DE SCHELDE
ondergang van'
een monster'
in gesprek over maatschappij en energie
de bilt verwacht ook van alles, maar
toch krijg je 'n hagelbui op je kop
VRIJDAG 4 FEBRUARI 1983
PZC/opinie en achtergrond 4-
(door Willem. J. van Dam)
Een paar dagen geleden vond meneer Nijsse een brief op z'n deurmat. Een brief van De Schelde.
Meneer Nijsse durfde de envelop nauwelijks open te scheuren. „Want het eerste wat je denkt
is: oh jee, daar zal je 't hebben, m'n ontslagbrief'.
Die onzekerheid, die knagende onzekerheid, dat is het allerergste. Wie vliegt er straks uit - jij, hij,
of ik. En ook: als we aan het eind van de maand ons geld niet krijgen, hoe moet het dan met de
aflossing, het gas en licht, de andere rekeningen.
De Koninklijke Maatschappij De Schelde. Dat was vroeger een soort levensverzekering. Als je
daar kon komen werken, zat je goed tot je vijfenzestigste. Het kan verkeren.
S n<
(Van ome redactie economie)
RSV - waar ooit 30.000 man werk
hadden - bestaat sinds 1971. De on
derneming ontstond uit de samen
bundeling van de Rijn-Schelde
Groep en Verolme Verenigde
Scheepswerven welk bedrijf eerder
de NDSM in Amsterdam had moeten
overnemen. Een door de staat opge
legde fusie. „Het grootste kwaad dat
mijn ondernemingen en de scheeps
bouw in Nederland zou kunnen tref
fen", zo schreef de legendarische
Cornelis Verolme in zijn memoires.
Hij voorzag „een gruwelijke debacle
als zij ooit haar geboorte als mon
ster mocht halen. Inderdaad is het
monster ter wereld gekomen". Wie
zal achteraf beoordelen of hij gelijk
heeft gehad?
De Rijn-Schelde Groep was ook al
voortgesproten uit een fusie. In 1968
al. Door een samengaan van de Rot-
terdamsche Droogdok Maatschap
pij. de Koninklijke Maatschappij 'De
Schelde' en de Motorenfabriek Tho
massen. Daar kwamen later nog de
Machinefabriek 'Breda', de Machine
fabriek Braat en Wilton-Fijenoord
Bronswerk bij.
De fusie is maar heel kort een succes
geweest. Slechts in de allereerste ja
ren werd er geld verdiend. Daarna be
gon de reeks van kapitale fouten, on
juiste schattingen van orders, tegen
vallers, reorganisaties, saneringen.
Met duizenden liep het aantal perso
neelsleden terug. Met honderden
miljoenen tegelijk stortte de over
heid geld in de „trechter" die RSV
was geworden. Als straks de hele
zaak is afgewikkeld zal de staat aan
RSV op zijn minst twee en een half
miljard gulden directe steun kwijt
zijn geraakt
Vooral door de constructie van het
concern is het met de moloch zo fali-
kant afgelopen. Een bedrijf als De
Schelde in Vlissingen - door de fusie
een werkmaatschappij binnen RSV
geworden - kwam doorgaans heel
goed uit. De werf zag haar geld echter
elders in het concern verdwijnen.
Betalingen voor schepen die De
Schelde in aanbouw had, liepen via
de 'moeder'. Veel van dat geld (meer
dan een half miljard) werd echter niet
doorgegeven aan De Schelde maar
besteed aan projecten waar men te
kort kwam. En die projecten zijn de
laatste jaren amper uit het nieuws
geweest. Al in 1976 werd trouwens ge
sproken over „falend management"
van de RSV-top.
ros
RSV verliet de nieuwbouw van gro
te zeeschepen en off-shore installa
ties (booreilanden en dergelijke).
Die sector zou, los gemaakt van
RSV, als staatswerf worden onder
gebracht op Verolmes mammoet-
werf in Rozenburg. De werf zou Rot
terdamse Offshore en Scheepsbouw-
combinatie (ROS) gaan heten.
