LIJSTTREKKER pvda en burgerlijke ongehoorzaamheid 1 v hout als landbouwprodukt wordt navon serieuze kandidaat opvolging begin? italiaanse gevangenisbewaarders verbitterd WOENSDAG 2 FEBRUARI 1983 PZC/opinie en achtergrond i 11 Kan en wil de Israëlische president Navon als lijsttrekker van de oppositionele Arbeiderspartij premier Begin verslaan wanneer in de loop van dit jaar vervroegde verkiezingen plaats zullen vinden? Met die vraag op de lippen kreeg Navons bezoek aan Amerika twee weken grote aandacht, hoewel de president in Israel louter een representatieve en ceremoniële functie heeft. Maar Navons ambtsperiode loopt in mei af. En nu hij besloten heeft niet voor een tweede ambts termijn in aanmerking te willen komen, is hij waarschijnlijk de enige leider van de Arbeiderspar tij die een kans heeft premier Begin te verslaan. Navon zelf heeft nadrukkelijk gezegd niet terug te zullen keren in de politiek. Maar zowel regering als oppositie be schouwen die verklaring van Navon als een stap die tot doel heeft alle opties voor de toekomst open te houden. In de Arbeiderspartij bestaat de hoop dat Navon na een soort „afkoelingsperio de" bereid zal zijn het partijleiderschap van Peres over te nemen. In de het rechtse Likoed-blok van premier Begin hoopt men dat Navon, met zijn aankon diging zich te gaan toeleggen op het schrijven van boeken, een streep heeft gezet onder zijn politieke carrière. De nu 62-jarige Jitzchak Navon heeft eigenlijk pas naam gekregen geduren de de afgelopen vijfjaar als president, ondanks het feit dat een president in Israel geen politieke macht heeft. Maar Navon is in staat geweest een grote po pulariteit te kweken door zijn vriende lijke optreden. Hij is een van de weinige vertegenwoordigers van de Arbeiders- party die, evenals trouwens Begin, po pulair is bij het oriëntaalse deel van Is raels bevolking. nooit minister Navon zelf is afkomstig uit een aristo cratische oriëntaalse (sefardische) fa milie, die al ruim 2 eeuwen in Palesti na woont. Hij kent zowel de joodse als Arabische cultuur en is daarom als weinig anderen in staat met vrijwel iedereen te communiceren. Je vraagt je af hoe het dan komt dat Navon poli tiek niet eerder aan bod is gekomen. Want Navon is nooit minister geweest. De hoogste post die hij voor het presi dentschap bekleedde was het voorzit terschap van de Knesset-commissie voor buitenlandse zaken en defensie. Het antwoord ligt zowel in de geschie denis als de persoon van Navon Navon is ruim elf jaar, van 1952 tot 1963, de politieke secretaris geweest van Israels eerste premier Ben Goerion. Hij was diens vertrouwde helper, die niet alleen deelgenoot was van alle geheimen en intriges, maar ook voor Ben Goerion door dik en dun ging. Zijn alliantie met Ben Goerion had vervelende gevolgen toen Ben Goerion ruzie kreeg met Ma- pai, zoals de Arbeiderspartij toen heet te. Samen met figuren als Dajan en Peres kwam hij politiek in de kou te staan, maar anders dan Peres en Dajan kwam hij niet aan bod toen de afsplitsing van Ben Goerion in 1968 ongedaan werd ge maakt. Golda Meir, die een vete met Ben Goerion had, liet Navon niet aan bod komen. En Navon had een andere status dan Peres en Dajan. Hij was nooit een man geweest die op de voorgrond wilde tre den en die stond te dringen om de eer ste viool te spelen. In tegenstelling tot de meeste Israëlische politici, die zich zelf in meerdere of mindere mate als de redders des vaderlands beschouwen, waren de ambities van Navon beperkt: zijn belangstelling lag op het gebied van cultuur, joodse geschiedenis en on derwijs. Minister van onderwijs was eigenlijk de enige post die hij - tevergeefs - nastreef de. Navon had nog iets anders tegen: in tegenstelling tot de meeste Ben Goe- rion-aanhangers was en is hij een uitge sproken duif, die nooit veel heeft gezien in de annexatiepolitiek. In 1978 werd Navon president. De ma nier waarop kan heel leerzaam zijn voor de vraag of hij het ooit tot premier zal brengen. Navon was pas bereid de kan didatuur te aanvaarden toen zowel coa litie als oppositie ermee akkoord