Voor wat
hoort wat
Een 'samenspel' van
vele ontwikkelingen
Toen
en nu
De ramp
Kijken, lezen en opzoeken
Zegswijzen
Plannen worden in
het klein getest
Boeken
Open dag
Bezoek
Bestellen
UxVHIUW
Kennis te koop
aie weien nue je zo 11 Karwei
aanpakt. Andere landen kunnen
van die kennis profiteren. Maar
voor wat hoort wat. Ze moeten
wel betalen.
Een andere mogelijkheid Is de
speciaal voor de werken gebouw
de schepen Mytilus, Cardlum.
Macoma en Ostrea verkopen.
Daarvoor heelt de regering
scheepsmakelaarskantoor Hen
drik Boogaard B V. in de arm
genomen. Dit bedrijf is gespecia
liseerd in het kopen en verkopen
van schepen
Een eer
„Toen rijkswaterstaat ons vroeg
of wij er wat m zagen, hebben we
meteen ja gezegd", vertelt de
heer J. van der Vlies. „Het Is toch
een hele eer als je zoiets mag
doen. Per slot van rekening kan
geen enkel bedrijf In de hele
wereld zulke schepen aanbie
den".
kost heeft. Maar alle kleine
beetjes helpen".
Belangstelling
Volgens de heer Van der Vlies
kunnen de schepen werkelijk
voor van alles gebruikt worden:
baggerwerk, bruggenbouw, ver
betering van visgronden, ber
gingswerk, diepzeemij nbouw
Er is ook belangstelling voor.
Rusland en een Canadese olie
maatschappij lieten weten dat ze
geïnteresseerd zijn. Maar dat ze
snel verkocht zullen worden ver
wacht de heer Van der Vlies niet:
„Overal in de wereld gaat het op
dit ogenblik slecht Toch blijven
we ons best doen".
„Dit jaar hebben we een tentoon
stelling in Singapore. Daar komt
iedereen die iets met schepen
heeft te maken naar toe. En wie
weet".
'Ostrea', hefsóhin voor het vervoer en plaatsen van pijlers.
Spuikanaal
Zeeuwse zegswijzen over de
dijk.
Een wuuf ozdL'n diek.
Forsgebouwde kerngezonde
vrouw.
't Waeter komt gauw bie 'm
over d'n diek.
Over iemand die gemakke
lijk tot tranen toe bewogen
is.
Kom d'r mao mee over d'n
diek.
Zeg maar wat je op je hart
hebt.
Als het Deltaplan in 1986 7.0
hoopt men althans uiteinde
lijk klaar is, heeft het ongeveer 8
miljard gulden gekost. Een gi
gantisch bedrag. Daarom pro
beert ons land er zoveel moge
lijk van terug te verdienen. Dat
kan op verschillende manieren.
De mensen die aan de Ooster-
scheldedam meegewerkt hebben
zijn zowat de enigen ter wereld,
Dat 'onze' Deltawerken door
technici in de hele wereld met
belangstelling worden gevolgd is
niet zo vreemd. Grote waterwer
ken. zo dicht bij elkaar, kom je
nergens anders tegen. Door het
langdurige vechten tegen het wa
ter is de techniek in ons land heel
snel vooruit gegaan.
Al vanaf 1920 werken bij Rijks
waterstaat mensen aan het ont
werpen van steeds ingewikkelder
oplossingen om het water in ons
land in bedwang tè houden
Die plannen moeten eerst getest
worden. Daarom is het nodig dat
de werkelijkheid zo precies mo
gelijk wordt nagebootst Dat ge
beurt onder andere in het Water
loopkundig Laboratorium (WL)
in Delft.
De Delta-afdeling van Rijkswa
terstaat is daar een goede klant.
„Als het stormt bakken ze koe
ken". zegt de 91-Jarige Plet Wes-
terbeke.
Deze oud-dijkwerker uit V/estka-
pelle weet wel wat dit spreek
woord betekent Als het stormt
gaat soms de dijk stuk Die noot
dan hersteld worden. Dan is er
weer volop werk, dus geld.
Piet Westerbeke begon als lö-
jarige jongen: „Je begon als sjou
werman, Pas later werd Je dijk
werker".
De bazaltblokken kwamen met
zeilschepen uit Duitsland. Deze
schepen voeren met hoog water
tot vlak aan het strand. Daar
werden de stenen overboord ge
gooid. Als het laag water werd
konden de sjouwers de stenen
van het strand halen.
