PREMIER LUBBERS we moeten wennen aan een lager welvaartsniveau vandaag PZC 26 FEBRUARI 1983 zaterdagkrant- poëzie "Aan een droom vol weelde ontstegen" heet het nieuwe boek van Gerrit Komrij. Het bevat uit het Duits, Engels en Frans vertaalde poezie uit de Romantiek; Hans Warren op pagina 20. mosselen Bij de mosselhandel blijkt weinig enthousiasme te be staan voor een mosselmijn in Harlingen, naast die in Yerseke; René Schrier op pagina 21. suriname Drie jaar na de revolutie in Suriname: er blijkt onder het bewind van de militai ren weinig reden te zijn om feest te vieren; Ruud de Wit op pagina 23 wiUiams Tussen illusie en realiteit Tennessee Williams, een schrijversleven. Pagina 20. oranjeboom Het Oranjeboombier is te rug op de Nederlandse markt en dat is een zaak waarover men met name in Rotterdam erg enthousiast is; Rien van Reems op pagi- na 25 tegenstelling „We worden zwaar verleid tot stellingname tegen de symfonische muziek", zegt improviserendcellist Ernst Reijseger. Pagina 17 Het kabinet-Lubbers „vierde" vorige week de eerste 100 dagen van zijn bestaan. In die ruim drie maanden viel het vooral op door een overmaat aan daadkracht. In december werd voor drie miljard gulden aan ombuigingen in de sociale zekerheid door het parlement gejaagd, waarna verscheidene ministers het nieuws haalden met forse bezuinigingsmaatregelen. Het energieke optreden van Lubbers en zijn ministers leverde de ploeg bijnamen op als „no- nonsense-kabinet" en „managers-ploeg". Maar de voortvarendheid heeft ook de kritiek op het het kabinet doen aanzwellen. De samenleving staat onder druk. Som migen zeggen nu al dat de rek er bijna uit is. Minister-president drs. Ruud Lubbers gelooft dat niet. Hij vindt dat het incasseringsvermogen van de bur gers wordt onderschat. „Er is wel span ning, dat geef ik toe. Je ziet dat afzon derlijke groepen die door bezuinigingen worden getroffen de stormbal hijsen. Maar mijn stelling is dat we nog hele maal niet aan het eind zijn". „Neem het onderwijs. Wij hebben voor gesteld de loonmatiging daar zo te ge bruiken dat leraren ouder dan 55 jaar vrijwillig één dag korter kunnen gaan werken. Dan krijgen ze ook 80 procent van hun salaris". „Minister Deetman heeft toen voorge steld om die vijfde dag voor 80 procent te compenseren. Ik zie dan tot mijn ver bazing dat grote bonden dat nóg niet voldoende vinden. Ik ben ervan over tuigd dat de samenleving straks zal zeg gen: watisdatvooreenkranzinnigheid, dat iemand die vrijwillig vier in plaats van vijf dagen gaat werken dat volledig gecompenseerd zou moeten krijgen". - Maar er zijn ook duizenden mensen die gewoon moeite hebben de touwtjes aan elkaar te knopen. En hun aantal groeit. Dat moet voor u toch een grote zorg zijn „Ja, dat is het ook. Natuurlijk treffen bezuinigingen zo nu en dan ook mensen die inderdaad krap zitten. Er zijn groe pen die echt klem zitten. Dat staat ook voor mij vast. Maar veel van de discus sies over bezuinigingen gaan juist niet daarover". „Ik zag onlangs op de tv de beelden van die demonstratie tegen de bezuinigin gen op het vervoer van gehandicapte kinderen naar school. Ik zat echt wat gegeneerd thuis. Ik vroeg me af: het is toch niet mogelijk dat het kabinet waar ik leiding aan geef het onmogelijk maakt dat gehandicapte kinderen naar school gaan De volgende dag heb ik het meteen laten nagaan, en wat bleek: de afgelopen vijf jaar zijn de kosten van dat vervoer 40 procent reëel gestegen, terwijl er toch niet meer gehandicapte kinderen zijn dan vijfjaar geleden. Dan mag je je toch afvragen of die groei niet wat kan worden teruggedrongen" „De wijze waarop wij hier nu ombuigen is nog niet veel meer dan verbetering van efficiency, van doelmatigheid. De kritiek daarop is vaak te algemeen; breed uitmeten van wat een uitzonde ringsgeval is. Nee. ik geloof