De commissarissen van de Rfij
achtten een startkapitaal van Jal
miljoen gulden dat door de minisél
van economische zaken beschikbjil
werd gesteld, echter onvoldoenei
Daarop werd RSV gevraagd de ,e(
pende activiteiten in deze sectoijvi
beëindigen. Het bedrijf kon daarvin
beschikken over de 250 ROS-miljai
nen plus een extra van 30 miljoerrc
Voornaamste klus die onder handei
was: het 'wandelende' baggerpiai
form dat Volker Stevin had beste
de 'Simon Stevin' of'De Kameel)
als hij later ging heten toen Volfr
had laten weten dat hij het niet mik
wilde hebben wegens te late opl#
ring. Een beslissing waaraan ookrl;
vreemd was dat er geen emplp
meer voor het apparaat leek te 2!0
RSV kreeg de garantie dat de stip
zou delen in de meerkosten vanII
afbouw. Nederland was er al aanfer
wend geraakt dat het geven van it.
dergelijke garantie aan RSV ait
werkelijk tot betalen zou leiden, BI'
afhandelen van de ROS en De Dc
meel kwam de staat ten slotte opoii
half miljard gulden te staan. EnhifL
de vraag of het platform ooit nogjer
worden gebruikt.
Ondertussen was het concern ie;
ook een buil gevallen aan een op itae
oog mooie order in Algerije: de Bil
chinefabriek Thomassen zou voofe.'
Algerijnen elektriciteitscentrale
verzorgen en apparatuur bouwen}
installeren die nodig was bij de sHI
ning van aardgas. Een contract $E
een half miljard. Het werk is nogil.
voltooid, maar als het mee zit zalZl.
contract toch spoedig ontbon|r.;
worden. RSV heeft er inmiddels Bii
kwart miljard op verloren. Li.
Schepen die in het concern zijn fis
bouwd om de NDSM-werf in ganffl'/
houden, in de veronderstelling da? e:
investeringen er later wel weeriO
zouden komen door ze te verhureyai
wellicht zelfs te verkopen, blijljch
geen werk te vinden. Weer een di?U
200 miljoen weg. 9.1
En dan is er de kolengraver. Deiü-,
chines worden bij de RDM geboifla;
en geèxporteerd naar de Verenig 1
Staten. (ur
Met de keus van zijn ver tegen wooj-
ger daar heeft RSV zich echter veifet
loppeerd. Onvolkomenheden aa»Il
machines zijn uitgebuit. RSV hfjoc
mede daardoor, nog geen dollarcpe
betaald gekregen. Op zich moetfO
kolengraver toch een uitstekend [(oe
ject zijn. RSV heeft het echter aUfEl
maar geld gekost tot dusver: ruwfeg
een half miljard. jur
Tegen dit soort miskleunen valt#2
RSV-onderdelen die op zichzelf ijLl
dabei zijn, niet op te verdienen, ijje.
door orders uit Taiwan - op zichp
al omstreden genoeg -niet dooip-l
ders waar dan ook vandaan. De ra!
nebedrijven van het concern rnai'El
de beste fregatten die er zijn; vaiVX
onderzeeboten wordt intematiorJ01
de hoge kwaliteit erkend. Hun va!18;
bestaan is toch onzeker. 'R'
Café 'De Schelde'. Op twintig passen
afstand van de hoofdpoort van de fa
briek. Dinsdagmiddag 12 uur. Schaft
tijd. Het ultimatum waarin de vakbon
den van de directie betonharde garan
ties hadden geëist over de salarisbeta
lingen en het behoud van de werkgele
genheid is twee uur geleden verstreken.
De Schelde-directie heeft geen enkele
zekerheid kunnen verschaffen. De
stemming aan het ronde tafeltje in de
hoek van het café is teneergeslagen.