gin gen. Hij voelde er niets voor om con troversieel te zijn. En naarmate hij in zijn functie groeide, en naarmate het steeds duidelijker werd dat de vete Pe res-Rabin de Arbeiderspartij ook in de toekomst zal blijven verlammen, werd de roep om een nieuwe leider, liefst van buitenaf, sterker. niet vast Navons kandidatuur staat geenszins vast. Zoals hij niet om het president schap heeft gebedeld, zo zal hij met om het leiderschap van de Arbeiderspartij vragen. Het moet hem aangeboden worden. Zullen zowel Peres als Rabin bereid zijn ten behoeve van Navon een stap terug te doen? En als zij daartoe bereid zijn, is Navon dan in staat om de heftig verdeelde partij te leiden? Tegen standers zeggen dat Navon nooit heeft laten zien over leiderskwaliteiten te be schikken. Maarzij vergeten dat hij in de werkkamer van de partijleider bij uit- President Navon stek Ben Goerion zeker het klappen van de zweep heeft geleerd. Navon heeft zich nog op niets vastge legd. Dat kan ook nog niet. Tot mei is hij president. En het hangt van de com- missie-Kahan af, de commissie die bin nenkort zijn conclusies moet publice ren over Sabra en Shatilla, of er ver vroegde verkiezingen komen, en voor al wanneer. Alleen als die verkiezin gen in het najaar plaatsvinden is Na von in de running, anders is het te dicht bij het presidentschap, een func tie die boven de partijen staat. Zelfs als Navon het strijdperk zal betreden, is het de vraag of de Arbeiderspartij Begin kan verslaan. Maar zowel bij de Likoed als bij de Arbeiderspartij weet een ieder dat Navon de enige is die in staat geacht moet worden Begin te kunnen bedreigen, als hij tenminste die ambitie heeft. (Door Hein ten Kortenaar) „Gevangene onder de gevangenen", zo beschrijft een Italiaanse gevangenbe waarder zijn leven. Hij is verbitterd over de omstandigheden waarin hij zijn werk moet doen, verbitterd over de onvoldoende bescherming die hij geniet, vooral na de moord, maandag, op een van zijn collega's in Napels. Deze keer was het de Camorra, de geor ganiseerde misdaad in zijn stad, onder ling in een moorddadige oorlog gewik keld, maar verenigd in de strijd tegen de overheid, of die nu vertegenwoor digd is door rechters, door de politie of door de gevangenbewaarders. Een dag tevoren was in Rome een vrouwelijke collega vermoord, ditmaal door zoge naamde „eenheden voor de proletari sche macht", een van de overgebleven groepjes van het linkse terrorisme. Maar of het nu gewone misdadigers zijn of door politieke warhoofdigheid gedre venen (en de scheidslijn wordt hoe lan ger hoe dunner: steeds vaker blijken zij te putten uit gemeenschappelijke arse nalen van wapens, schuiladressen of valse persoonsbewijzen), op de gevan genbewaarders hebben zij het allen be grepen. Dinsdag 4 uur, in de Romeinse Heilige Hart-parochie: het ritueel dat zich nu al jaren regelmatig in Italië herhaalt. De begrafenis van Germana Stefanini. be waakster in de vrouwelijke afdeling van Rebibbia, de Romeinse gevangenis, wordt verricht door een bisschop, bijge woond door president Pertini, de minis ter van binnenlandse zaken Rognoni en het voltallige Romeinse gemeentebe stuur. Rondon de snikkende familieleden en een honderdtal collega's, overmand door verdriet, woede en vooral angst. „We leven voortdurend in doodsangst", zegt een van hen, die zoals alle anderen anoniem wenst te blijven. „Toen ik gis teren naar huis ging, merkte ik dat ik door een Alfetta gevolgd werd. Zij we ten alles van ons, ze kennen ons gezicht, ze weten waar we wonen". Waar ieder een het over eens is: „Zo kan het niet langer". Maar zo is het nu al jaren door gegaan: de gevangenissen zijn overvol, het aantal bewakers is totaal onvol doende, de werktijden zijn moordend, en de betaling belachelijk. Voor 748.000 lire (1400 gulden) per maand moest Germana dag in dag uit de pakketten controleren die voor de gevangenen binnenkwamen, in aanwe zigheid van familieleden en vaneen van de gedetineerden. „Ze deed eenvoudig haar plicht", zegt een andere collega, „maar het was als een lopend vuurtje rondgegaan: Germana tornt de