PRIVÉ TE GAST
BU PRINS RAINIER
kunstenaars bezetten
het van gogh-museum
nieuwe produkties
bij toneel globe
toneel in duidelijke
creatieve impasse
film over
februaristaking
'gandhi' leidt
oscar-race
'I
BELEEFT MEE IN PRIVÉ
VRIJDAG 18 FEBRUARI 1983
PZC/kunst/cultuur
17
Terug van weg? Hoe zegt men dat als het gaat over iemand die er nooit bij heeft
willen zijn? Dat Wim Jurcka een opvallend mens en opmerkelijk kunstenaar
was, is maar in kleine kring bekend. Nu, twintig jaar na zijn eenzaam overlijden,
wordt die kring snel groter. Galerie Mercnur in het hoge Franeker Heeft de
collectie in beheer genomen en er wondere dingen mee verricht, de uitgeverij
Ralamiteit in het nog hogere Dokkum heeft leven en werken te boek laten
stellen; er wordt niet langer uitsluitend over Jurcka gesproken als over een
zonderling. De waarde van zijn eigen weg is onderkend.
Hij leefde van 1905 tot 1963. Een niet,
onbelangrijk deel van zijn stappen en
sporen liggen op Walcheren, meer be
paald in Vlissingen waar W. Jurcka be
halve een permanente expositie ook
lessen gaf, een kleine kring van getrou
wen rond zich verzamelde, die hij léérde
kijken.
Echt gróót - in aantal - kon zo'n kring
niet zijn. William Rothuizen, die het
Jurckaboek een direct-op-de-zaak ge
schreven verhaal meegeeft, noemt het
verschijnsel Jurcka een verademing.
Hij was een, jong, lid van de kring die
dat verschijnsel met een soort natuur
lijke afstand beschouwde: het was en
bleef meneer Jurcka, een man die 'inte
ressanter dan zijn werk' werd gevon
den.
Op het Walcheren van de vroege jaren
'50 werd hij - ook in het zeer begrensde
wereldje der Zeeuwse Kunsten - gezien
als een op z'n minst gezegd wat vreemd
soortige variant van het verschijnsel ar
tiste.
Hij had nauwelij ks weet van dat wereld
je, wilde dat ook niet en de cercle kon
geen vat op W. Jurcka krijgen. Wie de
AMSTERDAM - Het Amerikaanse
schrijverscollectief Frederick Douglas
Creative Arts Centre in New York
heeft kort geleden het script voor een
gedramatiseerde televisiedocumen
taire over de februaristaking op 25 fe
bruari 1941 in Amsterdam voltooid. De
opdracht daartoe is enkele maanden
geleden gegeven door een groep parti
culiere Amsterdammers.
Doel van het project is de betekenis van
de februaristaking in de wereld meer
bekendheid te geven.
Een van de initiatiefnemers van het
plan, O. van Leer, verklaarde dat diver
se Amerikaanse televisiemaatschappij
en al belangstelling hebben getoond.
Bedoeling is de documentaire in heel
Amerika uit te zenden.
HOLLYWOOD - De film over het leven
ran Gandhi van Richard Attpnhn-
rough heeft donderdag het hoogste
aantal nominaties gekregen voor de
Oscarprijs.
Ha 'Gandhi' met elf nominaties kwa
men 'Tootsie' met tien nominaties en
Degen voor 'E.T.'. De Oscars worden op
11 april in Los Angeles toegekend. Aan
bevelingen voor de beste film van het
jaar kregen voorts 'Missing" en The
Verdict'.
verhoudingen ook maar enigszins kent,
weet dat hij dus niet méételde. En dat
is, voor de kaardebol onder de distels,
nu net de allerlaatste zorg.
bohémien
Jurcka had, zelfs op dat Walcheren,
iets ouderwets. Hij was, zegt Rothui
zen, „een echte romantische kunste
naar, een bohémien, een peintre mau-
dit die koppig tegen alle provinciaalse
opvattingen in ging. We voelden een
soort verbondenheid met hem".