Koffie, vieux en pils. Er vallen harde
woorden: maffiapraktijken, bedrog.
Praten met Scheldewerknemers. De ge
sprekken komen steeds op hetzelfde
neer. Ze gaan over de onzekerheid om
trent hun toekomst. Over de onmacht
om zelf iets aan de situatie te doen. En
iedere keer komt het ongeloof naar bo
ven drijven-dit Aran toch eigenlijk niet,
hoe is het in hemelsnaam mogelijk dat
het zover gekomen is.
Ze stellen zich voor. C. J. Flipse (52),
plaatwerkerij, werkt al 37 jaar bij De
Schelde. J. Peters (58). schilderafdeling,
22 Schelde-jaren. A. Bilius (54), scheeps
bouw, sinds '50 werkzaam bij de KMS.
J. J. Nijsse (53), afdeling tijdverant-
woording, 12 jaar Schelde-werknemer.
H. Sepers (36), plaatwerkerij, eveneens
12 jaar KMS.
Veel tyd hebben ze niet. Want over drie
kwartier gaat de fabrieksfluit weer. Het
gesprek verloopt soms nogal chaotisch.
Ze praten voortdurend door elkaar
heen, heftig, zijn het vaak oneens, Me
neer Bilius maakt wegwerp-gebaren.
Roept: „Allemaal onzin, gelul", als al
lerhande geruchten ter sprake komen.
Op een toontje van 'waarom begrijp je
dat nou niet' „Al die geruchten, da's
alleen maar paniekzaaierij. Dat wordt
bewust gedaan. Om de onderlinge soli
dariteit kapot te maken - dat straks
iedereen voor z'n eigen stekkie gaat
vechten". Maar boven de kopjes en gla
zen wordt instemmend geknikt als Bi
lius later zegt: „Als wij straks eventueel
naar de bijstand moeten, geloof dan
maar niet dat je daar die mannen van
de Raad van Bestuur en de directie te
genkomt. Die zullen er heus wel voor
zorgen dat ze goed wegkomen".
Op tafel ligt de brief waarin de directie
de 'uitdrukkelijke verwachting' heeft
uitgesproken dat de ruim 4000 KMS-
werknemers hun salaris over februari
normaal uitbetaald krijgen. Maar
garanties, nee. Meneer Flipse scham
pert: „De verwachting - wat koop ik
daarvoor. De Bilt verwacht ook altijd
van alles, maar toch krijg je een hagel
bui op je kop. Iedere keer als je thuis
komt, vraagt, je vrouw: nou, hoe zit het,
krijgen We nog geld van de maand".
Meneer Peters zucht. „Niemand weet
waar-ie aan toe is. Dat is het rottige. Je
weet niet of je straks nog werk hebt, of je
salaris krijgt". Vertelt dat hij meestal
rond deze tijd z'n vakantie gaat bespre
ken. Maar daar wacht hij nou nog even
mooi mee, hij is wel wijzer. Meneer Nijs
se: „En wat het ook is - de mensen gaan
grotere aankopen uitstellen. Iemand
Ruim een week geleden verscheen
het 'Tussenrapport' van de stuur
groep maatschappelijke discussie
energiebeleid, dat moet dienen als ba
sis voor de brede maatschappelijke
discussie. Het is een boekwerk van
tweehonderd bladzijden geworden,
wat voor velen wat teveel van het goe
de zal zijn. Een korte weergave in
krantvorm onder de titel 'Energiebe
leid voor morgen' is gratis te verkrij
gen, onder andere bij de postkantoren.
