Rapport meldt verdwijnen
van ruim 500 Indonesiërs
Afscheid Rijksvoorlichtingschef
Van der Wiel van het Binnenhof
Bezoek aan Nederlandse
attractiepunten stabiel
Kleurrijk vervoermiddel
Uitlevering Belgische
dienstweigeraar mag
PZC/binnen-buitenland
ADVOCATEN: ISLAMIETEN AANGEHOUDEN
Directie Samia
gearresteerd
Indonesië waarschuwt
voor zonsverduistering
Exploitatie van
horeca Beekse
Bergen naar AC
Vierduizend
banen weg
bij Duitse
scheepswerf
Onstlag voor
130 man
bij Eminent
INKRIMPING
BIJ DUPHAR
EN CHEM Y
INVLOEDRIJKE 'STEM DER NATIE'
WOENSDAG 30 MAART 1983
rtswJCTBiWfiflfiWJSS*»
DEN HAAG Meer dan vijfhonderd islamitische leiders zijn spoorloos verdwenen na de kaping
in april 1981 van een passagierstoestel van de nationale luchtvaartmaatschappij van Indonesië,
Garuda. Dit onthult het Indonesische Instituut voor Rechtskundige Bijstand in een lijvig
rapport dat deze week is verschenen.
Niet alleen islamieten, maar ook aan
hangers van afscheidingsbewegingen
in Atjeh. Irian Jaya en Oost-Timor
verdwijnen op geheimzinnige wijze, zo
staat in het 220 pagina's tellend raport,
dat als titel heeft „De mensenrechten
in Indonesië in 1981".
In het rapport, dat aanvankelijk in
1982 had moeten verschijnen, maar in
verband met de parlementsverkiezin
gen in Indonesië op de lange baan werd
geschoven, zijn verklaringen opgeno
men van twee leden van het Oosttimo-
rese provinciale parlement, Leando en
Juarez, die gewag maken van moorden
onder de Oosttimorese bevolking. Zij
onthullen verder dat militairen en
ambtenaren zich te buiten gaan aan
machtswillekeur en geweldplegingen.
Het rapport maakt verder melding van
de aanhouding van vooraanstaande
islamieten op Java, Sumatra, Celebes
en Mataram. Er zouden volgens het
rapport meer dan 500 islamitische lei
ders zijn opgepakt na de kaping van
het Garuda-toestel Woyla door radica
le islamieten.
maatschappij is ingevoerd. Het gevaar
bestaat dat deze politieke verdwijnin
gen zich zullen ontwikkelen tot politie
ke moorden, aldus het rapport.
In het rapport wordt verder aandacht
gevraagd voor het lot van de commu
nistische gevangenen die nog steeds
niet zijn vrijgelaten. Het instituut pleit
ervoor dat deze mensen, die al meer
dan 17 jaar in gevangenschap leven,
worden vrijgelaten of gratie krijgen.
Het beschuldigt de „regering van de
nieuwe orde" van president Soeharto
ervan, een klimaat van angst te schep
pen onder journalisten en academici.
Buying Nasution schrijft in het voor-
Advocaten
Waar deze mensen gevangen worden
gehouden is niet bekend, aldus het
rapport, dat is samengesteld door het
instituut dat onder leiding staat van
de prominente Indonesische advoca
ten Buying Nasution en Mulya Lubis.
Het is, zo zeggen zij, alsof een nieuwe
vorm van straf in de Indonesische
(Van onze
correspondent
JAKARTA Indonesi
sche geleerden maken
zich zorgen over de nade
lige gevolgen die de ko
mende totale zonsver
duistering voor de be
volking zal kunnen heb
ben.
Op 11 juni om 22 minuten
over elf zal de zon volle
dig worden bedekt, waar
door de helft van Indone
sië in duisternis wordt
gehuld. De eclips zet
West-Java, Midden-Java,
Oost-Java, Zuid-Celebes
en Irian Jaya in het don
ker. In deze gebieden wo
nen ten minste honderd
miljoen mensen. Via tele
visie en kranten worden
de mensen opgeroepen
om het verduisterings
proces niet met het blote
oog te volgen. Ook niet
via camera's, telescopen
of via het wateropper
vlak.
