Miniatuur Walcheren
moeilijk seizoen
wacht
Begin 1984 bestelling van
eerste nieuwe M-fregat
ER VARING
tmsM
w
Afsplitsing defensie poot van RDM een feit
KMS-directeur: stap
in goede richting
De bruine kiekendief
op Tholen bespied
HOORT.
PZC/provincie
)U DERTIGJARIG BESTAAN
TISWEERTIJD
OM TE PLANTEN.
Ongebonden'
(rouwen houden
intmoetingsdag
TWEE INBRAKEN
IN VLISSINGEN
IIJDAG 1 APRIL 1983
15
JDDELBURG - Miniatuur
alcheren in Middelburg heeft
jnderdag opnieuw haar hek-
|n geopend. Daarmee is giste-
p het dertigste seizoen van
[ze toeristische attractie offi-
eel begonnen. „Een moeilijk
pzoen", voorspelt de heer L.
in de Graaf, directeur van
falcheren-in-het-klein'. Deze
jarige Middelburger staat al
(ids de oprichting van Minia-
lur Walcheren aan het hoofd
in deze attractie. In oktober
»emt hij afscheid. „Na dertig
ar vind ik het welletjes. Het
ichtingsbestuur moet nu
aar eens een opvolger voor
ij vinden".
(matuur Walcheren zit m de proble-
en. Het afgelopen seizoen jaar passer-
ji 'slechts' 136.000 betalende bezoe-
ps de kassa aan het Molenwater. Hoe-
jl maar weinig toeristische voorzie-
jigen in Zeeland aan dit aantal kun-
p 'tippen', vertonen de bezoekerscij-
)s van Miniatuur een dalende lijn. Nog
■1981 kon Miniatuur 162.000 bezoe-
ps noteren. Aan het begin van de ja-
t zestig had Miniatuur zelfs een paar
ier meer dan 200.000 gasten. Minder
eoekers brengen minder geld in het
Btje. De exploitatie van Miniatuur
llcheren wordt steeds moeilijker. De
ier Van der Graaf laat er geen twijfel
Ier bestaan: ..Om quitte te draaien
Ibben we 180.000 mensen nodig",
t financiële problemen bij Miniatuur
Bicheren zijn het afgelopen jaar zo
pot geworden, dat het bestuur zich
|g genoodzaakt om twee van de tien
(ADVERTENTIE)
Coniferen zijn klein en lijn.
Of rijzig en rank. Of grooi en
hoog. Maar altijd zijn ze mooi.
het hele jaar door. Omring u mei
coniferen. 'I Is nu de lijd
NATUURLIJK DOEN.
MAAKT FLEURIG EN GROEN.
personeelsleden te ontslaan. Omdat
het onderhoud aan de vele honderden
gebouwtjes van Miniatuur toch moest
worden uitgevoerd, kreeg het bestuur
toestemming om vrijwillige werklozen
aan te trekken, die onderhoudswerk de-
Directeur L. van de Graaf op 'zijn' Miniatuur Walcheren
(IDDELBURG - Een aantal niet-geor-
jniseerde vrouwen wil zaterdag 16
pril een ontmoetingsdag voor Zeeuw-
I vrouwen houden. De bijeenkomst
egint 's morgens om kwart over tien
i'De Hoogte' aan de Populierenstraat
l Goes. De deelneemsters kunnen
iar praten over vier verschillende
(ema's. Van elk van dc thema's zijn de
rste twee woorden 'Vrouw en geloof,
tt derde onderdeel van deze thema's
ordt gevormd door 'Bijbel', 'Kerk',
amenleving' en 'Relaties',
eder van ons loopt rond met vragen,
prvan je denkt dat het je eigen vra-
in zijn", zegt Jenny Schneider-Van
tten uit Brouwershaven, één van de
jtiatiefheemsters tot deze ontmoe-
iigsdag. „Maar al gauw blijkt dat die
Sgen ook spelen bij anderen. Waarom
(u je er dan niet eens over praten. Al-
m dan kom je verder, en alleen d&n
ije zoeken naar oplossingen"
organisatrices hechten veel waarde
het feit, dat ze niet namens een or-
isatie of namens een achterban ope-
in. „Hoewel we allen wel bij verschil-
ïde kerkgenootschappen zijn aange-
iten, zetten we deze ontmoetingsdag
tsluitend vanuit onszelf op", aldus L
ji Ooyen-Brunings uit Goes.