Deze krant biedt een bescheiden hoe
veelheid informatie en een samenvat
ting van de vier energie-scenario's,
waaruit voor de toekomst gekozen kan
worden. Elk scenario gaat uit van een
bepaalde visie op wenselijkheid en
noodzaak van toekomstige ontwikke
lingen in onze samenleving. Dat bete
kent dus een keuze die men maakt in
verband met economische en sociale
politieke overwegingen, waarin voor
menigeen levensbeschouwelijke in
zichten op een meer of minder belang
rijke wijze mee spelen. Dat is dus niet
iets dat we aan deskundigen moeten
overlaten. Er wordt in de opzet zelfs
van uitgegaan, dat in eerste instantie
zelfs de politici hierover niet aan het
woord moeten komen (al doen zij hun
werk namens ons). Wij allen zijn het
die duidelijk te maken hebben in wel
ke richting we met ons land in deze
wereld willen gaan.
Op grond van deze keuze beschrijft elk
der scenario's de daarmee samenhan
gende te verwachten ontwikkelingen
op het gebied van sociaal-economisch
beleid, energiebeleid en milieubeleid.
Tevens wordt daarbij aangegeven wel
ke effecten bij ieder beleid zijn te ver
die een wasmachine wil kopen, een tele
visie, noem maar op. Ze kijken wel uit.
Logisch toch?".
op de knietjes
Het spijt hen, maar ze moeten weer op
stappen. Kwart voor een, de lunchpau
ze is om. Aan het werk. Al blijft het
gissen of ze daar aan het eind van de
maand voor betaald worden. Meneer
Nijsse (half verontschuldigend): „We
moeten wel naar binnen, d'r zit niks
anders op. Als we het niet zouden doen
en je wordt ontslagen, dan krijg je nog
geen uitkering ook". Sepers (in '72 en
'80 stakingsleider tijdens acties bij de
KMS) heeft weinig zin. Zegt morrend:
„We kunnen ons gezicht toch niet ver
liezen. Ik voel er niks voor om met de
staart tussen m'n benen aan het werk
te gaan". Wenkbrauwen gaan omhoog
- wat hij dan wil. „D'r is een heel mak
kelijke oplossing. Er ligt een fregat
van zo'n 200 miljoen aan de kaai, bijna
afgebouwd. Ga dat ding eens bezetten
met zo'n 150 man. Dan heb je de rege
ring zo op de knietjes hoor. Want dat
ding zit vol met geheime apparatuur,
dat kunnen we zo naar buiten gooien".
De Koninklijke Maatschappij De
wachten voor economische groei, toe
komstige werkgelegenheid, ontwikke
ling van de particuliere consumptie en
energiegebruik. Het eerste scenario
geeft eigenlijk alleen een vergelijkings
model waarin wordt aangegeven wat te
verwachten is bij een ongewijzigd, ner
gens bijsturend beleid, dat overigens
door geen enkele regering gevolgd zal
worden. Het tweede scenario mikt te
gen de achtergrond van de huidige re
cessie op een duidelijk industrieel her
stel met een groeiende economie en een
eveneens groeiende export. In het der
de scenario ügt het zwaartepunt op het
delen van de beschikbare (beperkte en
ook beperkt blijvende) arbeidsmoge
lijkheden, er wordt bewust gekozen
voor minder groei en meer vrije tijd. Het
zal duidelijk zijn, dat het energiege
bruik bij het tweede scenario veel gro
ter is dan bij het derde. Het vierde en
laatste scenario is vooral gericht op mi
lieubehoud en op welvaart door klein
schalige produktie; het is bekend ge
worden onder de naam van de opsteller
ervan, de heer Potma. De eerste drie
scenario's zijn zowel met- als zonder
kernenergie mogelijk, het laatste laat
de mogelijkheid van kernenergie hele
maal vallen.
initiatief
Dat we in deze rubriek hierop zo uitge
breid ingaan hangt daarmee samen,
dat de regering tot deze zogenaamde
'brede maatschappelijke discussie' be
sloot op verzoek en initiatief van de
generale synode der Hervormde Kerk.