Volgens professor Didin
Sastrapradja, voorzitter
van het Nationale Comi
té Zonsverduistering
1983, zijn in 1912 bij een
totale zonsverduistering
3500 mensen blind ge
worden in Duitsland,
Zweden en de Sowjet-
Unie omdat zij de ver
duistering met het blote
oog hebben gevolgd;
300.000 anderen hebben
er oogkwalen aan overge
houden. Prefessor Didin
verklaarde dat wanneer
men gedurende de eclips
naar de zon kijkt, de oog
pupillen wijd open gaan
staan en grote hoeveelhe
den intrarode stralen bin
nenlaten Dit infrarood
beschadigt het netvlies
en veroorzaakt blind
heid. zegt hij.
De veiligste manier om
de zonsverduistering te
volgen is volgens profes
sor Didin via de televisie.
Astronomen en biologen
maken van de gelegen
heid gebruik om het ge
drag van mens. dier en
plant tijdens het zonsver
duisteringsproces te be
studeren. Gedurende de
zonne-eclips wordt ook
een studie gemaakt van
de diameter van de zon,
die volgens een theorie
elk jaar met 1500 meter
krimpt, hetgeen zou be
tekenen dat het hemelli
chaam in 200.000 jaar he
lemaal zal zijn verdwe-
woord van het rapport dat een klimaat
van angst en zelfcensuur aan de orde
van de dag is. Nasution. die zelf poli
tiek gevangene is geweest van de rege
ring, meldt dat ambtenaren voortdu
rend de kranten opbellen en de hoofd
redacteuren waarschuwen dat bepaal
de artikelen niet mogen worden afge
drukt. De „cultuur van het stilzwijgen"
zo noemt Buying Nasution deze
vorm van censuur is zich aan het
verspreiden. Zelfs al zouden er mensen
zijn die hun mond durven open te doen,
dan is er nog niet één krant die hem in
de kolommen durft aan te halen, aldus
deze advocaat.
Wat het academische leven betreft;
zelfs wetenschappelijke bijeenkomsten
moeten bij de politie worden gerappor
teerd. Veiligheidsambtenaren hebben
het recht bijeenkomsten te verbieden
of de namen van sprekers van de lijst te
schrappen. Het blad van de studenten
van de Universiteit van Indonesië is
sinds 1981 verboden, aldus het rapport.
ZAANDAM (ANP) AC Restaurants
BV in Zaandam, een werkmaatschap
pij van Ahold, en het recreatie-oord
Beekse Bergen m' Hilvarenbeek heb
ben overeenstemming bereikt over de
overneming van de exploitatie van de
totale horeca in het recreatie- en safari
park Beekse Bergen met ingang van 2
april door AC Restaurants.
Beekse Bergen trekt jaarlijks ca. 1,5
min bezoekers. De totale horeca is
volgens AC Restaurants zeer omvang
rijk en bestaat, naast twee grote res
taurants, uit 25 kleinere uitgiftepun
ten. Op topdagen wordt Beekse Bergen
door meer dan 30.000 mensen bezocht.
De ondernemingsraad van AC Restau
rants is op de hoogte gesteld.
aangehouden op verdenking van om
vangrijke oplichtingen en flessetrek-
kerijen. Het zijn de 37-jarige directeur
W. van H., diens 41-jarige commercieel
medewerker J. K., beiden uit Rotter
dam en de 53-jarige boekhouder H. V.
uit Krimpen aan den IJssel van het
bedrijf Samia B.V. te Assendelft.