Jurcka zag er uit als een 'echte' kunste
naar: een bloot voorhoofd en een harige
nek. Hij zag er - vond men - dus niet uit
en dat had gevolgen voor het maat
schappelijk verkeer, gevolgen die niet
in staat waren Jurcka van de eigen weg
af en in een zeker gareel te brengen.
Bij het aanzien van de bohémien pasten
zijn werken. Men vond hem, schetsend
en tekenend in pleincafé's en op het
Walcherse land waarboven de luchten
vaak zo hoog staan dat men er geen
ménsen ziet. Jurcka zag ze en tekende.
Wie nu voor die schetsen staat, denkt
terug aan de tyd dat Britannia nog def
tig dacht te zijn, denkt terug aan de tijd
dat Carmen Sylva's secretaris en privé-
poeet Michel Stériade het zinc van La
tour Eiffel beheerde.
Dat was, alles opgeteld bij het aan Zee
land niet zelden toegekende vleugje
zuidenwind, al een beetje Frankrijk,
een hoekje Parijs.
Jurcka paste in dat beeld. Hij liet de
zware paarden van zijn Veerse vriend
en collega Dirk Koets - bij tijden -
graag tussen de bleke bieten en zocht,
al dan niet vergezeld van enkele getrou
wen, de boulevards op: Barbès, bij Ro-
chechouart omhoog, het suikerbrood
bij Abesses tegemoet, die - voor veel
schilders van vóór die tijd - geheiligde
streek tussen het kleine hoge en het
grote lage kerkhof van Montmartre.
tekens
Bladerend in het fotoboek van een van
zijn leerlingen, de schilder Herman
Goetheer, komt iets van dat volle le
ven terug. Het zit, zonder twijfel, ook
en vooral in de vele schilderijen en bla
den die Jurcka achterliet, met elkaar
een verzameling van levenstekens die
zelden goed verstaan zijn en die nü een
op het gekke af monkelende stoet tot
kijken verplichten.
Ik heb gelezen dat mensen het te kris
kras vinden, teveel van alles wat, ik heb
gelezen dat ze door de individuele
werken zeer geboeid zijn geraakt maar,
in het totaal, het evenwicht missen.
Wie de verschrikkingen van Afsluitdijk
en andere Noordelijkheden trotseert en
de waarlijk fascinerende uitstalling bij
Mercuur ziet, kan weten dat het ver
keerd is naar evenwicht te zoeken.
Er is voor dit verslag van een leven, een
instelling, deze berichten van de eigen
weg nooit een choreografie geschreven.
De directheid van elk beeld, de verbon-
Jurcka in zijn Vlissings atelier (foto
Wim Riemens. 19551
denheid ervan met steeds wisselende
omstandigheden, hebben te maken
met de balans van het moment. Er kan
zo onmogelijk W. Jurcka onder een af
gepast oeuvre staan.
Bewijzen van koppigheid in Franeker,
bewijzen van koppigheid te boek. Het
is, hoop ik, geen duivelskunst om aan
dat boekje te komen, zo goed als ik ver
wacht dat Thom Mercuur de collectie-
Jurcka op Walcheren kan tonen.
O.
(Galerie Mercuur, Franeker, Froonac-
ker 12. Tel. 05170-5434. Uitgave: 'Jurc
ka' door WiUiam Rothuizen met repro-
dukties in kleur en zwart-wit, uitg. Ka-
lamiteit, Dokkum).
Tot en met 20 maart is in Museum
Fodor in Amsterdam een tentoonstel
ling van keramiek en beelden van Al-
phons Freijmuth te zien.
Het Stedelijk museum in Amsterdam
toont tot en met 10 april schilderijen
van Ben Akkerman.
Museum Boerhaave in Leiden wijdt
tot en met 1 mei een expositie aan An-
thoni van Leeuwenhoek.