De spanningen rondom de problema
tiek van de kernenergie in de tweede
helft van de zeventiger jaren lieten de
Schelde, toch algemeen beschouwd als
een van de sterkste onderdelen van het
Rijn-Schelde-Verolme-concem, staat
er allerbelabberdst voor. De KMS is
volledig uitgemolken door het moeder
concern. Ongeveer 450 miljoen gulden
heeft de KMS aan RSV geleend. En dat
moet terugkomen, anders dreigt een
faillissement. Maar RSV heeft dat geld
inmiddels weer gebruikt om gaten el
ders in het concern te stoppen. De kans
dat de KMS daar nog één cent van zal
terugzien is uiterst gering geworden nu
door de ministerraad is besloten onder
de huidige omstandigheden geen mid
delen meer aan het RSV-concem be
schikbaar te stellen. Het onroerend
goed van de KMS is volledig met hypo
theek bezwaard. Potentiële klanten
zijn gezien de huidige precaire situatie -
uiterst huiverig geworden om zaken
met de KMS te doen. Leveranciers ei
sen handje-contantje. De Schelde heeft
op het ogenblik te weinig geld in kas om
de salarissen te kunnen garanderen.
Een afslankinf van De Schelde is onver
mijdelijk.
Faillissement - KMS groepsdirecteur
ir. B. C. G. Pröpper liet dat woord in
januari vallen. Een faillissement zou
ronduit catastrofale gevolgen hebben.
kerk niet onberoerd In de synode-ver
gadering van juni 1977 werd hierover
gesproken naar aanleiding van een ad
vies van de raad voor de zaken van over
heid en samenleving der Hervormde
Kerk. dat uitliep op het voorstel tot een
besluitvormingsproces met betrekking
tot de energievoorziening gedurende
ongeveer twee jaar en onder leiding van
een onafhankelijke, breed samengestel
de commissie. Daarbij werd overwogen
dat de belangrijke problemen welis
waar alleen afdoend en tijdig centraal
en met grote deskundigheid kunnen
worden opgelost, maar dat de gekozen
oplossingen pas echt werkbaar zijn als
ze decentraal en individueel ook begrij
pelijk en overtuigend zijn.
Pleitend voor een analyse van de effec
ten van de verschillende mogelijkhe
den van energievoorziening in ons
land, wordt gezegd: „Aspecten die in
ieder geval in deze effecten-analyse
aan de orde zullen moeten komen
naast die van economische kosten en
baten zijn de effecten die elk alterna
tief zal hebben voor milieu, veiligheid,
werkgelegenheid, betalingsbalans, in
ternationale verhoudingen, ontwikke
ling Derde Wereld en onze manier van
leven".
Duidelijk is dat het gaat om een discus
sie over energie, waarbij echter veel
daarmee samenhangende zaken mee
genomen dienen te worden, nationaal
en internationaal.
De synode nam het voorstel over en
wendde zich ermee tot de regering, die
er - niet zonder aandrang van de volks
vertegenwoordiging - uiteindelijk op in
ging en na geruime tijd in 1981 de com-
Want behalve de 4300 arbeidsplaatsen
bij de KMS zouden volgens berekenin
gen van het districstbureau voor de ar
beidsvoorziening in Zeeland nog eens
3800 banen bij toeleveringsbedrijven
binnen en buiten de provincie verdwij
nen. De klap zou het hardst op Walche
ren aankomen. Daar zijn nu al 3980
mensen werkloos. In het meest gunsti
ge geval zouden daar bij een faillisse
ment van de KMS 3500 werklozen bij
komen. De werkloosheid op Walcheren
stijgt dan van 10,7 tot 21,4 procent.
strot afsnijden
„Ik ben ervan overtuigd, als er ontsla
gen moeten vallen, dan zullen ze me
kaar bijna de strot afsnijden om te
kunnen blijven. Ik ben er zeker van,
dat iedereen dan alleen nog maar aan
z'n eigen hachje denkt. Dat gebeurt nu
eigenlijk al. Iedereen heeft er de mond
van vol dat die nieuwe dubbeldekker
voor de PSD bij De Schelde gebouwd
moet worden. Maar dat houdt wel in
dat je het bedrijf, waar die dubbeldek
kers altijd gebouwd zijn, het vreten uit
de mond haalt. Begin daar 's over op
het bedrijf. Dan roept bijna iedereen:
'ja, maar we moeten aan ons zelf den
ken'. Maar dan denk ik - ja maat, als jij
straks moet kiezen: jij d'r uit of ik d'r
uit, dan kan ik een schop onder m'n
donder krijgen, want zo ben jij dan ook
wel".