Het drietal kwam in mei 1982 aan de
top te staan van dit als betrouwbaar
bekend staande bedrijf, importeur van
automobielaccessoires. Het rond vijf
tien medewerkers tellende bedrijf werd
toen door de toenmalige directeur, in
verband met diens minder goede ge
zondheid en een teruglopende markt
verkocht aan de Valuta B.V. te Gor-
kum. Onder leiding van het genoemde
drietal, dat nauwe relaties met Valuta
onderhield, werd met gebruikmaking
van de goede-haam van Samia voor
miljoenen guldens aan goederen ge
kocht, maar nimmer betaald, aldus de
politie.
HAMBURG (RTR) De grote Duitse
scheepswerf Howaldtswerke-
Deutsche Werft verliest ruim vierdui
zend arbeidsplaatsen als gevolg van
een sanering waar de raad van com
missarissen maandag bij verrassing
zijn goedkeuring aan heeft gehecht.
President-directeur Klaus Ahelers
maakte bekend dat de onderneming
haar scheepsbouwactiviteiten in Ham
burg staakt en die in de Oostzeehaven
Kiel beperkt. De personeelssterkte
wordt aldus verminderd van 11.000 tot
6900.
Of alle ontslagen nog dit jaar zullen
worden gegeven wilde Ahlers niet mee
delen.
PRINCIPE-AKKOORD
METAALNIJVERHEID
RIJSWIJK (ANP) De werkgevers- en
werknemersorganisaties, Industrie
bond FNV, Dienstenbond CNV en de
Unie BLHP in de metaalnijverheid
(rum 225.000 werknemers) hebben in
principe een akkoord bereikt over een
cao die loopt tot en met 31 december
1984. Directeur Van Zandvliet van de
vakraad metaalnijverheid liet dit
dinsdgavond namens werkgevers- en
werknemersorganisaties weten.
Men werd het eens over de vrijwillig
vervroegde uittreding voor 60- en 61-
jarigen. wat naar schatting 2.000 nieu
we arbeidsplaatsen zal opleveren. De
kosten hiervan worden geschat op een
procent per jaar. Voorts zal een jeugd-
fonds voor de periode van twee jaar
worden gesticht, waarvan de kosten 0,5
procent zullen bedragen. Naar schat
ting levert dit ruim 4.000 arbeidsplaat
sen op.
Per 1 oktober 1984 wordt vijf procent
arbeidstijdverkorting toegepast. Over
de vorm hiervan worden nog nadere
afspraken gemaakt. Verder blijft de
vakantiebijslag gehandhaafd op acht
procent en wordt naast de roostervrije
dag in 1983 ook een roostervrije dag in
1983 ook een roostervrije dag toege
kend in 1984.
Afgesproken is verder dat indien de
prijscompensatie tot en met eind 1984
in totaal minder dan vier procent be
dragen, nader overleg zal plaatsvinden
over de financiering van de arbeidstijd
verkorting. Het gebruikelijke systeem
van prijscompensatie blijft derhalve
gedurende de looptijd van de cao ge
handhaafd.
MANILLA (ANP) - Jeepneys vormen op de Filippijnen
een kleurrijk onderdeel van het openbaar vervoer De
eigenaren van de wagens behangen hun voertuigen met
een massa accesoires, zoals spiegels, claxoris, antennes,
plastic slierten, beelden en lampen. Door hun voorruit
hebben de chauffeurs nauwelijks zicht. In de auto's
slaan stapels geluidscassettes op het dashbord. terwijl
de buitenkant van het glas bedekt wordt door teksten.
Met het stereo-geluid op maximaal vermogen worden de
wagens in het verkeer niet over het hoofd gezien. Een
soort ongerijmde actieve veiligheid.
LEVICO TERME (AP) - In het Italiaanse kuuroord Levico Terme staat het
grootste Paasei ter wereld. Ten minste, dat beweren de makers ervan, die in
het Guinness Book of Records hopen te komen. Voor de bezoekers van het
plaatsje in de Italiaanse Alpen is het in ieder geval een leuke attractie.
BODEGRAVEN (ANP) Eminent
Electronics (orgels) gaat collectief
ontslag aanvragen voor 130 van de 400
werknemers. Eminent is al twee jaar
bezig met herstructureren.