j)e laatste jaren is er binnen maat-
iiappij en kerk veel veranderd. We
jnken bijvoorbeeld aan het probleem
in de werkloosheid, zaken van oorlog
j vrede, het samen leven met mensen
]t andere culturen, andere samenle-
ngsvormen en het bewustwordings-
joces van vrouwen. Wij, als vrouwen,
bben daar direct of indirect ook mee
maken." staat in de uitnodiging die
I dames aan een aantal vrouwenorga-
5aties hebben gestuurd.
)pen karakter
m ontmoetingsdag in deze vorm is
>oit eerder in Zeeland gehouden. Wel
«ft een aantal Zeeuwse vrouwen twee
ar geleden deelgenomen aan een
ortgelijke manifestatie in Breda. De
ganisatrices hebben twaalf dames be-
jid gevonden om op 16 april als ge-
jreksleidster op te treden Ze bena-
fukken echter dat de discussies een
ilkomen open karakter hebben. Een
intal kerkgenootschappen heeft de
ames financiële steun toegezegd voor
et opzetten van de ontmoetingsdag
Is het idee aanslaat kunnen wellicht
Mfionale groepen worden gevormd
Ie op de op 16 april uit te stippelen
(eg zullen doorgaan.
VL1SSINGEN - KMS-groepsdirec-
teur ir B. C. G. Pröpper sprak don
derdagavond in een reactie op de
uitkomst van het kabinetsberaad
over „een enorm positief bericht".
Hij stelt dat er altijd gezinspeeld is
op het vervroegen van de bestel
ling van de M-fregatten, maar dat
dat besluit zelf nog nooit genomen
is. Het begint echter nu vaste vorm
te krijgen, zegt hij. Daar komt bij,
aldus Pröpper, dat er nu ook duide
lijkheid begint te komen over de
financiering van de projecten die
op het moment in uitvoering zijn.
Details over de vraag op welke ma
nier het geld van defensie naar de
KMS toe zal gaan. en welke voor
waarden daaraan zullen verbon
den. zijn overigens nog niet be
kend.
Pröpper ziet in het donderdag ge
nomen kabinetsbesluit een belang
rijke stap op weg in de goede rich
ting. in die zin dat de Schelde op
basis van deze besluiten mede uit
de surcéance van betaling zou kun
nen worden gelicht. Hij benadrukt
echter dat er, op basis van het hui
dige kabinetsbesluit, ndg geen dui
delijkheid is over de vraag welke de
minimum-capaciteit voor de mari-
nebouwboot van de Schelde zal
zijn, en stelt dat het nog onduide
lijk is of het kabinet de uitgangs
punten van het overlevingsplan
van de directie heeft geaccepteerd.
Maar hij verwacht dat er over de
capaciteit de nodige gesprekken
zullen volgen.
Half april
Volgens Pröpper zal de Koninklij
ke Maatschappij De Schelde hal
verwege april wel uit de surcéance
van betaling moeten worden ge
haald. aangezien op dat moment de
door economische zaken verleende
boedelkredieten op zullen zijn. Hij
beschouwt de door het kabinet ge
nomen besluiten als een goede ba
sis voor de KMS om uit die surcéan
ce te komen. De belangrijkste
vraag voor hem blijft zoals gezegd,
die van de minimum-capaciteiten
in de marine-sector
den mei. behoud van hun uitkering
Vooral de bonden waren hier fel tegen
gekant „Als Miniatuur Walcheren In de
problemen zit. dan moet de gemeente
Middelburg maar bijspringen met ex
tra geld of met een verlaging van de
pachtsom voor het terrein aan het Mo
lenwater Dan worden er weer volwaar
dige banen geschapen", zo was de rede
nering van M. J. Strous. distnclsbe-
stuurder van de FNV. Inmiddels is be
kend geworden dat de recreatieraad
een subsidieverzoek van de gemeente
Middelburg ten behoeve van Miniatuur
Walcheren, hoogstwaarschijnlijk zal af
wijzen. Volgens de heer Van de Graat
heeft gedeputeerde Ventevogel inmid
dels toegezegd, dat hij overleg zal voe
ren met zowel het Miniatuur-bestuur
als met het Middelburgse gemeentebe
stuur om te zoeken naar een oplossing
voor de financiële problemen bu Minia
tuur Walcheren.