Zo'n steen was 50 cm lang en
woog 60 kilo. Die droeg ik als
16-jarige jongen op m'n schou
ders We begonnen 's morgens al
om 4 uur".
Puzzel
Een dijk repareren met bazalt
blokken is een kunst apart. De
stenen moeten zo goed mogelijk
in elkaar passen.
Piet Westerbeke „Een goeie dijk
werker zag zo welke steen hij
moest hebben. Een dijk is net een
moeilijke puzzel.
Hoe kan zo'n sterke dijk nu stuk
gaan tijdens een storm?
„Er komt nog bij dat het ook een
fantastische uitdaging is. Want
als het niet lukt, is er maar één
andere mogelijkheid en dat is het
hele spul slopen. Zonde".
„Dergelijke schepen nog eens
bouwen, kost minstens 500 mil
joen gulden. Terwijl ze voor onge
veer de helft bij ons te koop zijn.
Dat is weinig. Zeker als je kijkt
naar wat het hele Deltaplan ge-
Het W.L. is een groot Ingenieurs
bureau, dat al sinds 1927 bestaat.
Men gebruikt er modellen en
maquettes om onderzoek te doen
naar baggertechniek, afsluitings-
werken. stromingen, getijdestro
men, golfgedrag, milieu en nog
veel meer.
Proefgoot
Speciaal voor het onderzoek naar
de stormvloedkering in de Oos-
„Zo'n strandpaal staat tijdens
een storm te trillen Zo worden
soms enkele stenen losgetrlld. En
dan begint de ellende".
Als een dijkwerker ziek werd ging
de buurman voor hem werken.
Zo kreeg de zieke toch geld. De
dljkarbeiders zorgden goed voor
elkaar De dykwerkersbond is
één van de oudste vakbonden.
Hoe denkt u over de nieuwe
hoogte van de Westkapelse zee-
dijk?
„Volgens de Deltawet moet er 5
meter bovenop. Belachelijk Dat
is geld in het water smijten,
Straks kun je de zon in Westka-
pelle niet meer onder zien gaan".
terschelde werd er in 1977 een
proefgoot van 250 meter lengte
en een doorsnede van 5 x 5 m2
gebouwd. Dat was nodig om elke
beweging van het water en de
ondergrond te onderzoeken.
In die goot kunnen krachtige
stormen woeden, die de golven
hoogopzwepen. Ook kon men
hier bekijken wat de gevolgen
van het getijdeverschil zouden
zijn na het bouwen van de storm
vloedkering
De pijlers van de Oostcrschcldc-
dam komen niet zo maar op dc
bodem. Eerst worden er grote
matten gelegd. Dat is een moei
lijk kwarwei. „Daarom moeten
wij steeds onder water kunnen
kijken", vertelt John Awater.
HIJ houdt zich bezit met onder
waterinspectie. Hij kijkt of alles
onderwater goed gaat. Daarvoor
gebruikt hij de Portunis. Portu-
nis is de Latijnse naam voor
zwemkrab
De Portunis is een soort tank op
rupsbanden die over die matten
rijdt. Er zitten 6 zwart-wit came
ra's op. Deze camera's filmen
alles wat er onder water gebeurt.
Belangrijkste reden voor de keu
ze van de doorlaatbare dam was:
het sparen van een belangrijk
natuurgebied. Ook de gevolgen
van de afsluiting voor het milieu
heeft men in Delft kunnen testen.
De voorbereidingen in zo'n labo
ratorium zijn dus erg belangrijk.'
Deltamodel
In 1948 gebruikte men in Delft al
een Deltamodel van Zuidwest-
Nederland. Na 1953 bleek, dat de
onderzoekingen daarmee van
grote waarde zouden zijn voor
het latere Deltaplan. Vanaf de
eerste caissons, die in 1945 wer
den getest, is er heel wat veran
derd,
Op dit moment komen de op
drachten voor waterbouwkundig
onderzoek met modellen in het
klein uit alle delen van de wereld.
Soms komt er een scheurtje in de
mat. Dat zien ze onmiddellijk op
een t v-scherm Twee van die
camera's zitten vast aan robotar
men. Zo kunnen ze zelfs om een
hoekje kijken
De 'krab' wordt bestuurd vanai
een schip. De bestuurder wordt
piloot genoemd. De Portunis zit
vast aan het schip met een 'na
velstreng'. Dut Is een bundel met
kabels met een lengte van 250
meter.