niet dat de rek eruit is" sociale dienst lopen omdat willen hebben. „Er zijn, dat geef ik toe, mensen die echt ontzettend krap zitten. Maar voor veel mensen is dat maar relatief. De pijn zit hem voor velen veeleer in de gewenning aan een lager welvaartsniveau". „Dit jaar stijgen de prijzen anderhalf procent minder dan oorspronkelijk was voorzien. We hebben hele discussies ge had over de koopkrachtlijstjes: hoe komt Jan Splinter door de winter en zo. Maar straks blijkt misschien dat het an derhalf procent gunstiger uitkomt. Er wordt ook gedramatiseerd". „Daar komt bij dat de overheid zich meer gaat terugtrekken en meer over laat aan de burger. De discussie over de verzorgingsstaat is niet alleen een be- zuinigingsverhaal. De samenleving is er nog volstrekt op ingesteld dat de over heid het wel doet. Maar neem nu een gezin met opgroeiende kinderen. Die kinderen vinden het normaal dat ze lid zijn van een sportvereniging, waarvoor ze van alles moeten doen. Maar ze vin den het ook normaal dat ze oma en opa niet hoeven te helpen, want daar heb ben we de staat voor. Als er een werkelijke belangstelling voor cultuur is - en die is er - dan zal men ook van daaruit bepaalde dingen in stand willen houden. Er zelf tegenaan gaan. Maar dat kost tijd, want we zijn er allemaal aan gewend geraakt dat er een overheid is die beslist, die subsidieert, die re gelt". wat extra behoefte aan méér dan alleen bezuini gingen. Kunt u de mensen op korte ter mijn dat „meer" in het vooruitzicht stel len? „Het kabinet heeft een werkgelegen- heidsnotitie gemaakt. Ik hoop dat werkgevers en werknemers daaraan mee gaan doen, Daar zit toch een heel fundamentele keus achter, die te weinig wordt onderkend Je kan accepteren dat er een markteconomie is. met daar naast een stel uitkenngstrekkers en werklozen Of je zegt: er is niet genoeg markteconomie, dus moeten we conse quenties trekken op het punt van de verdeling van de arbeid, van het werken met behoud van uitkering, van gemeen schapstaken-plannen, van deeltijdba nen omdat we voor jongeren te weinig werk hebben". „De doorbraak, dat nieuwe buiten dc ombuigingen, zit hem vooral daarin. Maar ja, ook hier werkt de wet van de traagheid. Net zoals het een paar jaar heeft geduurd voordat de voor de hand liggende ombuigingen konden worden uitgevoerd, zo zie je nu dat dit deel van ons beleid moeizaam en traag tot stand komt. Maar sprekend over deze kabi netsperiode het zal zeker moeten ge beuren" „I)at geldt ook voor de noodzaak van simpeler regels en een sneller werkend bestuur. Ik moet een keer op een vrij dagavond kunnen zeggen: die regeling gaat voortaan in de helft van de tijd of - Toch valt niet te ontkennen dat veel mensen door tal van bezuinigingsmaat regelen tegelijk worden getroffen Bent u niet bang dat die steeds verder van die regering af komen te staan, het idee krijgen die regering zit er met voor ons gewone mensen? ,De kwestie van de verdelende rechtvaardigheid is inderdaad iets VBTSChillcn waar je bij elke maatregel steeds goed bij stil moet staan. Het is natuurlijk nogal wat als je van een jongere vraagt om 32 uur te gaan werken of een deel tijdbaan én een evenredig lager salaris te aanvaarden, terwijl je aan de andere kant bezig bent om bestaande rechten volledig m stand te houden". „En veel van de kritiek is ook niet te recht. Als een bijstandsmoeder door omstandigheden, zoals gezondheid of huisvesting, ineens voor veel hogere kosten komt te staan, wordt daar wel degelijk naar gekeken. Dan krijgt ze gewoon een extra uitkering. Geen en kele bijstandsmoeder komt zo inééns voor sprongsgewijze hogere lasten te staan. Zo werkt dat" „Indegezondheidszorghebbenwetoch die regel wordt afgeschaft. En ik kan een fantastisch niveau bereikt. Dan natuurlijk een mooi gemeenschapsta- magjenu toch best zeggen" laten