Successtoryvan
Bevelandse vlakte
WOENSDAG 16 MAART 1983
Vriend, en vijand: ze zijn het erover eens. Dat
het van begin af aan uiterst ondernemende
lieden waren. Die overal brood in zagen. En een
jijne neus hadden om 'winst te maken. Alleen
moeten ze, zoals een vakbondsbestuurder het
met verwijzing naar de recentelijk door fiscus
en justitie buiten gehangen vuile was formuleert
„op een keer flink verkouden zijn geworden.
Zodat ze niet meer zo bijster goed konden
ruiken wat nu fris en wat onfris was". Het c
dus over de Bevélandse gebroeders van het
bedrijf De Jonge in 's Heerenhoek. Over de
miljoenenfraude ook. Portret van een onderne
ming. En van de mensen die er achter staken.
Stevige doordouwers. Tamelijk ruwe klanten
ook, over wier sociaal beleid niet algemeen in
bewonderende termen wordt gesproken. Van
daag deel 1.
[Door Jacques Cats en Kees Cijsouw)
Het verhaal van de carrière van die gebroeders lijkt op dat van de Amerikaanse
dagbladbezorger die het tot krantemagnaat schopt. In dit geval gaat het om een successtory
van het Zeeuwse platteland. Van de Bevelandse vlakte, waar zes broers - later zou een van hen
zich terugtrekken - met amper meer dan lagere school, maar met stevige modderlaarzen en
eelterige handen die van aanpakken getuigen met schamel materiaal een eenvoudig slopersbe
drijfje in achttien jaar tijds laten uitgroeien tot een veelzijdige onderneming. Met vertakkingen
en specialismen, met honderdveertig man op de loonlijst en een jaaromzet van zo'n 17 miljoen
gulden, wat zeer behoorlijk mag heten voor een bedrijf in die soort, een bedrijf ook dat tot over
de landsgrenzen reikt met een uitloper tot in Ierland.
Aan de Juijaneweg tussen 's-
Heerenhoek en Borssele moet het des
tijds allemaal zijn begonnen. Daar
staat geheel bezijden de doorgaande
route nog de ouderlijke woning van
kleinlandbouwer Matthüs de Jonge.
houdswerk voor Pechiney en Hoechst.
En ontwikkelen, voor Hoechst, specia
listische apparatuur voor de behande
ling van de ijzerbedden in de fosforfa-
briek. Het bedrijf verovert zich, in
Vlissingen-Oost, een vaste plaats.
Vandaaruit komen de eerste slopersac- OftlllOO2
Üviteiten op gang als zoon Bert de
Goese firma Westdorp, waar hij kraan
machinist was. de rug toekeert om
vervolgens samen met zijn als vracht
wagenchauffeur voor dezelfde West
dorp opererende broer Kees voor zich
zelf te beginnen. Al snel voegen andere
broers zich bij het tweetal.
De sloop van het zusterklooster in
's-Heerenhoek is het eerste karwei dat
wordt aangenomen. Daarna volgen an
dere opdrachten in een lopende reeks.
Want de gebroeders manifesteren zich
als mannen, die van aanpakken hou
den. Naast de ouderlijke woning ont
staat al gauw een bergachtig land
schap van de vele voeren puin die er
worden aangevoerd. Het leidt ertoe dat
vader Matthijs een stuk van het land
waarop hij peeën verbouwt, aan de
zonen afstaat om daarop him bedrijf
nader gestalte te geven. In die eerste
periode houden de broers zich voorna
melijk met sloopwerk bezig. Later als
de ontwikkelingen in het Sloegebied
op gang komen, krijgt het werk van de
broers een bredere basis. Tegen die tijd
wordt er dan ook inmiddels geopereerd
vanuit de nieuwe zakelijke basis: de
Heinkenszandseweg tussen 's-
Heerenhoek en Heinkenszand, op een
plaats waar tevoren een graanhandel
gevestigd was.
