DELTAWERKEN
MENSENWERK
velddienst-opzichter
'IETS DOEN ZONDER TE WETEN
WAAROM, DAT IS DODELIJK'
\G 26 MAART 1983
Ad Lawalata
Voor Ad Lawalata is er in de omgangssfeer met superieuren nogal wat veranderd toen hij vier
jaar geleden bij de hoofdafdeling milieu en inrichtingszaken van de deltadienst van rijkswa
terstaat kwam werken. Wanneer hij voordien bij een ingenieur moest zijn, was hij gewend op de
deur van diens werkvertrek aan te kloppen, zijn oren te spitsen tot een 'ja binnen' klonk om dan
vervolgens met enige schroom de kamer in te stappen. Bij de hoofdafdeling milieu en inrichtings
zaken zijn de omgangsvormen wat losser. Daar loopt vrijwel iedereen zonder plichtplegingen bij
iedereen binnen en de meeste medewerkers in het kantoor- en laboratoriumcomplex op het
Middelburgse industrieterrein Arnestein noemen elkaar bij de voornaam, zonder te letten op titel
of functie. „Plezierig", kenmerkt Lawalata de werksfeer, die volgens hem in hoge mate de kwali
teit van het werk bepaalt. En de inzet van de mensen. Op Lawalata's afdeling, de velddienst land,
is het ziekteverzuim dan ook vrijwel nihil.
Maar dat heeft misschien ook alles te
maken met het feit dat het werk van de
tien velddienstmedewerkers zich voor
namelijk in de vrije natuur afs. eelt. Ge
zond werk in de frisse lucht op schorren,
slikken en platen in de Oosterschelde
en de Grevelingen. De velddienst land -
de hoofdafdeling milieu en inrichtings
zaken kent ook nog een velddienst wa
ter - zorgt voor de verzameling van al
lerlei gegevens, waarmee de vele weten
schappers die het kantoor in Middel
burg bevolken aan de slag kunnen. Die
gegevens komen uit de meest uiteenlo
pende metingen, tellingen en monsters.
De velddienst trekt er meestal in drie
ploegen van drie man op uit. Als sub-
hoofd van de dienst coördineert Lawa
lata de werkzaamheden van de ver
schillende ploegen.
oudgediende
De 45-jarige Middelburger is een oud
gediende bij de deltadienst. Hij werkt
er al bijna twintig jaar. Van 1963 tot
1979 bij de inmiddels opgeheven afde
ling inrichtingszaken. Daar heeft hij
zich jarenlang beziggehouden met aan-
passingswerken in het Veerse Meer en
later ook in de Grevelingen. Als weg
en waterbouwkundige was hij betrok
ken bij het maken van eilandjes, de
aanleg van wegen en de bescherming
van oevers. Na al die jaren kent hij het
Veerse Meer als zijn broekzak. In 1979
werd de afdeling inrichtingszaken bij
de milieudienst gevoegd en zo ont
stond de hoofdafdeling milieu en in
richtingszaken. Lawalata en zijn colle
ga's gingen naar die nieuwe hoofdafde
ling over. „In het begin hadden we alle
maal aanpassingsproblemen. We wa
ren tenslotte allemaal weg- en water
bouwers en civiel-technici en dan krijg
je ineens met al dat meetwerk te ma
ken. Maar nu moet ik zeggen dat hel
allemaal toch wel erg aantrekkelijk
is".