Lichtpuntje
De heer Van de Graaf ziet voor de na
bije toekomst zowel nog meer tegen
vallers als een lichtpuntje. De vrij re
cente devaluatie van de Belgische en
de Franse Franc maakt Nederland
voor onze zuiderburen en de Fransen
een stuk duurder. En juist uit die lan
den komen de bussen met dagjesmen
sen. Het Belgische dagtoerisme naar
Miniatuur nam vorig jaar al sterk af,
omdat de Belgische regering de school
reisjes niet meer subsidieerde. Nu
voorziet de heer Van de Graaf een ver
dere afname.
Een lichtpuntje is de hoop die kan wor
den geput uit eerdere soortgelijke erva
ringen Toen in 1969 de btw werd inge
voerd. bleven de dagjesmensen in eer
ste instantie ook massaal weg. Na enke
le jaren trok het bezoek weer aan De
heer Van de Graaf: „Ook toen moesten
de mensen duidelijk wennen aan het
feit dat ze plotseling minder hadden te
besteden. Hetzelfde verschijnsel zie je
nu weer.
Miniatuur Walcheren is vanaf vandaag
(vrijdag) elke dag -ook op zon- en feest
dagen- geopend van half tien 's mor
gens tot vijf uur 's middags.
VLISSINGEN - In de nacht van woens
dag op donderdag zijn in Vlissingen
twee inbraken gepleegd. In een woning
aan de Van Reenenstraat in de wijk
Paauwenburg werd ingebroken en
werd er een kleurentelevisie gestolen
Tevens werd ook ingebroken in cafeta
ria 'Walk-Inn' aan de Torenstraat Door
een raam te forceren wisten onbeken
den de zaak binnen te dringen. Uit een
kassa werd tweehonderd gulden gesto
len. terwijl binnen een grote chaos werd
aangericht.
(Slot van pagina 1)
dat defensie globaal 245 miljoen op
tafel zal leggen, en dat er 245 miljoen
beschikbaar komt uit de algemene
middelen, via een vergroting van het
financieringstekort.
In z'n totaliteit kost het RSV-debacle
het kabinet in deze kabinetsperiode
1.335 miljard. Daarbij zijn de kosten
voor de bouw van de M-fregatten, die
vroeger besteld moeten worden dan
defensie, waar men aan '86 dacht, van
plan was om met name de KMS conti
nue aan werk te helpen, inbegrepen
Technisch mogelijk
Minister-president Lubbers gaf gister
avond aan dat het éérste M-fregat „zo
vroeg in 1984 als technisch mogelijk
is" besteld zal worden. Daarmee
wordt voor het eerst zekerheid gescha
pen in De richting van de Schelde.
Weliswaar had staatssecretaris Van
Houwelingen van defensie eerder ver
klaard dat een bestelling eerder dan
begin '84 om technische redenen niet
mogelijk zou zijn. maar hij heeft nog
nimmer gesteld dat dat ook op die
termijn zou gaan gebeuren. Volgens
Lubbers liggen er bij de bestelling van
de M-fregaltcn overigens nog proble
men ten aanzien van de specificatie
van dit project.
De directie van de KMS is bij het
opstellen van het eigen overlevings
plan er ook vanuit gegaan dat het
eerste fregat begin '84 zou komen -wat
dat betreft ligt er geen verschilpunt
met het kabinet. Groot verschil van
mening is er wel over de vraag met
hoeveel mensen je aan die fregatten
kan bouwen, de KMS gaat uit van een
totale minimumbezetting van 1.235
miljoen manuren per jaar, het kabinet
wil niet verder gaan dan een miljoen
Het ministerie van defensie krijgt het
grootste deel van de financiële kant
van de zaak op het bord. In de eerste
plaats moet er op korte termijn 245
miljoen worden vrijgemaakt, terwijl
Van Houwelingen aanvankelijk niet
verder wilde gaan dan 115 miljoen.