boor den los. Germana snijdt de taarten doormidden, bij Germana komt er niets door wat er niet in mag". En daarom is Germana vermoord, bij haar thuis, na een zogenaamd „proleta risch proces", waarbij een foto van haar werd gemaakt onder een spandoek met politieke leuzen. Ze werd nog gedwon gen een collega te roepen, die in hetzelf de flatgebouw woont, en die gelukkig niet kon komen omdat ze een zieke ba by had, en tenslotte werd ze met een schot achter het oor afgemaakt en in de bagageruimte van een gestolen auto achtergelaten. Betere bescherming, betere arbeidsom standigheden, uitbreiding van het aan tal gevangenbewaarders, zijn de eisen, die hun vakbond nu al jaren herhaalt en ook deze week, na de twee jongste moorden, op het ministerie van justitie naar voren bracht. Voor de oveelste keer kregen zij te horen dat „eraan wordt gewerkt". Intussen beroemden de beklaagden in een proces tegen de Rode Brigades in Genua zich dinsdagmorgen op de moord op Germana Stefanini, „een etappe in het nieuwe offensief van de jaren tachtig", het offensief tegen de „concentratiekampen van de staat" en tegen de „kampbeulen", de gevangen bewaarders. Renato Curcio. de oprichter van de Ro de Brigades, laat samen met zijn staf van vroegste volgelingen vanuit de ge vangenis van Palmi weten, dat het uit moet zijn met de gewapende opstand, dat de gewapende strijd tegen de staat politiek zinloos is geworden, nu de ar beidersklasse zich er met bij heeft laten betrekken. Maar het monster dat hijzelf heeft opgeroepen laat zich niet meer met woorden bedwingen. Teneinde een greep te krijgen op de ontwikkelingen op lan gere termijn heb ik besloten om sa men met de minister van economi sche zaken een onderzoek te laten verrichten naar de macro-economi sche positie van de bosbouw op lan gere termijn in het kader van de to tale bedrijfskolom en in relatie tot de mogelijke ontwikkelingen op de wereldmarkt". Dit schreef de minis ter van landbouw (toen nog drs J. de Koning) op 21 september 1982 bij de aanbieding van zijn begroting. Het bedoelde onderzoek is inmiddels af gerond. Een onderzoeksteam ver enigd in de Stichting Bos en Hout (hoe toepasselijk) heeft in december jl rapport uitgebracht. Belangrijk ste conclusie uit het rapport: Neder land moet in de toekomst voor een belangrijk groter deel bronnen zoe ken om voor een veel groter deel in zijn eigen houtbehoefte te voorzien. Dit omdat op wereldniveau de hout- schaarsie onrustbarend toeneemt. 'Boompje groot, plantertje dood', dat bekende gezegde was van toepassing op de boomkwekerij tot ongeveer de Tweede Wereldoorlog. Toen daarna zoveel in stroomversnelling raakte, is ook de wetenschap die zich bezig houdt met de bosbouw zodanig snel gevorderd dat op het ogen blik voor een aantal boomsoorten het gezegde volledig achterhaald is. Is die consta tering belangrijk voor de landbouw in Nederland anno 1982? Zeker wel, hout is net als graan en vlas een land bouwprodukt. Het kweken van hout als landbouwgewas is, zij het spaar zaam, ook wel toegepast in de jaren dertig en veertig. Stukjes grond op een moeilijk te bereiken en/of te be werken perceel zag je wel eens met bomen beplant worden. Het hout was dan bestemd voor de industrie. Het probleem zat 'm alleen hierin dat hout langzaam groeide en niet al te duur was, de opbrengst was dus nog al gering. Ondertussen is er de laat ste jaren het een en ander gebeurd op. de onrustige aardbol. Het houtge- bruik en de houtbehoefte zit in Ne derland en West-Europa in een nog steeds stijgende lijn. Wij voeren een gigantische hoeveelheid hout en houtprodukten in per jaar. Negentig procent van alles wat we nodig heb ben. Dat kost een enorme smak geld. In de hele EG zelfs een bedrag van 25 miljard gulden (in Nederland per jaar drie miljard). Na aardolieprodukten is het onze grootste kostenpost op de handelsbalans. Toen de energieprij zen gingen stijgen zijn de houtprijzen meegegaan. Hout mag dan vele toe passingsmogelijkheden kermen, de eerste en belangrijkste toepassing van hout is nog steeds die van ener giedrager. De directe verbranding