De Albert Cuyplaan. Een Vlissingse ar
beidersbuurt waar veel Scheldewerk
nemers wonen. Meneer J. de Witte (45)
is een echte Scheldeman. Z'n grootva
der, z'n vader, z'n schoonvader, z'n
broer: allemaal naar de KMS. Meneer
De Witte werkt er vanaf zijn veertiende.
Stond achtentwintig jaar achter de
draaibank. Tot hij last kreeg van her
missie De Brauw met de uitwerking van
het plan belastte.
een zorg
Belangrijk materiaal werd op tafel ge
legd door de sectie voor sociale vragen
van de Raad van Kerken in Nederland.
Eind 1978 verscheen het boekje 'Kern
energie, de kerken een zorg' en begin
1981 het geschrift 'Energie, de toekomst
onder ogen zien'. Dit laatste was be
doeld als bijdrage ter voorbereiding op
de brede maatschappelijke discussie.
In kerkeraden en bij kringgesprekken
stemmen uit de kerken
in gemeenten werd ermee gewerkt, Ook
internationaal stond men niet stil: de
Wereldraad van Kerken belegde in de
zomer van 1979 een conferentie over ge
loof en natuurwetenschap, waarvan
één der secties gewijd was aan de ener-
gieproblematiek.
Verschillende mogelijkheden werden er
onder ogen gezien: de weg van een ka
pitaalintensieve, grootschalige techno
logie met nadruk op kernsplijting en
steenkool tot ongeveer 2000 en op
kweekreactoren en kernfusie voor de
verre toekomst. Anderzijds: de weg van
de minder kapitaalintensieve, klein
schalige technologie met nadruk op ge-
brui k van steenkool tot 2000 en van zon-
wind- en dergelijke energie daarna.
Gekozen werd voor een derde weg.
waarbij voorlopig alle mogelijkheden
werden opengehouden maar een ver
schuiving wordt voorgesteld van de eer
ste weg (voorzover reeds aanwezig)
nia. Toen werd hij overgeplaatst naai
de afdeling inkoop.
Mevrouw De Witte schenkt koffie in.
Zegt berustend: „Je praat er steeds
over - met je kinderen, op straat D'r
hangt natuurlijk wat boven ons hoofd.
Maar als de bui losbarst, ja wat dan, wat
kun je er zelf aan doen"
Hij: „Ze vragen me wel eens: 'heb jij
daar nou geen slapeloze nachten van?'
Als dat de oplossing zou zijn, dan zat ik
vanacht rechtop in bed. Als het ge
beurt, gebeurt het toch. Ik ben vrij
nuchter. Maar als ze morgen tegen me
zouden zeggen: 'De Witte, je mag de
poort niet meer in', dan zou ik wel een
traan laten. Laten we eerlijk zijn - we
kunnen allemaal wel 's roepen van
'krijg de koleré maar als het er werkelijk
op aan komt en je raakt je baan kwijt
dan sta je toch wel even raar te kijken
ik geloof dat het heel erg zeer zou doen".
De onrust onder de werknemers van de
verschillende bedrijven van het Rijn-
Schelde-Verolme-concern is de laatste
dagen alleen maar toegenomen. De
monstratieve bijeenkomsten, werkon
derbrekingen. Het lot van RSV ligt in
handen van het kabinet. Alles wijst er
op dat het concern in zijn huidige vorm
niet zal blijven voortbestaan. Voor een
overlevingsplan van RSV, of delen
daarvan, zal het kabinet vermoedelijk
honderden miljoenen guldens op tafel
moeten leggen.