Bovendien komt de financiering van de
RSV-operatie in de komende jaren
vrijwel geheel ten laste van dit ministe
rie. Er zullen dan ook aanzienlijke
verschuivingen voor wat de bestellin
gen betreft te verwachten zijn in de in
dit najaar te verschijnen defensienota,
waarin overigens pas de details van
deze hele operatie duidelijk zullen wor
den. Premier Lubbers kenschetste de
RSV-afTaire dan ook als een probleem
dat „diep in het defensiedeel snijdt".
De andere ministers zullen In de ko
mende jaren zelf ook een bijdrage
moeten leveren, maar Lubbers noemde
die beperkt. Wel mag defensie het geld
dat uitgespaard wordt door de verla
ging van het minimumloon en de wed
de met 10 procent, gebruiken voor de
RSV-problematiek. Deze hele operatie
zorgt er overigens voor dat de defensie
begroting weer in grote lijnen gaat
voldoen aah de 3 procents-reëele groei-
norm die in NATO-verband is afgespro
ken.
De minister-president sloot donderdag
ook de mogelijkheid niet uit dat met
name de KMS export-opdrachten zou
kunnen uitvoeren in de komende jaren.
Daarvoor zal het ministerie van econo
mische zaken worden ingeschakeld.
Mochten er export-opdrachten komen,
dan verlicht dat de defensieproblemen
enigszins, aangezien de M-fregatten
dan even kunnen wachten.
Provincie
Details van de hele RSV-operatie wor
den meegenomen in de Voorjaarsnota,
die volgende week vrijdag door het
kabinet wordt vastgesteld. De volgen
de week zal naar alle waarschijnlijk
heid ook het Totaalplan van de RSV-
bewindvoerders kunnen verschijnen,
nu het kabinet hen enige houvast heeft
geboden.
Geschilpunt is, zoals aangeduid, de
vraag waar het minimumniveau voor
de marinepoot ligt: op 1.235 of op één
miljoen manuren. OGk de provincie
heeft zich in gesprekken met economi
sche zaken nu vastgelegd op die 1,235
miljoen, zo verklaarde gedeputeerde
Don donderdagmiddag. De onderbou
wing van de KMS-directïe komt hem
als plausibel voor. Het is voor het eerst
dat de provincie cijfers noemt, tot nu
toe ging men uit van een „redelijke"
bezetting
RSV
De bruine kiekendief
Wie verneemt, dat er boven het eiland Tholen een circus aeruginosus is
waargenomen, zal wellicht verschrikt opveren of achteloos de schou
ders ophalen. Wanneer daarna verklaard wordt dat deze Latijnse term voor
de bruine kiekendief staat, zullen waarschijnlijk voornamelijk natuurlief
hebbers de oren spitsen. De bruine kiekendief is namelijk een van de groot
ste - en bovendien zeldzaamste - broedende roofvogels in Nederland. Zeker
in het Zeeuwse wordt het dier - met een vleugelwijdte van ruim één en een
kwart meter - nauwelijks gezien.
De Tholenaar Harm Venekamp, een
verwoed vogelobserveerder, zag er
één boven het natuurgebied Ramme-
gors op Tholen rondcirkelen en nam
zijn kans waar. Met een ongekend en
thousiasme speurde hij het nest op
van de (wat later bleek) twee roofvo
gels en volgde maandenlang het op
groeien van de jongen. Van het ei tot
aan het uitvliegen.
Nauwgezet legde hij een en ander op
de gevoelige plaat vast. Het resultaat
is vanaf donderdag 14 april te bewon
deren tijdens de foto-tentoonstelling
'de bruine kiekendief in de Gasthuis
kapel in Tholen.
De Rammegors is een schor tussen
Tholen en Sint-Philipsland. vroeger
bedoeld als specie-depot voor rijks
waterstaat. Sinds 1972 fungeert het
gebied hiervoor evenwel niet meer.
Alleen de lage kreken werden opge
vuld met de bagger. De rest bleef on
aangetast. Zodoende kreeg de na
tuur haar kans. Op de hoge schor ont
stond een zoete vegetatie, terwijl de
lagere gebieden een zoute vegetatie
kregen De overgang van zoet naar
zout is - zoals op bijvoorbeeld de
schorren van Flakkee - treffend waae
te nemen. Veel dieren zagen de Ram
megors in de loop der jaren als een
ideale vluchtplaats. onder meer
steltvogels. die beschutting in de
ruigte vonden. Ook werd een ree ge
zien. Het is daarom niet verwonder
lijk dat Harm, m het dagelijks leven
biologie-leraar, menig vrij uurtje in
de Rammegors rondstruint.