we het ken-plan maken, maar straks moet een eens proberen te doen met het aantal keer in de statistieken verschijnen: er artsen, verplegers, voorzieningen dat zijn honderdduizend jongeren die geen we nu hebben?". werk hebben, van hen zijn er nu 25.000 - Deze ontwikkeling heeft natuurlijk aan de slag in het gemeenschapstaken- ook een keerzijde. De overheid is niet voor niets zo in de samenleving betrok ken geraakt. Die keerzijde is de jungle mentaliteit. het „ieder voor zich". Het resultaat is altijd dat de zwakste hel onderspit delft. Hoe denkt het kabinet dat te voorkomen? ..Het opkomen voor de mensen die het echt nodig hebben, vraagt een herijking van de systemen. Bij de individuele huursubsidie hebben we bijvoorbeeld nooit rekening gehouden met alle inko mens achter een deur. Dat bracht te veel administratieve rompslomp mee. Laat maar lopen, zeiden we". „Als je dat herstelt, dan is dat geen te ruggaan naar de jungle, maar het zorg vuldig omgaan met de middelen van de gemeenschap We moeten goed begrij pen dat het geld dat we uitgeven voor een groot deel komt van de kleine man Maar veel van de subsidies komen te recht bij mensen die niet eens echt het slechtst zitten. We mogen nooit verge ten dat een onderdeel van het sociale ook de zorgvuldigheid is" plan. Het is nu nog in de fase van met elkaar bespreken, maar op een gege ven moment moet het natuurlijk prak tijk worden". anti-grieptablet - Voor de Amerikaanse Kamer van Koophandel hield u vorige week een toch erg optimistisch verhaal over de kansen op economisch herstel. Dat ver haal is daarna toch gelogenstraft door het Centraal Planbureau, dat een eco nomische verslechtering voorziet. Een ook de Organisatie van Economische Samenwerking en Ontwikkeling zegt dat Nederland nog steeds de verkeerde kant op gaat. Hoe rijmt u dat? „We zitten ermee dat tot nu toe er geen opleving te bespeuren is van de we reldeconomie, en dat vertaalt zich in conclusies van het CPB. Wat we veel minder weten is hoe de verlaging van de energieprijzen uitwerkt. Er zijn al CPB- berekemngen die erop wijzen dat de verlaging van de energieprijzen ook rimmer mulder en hans de bruijn weer groeibevorderend is. Wordt dat nu ineens de injectie waardoor toch die groei weer op gaat leven. Of is het te zwak? Is het een anti-grieptablet die werkt? De energieprijsverlaging is een fantastische lastenverlichting voor burgers en bedrijven, over de hele we reld. Wat is daar het gevolg van?" - De OESO waarschuwt dat een teveel aan loonmatiging het herstel kan fru streren. omdat de koopkracht en daar mee de vraag naar goederen te veel in zakt. „Voor de OESO geldt vooral dat het draagvlak van het bedrijfsleven en de particuliere inkomens in ons land te smal is om de steeds hogere lasten van overheid en sociale zekerheid te dra gen. Maar wij hebben dan weer zóveel sociaal gevoel dat we proberen zoveel mogelijk iederéén te laten matigen en niet alleen de uitkeringen" krap - Maar mensen die net boven dat bij standsniveau zitten hebben die moge lijkheid niet. Die kunnen niet naar de - Het terugdringen van de rol van de staat staat bij u centraal. Ziet u op dit punt duidelijke verschillen tussen CDA en VVD? „Er zijn zeker verschillen. De VVD denkt wat sterker in het schema: óf de overheid, óf de individuele burger. Het CDA ziet meer in de taakvervulling van tussenverbanden. het gezin, de vereni ging of de maatschappelijke organisa ties. Het CDA is meer gegroeid in de verzorgingsstaat, de VVD kijkt er toch iets meer van de buitenkant, iets kriti scher. cynischer tegenaan" ..Voorts heeft de WD meer dan het CDA de indruk dat er makkelijk bezui nigd kan worden. Maar zodra men een maal in het kabinet zit en de boeken bestudeert, blijkt dat ook zij op dezelf de problemen stuiten, dat al die uitga ven met allemaal onzin zijn