Van 26 februari tot 17 april toont het
museum Boymans-van Beuningen te
Rotterdam 23 recente schilderijen van
de Newyorkse kunstenaar David Salle
(30).
Van 26 februari tot en met 10 april is
in het Centraal Museum in Utrecht een
tentoonstelling over leven en werken
van Erich Wichman te zien.
(ADVERTENTIE I
RAINIER: 'Mijn kinderen geven mij de kracht om door te gaan.'
Velen probeerden in het geheim foto's te maken van PRINS RAINIER en zijn kinderen.
Tevergeefs... Voor PRIVÉ namen RAINIER, CAROLINE,
STEPHANIE en ALBERT speciaal een middag vrij.
Spontaan poseerden zij voor onze camera's. In een exclusieve
familiereportage ziet u hoe het leven voor hen verder gaat.
TIEN PAGINA'S kleurenfoto's die u niet mag missen.
Een reportage van wereldformaat, in WEEKBLAD PRIVÉ.
Van nu af: JOAN COLLINS
schoonheidsrubriek.
Overal te koop voor f 1,85
ACTIE AANTASTING BKR
(Van onze kunstredactie
AMSTERDAM - Enige honderden beeldende kunstenaars
hebben donderdagmiddag het Vincent van Goghmuseum in
Amsterdam voor 24 uur bezet uit protest tegen de aantasting
door het regering van de Beeldende Kunstenaars Regeling
(BKR). De actie is georganiseerd door de Beroepsvereniging
van Beeldende Kunstenaars (BBK). Ook in Rotterdam is de
BBK tot actie overgegaan. Daar is donderdagochtend de
Euromast tot centrum van een protestmanifestatie gekozen.
Voorafgaande aan de actie in Am
sterdam heeft de BBK in Paradiso
een nota gepresenteerd, die inzicht
geeft in de financiële situatie van
beeldende kunstenaars die gebruik
maken van de BKR. Uit deze nota,
..Korten of inleveren", blijkt dat het
merendeel van hen een inkomen
heeft dat zich beneden het huidige
bijstandsniveau beweegt. Het onder
zoek is gedaan op basis van een lan
delijke steekproef via belastingaan
giften overeen periode van 5 jaar (tot
1981).
Volgens de BBK-nota is het inkomen
van kunstenaars in 1981 vergeleken
met het jaar daarvoor met 9 procent
gedaald tot ongeveer 16.000 gulden.
Deze daling heeft zich in 1982 verder
voortgezet. Intussen stegen de be
roepskosten (uitgaven noodzakelijk
voor de uitoefening van het vak) over
de genoemde 5 jaar met 44 procent.
Vorig jaar gaven beeldende kunste
naars gemiddeld 82 procent méér
aan deze beroepskosten uit dan de
BKR vergoedde. Dat betekent, aldus
de nota, dat kunstenaars steeds meer
hun „leefgeld"' moeten aanspreken
om beroepsmatig te kunnen blijven
functioneren.
De BBK meent dat de beeldende
kunstenaars in Nederland zich in de
ernstigste crisis bevinden sinds de
instelling van de BKR drie jaar na
de oorlog. Staatssecretaris De Graaf
van sociale zaken, die het BKR-be-
leid in zijn portefeuille heeft, kon
digde eind vorig jaar aan dat met
ingang van 1 maart aanstaande een
bedrag van 7,6 miljoen gulden op de
regeling bezuinigd zal worden. Maar
in werkelijkheid is dit bedrag door
allerlei bijkomende effecten veel ho
ger: de BBK schat het op 15 a 20 mil
joen. Voor de vereniging is het dui
delijk dat de staatssecretaris uit is
op opheffing van de regeling in 1986.