Het was in het voorjaar van 1981.dat
hij en zijn zoon de kiekendief omhoog
zagen vliegen. Onmiddellijk togen
beiden naar de plek, waar zich ver
moedelijk het nest moest bevinden.
Doorgaans broedt het dier op hoge
waterplanten of op drijftillen, zodat
dichtbij komen voor mensen niet mo
gelijk is Venekamp trof het. Heinest
lag op de harde grond, zodat hij de
broedplaats tot op een halve meter
kon naderen „Zoiets is een enorme
ervaring vertelt hij. „Een gevoel
van blijdschap. Andere mensen kun
nen dat helemaal niet aanvoelen, wat
je dan meemaakt" Harm zag - tij
dens die eerste ontmoeting - het eer
ste ei liggen en kon zich. met enige
fantasie, al precies voorstellen hoe de
jongen zouden opgroeien. Zijn ver
beelding zette hem aan tot een bijna
dagelijkse terugkeer naar het nest
Van achter een nabij gelegen dijk.
wachtte hij tot de ouders wegvlogen
om dan vervolgens met de camera in
de aanslag de kleine kiekendiefles te
bestuderen. Hij benadrukt dat nes
ten zeer voorzichtig benaderd moe
ten worden, het liefst door een des
kundig^. ..Ik zou willen voorkomen
dat allerlei mensen zo maar nesten
gaan opzoeken", zegt hij
Het eerste ei - gelegd op 20 april -
was een paasei. Om de drie da
gen werd er een ei bij gedeponeerd.
Zo lag er begin mei een broedsel van
vijf eieren in het nest. Met vreugde
herinnert Venekamp zich dat de jon
gen zelf de omhulsels van kalk open-
pikten. Direct daarop klonk er ge
piep, weet hij nog. Ondertussen
sleepten pa en moe kiekendief voort
durend voedsel aan voor de altijd
van honger schreeuwende kuikens.
De prooidieren waren voornamelijk
jonge konijnen, waar alleen het bes
te vlees af werd gehaald. Na een
week wisselden de jonge roofvogels
van donslaag. Volgens Harm lijken
de jongen tijdens de rui sprekend op
Krakas uit de strip van Paulus de
boskabouter. Het viel hem overi
gens op dat ook het vrouwtje het
nest regelmatig verlaat om voedsel
te zoeken; iets dat in verschillende
vogelboeken wordt tegengesproken.
De kuikens groeiden als kool. Binnen
enkele weken stonden ze op eigen be
nen. Dan kunnen ze zich tevens ver
dedigen met hun lange klauwen met
Harm Venekamp:
enorme ervaring".
„Zoiets is een
scherpe nagels. Bovendien leerden
de jonge kiekendieven al snel dreigen
met opengesperde bek. Na circa vijf
weken begonnen de dieren met hun
eerste proefvluchten in de omgeving.
Dat wil zeggen: het oudste jong vloog
werkelijk, terwijl de middelste van de
vijf wat in de ruigte rondfladderde.
De totale verzorgingsperiode duurde
tenslotte ruim tachtig dagen. Daar
na verliet de familie het gebied om
andere streken op te zoeken. Een jaar
later bemerkte Harm - op ongeveer
dezelfde plaats - wéér een nest kie
kendieven. Hij vermoedt dat het om
hetzelfde paar ging. Ook van deze
broedplaats nam hij foto's. Nu wacht
de bioloog al in spanning af of ook dit
jaar de rovers terugkeren naar de
Rammegors.
Harm Venekamp voegde de onge
veer honderd dia's toe aan zijn collec
tie. die hij tijdens lezingen en cursus
sen gebruikt. Onder meer voor de
cursus 'Natuur op Tholen' van de na-
tuurvereniging Tholen, waar Harm
bij aangesloten is. Uit de kiekendief-
serie selecteerde de Tholenaar zeve
nendertig exemplaren, die hij op
groot formaat (30 bij 40 centimeter)
in kleur liet afdrukken. De selectie
vormt een beeldend verhaal van het
geen hij in de Rammegors bij de
broedplaatsen waarnam „Opeen ge
geven moment dacht ik: ik wil wel
eens iets meer met die foto's doen",
vertelt hij. Al snel kwam Harm op het
idee van de tentoonstelling. De ope
ning van de expositie is om 20 uur en
wordt verricht door Piet Steltman
(van het televisie-programma 'Ja na
tuurlijk'). directeur van het instituut
voor natuurbeschermingseducatie
in Amsterdam. Steltman heeft plan
nen om binnenkort in 'Ja, natuurlijk'
aandacht te besteden aan de Ram
megors.