en dat het gewoon moeilijk is te bezuinigen". - In de samenleving bestaat zeker een Lubbers tijdens het afleggen van de regeringsverklaring ..De OESO wijst er dan op dat daarmee niets verbeterd wordt aan de verhou ding tussen de collectieve sector en het bedrijfsleven. Volgens het buitenland zijn we gewoon té sociaal En inderdaad moeten we er bij de door de overheid te betalen salarissen en uitkeringen reke ning mee houden dat de marktsector nu zwakker is dan vroeger" - CDA en VVD doen de laatste weken opmerkelijk laconiek over hei financie ringstekort. Niet alle tegenvallers hoe ven meteen te worden gecompenseerd in bezuinigingen. „Ik ben ervan overtuigd dat in deze ka binetsperiode het tekort terug moet. Maar in het regeerakkoord hebben we gezegd datje het tempo moet vertragen wanneer de recessie te scherp doorzet. Er is dus niets nieuws onder de zon". - Toch is het opvallend dat ook de VVD dat nu vindt Een jaar geleden nog moest en zou het tekort snel omlaag „Maar toen zaten ze ook niet in het ka binet. Het wijst op een goed functione rende coalitie. Niemand speelt het mo menteel scherp. Het heeft ook te ma ken met het feit dat men er nu wèl ver trouwen in heeft dat de overheidsuit gaven langzaam maar zeker worden te ruggedrukt. Dan kun je natuurlijk ook iets rustiger blijven onder incidentele tegenvallers". arbeidstijdverkorting -Achtereenvolgens hebben minister De Koning en staatssecretaris De Graaf van sociale zaken en CDA-fractieleider De Vnes gewaarschuwd dat de over heid wel eens arbeidstijdverkorting zou kunnen opleggen, wanneer die niet vrij willig tot stand komt. Nu is het uw beurt". „In de Stichting van de Arbeid is een akkoord gesloten, op basis waarvan men aan het onderhandelen is. Je moet een broedende kip niet storen, je kunt ze wel vermanen natuurlijk. Er ligt ook zeker geen maatregel klaar in een la om wettelijk in te gnjpen in het verdelen van de arbeid. Maar ik vind wel dat de minister van sociale zaken bij deze werkloosheid bij voortduring moet wij zen op de noodzaak dat de onderhande lingen over hoe het in de bedrijven moet gaan in het teken moeten staan van de herverdeling van werk en het opvangen van meer jongeren" - Toch verlopen die onderhandelingen niet zo goed als u wel wilt. Jeuken uw handen dan niet? „Niet in de zin dat ik onmiddellijk zou willen ingrijpen. Ik vind het wel heel zorgelijk. Dat traditionele tendensen niet snel veranderen. Dat men weigert consequenties te trekken uit verander de zaken. Dat is zorgwekkend". .Als overheid willen we het voorbeeld geven door jongeren een baan voor 32 uur aan te bieden. Daarover wordt over leg gepleegd met de ambtenarenorga- nisaties en dat gaat ook niet altijd even snel. Dan zou je ook wel eens willen zeg gen: het móet". „Maar je moet ook jezelf met wijsma ken nu gaat de regering weer eens even ingrijpén en dan gaat het ineens alle maal beter. Het moet echt uit en door de samenleving komen. Ik hou er wel rekening mee dat het kabinet altijd kri tiek knjgt, ook als het er alles aan doet, maar de samenleving te kort schiet". - Het mediabeleid Ujkc de laatste tijd onderwerp van toenemende menings verschillen tussen CDA en VVD. Ziet u daar conflictstof? „Niet echt. Veel van de tegenstellingen zijn te overbruggen, nuts men aan beide kanten bereid is geen extreme stok paardjes te berijden. Als het CDA bij voorbeeld vanuit een soort anti-WD- houding tegen elke uitbreiding van de STER zou zijn. dan leg je een blokkade waar niets mee te doen is. Maar als de WD zou zeggen: de uitbreiding van de zendtijd moetje helemaal aan de com mercie overlaten, dan is dat ook een ex treme stellingname die vraagt om moeilijkheden". - Wat vindt u van de uitlating van VVD- leider Nijpels dat de hele omroepwet vervangen moet worden door iets an ders? „Dat zie ik niet. Veel van de