De medewerkers van de velddienst zijn
van vele markten thuis. Ze plaatsen
meetopstellingen op schorren en slik
ken. bouwen bruggetjes waar vanaf de
stroomsnelheden in kreken kunnen
worden gemeten, stellen vast hoe het
bodemprofiel verloopt, doeii mee aan
vogeltellingen en verrichten allerlei
meettechnieken Lawalata- ..We vor
men zo'n beetje de ondersteunings-
ploeg voor de hele club hier. Over afwis
seling hebben we echt niet te klagen. De
ene keer zijn we een paar dagen bezig
met wat simpel sjouwwerk en even latei-
weer met een hoogwaardige meetklus"
Aanvankelijk waren de wetenschap
pers tevreden met meetresultaten in
decimeters en centimeters. Maar het
moet steeds nauwkeuriger. Toen som
mige meetgegevens in millimeters wer
den afgeleverd, kwam na enige tijd het
verzoek of het niet in tienden van milli
meters kon. „Dan heb je natuurlijk
niets meer aan peilstok, baken en sta
tief. En andere meetinstrumenten zijn
niet in de handel voor fiet doel waar we
ze voor nodig hebben Daarom hebben
we samen met de wetenschappers die
dergelijke gegevens nodig hadden, vol
komen nieuwe instrumenten en tech
nieken ontwikkeld Dat is wel leuk". Zo
is een sedimentatietafel gemaakt, die
op een vast punt wordt gezet. De tafel is
voorzien van een groot aantal staafjes,
waarmee kan worden vastgesteld hoe-
vefel tienden van een millimeter slib er
gens is afgezet dan wel is weggespoeld.
storm
De afgelopen wintermaanden hebben
de medewerkers van de velddienst het
druk gehad. Na iedere storm moest
weer worden gemeten in welke mate
wind en water slikken en schorren
hadden aangetast. „Op sommige plaat
sen zijn die veranderingen nogal groot.
Het hoge schor kalft wel eens een me
ter per jaar af. En vooral als je ergens
los zand hebt, zoals op de Galgeplaat
voor Kats, dan kun je na iedere storm
een totaal veranderde situatie aantref
fen. Een pas ontstane geul is dan weer
dichtgeslibt en ernaast is een nieuwe
ontstaan".
De meetwerkzaamheden van Lawalata
en de zijnen concentreren zich vooral
op de Rattekaai ter hoogte van Rilland
en het buitendijkse gebied bij Sint-An-
naland en Sint-Philipsland Maar ook
in de Grevelingen. in het Haringvliet en
aan de Westerschelde zijn de veld
dienstmedewerkers te vinden wanneer
het onderzoek van de hoofdafdeling mi
lieu en inrichtingszaken dat noodzake
lijk maakt. Omdat veel van het meet
werk nauw verband houdt met het tij,
moeten soms lange dagen worden ge
maakt. Lawalata gaat wel eens 's mor
gens om vier uur van huis en is dan
's avonds om tien uur weer terug, 's Win
ters is het nogal eens een koude bedoe
ning om op een meetstelling een eind
boven water open en bloot in de wind te
staan. Dan zijn isolatiepakken geen
luxe Maar daar staat tegenover, denkt
de buitenstaander, dat het 's zomers be
paald een genoegen moet zijn om onder
de hoge blauwe lucht in een koesteren
de zon op het schor te werken. Dat valt
echter tegen. Dan staan vaak uitgere
kend werkzaamheden op het program
ma, waaraan menig zweetdruppeltje te
pas komt en de vele vliegen en muggen
die in dat jaargetijde bezit nemen van
het schor, maken het dan vrijwel onmo
gelijk om dat werk in spaarzame kledij
te verrichten.
Bijzonder tevreden is Lawalata over de
manier waarop de stafmedewerkers
van milieu en inrichtingszaken de men
sen van de velddienst bij de voorberei
dingen van het werk betrekken. „Je
weet dan waar je mee bezig bent en
waarom iets moet gebeuren. Daarom is
onze afdeling ook zo goed gemotiveerd.
Want volgens mij is er mets dodelijkere
voor het plezier in je werk dan iets te
moeten doen zonder te weten waarom".
