvoldoen
de hulp geboden en een ongelukkig
toeval brengt Eefje in contact met
Derek de Lint als de door Jansonius
verafschuwde collega Jack, die
eveneens behept blijkt met een of
andere fobie. Maar Jack heeft zijn
afwijking leren hanteren en dat be
looft hij Eefje eveneens bij te bren
gen. Zonder dat Hans aanvankelijk
iets in de gaten heeft, krijgt Jack
macht over de vrouw die zich volle
dig overlevert in een relatie die
sado-masochistisch geaard blijkt
Hans is haar kwijt, maar ook de
verhouding met Jack loopt uit de
hand. Eefje stort zich in wanhoop
van de hoogste etage van Jacks fiat.
Juridisch kan niets tegen Jack wor
den ondernomen, maar Hans Janso
nius ziet zijn collega als een moorde
naar en wil een bekentenis uit hem
zien te wringen door hem eerst in de
situatie te lokken waar hij doods
bang van moet zijn. Tijdens een
congres voor marktonderzoekers zet
Hans de vallen uit waarmee hij moet
achterhalen wat de fobie is van
Jack. En als hij de zwakte van zijn
tegenstander gevonden heeft, ja.
dan gebeurt er iets. Iets dat helaas
nogal afwijkt van wat Hans Vervoort
had geschreven.
Flets
Zonder Dollen was leuk en intrige
rend te lezen. De transpositie van
Hongarije naar de Rijnmond doet
weliswaar het exotisme wegvallen,
maar men moet toegeven dat in
Rotterdam en Vlaardingen de mo
gelijkheden om met fobieën te
stoeien redelijk te compenseren
zijn. Toch heeft het me moeite ge
kost om Een Zaak van Leven of
Dood braaf uit te zitten. Misschien
dat voorkennis van de plot (die is
ingewikkelder dan hier net is sa
mengevat) afbreuk doet aan wat
Schouten heeft mee te delen, maar
dat is nu eenmaal het risico dat
iemand loopt als hij een nogal be
kende roman gaat verfilmen. Dat
Een Zaak van Leven of Dood zo'n
fletse indruk maakt, heeft echter
minder te maken met het verbaal
als zodanig, als met de slome ma
nier waarop het wordt verteld.
Zo is het altijd lastig om mee te
voelen met stevig verknipte heden
wanneer het hen ontbreekt aan te
vens voldoende heldere momenten,
of aan referenties naar de tijd toen ze
nog ongestoord waren. Een verhou
ding die je kapot ziet gaan is een
dramatisch gegeven, maar in Schou-
tens film is niet te begrijpen dat het
ooit kon klikken tussen Eefje en
Hans Jansonius en dan wordt het
allemaal een stuk minder drama
tisch. De straatangst van de vrouw
is nog te volgen, maar hoe dat dan
weer verband houdt met de plotse
linge wens om zich op glazen tafels
te laten vastbinden, dat blijft myste
rieus^
Carla" Hardy heeft zich in Menuet
(van Lili Rademakers) doen kennen
als een erg goed en vooral erg
subtiel actrice, maar in de rol die ze
nu te spelen kreeg, roept ze weinig
meer op dan een vaag medelijden.
Maar Peter Faber is erger.
Van de sul die hij neerzet als
Jansonius, valt niet te snappen wat
Eefje ooit in hem gezien heeft, of wat
zijn talent kan zijn in de marketing
(dat geldt trouwens ook voor colle
ga's Gerard Cox en Derek de Lint),
of waar hij ineens de brille vandaan
haalt om Jack als het te laat is
zo geraffineerd aan te pakken. Hoe
wel ons ook veel te weinig informatie
bereikt over De Lints personage,
werkt het daar tenminste nog een
beetje verontrustend, al verlopen de
confrontaties tussen hem en Faber
kleurloos, zelfs al staan ze bovenop
de Euromast, onder begeleiding van
nerveuze synthesizer-klanken. Ze
blijven een ijzeren Hein en een hou
ten Klaas.
Een zo stijve en stramme film was
van juist George Schouten niet te
verwachten geweest. In het laatste
verschenen nummer van Skoop no
teert de cineast dat producent Van
Heijningen zo goed begrepen had
dat spanning en seks dicht bij el
kaar liggen. Maar aan Een Zaak van
Leven of Dood valt weinig spanning
te beleven. En trouwens ook weinig
sex.
(ADVERTENTIE i
Echte Boter, die laat je niet schieten.
Als 't éven kan. Want waar blijf je
als zelfs de echt lekkere dingen
geschrapt worden? Bovendien is
Echte Boter lichter verteerbaar.
Er zitten natüürlijke vitaminen in.
Daarom mag Echte Boter hoog op
uw boodschappenlijstje blijven staan.
Zo is het toch?
tt&mm
Niet te versmaden.