Op het schip zitten ook video
mensen. Alle onderwaterkiekjes
worden op videoband opgeno
men. Zo kunnen ze filmpjes te
rugdraaien.
Maanwagentje
„Ze noemen onze Portunis wel
eens het maanwagentje", vertelt
Johan Awater. „Dat is nog hele
maal niet zo gek. Want veel appa
raten die wij gebruiken zijn afge
leid van ruimtevaarttechnie
ken."
John Awater heeft een unieke
baan. Hij vindt zijn werk heel
Interessant Vlak na ons gesprek
vertrok hij naar de Verenigde
Staten.
„We gaan proberen of er in het
buitenland interesse bestaat om
ook een Portunis aan te schaf
fen".
Wie weet. Straks loopt er een
Zeeuwse zwemkrab over de Ame
rikaanse zeebodem.
'k Weet 'r géén diek of dam
'an te doen.
Ik weet er geen raad mee.
Gliek over d'n diek.
Gelijk rullen, gelijk overste
ken.
Die kinders bin an d'n diek
opgekwèèkt.
Zijn aan hun lot overgelaten
door de ouders.
Er zijn nogal wat boeken
geschreven die zich in Zee
land afspelen. Een van de
bekendste is natuurlijk
"Oosterschelde, wind
kracht 10" van Jan Ter
louw. Het vertelt je niet al
leen over de stormramp,
maar ook over de afsluiting
van de Oosterschelde. An
Rutgers van der LoefT
schreef "Wrak onder wa
ter". Het is een spannend en
leerzaam verhaal over twee
Zeeuwse jongens uit de ze
ventiende eeuw. Niet voor
kinderen geschreven is "De
kleine Ark" van Jan de Har-
tog.
Maar het is jammer als je
het om die reden laat liggen.
In de zomermaanden kun je
elke dag van de week naar
Neeltje Jans. Inlichtingen
voor een bezoek geeft Rijks
waterstaat. Je moet dan de
Deltadienst in Zierikzee bel
len: 01110-8000.
In het hoogseizoen zijn er
meer dan 125.000 kampeer
ders in Zeeland. Dat is onge
veer het derde deel van de
hele Zeeuwse bevolking.
Scholen die (kosteloos) voor
één of meer klassen deze ex
tra-uitgave van De Krulle-
bak willen bestellen kunnen
bellen naar de PZC in Vlis-
singen: 01184-15144, toestel
17. De krant zul echter niet
eerder dan dinsdag verkrijg
baar zijn.
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse
Courant B.V.
Redactie: Marina van den
Boogaart, Anneke van den
Doel, Leen van Duivendijk, Cor
de Jonge. Mieke Lemmens,
Sylvia Scheers, Jan Smeekens,
Ineke Timmerman en Willem
Verstuijf.
Adres. Wolstraat 56-60,
4381 EG VLissingen.
Tel. (maandag t/m vrijdag, van
9.00 uur tot 17.00 uur): 01184-
15144.
Advertenties (per brief) Admi
nistratie PZC, Postbus 18, 4380
AA Vlissingen Het benodigde
bedrag aan LOSSE postzegels
bijsluiten of afgeven aan de
PZC-kantoren.
V
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV
MM!
extra-editie, zaterdag 26 maart 1983
Zeeland veranderde in snel tempo
1 februari 1953
„Er is de laatste tientallen jaren
in Zeeland veel veranderd. Ver
schillende gebeurtenissen en
ontwikkelingen hebben voor die
verandering gezorgd. Eigenlijk
hadden die gebeurtenissen niet
veel met elkaar te maken. Maar
ze hadden wel invloed op elkaar.
Ze maakten samen dat Zeeland
werd zoals het nu is".
Aan het woord is de heer G. A. de
Kok, hoofdredacteur bij de Sijt-
hoff-pers in Rijswijk. Zijn vorige
baan, hoofdredacteur van de Pro
vinciale Zeeuwse Courant,
bracht met zich mee dat hij alle
Zeeuwse gebeurtenissen op de
voet moest volgen. Vandaar dat
de heer De Kok er veel over
vertellen kan. En vooral alles
eens goed op een rijtje kan zet
ten.
Voor de oorlog was Zeeland een
prachtige provincie met bloeien
de landbouw- en veeteeltbedrij
ven. Het was ook een verdeelde
provincie. Verdeeld door de el-
landen.
„En toen kwam de oorlog", ver
telt de heer De Kok. „Zeeland
kreeg het heel zwaar te verduren.
Zeeland werd voor een groot deel
verwoest".