Wind mee
Harde werkers waren het, die mannen
van De Jonge. Werkers ook, die in de
jaren zestig de wind flink mee hadden.
Onder de rook immers van Borssele en
's-Heerenhoek komt het Sloegebied
tot ontwikkeling. De uitvoering van
het Deltaplan legt Zeeland open. En
Zeeuwse bestuurders laten niet na
Den Haag en verder ieder die het
horen wil, te wijzen op de unieke
mogelijkheden die het Sloegebied
biedt voor de vestiging van indus
trieën, die diep vaarwater nodig heb
ben. Geen bijeenkomst van met han
del en nijverheid samenhangende in
stellingen of er verschijnt wel een
kaart aan de wand, waarin cirkels
aangeven, dat het Sloegebied het hart
van Zeeland is, centraal ligt in het
gebied tussen Antwerpen en Rotter
dam en zelfs het middelpunt vormt
van de cirkel, die de industriestreken
van het Ruhrgebied en Noord-
Frankrijk omvat.
En ja hoor - het lukt. Met de Sloehaven
verschijnt de Scheldepoort-werf, komt
Hoechst, verdwijnt de Kaloot en vesti
gen zich bijvoorbeeld Pechiney en de
Total-raffinaderij. De gebroeders De
Jonge zien ze aankomen en wachten
niet af. Ze zorgen, dat ze erbij zijn als.
m de eerste periode van de bedrijvig
heid Vlissingen-Oost op orde moet
worden gebracht. ..Ze zaten er met hun
neus boven op," herinnert havenschap-*
s-directeur J. van Konijnenburg zich.
,.Ze liepen niet zelden nét wat harder
dan een ander en ze pakten alles aan.
Ze waren en zijn actief, ze stonden dag
en nacht klaar".
Er is om te beginnen veel grond te
verzetten in Vlisslngen Oost. „Ze reden
hier binnen met een vrachtauto, die bij
wijze van spreken met ijzerdraad aan
by mekaar werd gehouden," weet men
zich bij Hoechst nog te herinneren. Van
het een komt het ander. De gebr. De
Jonge BV beperkt zich niet tot grond
verzet, de werknemers slaan damwan-
den, leggen spoorlijnen aan. krijgen bij
het havenschap en bij Hoechst bijvoor
beeld greep op de gladheidbestrijding.
Kunnen, door de contracten, die ze
afsluiten, nieuw materiaal aanschaffen
en ontwikkelen zich steeds veelzydi-
ger. Raken ook betrokken bij onder
Dat het de firmanten uit de onderne
ming De Jonge voor de wind gaat zal
later ook de omgeving via eigen waar
neming kunnen vaststellen als de
broers zich even dure als luxe automo
bielen aanmeten en zich privé nestelen
in weinig nederige stulpjes, aange
kocht van anderen zoals het riante
landhuis dat Han in het midden van de
jaren zeventig voor vier ton overneemt
van Britanniadirecteur Schoonenberg,
tot met mankracht uit eigen onderne
ming opgetrokken royaal bemeten vil
la's zoals de Belgen die plegen néér te
zetten, met veel uiterlijk vertoon, in
drukwekkende door nostalgische lan
taarns omzoomde oprijlanen, temid
den van gladgeschoren gazonnen en
rijke borders met hier en daar een in
omvang wat uit de hand gelopen
zwembad. De bedrevenheid van de
gebroedersfirma in het verzetten van
grond komt ook in het privé gebeuren
tot uitdrukking: verschillende optrek
jes zijn op verhoogde plateaus opge
trokken, zodat ze voor de toevallige
passant niet licht over het hoofd zijn te
De luxueuze vormgeving van de bewo
ning is ook doorgetrokken tot in de
interieurs. Ze zijn voorzien van de
meest moderne snufjes. Het oogt er
naar overdaad, zodat een ingewijde
weet te zeggen: „Ik weet niet hoe het er
op paleis Soestdijk uitziet, maar nu ik
bij die mannen thuis ben geweest, heb
ik een aardige indruk gekregen hoe
prins Bemhard dan wel moet wonen".