Eminent zegt dat zij zich nu gaat
herorienteren. Naast een aanpassing
van de organisatie wil het bedrijf zich
gaan richten op andere electronische
toepassingen dan muziekinstrumen
ten. De oorzaak van de aangekondigde
ontslagen is met name de snelle verla
ging van de hoeveelheid arbeid per
produkt en de verschuiving in de ver
koop naar goedkopere produkten, met
name in de lagere prijsklasse, waarin
de nieuwste electronische mogelijkhe
den zijn ingebouwd. Hoewel de ver
koop van orgels goed loopt, dreigt men
toch in de verliezen terecht te komen,
aldus Eminent.
De vertrekkende personeelsleden krij
gen een bewijs van deelneming in de
Stichting Eminent Personeelsbijdrage
mee ter verzekering van hun rechten.
Via deze stichting steunde het perso
neel eerder het bedrijf, dat op de rand
van de afgrond stond. Het geld werd
door de gemeente Bodegraven voorge
schoten. Dank zij de zo op tafel geko
men f 1 min en een aanzienlijke over
heidssubsidie kon Eminent via een
herstructurering worden gered.
De nieuwe electronica-toepassingen
waaraan Eminent denkt, zijn produk
ten als kantoormachines en speelauto
maten. Het bedrijf wil deze apparea-
tuur gaan ontwerpen, ontwikkelen en
eventueel produceren. Eminent ver
wacht binnen 5 jaar hiermee tot een
omzet te komen van tussen de f 5 min
en f 10 min.
Districtbestuurder G. Frielink van de
Industriebond FNV noemde de ont
slagplannen van de Eminent-directie
„een verpletterende zaak". „Wij zijn
helemaal niet overtuigd van de nood
zaak om zo ingrijpend te reorganiseren,
en we zullen de situatie daarom eerst
diepgaand met onze leden gaan bekij
ken". aldus de bondsbestuurder.
VERLIES VOOR HELFT ONDERVRAAGDEN
AMSTERDAM (ANP) Er zit weinig
rek meer in het bezoek aan de attrac
tiepunten in ons land. Het bezoek
stabiliseert zich sinds 1978, waarbij
jaren met lichte stijgingen en met
lichte dalingen elkaar afwisselen.
Dit is een van de conclusies van een
onderzoek, dat het Nederlands Re
search Instituut voor Recreatie en Toe
risme (NRIT) in Breda in Opdracht van
Muur Oost-Duitsland is begonnen
delen van zijn bijna 1.400 km lange
grens met de Bondsrepubliek te ver
sterken met een dubbele muur en meer
booby traps. Dit hebben Westduitse
grensfunctionanssen dinsdag bekend
gemaakt. Volgens hen bouwen de
Oostduitsers bij Hirschberg, 100 km
ten noorden van Nuremberg een twee
de muur. evenwijdig aan de bestaande
bijna 3 meter hoge betonnen muur die
de grens aangeeft.
de gespreksgroep dagrecreatie, „De
club van elf', naar de betekenis van de
dagattractiepunten ln Nederland heeft
verricht. De club wordt gevormd door
de directeuren van de grote dagrecrea-
tiebedrijven. Het onderzoeksrapport
werd dinsdag in Amsterdam gepresen
teerd op een symposium onder de titel
„Nederland-attractieland". Aan het
onderzoek is meegewerkt door 21 be
drijven, die samen 60 procent van het
jaarbezoek aan attractiepunten ont
vangen. Uit de gegevens blijkt, dat ons
land 46 attractiepunten kent, die onge
veer 18.5 miljoen bezoekers per jaar
trekken. Hiervan is bijna eerderde
vakantiegangers. Het buitenlandse be
zoek aan de Nederlandse attractiepun
ten wordt geraamd op 15 procent of 2.8
miljoen bezoekers.