Voor de bezoekers van 'De bruine
kiekendief stelde Venekamp een
boekje met informatie samen, dat
evenals de entree gratis is. Organi
sator van het gebeuren is de beheers
commissie van de natuurvereniging
Tholen. Belangstellenden kunnen
de gehele dag in d£ Gasthuiskapel
terecht. De foto-tentoonstelling
duurt van 14 tot 23 april.
René Groeneveld
1
'a
DEN HAAG Bewindvoerders, Rijn
Schelde Verolme en de staat der Ne
derlanden hebben donderdag in prin
cipe overeenstemming bereikt inzake
de verzelfstandiging buiten het RSV-
concern van de defensiepoot van de
RDM. Dat betreft de marinebouw,
reparatie van onderzeeboten, de afde
ling algemene werktuigbouwde, de
zware apparatenbouw, de tankkoepel-
werkplaats en de bouw van stoomtur
bines. Dat is volgens een woordvoer
der van het ministerie van economi
sche zaken, die dit donderdagavond
meedeelde, in overeenstemming met
het eerder bekendgemaakte kabinets
standpunt ten aanzien van de RDM.
Ais voorbereiding op deze verzelfstan
diging is door de staat een stichting
opgericht die de aandelen zal beheren
van de eveneens donderdag opgerichte
vennootschap die de genoemde activi
teiten zal voortzetten. De overheid
heeft zich van de noodzakelijke be
voegdheden ten aanzien van deze
stichting voorzien, aldus de woordvoer
der.
Tegelijkertijd is het faillissement aan
gevraagd voor de RDM. aat naar ver
wachting. aldus de woordvoerder, zal
worden uitgesproken in de loop van de
volgende week. Hiermee zal na een nog
door te voeren reorganisatie bij de
defensiepoot de werkgelegenheid van
circa 1.530 werknemers in een nieuwe
RDM kunnen worden behouden. De
procedures uit hoofde van de wel op de
ondernemingsraden en de SER-fiisie
gedragsregels worden nog heden door
RSV in gang gezet, aldus de woord
voerder.
Een reddingsplan voor RDM-reparatie,
liet uuucrueei da; ouilen het boedel
krediet van dc regering is gevallen,
wordt nog onderzocht De gemeente
Rotterdam en het Zweedse reparatie
bedrijf Scanmarine stellen pogingen in
het werk om een nieuwe werf te stich
ten op het terrein van de RDM. Ze
hopen binnen veertien dagen de finan
ciële - (er is minstens 15 miljoen gulden
nodig) - en de juridische vraagstukken
opgelost te hebben,
Slaagt het reddingsplan dan betekent
dat een behoud van 400 tot 500 van de
700 arbeidsplaatsen bij RDM-
reparatie.
Bezetting
De bezetting van het hoofdkantoor
van de RDM op Heyplaat door werk
nemers van de RDM en bestuurders
van de industriebonden FNV en CNV
is donderdag opgeheven, zo hebben de
actievoerders meegedeeld.
De actie werd beëindigd nadat het
overleg tussen vakbonden en directie
over de ontslagen bij RDM woensdag
avond was afgebroken en het de bon
den duidelijk was geworden dat de
bewindvoerders van het RSV-concem,
waartoe RDM behoort het faillisse
ment voor de reparatiesector van RDM
zouden aanvragen. Volgens districts
hoofd Henk Krul van de Industriebond
FNV had voortzetting van de bezetting
die 'geen grootse resultaten' heeft op
geleverd, geen zin meer. Het kantoor
werd vorige week donderdag bezet met
als voornaamste doel het verkrijgen
van meer tikjd (een maand) voor onder
zoek naar de overlevingskansen voor
de reparatiepoot van RDM.