Daarnaast is er de hobby van enkele
broers: de watersport, de visserij. Zo
is er daar bijvoorbeeld de tweemaster
'Matahari' van Kees, de blikvanger
van jachthaven Oranjeplaat bij Arne-
muiden, waar de grootste ligbox het
vaartuig maar amper kan bevatten.
Een jacht ter waarde van tonnen. Al
bijna net zo luxe is de sierlijk gelijnde
motorboot van broer Han, de Lady
Enterprise. Ze zijn de laatste tijd wat
uit het zicht geraakt. En toch waren er
boxen voor het nieuwe seizoen bespro
ken...
'En een vliegtuig moeten ze ook heb
ben', wordt er met stelligheid beweerd.
Maar daarin zouden fantasierijke gees
ten tever gaan: weliswaar moet onder
nemer'Bert samen met een Belgische
vliegvrlend - waarschijnlijk dezelfde
waarmee een van de broers een bv
heeft - een motorzwever hebben beze
ten, maar dat toestel moet al weer
enige tijd geleden in andermans eigen
dom zijn overgegaan. Vliegenthousiast
Bert als gevolg van de recente ontwik
kelingen opgesierd met de titel 'de man
van tien miljoen', is een vertrouwde
bezoeker van vliegveld Midden-
Zeeland. Hy is de veelgeprezen voorzit
ter van de vliegclub ter plaatse, zit
namens de club in het algemeen be
stuur van de stichting vliegveld Midde
n-Zeeland en heeft, toen het voortbe
staan van het vliegveld door het weg
vallen van gemeentelijke subsidies on
zeker werd, zich via een actie onder de
titel 'maak Zeeland niet vleugellam'
mede sterk gemaakt voor het behoud
van deze accommodatie.
Lange armen
Niet alom zijn de gebroeders geliefde
persoonlijkheden, al genoten ze met
name in 's-Heerenhoek zelf wel enig
aanzien. „Maar dat is een protserig
trekje van die van 's-Heerenhoek",
kan men in het nabij gelegen Borssele
horen. „Als ze merken dat je centen
hebt, kijken ze tegen je op; hoe je die
verdient is'van minder belang. Maar
voor veel mensen zijn de gebroeders
toch poenen. Mensen die zich hooghar
tig opstellen en op sociale ontmoetin
gen als recepties niet naar anderen
omkeken. Zij waren het, hoefden daar
om ook niet vriendelijk voor een an
der te wezen".
Wat stak was het gevoel dat de gebroe
ders mensen met wie ze vroeger tijdens
de sloop in de modder hadden gestaan
en het simpele werk van het met
pikhouwelen wroeten in de fundamen
ten hadden verricht, niet meer wilden
kennen, nadat ze voor zichzelf waren
begonnen en het aardig gingen maken.
„Ze krege gliek lange aeren uut d'r
neuze", zo werd hun gedrag geken
schetst. En ook: „Ze bin de erremoë
nog nie ontkrope of ze vrete a flèren
amme".
Jaloezie speelt in de uitlatingen van de
omgeving een met onbelangrijke roL
En toch moeten velen ervan hebben
meegeprofiteerd dat er bij het zaken
doen niet altyd het rechte pad zou zijn
bewandeld. Maar nu de aap uit de
mouw komt kyken wordt er wel druk
geroepen: eigen schuld, net goed. Dat
brengt iemand die het graag voor de
gebroeders wil opnemen ertoe opmer
kingen te maken als: Wanneer ze die
praktyken niet hadden toegepast, die
er nu aan het licht komen, hadden ze
misschien maar twintig of dertig man
in dienst gehad in plaats van zoveel".
Het meeleven met de gebroeders is in
deze dagen niet byster groot. Veelge
hoord zyn uitlatingen als: voor het
personeel is het verschrikkefijk, maar
dat van die lui zelf interesseert me geen
moer. Ze hebben er zelf om gevraagd".