huidige kritiek op ons omroepbestel zal veel te zwaar blijken, als we eenmaal een aan tal belemmeringen hebben weggeno men Nu is er vaak de suggestie dat door de blokkades van dit omroepstelsel al lerlei fantastische dingen onmogelijk blijven. Maar ik denk dat de soep niet zo heet wordt gegeten". - Dus de omroepwet wordt in deze kabi netsperiode niet vervangen? „Dat zeg ik niet. Maar onze eerste taak stelling is de verruiming van de moge lijkheden. Dat is wezenlijker dan het wegbulldozeren van stelsels. Voor de opkomst van Veronica en Tros is toch ook niet nodig gewest dat eerst de NCRV werd opgegeven. - Is het mediabeleid iets waarmee het CDA zich nadrukkelijk zal profileren tegenover de VVD? „Ik denk wel dat het CDA zal zeggen: uitbreiding akkoord, maar pluriformi teit is een waarde in zich. Het gaat niet alleen om kwantiteit. Dat geldt zowel voor radio en tv als voor de schrijvende pers. Toegang geven aan nieuwe tech nieken en mogelijkheden en tegelijk het handhaven van die pluriformiteit, zo nu en dan kan dat botsen" dansend - U bent optimistisch over de samen werking binnen het kabinet, maar hoe goed zit de coalitie in elkaar in het par lement? „Ja, de heer Nijpels (WD-leider) is iets luchtiger, iets soepeler dan de heer De Vries. Het zijn verschillende persoon lijkheden. Nijpels is een wat dansende man. Hij springt op. maar vindt het ook geen punt om weer wat terug te veren De Vries is veel zwaarder, zijn verhalen zijn doorwrocht Maar J)jj beiden is de houding goed. Ik ben daar ronduit posi tief over" - U bent niet bang dat de danserige Nij pels een keer te ver springt waardoor het kabinet in moeilijkheden kan ko men? „Ja, dat kun je best eens hebben, maar als je zegt: hij heeft iets verends. dan betekent dat ook dat hij wel weer eens een stap terug kan doen". - Hij is niet bang voor gezichtsverlies „Inderdaad, maar dat is een prachtige eigenschap. Spaar me voor politici die bang zijn voor gezichtsverlies. Dat is een groot gevaar". -Bent unie' bang dat de kiezer over het kabinetsbeleid zal zeggen: dit doet het CDA ons allemaal aan En dat terwijl de aanhang toch alterugloopt. Van Agt sprak zelf van een natuur-noodwen- digheid". „Er zijn natuurlijk tendensen, decon fessionalisering en misschien ook wel dreigende polansering. die wijzen naar een kleiner wordend CDA. Verbazing wekkend is eigenlijk het lage tempo waarin dat is gebeurd, niet het hoge tempo. Waardoor zie je dat zo nu en dan veranderen? Niet eens zozeer door het CDA. Het zit vaak in de omringende partijen. Op dit moment heeft de PvdA het electoraal gemakkelijker Haarvoe- dingssap is de ontevredenheid- Dat is ook de aanleiding geweest om uit het kabinet te stappen. Laten we dat nu eens heel nuchter zeggen: ook de door de PvdA noodzakelijk geachte ombui gingen wilde de PvdA niet voor haar rekening nemen". „De PvdA gedijt dan ook enigszins ten koste van het CDA. Moet dan het CDA gaan eten uit het bestand van de WD. waardoor het zijn eigen identiteit op geeft? In zekere zin worden de lasten van het beleid het sterkst gedragen door het CDA en in iets mindere mate door de VVD" - Is het verlies van het CDA dan géén natuurnoodwendigheid? „Dat gaat me te ver. Wel zijn er objec tief. en dat ben ik met Van Agt eens. tendensen die er toe leiden te zeggen dit is de partu die zich nu hel moeilijkst staande kan houden' - Bent u niet een beetje jaloers dat u als CDA nooit in de oppositie kunt gaan om ook eens rustig toe te kijken? „U zult mij een afschuwelijk man vin den maar ook deze vraag moet ik poli tiek zakelijk benaderen. Het CDA draagt een politiek belangrijke verant woordelijkheid. speelt niet op de gunst van de kiezer, en betaalt daan-oor na tuurlijk electoraal een prijs. Maar daar moet je niet over zeuren"

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 19