Wat de bedrijfseconomische resultaten
betreft, wordt in het rapport vermeld,
dat van twintig ondervraagde bedrij
ven in 1981 er tien attractiepunten een
verlies leden, vier quitte draaiden en
zes ondernemers een winst boekten. De
attractiepunten bieden jaarlijks werk
aan 5.600 mensen, onder wie bijna 3.000
vakantiekrachten.
Geconcludeerd wordt dat er nog geen
sprake is van een 'veelomvattend en
gepreciseerd' overheidsbeleid ten aan
zien van attractiepunten.
ARNHEM (ANP) De Belgische to
taalweigeraar Dirk Torfs (22). die half
januari dit jaar door de marechaussee
werd gearresteerd, toen hij in Arnhem
als getuige optrad voor de krijgsraad,
mag aan Belgie worden uitgeleverd.
De rechtbank in Arnhem besliste dins
dag dat die uitlevering toelaatbaar is.
Torfs. die in ons land politiek asiel
heeft aangevraagd, werd overigens di
rect na de uitspraak vrijgelaten. Direc
te uitzetting van de Belg is volgens een
woordvoerder van het Nijmeegs Anti
militaristisch Bureau (dat zich ten
dienste stelt van totaalweigeraars) niet
te verwachten zolang de asielaanvraag
nog in behandeling is bij het ministerie
van justitie.
Torfs werd in augustus 1981 door de
krijgsraad in Antwerpen tot twee jaar
militaire gevangenisstraf veroordeeld.
Hij vluchtte begin dit jaat naar ons
land. Torfs is dinsdag, kort nadat de
Arnhemse rechtbank zijn vrijlating ge
lastte, door de vreemdelingendienst
van de Arnhemse politie op grond van
de vreemdelingenwet opnieuw aange
houden en ingesloten.
AMSTERDAM (ANPT- Bij de gewasbe
schermingsdivisie van Duphar zullen
in de loop van dit jaar 80 arbeidsplaat
sen moeten verdwijnen. In deze divi
sie zijn in ons land 400 van de onge
veer 2000 Duphar-medewerkers actief.
Er zal alles worden gedaan om ge
dwongen ontslagen te voorkomen.
De directie verwacht de gevolgen van
de maatregelen die nodig zijn op te
kunnen vangen door interne over
plaatsingen en vervroegde uittreding
van een beperkte groep mensen van
57,5 jaar en ouder.
De directie van Chem-Y wil de vesti>
ging van het bedrijf in Bodegraven
sluiten en de activiteiten concentre
ren in het Duitse Emmerik. In Bode
graven zijn de verkoop, de adnmini-
stratie en gedeeltelijk de laboratoria
van Chem-Y gevestigd. Er zal voor de
33 medewerkers ontslag worden aan
gevraagd.
(Van onze parlementaire redactie i
DEN HAAG Voor miljoenen Neder
landers is hij een volslagen onbeken
de. Voor hen die een rol spelen of
gespeeld hebben in de Nederlandse
politiek is hij een begrip, wiens bete
kenis voor het politieke gebeuren
rond het Binnenhof immens groot is
geweest.
Gijs van der Wiel (65). hoofddirecteur
van de Rijksvoorlichtingsdienst,
woordvoerder en vertrouwensman van
twee koninginnen, vijf premiers en een
veelvoud daarvan aan kabinetsforma
teurs en -informateurs. Deze ..stem der
natie" neemt vanmiddag afscheid van
het Binnenhof.
Een afscheid in de Ridderzaal
zoals weinig politici ooit ten deel is
gevallen, en in aanwezigheid van ieder
een die de laatste decennia in de
Haagse politiek ook maar iets te bete
kenen heeft gehad. Maar Gijs van dei-
Wiel is dan ook zonder meer een feno
meen.
Een commandeurschap in de orde van
Oranje-Nassau en het erekruis in de
huisorde van Oranje werden zijn deel.