Een goede zaak vindt hij het dan ook
dat de rapporten die als eindresultaat
uit de onderzoekingen komen, onder de
medewerkers van de hoofdafdeling cir
culeren. Zo kan iedereen te weten ko
men waar bepaalde deelonderzoeken
voor gebruikt zijn
De werkzaamheden van dc velddienst
land moeten een bijdrage leveren aan
het formuleren van een antwoord op
de vraag welke ontwikkelingen schor
ren. slikken en platen in de Ooster
schelde zullen gaan doormaken wan
neer de bouw van de stormvloedkering
is voltooid en welke maatregelen kun
nen worden genomen om die ontwik
kelingen in goede banen te leiden. Hoe-
wel het dagelijks werk van Lawalata
daarom nauw te maken heeft met de
afsluitingswerken, voelt hij zich toch
ver van de pijlerdambouw staan. „Ik
ben er twee keer op excursie geweest.
Het was wel interessant, maar eigen
lijk deed het me toch niet veel".
FotoWim Riemens
T Tad ik het met gedacht, zo was de reactie van menigeen. Wat de ellende
li met Ogem. de Heidemij, RSV en de Bijenkorf al had opgeroepen aan
vermoedens, leek plotseling bewezen door organisatiebureau Dongelmans
Business Services In negen van de tien gevallen is falend management de
belangrijkste oorzaak van de problemen waarin het bedrijfsleven ver
keert.
Toegegeven, de recessie speelt ook zijn rol Maar. kan men daar wat
schamper tegenin brengen, als alles goed gaat is hel ook geen kunst een
bedrijf overeind te houden.
Tijd dus voor een reactie uit het bedrijfsleven Het management, de
scholing, de controle door commissarissen, ondernemingsraden en aan
deelhouders. Wat is er mis; wat moet er veranderen teneinde het optimale
te halen uit het Nederlandse bedrijfsleven?
Mr. Chris van Veen. voorzitter van het Verbond van Nederlandse
Ondernemingen (VNO), etaleert zijn diplomatieke en politieke gaven bij
het beantwoorden van deze vragen.
J^~vnderneming', het VNO-huisblad, is korl over het onderzoek naar „De
oorzaken en financiële gevolgen van faillissementen bij het Nederlandse
bedrijfsleven". Dongelmans is kennelijk een groentje op het gebied van
wetenschappelijk onderzoek, zo luidt de conclusie in een commentaar van
zeventien regels. Wel ernstige beschuldigingen over incompetentie en knoeie
rijen, maar niet de vragen en uitkomsten laten toetsen. Twijfel dus over de
betrouwbaarheid van het onderzoek bij het VNO. dat moet reageren op grond
van een persbericht.
„Het onderzoek zelf is namelijk niet
beschikbaar", is het verwilt aan het
adres van Dongelmans. Bovendien
zegt het persbericht niets over oorza
ken als de markt, de rente en de lonen.
..Alles valt onder falend beleid Laten
we het dus maar vergeten en het als
een slechte publiciteitsstunt beschou
wen".
Van Veen licht toe „Het onderzoek
rust, heb ik begrepen, op een weten
schappelijk wankele basis. Het richt
zich op een aantal juridische construc
ties. die vaak juist zijn opgezet om
dingen te doen die niet m orde zijn.
Vandaaruit constateren dat het mana
gement niet deugt, dat is eenzijdig
Precies ja, ik doel op schemerige BV's
die zijn opgericht om ze failliet te laten
gaan Het is fout om vanuit faillisse
menten te redeneren en dan algemene
conclusies te trekken"
Niettemin. Bij O.GEM trok de holding
de zaken naar zich toe. Resultaat een
duistere Cyprusconstructie. onverant
woorde uitbreidingen ten koste van de
operationele bedrijven Bij RSV van
dat laatste laken ccn zelfde pak De
Bijenkorf investeerde 500 miljoen in
verbouwingen en kantoren, maar ver
gat het koperspubliek Misstappen met
grote gevolgen
Van Veen „Dan gaat het om specifieke
zaken Die mag je opnieuw met
vertalen m algemene conclusies om
trent mismanagement In algemene zin
is het natuurlijk zo dat een doorsnee
bedrijf in de problemen raakt door
externe factoren zoals de markt of de
overheid Dan komt het management
onder zware druk te staan en hangt
veel af van de kwaliteit van de bedrijfs
leiding."