Volgens de BBK wil de bewindsman
de BKR koppelen aan de sociale uit
keringen (WW, WWV, ABW). Maar de
BKR is een arbeidsregeling, aldus de
nota. De beeldende kunstenaars
dreigen tussen de wal en het schip te
raken. Hoewel ook musici en toneel
spelers niet „relatief ontzien" wor-
Jules Veme -Meer dan 1.000 tot nu
toe onbekende manuscripten van de
Franse schrijver Jules Veme worden
openbaar gemaakt. De gemeente
Nantes heeft van de familie van de
auteur diens onuitgegeven werk ge
kocht voor drie miljoen gulden. De
romans, gedichten en brieven uit
Vemes jeugd zullen gedeeltelijk ten
toon gesteld worden in het Jules Ver-
ne-museum in Nantes. Het volledige
onuitgegeven werk zal op microfilm
worden vastgelegd en vanaf 1985 toe
gankelijk zijn. Libraire Hachette zal
elk jaar één manuscript van de schrij
ver publiceren. Daarnaast stelt Nan
tes de Jules Veme-prijs in, die elk
jaar zal worden toegekend aan een
Franse of buitenlandse jonge auteur
die het utopisch-technisch-avon-
tuurlijke genre voortzet.
den. zoals in het regeerakkoord was
afgesproken, worden de beeldende
kunstenaars nog meer de dupe. De
crisis voor deze groep duurt al tien
jaar.
In die periode is de Aankoop Subsi
dieregeling Kunstwerken (ASK) op
geheven, zfjn de stipendia en beurzen
verlaagd, zijn de opdrachten via de
percentageregelingen verder ver
minderd en is de subsidie voor de
kunstuitleen stopgezet. .Als klap op
de vuurpijl heeft de regering zich
voorgenomen om het enige wat nog
overeind is gebleven, de BKR. af te
schaffen", aldus de nota.
Tenslotte wordt gesteld dat met gro
te argwaan de uitkomsten van het
onderzoek naar de BKR door het In
stituut voor Arbeidsvraagstukken
UVA) in Tilburg tegemoet worden
gezien. Omdat het onderzoek is ver
richt op basis van een onnauwkeuri
ge steekproef en in het algemeen bij
de methode van onderzoek vraagte
kens worden geplaatst, verwacht de
BBK resultaten die niet overeen
stemmen met de werkelijkheid.
RAAD VOOR DE KUNST:
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG - Het Nederlandse toneel bevindt zich in een
creatieve impasse, die onder meer te wijten is aan tekortko
mingen bij de gezelschappen. Dit schrijft de commissie
Theater van de Raad voor de Kunst in een brief aan minister
Brinkman van cultuur naar aanleiding van gesprekken die
eind januari gevoerd zijn met vertegenwoordigers van een
aantal toneelgroepen over hun artistieke opvattingen, hun
visie op de toekomst en hun plaats in het bestel.
Het integrale advies over het toneel
moet nog worden uitgebracht. De
commissie heeft uit de gesprekken
geconcludeerd dat er sprake is van
een zekere culturele malaise bij het
theater. Er zijn geen opvallende acti
viteiten over een breed front te signa
leren. Evenmin is er sprake van veel
vernieuwing. Deels is dat te wijten
aan ongrijpbare en onweegbare fac
toren: in de kunst volgen perioden
van vernieuwing en consolidatie el
kaar op. Zo'n periode van stilstand
lijkt nu aan de orde te zijn.
Maar de gezelschappen dragen ook
zelf schuld aan de impasse: het eigen
functioneren wordt onvoldoende kri
tisch onderzocht en er wordt te wei
nig getracht nieuwe wegen op het
spoor te komen. Niettemin mag deze
„luwte" in het toneel voor de over
heid geen aanleiding zijn de subsidie
kraan meer of minder dicht te draai
en. Wél is het denkbaar dat er accen
ten worden verlegd en in grotere ma
te nieuwe initiatieven die kiemen
van vernieuwing in zich dragen wor
den gehonoreerd. Dat kan betekenen
dat er subsidie vrij wordt gemaakt
voor incidentele activiteiten, nieuwe
samenwerkingsverbanden en vor
ming van nieuwe groepen. Een en an
der zal in het integrale advies over
het toneel door de commissie nader
worden uitgewerkt.