Voorzichtig
Toch wordt er in 's-Heerenhoek zelf
met enige voorzichtigheid tegen de
zaak aangekeken. Uiteindelijk bete
kent die onderneming net zoveel voor
's-Heerenhoek als wat RSV voor Vlis-
singen is, zal burgemeester Van den
Heuvel van Borsele opmerken. „Er is
nu onzekerheid voor 140 werknemers.
Dat zijn evenzoveel gezinshoofden in
een dorp met maar 1500 ingezetenen".
Tekenend voor die afstandelijke op
stelling is volgens burgemeester het
voorbije camavalsgebeuren in 's-
Heerenhoek, met daarin centraal de
optocht, als vanouds een welkome ge
legenheid om plaatselyke misstanden
op badinerende wijze over de hekel te
halen. Als voorzitter van de beoorde
lingscommissie van de optocht-
onderdelen heeft hy het zelf mogen
vaststellen: niet één wagen was erby,
waarop een situatie was uitgebeeld die
duidde op de aan het licht gekomen
zaken by de onderneming De Jonge.
Inmiddels heeft pastoor Kroon van
's-Heerenhoek wel aanleiding gezien
om tydens een byeenkomst met be
jaarden een beroep te doen op de
bevolking om hangende het onderzoek
zich van uitlatingen jegens het betrok
ken bedrijf en de leiders daarvan te
onthouden. Al was het alleen maar uit
respect voor de gezinnen die erby
betrokken zijn. Pastoor Kroon weiger
de deze week om die door bejaarden
aangedragen uitspraak van hem te
bevestigen. „Over die kwestie moet nu
zo weinig mogelyk worden gepraat en
geschreven", vond hy.
Afval
De Jurjaneweg tussen 's Heerenhoek en Borssele,
r het achttien jaar geleden allemaal begon.
Nu de handel en wandel van de gebroe
ders De Jonge in een brede kring
onderwerp van gesprek Is komen ook
de verhalen boven drijven, die terug
gaan naar de tijd toen de gebroeders
vergunning kregen om aan de Beeld-
hoeveweg afval van sloopwerken te
storten. Dat gebeurde in een enkele
hectaren groot gat met een formidabe
le diepte. „Als je er een flink huis in liet
zakken, zag je er nog niks van, zo groot
was dat gat", weet iemand uit de buurt
te melden. Nachtelyke stortingen en
verbrandingen deed by bewoners uit
de naaste omgeving de vraag rijzen of
het alleen maar afval van sloopwerk
betrof waarmee dat gat werd gevuld.
Oud-raadslid voor de vvd in Borsele, de
heer A. de Jager, thans hoofd
inspecteur voor het voortgezet onder-
wys in de Randstad, kan zich de tijd
nog goed herinneren, dat hy op aan
dringen van verontruste dorpelingen
een onderzoekje instelde nam de gang
van zaken rond de stortplaats. Dat was
in de tyd toen een ongelukje met een
op de stortplaats spelend kind de
aandacht trok. By het in brand steken
van een vat ontstond er een explosie
waarby vrijkomende agressieve stoffen
by het kind brandwonden veroorzaak
ten in gezicht en op de borst. By die
gelegenheid werd de vermoedelyke
aanwezigheid van chemisch afval ver
ondersteld
In de eerste twee weken van maart
heeft de belastingdienst beslag gelegd
op bedrijfs- en privé-eigendommen
van de 's-Heerenhoekse gebroeders De
Jonge. De acties, die de afgelopen
maanden tegen het bedrijf zijn onder
nomen, passen in een actievere
aanpak van de bestrijding van belas
tingfraude, van zowel justitie als be
lastingdienst. Het totaal aan vervalste
en valse facturen, wordt door officier
van justitie mr. R. D. E. Daverschot
intussen omschreven als „aanmerke
lijk boven" de 4 miljoen gulden, waar
van tot voor kort werd uitgegaan; de
belastingschuld ligt in de orde van
grootte van 10 miljoen, volgens eerde
re informatie van de belasting.