„Een directeur moet alles kunnen,
maar is geen wonderdier. Dat betekent
per definitie verschillen Het onderne
merschap omvat vele facetten en er
zijn er maar heel weinig die ze allemaal
goed beheersen. Sommigen, verder
heel goede directeuren, kunnen niet
overweg met medezeggenschap. Je
hebt ook mooi-weer-zeilers; managers
die alleen optimaal een bedrijf kunnen
leiden als de omstandigheden goed
zijn. Die vallen bij slecht weer door de
mand. Maar de moeilijkheden om
staan niet door mismanagement"
combineren
Dat gaat op voor kleinere bedrijven.
Bij grotere beslaat de bedrijfsleiding
uit meer mensen. Je kunt dan zorgen
voor managers met verschillende
kwaliteiten.
Van Veen: „Dat is juist. Grote bedre
ven kunnen bekwaamheden combine
ren door specifieke disciplines op t,e
bouwen. De vraag blijft dan of de
huidige deconfitures (faillissementen
red.) in relatie staan met mismana
gement. Ik kom tot een andere conclu
sie en wel dat zich omstandigheden
kunnen voordoen, waarin je bij grote
onzekerheden in de markt beslissingen
moet nemen. Met het gevaar van ver
keerde inschattingen
.Neem RSV Ik weel vrij veel af van de
tak-Verolme. heb de opbouw van dat
bedrijf van dichtbij meegemaakt. De
oprichter was een broer van mijn moe
der De problemen .daar dateren uit het
begin van de jaren '70. toen er een
geweldige expansie plaatsvond Door
een tijdelijk tekort aan liquide midde
len heeft Verolme toen een dok ge
bouwd met behulp van de overheid.
Toen is het al misgegaan, doordat
Verolme de problemen van ADM op
het bord kreeg geschoven. Daarna
kwamen er veranderingen in de markt,
de opkomst van de scheepsbouw in
landen als Japan en Zuid-Korea"
..Het management was gedwongen tot
aanpassing en diversificatie van zijn
produktenpakket. maar moest dat
doen binnen een kunstmatige, opge
drongen fusiestructuur die met paste
bij het bedrijf. Dat kun je de huidige
raad van bestuur moeilijk verwijten
Akkoord, er zijn misschattingen ge
daan en wat fouten gemaakt. Met de
kolengraver is een onjuiste keuze ge
maakt. Te verwijten valt, dat daarmee
alle eieren in een mandje zijn gelegd
Maar daarbij moet je wel aantekenen,
dat RSV was weggedrongen 'van de
oude markt. De kolengraver is een
noodsprong geweest".
ogem
Van Veen: „Van OGEM ken ik onvol
doende de details. Een geweldige
groei, te weinig integratie van de
divisies, te weinig diversificatie. In
het Midden-Oosten is voor een daarop
onvoldoende ingesteld bedrijf op te
grote schaal geopereerd".
Dus toch fouten in het management
Die natuurlijk inherent zijn aan het
ondernemen, het nemen van risico's.
Maar die wel grote gevolgen voor veel
mensen hebben Moet er niets iets
veranderen om fouten te voorkomen''
Betere scholing misschien? Het be
drijfsleven hier is wat achterop ge
raakt Nederland kent alleen Nijenro-
de. geen Harvard Business School-
Van Veen: ..Vlak De Baak izeg maar
het vormingscentrum van het VNO
red niet uit. waarmee we als VNO
indirect een steentje bijdragen Boven
dien heb je in Europa tal van scholmgs-
mogelijkheden We zitten hier niet op
een eiland Als je naar het manage
ment wilt kijken dan is de vraag: wat
komt er op af Dat. zijn ten eerste
moeilijker omstandigheden, verder
van huis opereren
andere vorm
„Ten tweede kun je constateren dat de
economische en commerciële aspecten
de sociale gaan overheersen. We zitten
in een noodsituatie en dat vraagt om
een andere vorm van management.
Het sociaal beleid dient afgestemd op
de economische mogelijkheden. Dat
betekent saneren, loonkosten terug
dringen."