Een aantal belangrijke conclusies van
de projectgroep, die in opdracht van
het ministerie van economische zaken
een onderzoek heeft ingesteld naar de
toekomstkansen van RSV, is inmiddels
uitgelekt. Het merendeel van de RSV-
bedrijven (vijfenvijftig procent.) heeft
nauwelijks perspectieven. Slechts vijf
tien procent van de RSV-dochters is
rendabel. Een eventuele opsplitsing
van het concern zou 700 tot 800 miljoen
gulden kosten. Massa-ontslagen zijn
onontkoombaar.
machteloos
Meneer Schinkel (59) zuigt aan een wil
de Havanna. Hij is klokkenist, in de pij-
penloods. Hij heeft - zegt-ie - altijd
voorop gelopen als er acties gevoerd
moesten worden. „Ja, als het nodig was,
stond ik buiten. Maar wat moeten we
nu? Je kunt niet staken, da's het stom
ste wat we kunnen doen. Dan staak je
jezelf kapot. Staken kan alleen in een
tijd dat het goed gaat. Dus je staat
machteloos".
Wat hem persoonlijk betreft- ze mogen
meneer Schinkel bovenaan de lijst zet
ten van werknemers die er straks uit
moeten. „Ik wil mijn baan graag wegge
ven. Ik erger me kapot aan al die jonge
ren die geen werk kunnen krijgen. Ik
werk al 45 jaar, je bent lichamelijk een
stuk minder geworden, en je moet maar
blijven soppen. En al die jonge gasten
zie je hele dagen niks doen. Het klinkt
misschien een beetje gemeen, maar ik
lach eigenlijk om wat er nu gebeurt. Ik
heb nou misschien de kans dat ik er
uitvlieg - van mij mag het. En ik ben
niet de enige die er zo over denkt, zo zijn
er veel meer van mijn leeftijd".
„D'r is niemand", zegt meneer Schin
kel, die echt gelooft dat De Schelde
kapot gaat. Misschien tegen beter we
ten fn. Ik kan het zelf ook niet geloven.-
De meesten denken diep in hun hart
van: 't kon wel gebeuren bij de Enka,
bij Stork, bij Akzo. Maar bij De Schel
de, nee, dat is onbestaanbaar. Ze. kun
nen het zich gewoon niet voorstellen.
Want De Schelde, dat is toch een natio
naal monument?".
naar de tweede. In dat verband moeten
veranderingen in levensstijl en con
sumptiepatroon worden nagestreefd en
dienen in de komende tijd wereldwijd
geen nieuwe kerncentrales te worden
gebouwd.
We zeiden het reeds: het gaat bij dit
alles om het maken van een keuze, die
op de een of andere manier te maken
heeft met hetgeen je van je leven ver
wacht en van de wereld wilt (of meent
te moeten) maken. Het is daar dat de
verbinding ligt van heel deze proble
matiek met je levensbeschouwing, met
je geloof ook.
Het christelijk denken kan zich daarom
niet van deze vragen afmaken Het ver
band werd door de Wereldraad van Ker
ken geformuleerd in drie criteria, waar
van ik denk dat ook wij onze houding
ertegenover zouden moeten bepalen.
Het eerste: is in onze keuze rekening
gehouden met een rechtvaardige verde
ling van de welvaartsbronnen en ont
wikkelingskansen in de wereld als ge
héél? Momenteel gebruikt zestien pro
cent van de wereldbevolking meer dan
55 procent van de produktie der ener-
-Jegrondstoffen, Het tweede criterium
is: rekenen wij in onze keuze met de
duurzaamheid van de aarde en met de
mogelijkheden die voor de komende ge
slachten overblijven? Tussen 1900 en
1940 werden evenveel delfstoffen ge
bruikt als gedurende alle eeuwen daar
vóór. Het derde criterium wordt ge
vormd door de mogelijkheid voor men
sen om deel te hebben aan de beslissin
gen waarvoor hun samenleving is ge
steld (met het oog op dit laatste functio
neert hiér derhalve de brede maat
schappelijke discussie).