Zelfs verscheen een speciaal voor deze
gelegenheid over en voor hem geschre
ven boek. waaraan tal van journalisten
en politici i zoals alle oud-premiers en
ex-(in)formateursi meewerkten. Voor
een ambtenaar toch een zeer ongebrui
kelijk iets
Koninklijk liuis
Van der Wiel loodste dc afgelopen
vijftien jaar het Koninklijk Huis be
hendig langs de valkuilen van de
opdringerige publiciteit; minister
presidenten hebben op zijn steun en
adviezen gebouwd en hij was de
meestal anonieme spreekbuis van
in vertrouwelijkheid werkende kabi
netsformateurs.
Op foto's van een persconferentie van
de minister-president of een formateur
was hij soms naast deze te zien als een
dikke, wat nors kijkende man. Zijn
omvang valt niet te bestrijden, dat
norse is slechts uiterlijk, zoals zijn
raspende stem en zijn bulderende lach
Gijs van der Wiel is bij links en rechts
geliefd en gewaardeerd. Door politici
en journalisten Dat lijkt tegenstrijdig
Politici hebben immers lang niet altijd
belang bij openbaarheid, journalisten
willen echter altijd het naadje van de
kous weten.
Van der Wiel heeft in dat spannings
veld op een unieke manier gefunctio
neerd. Voor journalisten was hij een
vraagbaak met een gigantische politie
ke ervaring en een onuitputtelijke bron
voor anekdotes over de groten uit de
Nederlandse politiek.
Hij werkte 37 jaar bij de Rijksvoorlich
tingsdienst. waarbij hij na de oorlog op
de filmdienst kwam werken. In 1953
werd hij adjunct-directeur en in 1967
hoofddirecteur als opvolger van dr. G.
Lammers. Hij maakte 15 kabinetten
van zeer nabij mee. woonde 12jaar lang
vrijwel alle vergaderingen van de mi
nisterraad bij
Van der Wiel heeft zo meer van de
na-oorlogse politieke geschiedenis
meegemaakt dan welke politicusal
dan niet levend ook. Die ervaring is
niet alleen veel politici, maar ook tal
van journalisten, en daarmee de Ne
derlandse krantenlezer, kijker en luis
teraar, van grote dienst geweest.
Hij hehoedde de media voor uitglijers.
zette ze op het goede spoor en vooral;
misleidde nooit. Feiten waren voor
hem feiten en ln de wetenschap dat
vroeg of laat toch alles openbaar was
werden die dan ook vrijwel nooit door
hem ontkend
Diezelfde houding nam hij in tegenover
de poltici die hij heeft gediend. Hij
hield hen voor dat zij de publieke zaak
dienden, en had daarbij die publieke
zaak altijd voor ogen. Mede door zijn
toedoen kwam een einde aan de beslo
tenheid die de Nederlandse politiek tot
diep in de jaren zestig kenmerkte.
Geld verlaging
minimumjeugdloon
naar kort
beroepsonderwijs
NIEUWE PEKELA Uit de verla
ging van het minimumjeugdloon
zal 150 miljoen gulden worden
gehaald voor het opzetten van
Kort Middelbaar Beroeps Onder
wijs (KMBO) voor jongeren. Dit
zei minister Deetman van onder
wijs gisteravond in Nieuwe
Pekela.
Deetman wil zo snel mogelijk een
„vlekkenplan" op tafel hebben,
waaruit moet blijken in welke re
gio's de KMBO moet worden opge
zet.
In augustus moet een begin wor
den gemaakt met het KMBO. Voor
dat jaar en de twee volgende is de
150 miljoen gulden beschikbaar.
Deetman stelde gisteren ook een
herschikkingsplan voor het voort
gezet onderwijs voor. die vooral
scholen met minder dan 200 leer-i
lingen zal treffen. De minister, die
m Nieuwe Pekela sprak voor de
jaarvergadering van de rayon
schoolraad Oost-Groningen, wil
deze plannen in de komende jaren
doorvoeren om het verschil in het
bedrag per leerling in het voortge
zet onderwijs terug te brengen.
Naast het opschroeven van het
aantal leerlingen wil de minister
scholen dwingen uit te zoeken in
hoeverre fusies mogelijk zijn.