„Aan de andere kant zit je met de
concurrentie in kwaliteit. Dat vraagt
om motivatie en inspiratie van het
personeel. De ondernemer moet het
personeel het gevoel geven van samen-
uit, samen-thuis. Dat vraagt om min
der nadruk op het geïnstitutionaliseer
de overleg binnen de ondernemings
raad Meer aandacht voor overleg op
de werkvloer met het tweede en derde
echelon Zodat je optimale betrokken
heid knjgt van het personeel met het
produkt. met het bewaken van kosten
en kwaliteit"
Van Veen ..In de ondernemingsraad
moet geen tegenstelling werkgever
werknemer bestaan. Veeleer ontmoet
de werknemer van vandaag daar de
werkgever van morgen De onderne
mer moet voortdurend aan de toe
komst denken. Twee maal per jaar is er
overleg over het bedrijfsbeleid, de ren
tabiliteit en de continuïteit. Dan kan
de ondernemingsraad zich uitspreken
Niet meebeslissen, nee. Maar dan krijg
je zoveel kapiteins op een schip, dat er
ook geen besluiten meer genomen kun
nen worden En werken aan die toe
komst. dat is juisl de essentie van het
ondernemen"
Dan nog. Een raad van commissaris
sen niet direct betrokken bij het be
drijf. kan een manager aanstellen op
grond van zijn mooie gezicht of papie
ren. Een bevriende ex-politicus bij
voorbeeld. wiens antecedenten in het
bedrijfsleven niet worden onderzocht
De ondernemingsraad kan een twijfel
achtige benoeming niet tegenhouden.
aandeelhouders
Van Veen. „Maar de ondernemings
raad kan zelf antecedentenonderzoek
plegen. En dat gebeurt ook, wat dacht
u. U gelooft toch niet. dat de raad van
commissarissen gemakkelijk een be
noeming doet die op grote bezwaren bij
de ondernemingsraad stuit? Kent u
dat soort problemen? Ik niet. Die con
flicten zijn zeldzaam Eerder is het zo.
dat de commissarissen wel eens wat
vraagtekens plaatsen bij een kandi
daat die wel goed valt bij de onderne
mingsraad. Commissarissen hebben
een eigen verantwoordelijkheid. Ze ho
ren de stem van de OR, de stem van de
directie. Een ideaal systeem dat in de
praktijk bevredigend werkt".
Minister De Koning opperde laatst in
Rotterdam tijdens het symposium
'Macht en Vermogen' de wenselijkheid
de aandeelhouder wat meer bij het
bedrijfsbeleid te betrekken. De voorzit
ter van de Amsterdamse Effecten
beurs. Baron van Ittersum. is van
mening dat het ontbreken van de
aandeelhouder in het ondernemings-
overieg heeft geleid tot een te grote
aandacht voor de continuïteit (werkge
legenheid). ten koste van de rentabili
teit (winstgevendheid) Omdat conti-
nuiteit en rentabiliteit uiteindelijk
neerkomen op hetzelfde, pleitte hij
voor invoering van het investerings-
loon. dat de belangen van werknemer
en aandeelhouder combineert Werk
nemers en aandeelhouders: dat zijn de
mensen waarop elk bedrijf steunt en
die opdraaien voor slechte bedrijfsvoe
ring. Is gebundejde controle door hen
niet gewenst?
Van Veen „Nogmaals, de raad van
commissarissen heeft een eigen verant
woordelijkheid. Juist daar wordt in
goed overleg met de bedrijfsleiding
gewerkt aan de harmonische combina
tie van continuiteit en rentabiliteit.
Wat er op het management afkomt is
een geweldig gevecht voor de toe
komst."
..Het management moet op de veran
derde omstandigheden worden toege
sneden, we moeten het sociaal beleid
herijken. Daar wordt het nodige aan
gedaan. Dat vraagt om maximale ex
terne rust. We hebben een redelijk
werkend systeem, misschien niet in
ieders ogen ideaal, maar in hemels
naam. Laat de ondernemer zelf met
rust".