Midden 1982 heeft de generale synode
van de Hervormde Kerk de kerkeraden
dan ook opgeroepen te bevorderen dat
in de gemeenten actief deelgenomen
wordt aan de komende discussie. In de
daar bijgevoegde handreiking wordt de
nadruk gelegd op het belijden van de
kerk, waarin de wereld gezien wordt als
schepping van God. Wat er in deze we
reld gebeurt, gaat niet buiten God om
en komt juist daarom mede voor ons
aller verantwoordelijkheid: wij worden
geroepen om mee te werken, dat er iets
in zichtbaar wordt van Gods heerlijk
heid. En in dat perspectief worden men
sen telkens weer bevrijd van de weer
barstige en verwarrende machten en
goden, onze consumptie heeft daarmee
te maken. We komen niet onder de
vraag uit in hoeverre we met die wel
vaart die er in Nederland ondanks alles
bij velen nog aanwezig is wellicht roof
bouw plegen op dat wat de aarde men
sen te bieden heeft. Wij zijn tenslotte de
tijdelijke bewoners van deze wereld. We
hebben bovendien in te gaan tegen de
onrechtvaardigheden, die om ons heen
zichtbaar zijn.
Allerlei instanties organiseren in de ko
mende tijd bijeenkomsten in het kader
van deze maatschappelijke discussie.
Ook de kerken in Zeeland doen dat. Se
ries van vijf of zes avonden vinden
plaats in Goes (Prins van Oranje,
Nieuwstraat, 14 op 21 en 28 februari en 7,
21 en 28 maart) en Middelburg (Con
certzaal, Singelstraat 13 op 22 februari
en 1.8, 22 en 29 maart). Alle avonden
beginnen om half acht 's avonds. We
wijzen graag op deze bijeenkomsten in
laa
de hoop dat velen eraan zullen deeie
men. 8®
invloed mi
Natuurlijk weet ook ik wel, dat er n(L
wat vraagtekens bij deze discussing
zetten zijn. In het algemeen kan jtj(s
afvragen, wat voor invloed de sterm^
van deze deelnemers tenslotte ziUgj
hebben op de leden van de volksveij u
genwoordiging, die in hun overweg
gen immers een heel eigen verantwfjjj
delijkheid houden. Dat lijkt me
geen reden om niet deel te nemen. ;en
vraag is ook in hoeverre de nu ger&aa
seerde opzet recht doet aan de 4 3
spronkelijke bedoeling. De bij drleL,,
gepresenteerde scenario's gebodeniLj
gelijkheid van uitvoering mét en zöitp
kernenergie maakt het geheel mils^
overzichtelijk en lijk weinig tegerr(ur.
te komen aan de spanningen rondLr
de kernenergie, met het oog waaro[(aa
hele onderneming aangezwen^j
werd. Een ander - voor mijn geiij 0
groot - bezwaar is, dat voor de ber»jE
ningen van de economische effecto^.
het vierde scenario van een ander
nomiemodel is uitgegaan dan bij sa
rio 1 - 3 (zie Tussenrapport, bladi
158), zodat de vergelijkbaarheid te«4°°
sen overlaat. Het is niet helemaal or!eci
grijpelijk dat verschillende instarfna
zich min of meer van de komende rek
cussie distantieerden. Er lijkt meesss
ter nog steeds voldoende voor te zeer
wel deel te nemen. Het zou kunnen!00'
dat er een verdieping van onze
cratische spelregels in tot uitdrukljjjg
komt. En dat is de moeite waard Ld<
Te b
T. Rinkit
Een omekere toekomst bij De Schelde voor van links naar rechts: C. J. Flipse, H. Sepers, J de Witte, A. Schinkel en J. Peters.