Ruïne
Toen Zeeland eindelijk bevrijd
was, was er van de mooie provin
cie niet veel meer over. Het leek
een grote ruïne.
Vooral Zeeuwsch-Vlaanderen
was ernstig beschadigd. En Wal
cheren. eens 'de tuin van Neder
land' genoemd, stond bijna hele
maal onder water. Om de vijand
te verjagen waren de dijken ge
bombardeerd.
Het leek een hopeloze taak om
uit de puinhopen weer iets op te
bouwen. Van de eens zo belang
rijke haven van Vlissingen was
niet veel meer over. De marine
trok weg uit Vlissingen en ver
huisde naar Den Helder. Ook
veel Zeeuwse bedrijven besloten
weg te gaan. Zelfs De Schelde
sprak over verhuizen.
Aan het werk
Het land lag er triest bij. De
akkers waren bezaaid met grana
ten en mijnen en het land dat
onder het zoute water had ge
staan, was dood. Net als de bo
men en struiken. Toch ging Zee-
Jand aan het werk. Blij met de
teruggekregen vrijheid.
Het land werd opnieuw verdeeld,
verkaveld, en er kwamen nieuwe
wegen. Veel boeren trokken door
gebrek aan voldoende land naar
de Noordoostpolder om opnieuw
te beginnen. Zeeland krabbelde
er weer langzaam bovenop.
Nieuwe slag
„Muar dan komt de volgende
slag", vertelt Zeelandkenner De
Kok. „Een heel belangrijke en
vooral tragische gebeurtenis
voor onze provincie: de ramp".
Op 1 februari 1953 breken bij
zware storm de dijken door. Een
groot deel van de provincie komt
onder water te staan. Hele dor
pen verdwenen en ruim 1800
mensen verloren het leven. „Die
ramp in 1953 betekende een om
mekeer", gaat de heer De Kok
verder. „De mensen zeiden dat
dat nooit meer gebeuren mocht.
Het Deltaplan was het ant
woord".
In Zeeland zei men: „Oorlog en
rampen waren toch ergens goed
voor. Wij kregen er het Deltaplan
voor terug"
Werkgelegenheid
Het Deltaplan veranderde veel
voor Zeeland. Het bracht niet
alleen veiligheid, maar ook ver
bindingen. Verbindingen tussen
de delen van Zeeland en met de
rest van Nederland. Zeeland
werd minder geïsoleerd. En door
die betere verbindingen kwam er
Industrie in de provincie. Er wer
den fabrieken gebouwd. En het
havengebied rond Vlissingen
werd steeds belangrijker.
Hierdoor kwam er nieuwe werk
gelegenheid in Zeeland. Dat was
ook de bedoeling van de regering.
Deze wilde dat de werkgelegen
heid beter over het hele land
verspreid werd. Zeeland veran
derde dus snel.
Veel nieuws
„Nu denken veel mensen dat die
verandering komt door het Del
taplan", vervolgt de heer De
Kok. „Maar dat is niet helemaal
waar. Ze vergeten dat in die
zelfde tijd de krant, de radio, de
tv en beter vervoer in grote
opkomt waren. Dat bracht veel
nieuws".
„En er was nog iets. Er verander
de ook veel in de landbouw. De
boeren kregen steeds betere ma
chines en leerden steeds betere
landbouwmethoden kennen. Al
die dingen bedoelde ik, toen ik
sprak over gebeurtenissen en
ontwikkelingen die invloed had
den op elkaar Ze zorgden er voor
dat Zeeland snel veranderde en
werd zoals het nu is", besluit de
heer De Kok
De nacht van 31 januari op 1
februari 1953. De stormramp,
die als een dief in de nacht
komt, treft Nederland. De ge
schiedenis.
Een samenloop van omstan
digheden: een zeer zware
noordwesterstorm (die 23 uur
duurt), springtij, hoog water
en hoge windsnelheden, tot
windkracht 12 toe.
Ondanks de waarschuwingen
maken mensen zich niet echt
zorgen. Zulke zware stormen
zijn tenslotte wel meer voor
gekomen. De meesten gaan
dan ook gewoon naar bed.
Extra dijkbewaking is er nau
welijks.
Al gauw komt de zee tot over
de laagste dijken. Door het
constante beuken van water
en wind hollen de dijken uit.