Behalve op gebouwen heeft de belas
tingdienst ook beslag gelegd op de
.geldstromen' naar het bedrijf van de
gebr. De Jonge. Van de week werd
meegedeeld, dat een deel van die be
slagleggingen is opgeheven om aldus
uit de lopende projecten investeringen
te kunnen doen en loon te kunnen
uitbetalen.
Gehandhaafd biyft het beslag, dat in
opdracht van de belastingdienst in
Goes is gelegd op een aantal panden
van het bedryf en de topfunctionaris
sen van de onderneming. Het gaat
daarby om panden, waar voor een
totaalbedrag van byna 4 miljoen gul
den hypotheek zit, grotendeels by de
Rabobank in Heinkenszand.
Op 2 maart gold de beslaglegging voor
..executoriale verkoop":
de woning Nassauweg 27 te 's Hee
renhoek van M. M. de J (belast met een
hypotheek van 37 mille) in verband
met vorderingen voor de inkomstenbe
lasting vanaf 1978 tot en met 1981;
de woiung Drieweg 1 te Heinkens
zand, byna 2 ha., van H de J. (belast
met een hypotheek van 585.000 gulden)
eveneens vanwege vorderingen voor de
inkomstenbelasting over 1978 tot en
met 1981;
de woning ruim 2 ha Goese-
straatweg 41a met twee hypotheken
belast tot een totaal van 630.000 gul
den) van C. de J., ook met het oog op
belastingschulden over 1978 tot en t
1981;
de woning Veerweg 40a te Wol-
phaartsdijk (61 are. en belast met een
hypotheek van 382.500 gulden) van J.
M de Jonge, met het oog op vorderin
gen inzake de inkomstenbelasting
1981, premieheffing 1981 en vermogens
belastmg 1982.
Op 8 maart werd beslag gelegd op de
volgende onroerende goederen:
van het aannemingsbedrijf gebr. De
Jonge BV te 's-Heerenhoek het recht
op acht appartementen aan de Middel
burgse Beenhouwersingel (welke ap
partementen zyn belast met 8 ton
hypotheek) in verband met schulden
Dat het de broers voor de wind ging
kon ook de omgeving vaststellen, toen
er riante onderkomens verrezen, zoals
hier aan de Drieweg in Heinkenszand,
de nederzetting van directeur Bert.
Het onderzoekje van raadslid De Ja
ger, ook een van de oprichters van de
Vereniging Milieuhygiëne Zeeland, re
sulteerde in het stellen van enkele
kritische vraagjes aan b en w van
Borsele, Hoe het zat met die stortin
gen en of er wel voldoende controle
was op wat daar zoal werd gedumpt.
De vragen werden door de toenmalige
gemeentebestuurders nogal korzelig
afgedaan. De Jager joeg de gemeente
maar op kosten door aan te dringen op
een onderzoek. De gebroeders zelf wa
ren de beschuldigingen ook ben ge
worden en boden de autoriteiten aan
enig spitwerk te doen. Het onder toe
zicht uitgevoerde onderzoek naar
eventuele ongerechtigheden leverde
niets op, waarna het incident werd
gesloten.
„Ik heb me er toen belaas by moeten
neerleggen", zegt de heer De Jager nu
zoveel jaar later. „Maar na het aan het
ücht komen van al die gevallen van gif
in de grond, heb Ik de laatste jaren nog
wel eens aan die zaak moeten terug
denken".
In de 's-Heerenhoekse samenleving
bleef het verhaal van mogelyke clan
destiene stortingen van uit het Sloege
bied afkomstig afval, waar een luchtje
aan zou zitten, hardnekkig stand hou
den. Een 65-plusser die was ingehuurd
om in het gat. met een bulldozer enig
egaliserend werk te verrichten zou zelfs
in verschillende gesprekken hebben
rondverteld zwijggeld te hebben gekre
gen. Verder zou aan zyn adres - ter
voorkoming van enige loslippigheid -
de dreiging zijn geuit: 'als je je smoel
open doet rieën we je kapot'.