heeft Proloog en de
Nieuwe Komedie apart beoordeeld,
omdat deze met ingang van het ko
mend seitoen dreigen op te houden
te bestaan (stopzetting rijkssubsi
die). Een „ineengeschoven" wijzi
gingsvoorstel van PvdA en CDA
(waarover volgende week in de Ka
mer gestemd wordt) maakt het ove
rigens mogelijk dat beide gezel
schappen waarschijnlijk nog tot 1
januari 1984 hun activiteiten voort
zetten.
De commissie vindt dat de subsidië
ring van de Nieuwe Komedie moet
worden voortgezet. De groep lijkt er
volgens de commissie in te slagen de
noodzakelijke vernieuwingen door te
voeren en haar „eigen identiteit" ver
der te ontwikkelen.
Ook Proloog moet het volgend sei
zoen kunnen doorwerken, maar de
artistieke ontwikkeling van de groep
baart de commissie wél zorgen. Ge
hoopt wordt dat er verbetering zal
optreden.
Tenslotte wijst de commissie erop
dat de adviestaak van de Raad voor
de Kunst in deze tijd van bezuinigin
gen „een hachelijke" is. Kritiek
wordt door de overheid snel aange
grepen om drastische maatregelen
door te voeren. Wil een adviesor
gaan eerlijk blijven, dan moet er tus
sen adviseur en geadviseerde een
vertrouwensbasis bestaan.
MIDDELBURG - Zuidelijk Toneel Globe brengt begin
volgende maand twee nieuwe produkties. Zaterdag 5
maart wordt voor de eerste maal 'Spoorloos' gespeeld,
een improvisatieproject onder leiding van Theu Boer-
raans, en een week later is de première van 'De drie
Zusters' van Anton Tsjechov.
'Spoorloos' gaat in première in theater 'Het Klein' in
Eindhoven. Medewerkenden zijn, naast Theu Boer-
mans, Theo de Groot. Moniek Kramer. Diane Lensink en
Babette Mulder. De eerste voorstelling van 'De drie Zus
ters' wordt eveneens in Eindhoven gegeven, in de stads
schouwburg De regie is in handen van Gerardjan Ren
ders en Paul Gallis ontwierp de kostuums en décors.
Medewerkenden zyn onder anderen Netty Blanken,
Liesbeth Koops. Joost Prinsen en Huib Rooijmans.
Globe heeft inmiddels ook het speelplan voor wat betreft
de grote zaalproducties voor het volgende seizoen vast
gesteld. Allereerst wil het gezelschap 'Richard de Derde'
van Shakespeare spelen. Dan Oroonoko' van Thomas
Southeme en tot slot 'Het Tuinhuis' van Jane Bowles.
Als de financiële middelen het toelaten, komt nog een
vierde grote-zaal-produktie Moby Dick' in samenwer
king met Het Brabants Orkest.
In verband met het vertrek van Paul Vermeulen Wind-
sant, artistiek leider van Globe, werkt het gezelschap
volgend seizoen met twee gastregisseurs: Peter Baan en
Antonie Uitdehaag.
Globe geelt auteur Karst Woudstra opdracht gegeven
voor het schrijven van een avondvullend toneelstuk,
dat in het seizoen 1984 85 door het gezelschap op het
reportoire zal worden genomen. De opdracht wordt fi
nancieel mogelijk gemaakt door een bijdrage van de
provincie Noord-Brabant en de Stichting Contact Bra
bants Culturele Centra die Globe ontving ter gelegen
heid van het 25-jarig bestaan in 1980. Het vorig seizoen
speelde Globe 'Hofscènes' van Woudstra. Die produktie
werd bekroond met de Albert van Dalsumprijs.
Gerardjan Rijnders