Ook sterkere dijken begeven
het. En al spoedig stroomt het
water de polders in. In een
paar uur tijd door ruim 400
gaten! 200.000 hectare 2
miljard m2) land komt onder
water te staan, Doordat het
water zo onverwacht komt,
worden de mensen en dieren
erdoor overvallen. Mensen
kunnen zich soms ternauwer
nood redden, klimmen in pa
niek in hun pyjama het dak
op, of vluchten naar het dorp,
waar het soms nog wel droog
is. Huizen storten In, een flink
aantal mensen verdrinkt.
Voor de ogen van anderen
verdwijnen ze in het kolkende
water.
Schouwen-Duiveland en Goe-
ree-Overfiakkee zijn er het
ergst aan toe.
In totaal komen 1835 mensen
om het leven Ruim 200.000
dieren verdrinken, bijna
50.000 huizen, scholen, kerken
worden vernield of bescha
digd.
Pas als het nieuws na een
paai- dagen tot In de rest van
Nederland doordringt, komt
massale hulp op gang. Men
sen leven mee, geven geld,
kleding, meubels, Ruim 60
landen sturen helpers.
Vanuit de regering wordt be
sloten dat zotets niet meer
voor mag komen: het Delta
plan is het antwoord.
Achter dijken
én dammen
'Achter dammen en dijken.
Zeeland en de Deltawerken'.
Uitgeverij: Meulenhoff Am
sterdam.
Prijs: 34,50.
Het boek is begin april in de
boekhandel te koop.
Er 7,ijn in de loop van de jaren ui
heel wat boeken over Zeeland en
het Deltaplan verschenen. Maar
een boek speciaal voor kinderen
is er nog niet. Of liever was er
nog niet. Want vanaf begin april
7.al het boek 'Achter dijken en
dammen' in de boekwinkel lig
gen. Een boek over Zeeland en
de Deltawerken.
De eindredactrice van het boek,
Noortje van Leeuwen, vertelt er
graag over
- Waarom komt er een boek over
de Deltawerken voor kinderen?
„Omdat er voor de jeugd over dit
onderwerp weinig informatie be
stond. En dan spreek ik niet over
schoolboeken. Verder hopen wij
<jat de lezers door dit boek meer
oog krijgen voor hun omgeving".
- Over ivelke leeftijd spreekt u
dan?
„Het boek is geschikt voor lezers
vanaf een jaar of 10. Wij zeggen
wel eens voor de grap: het is voor
lezers van 10 tot 100. Maar eigen
lijk is dat zo Het is meer een
familieboek. Voor iedereen staat
er wel iets In"
- Is het een leesboek of een boek
om dingen in op te zoeken?
„Allebei. Het Is een leesboek,
want het staat vol met tekst. Het
ls ook een opzoekboek, want je
kunt er heel gemakkelijk dingen
in opzoeken En verder is het ook
nog een kijkboek, want het staat
vol met mooie platen en tekenin
gen. En bij de illustraties staat
een korte tekst. Dus eigenlijk is
het een dne-m-éen-boek".
- Is het nou "iet te duur om
aLleen voor Zeeland zo'n boek
uit te geven?
„Wij denken dat het niet alleen in
Zeeland verkocht wordt. Het zal
voor ledereen in Nederland inte
ressant zijn Verder is het bijzon
der geschikt voor vakantiegan
gers Er stuan niet alleen gege
vens in over het Deltaplan en
over de provincie, maar ook veel
over de natuur. Verder staat er
een lijstje in van musea, tochtjes
die Je kunt maken, natuurgebie
den en bezienswaardigheden.
Het is ook een soort reisgids".
- Waarom nou een boek over
Zeeland?
Noortje van Leeuwen
„Het. is een soort, vervolg op het
boek 'Wijs met de Waddenzee'
dat eerdei door de uitgeverij
Meulenhoff werd uitgebracht.
Dat werd een succes. En we dach
ten; als we over de Waddenzee
kunnen schrijven, dan kan het
zeker ook over het mooie Zee
land".
Bent u er als eindredactrice lang
mee bezig geweest?
„Wij hebben ongeveer een jaar
aan het boek gewerkt. We had
den natuurlijk al een voorbeeld
aan het boek over de Waddenzee.
Dat scheelde veel werk. Als eind
redactrice maak je afspraken
met de uitgever, zoek je de mede
werkers die moeten schrijven of
tekenen, bekijk je steeds weer
het werk dat binnenkomt en be
spreek je met medewerkers hoe
het verder moet. Het was fijn om
aan het boek te werken. En ik
ben ook reuze benieuwd hoe het
er in het echt uit zal zien".