„Het loopt allemaal wel los met wat
daar is gestort. Daar zat niks bijzon
ders by", zo reageert de bewuste man.
Jaap Ryk uit Heinkenszand. En hoe
wel buurtbewoners foto's zouden heb
ben gemaakt van nachtelyke stortin
gen en verbrandingen, zegt Ryk dat die
niet hebben plaatsgevonden. Ook van
geuite dreigementen is volgens Ryk
geen sprake geweest. „Het zyn alle
maal praatjes van de mensen om de
gebroeders in de put te helpen. Het zyn
fijne mensen. Ik hoop dat ze er weer
bovenop komen".
In het recenteiyk op gang gekomen
onderzoek naar mogelyk verdachte
stortplaatsen is overigens nu ook die
bewuste stortplaats aan de Beeldhoe-
veweg in 's Heerenhoek opgenomen.
De eerste bodemmonsters zijn inmid
dels genomen. Een nader oriënterend
onderzoek zal in de loop van de komen
de maanden het antwoord moeten op
leveren op de vraag of er ter plaatse al
dan niet sprake is van een bodem
verontreiniging.
Omvangrijk
voor de omzetbelasting vaiuu 1973 tot
en met 1982;
van de staalconstructie .Zeeland' BV
te 's Heerenhoek het erfpachtsrecht op
het huis, loodsen en kantoor, werk
plaats en opslagterrein aan de Hein
kenszandseweg 22 plus het huis met
garage aan de Nassauweg 29. Er werd
een hypotheek verleend van 1.550.000
gulden, de gebr. De Jonge verleenden
aan staalconstructie hypotheken van
141.000 gulden en 8 ton
Inspecteur M. J. Hansen van de Inspec
tie der Belastingen te Middelburg liet
desgevraagd weten, dat by eventuele
excecutoriale verkopen de hypotheek
verlenende bank vóórgaat wat de beta
ling betreft boven de belastingdienst.
De justitie heeft met onderzoeken
naar bodemverontreiniging en een
eventuele relatie naar de gebr. De
Jonge geen bemoeienis. „Wij weten
daar niet van," zei de Middelburgse
officier van justitie mr. R. D. E. Daver
schot, belast met de voorlichting. Bij
de justitie heeft men de handen vol
aan het onderzoek naar de strafrechte
lijke kanten van de belastingfraude,
waarvoor twee van de directeuren
van de ondernemingen, C. de J. en H.
de J. en twee werknemers nog steeds
in verzekerde bewaring zitten. „Het
onderzoek loopt nog volop," aldus mr.
Daverschot dinsdag. Hij spreekt van
een „voor Zeeuwse begrippen om
vangrijke affaire" en voegt er desge
vraagd aan toe: „Omvangrijker nog
dan de visfraude-zaak". Eerder heeft
justitie geduid op de vertakkingen in
deze zaak. die zijn aangeduid als „de
tentakels van een inktvis, waarbij De
Jonge het lichaam is van de inktvis".
Het aantal aanhoudingen - meldt mr.
Daverschot - is nog niet uitgebreid,
maar hy sluit dat voor het vervolg van
het onderzoek niet uit. „Maar je moet
je, ook in tyd, beperken, we concentre
ren ons vooral op de gebroeders De J.
en hun bedryven. Er zyn uitlopers,
maar het is in hoofdzaak een Zeeuws
onderzoek". Zyn er intussen bekente
nissen afgelegd?
„Men heeft," formuleert Daverschot
behoedzaam, „inderdaad verklarin
gen afgelegd, waaruit mede bewijs is
te putten voor datgene wat hen wordt
verweten. We zijn niet ontevreden
over de voortgang, maar we zijn nog
lang niet klaar".