van hout is de oudste energiebron ter we reld, in de derde wereld nog steeds de belangrijkste en soms zelfs de eni ge. Eén kubieke meter droog hout heeft dan ook een verbrandings- waarde die opweegt tegen zo'n 220 liter olie. Zolang de sjah en de sjeiks de druk op de oliekraan nog enigszins beheer sten, was het voorgaande hoogstens een wel aardig gegeven. Maar nu het gewoonte is geworden onder de Ara bische broedervolken elkaar met lijf- lijk geweld aan te vliegen en daar door de olieprijzen instabiel zijn ge worden (het laatste bericht is zelfs dat de OPEC uit elkaar dreigt te v lenl wordt het houtverhaal veel in ressanter. Zo interessant zelfs dat alle hout-producerende landen produktie en verwerking met spr( gen omhoog zijn gegaan. In Cana en de USA heb ik de afgelopen jai gezien met welke verbijsteren snelheid en met welke enorm grc machines duizenden hectares vrijn maagdelijk bos of jungle worden rooid. Zo snel wordt momenteel bijvoorbeeld Oostelijk-Cana maagdelijk bos geëxploiteerd vc de industrie dat men zegt dat er o\ een jaar of twintig d'r niet meer vi te rooien valt. Geen wonder dat Canadese regering paal en perk ga stellen aan het rooien. Temeer o daar niemand ook maar een fiat idee heeft wat voor invloed-op k maat en milieu het rooien van milj( nen hectares bossen m korte tl heeft. Het is niet verwonderlijk d bij de sterk groeiende behoefte a hout de prijzen rigoureus naar bov gaan. Het is ook niet verwonderll dat beleidsmensen in de landboi die onwikkelingen op de voet volgt interessante mogelijkheden ga zien in houtproduktie voor de Nedi landse landbouw. Zo heeft dr Otl directeur-generaal van Landinrie ting en Bosbeheer, al enige mali met klem gewezen op de nog stee stijgende kosten van hout-importi op de kansen die hier liggen voor to passing in de Nederlandse landbou Zoals eerder in dit artikel aangestij is de bosbouwwetenschap er ii slaagd om populieren-soorten kweken (klonen) die vijf a zes jaari aanplant voldoende hout geproq ceerd hebben om te kappen. Nj maal kost dit tien twintig jaar hankelijk van situatie en methods Met dit alles voor ogen en er vï uit gaande dat de energiepij zen op een betrekkelijk hoog nivej zullen blijven, lijkt het mij dati kansen komen voor de produkj van snelgroeiend hout als lan bouwgewas. Het is niet zo dacht ik, dat nu plots ling duizenden boeren evenveel bi| ders onder het hout kunnen gaan a ten. Je moet dat voorlopig veel 1 perkter blijven zien. Zoals dr Ot zei: Je moet denken aan erfbeplsi tingen, houtwallen, kleine onrenq bele akkertjes en kleine bosjes '.5 snelgroeiend hout op passenj plaatsen. Maar op zich is dat in velj lei opzicht al een hoogst interessaif ontwikkeling. Denk maar aan de vf andering (meestal verrijking) van lj landschap. Denk ook eens aan feit dat er weer een ruime voorral positie komt in de EG van nogal flj landbouwprodukten. Ook door a beperkte inplant aan bomen ovej in de EG. kan daar verandering komen. Wordt ons hout binnenkl zeer veel geld waard? Nee, dat gelq ik niet. Maar de ontwikkeling op de bot markt is interessant genoeg oml voorzichtig op in te springen, groeien de bomen niet tot in de ll mei. Dat hebben ze trouwens ni □ooit gedaan. mr Gerard W. SmallegarA Op zaterdag 15 januari besloot de partijraad van de PvdA het partij bestuur te vragen een onderzoek in te stellen 'naar de vormen, mogelijkhe den en perspectieven voor burgerlijke .en bestuurlijke ongehoorzaamheid en maatschappelijke actie en verzet'. De politiek leider van de PvdA, Den Uyl, had de partijraad dringend ontraden dit besluit te nemen. Hij voerde aan dat een dergelijk besluit heel makke lijk tegenstanders van de PvdA in de kaart kon spelen doordat gesugge reerd zou worden dat de PvdA de gren zen van de parlementaire democratie ter discussie zou stellen. Desondanks besloot de partijraad met krappe meerderheid dit onderzoek te vragen. Hoe zeer Den Uyl gelijk had met zijn waarschuwing bleek uit de reactie twee dagen later van dr. B. de Vries, fractievoorzitter van het CDA, die sug gereerde dat de PvdA de democratie in gevaar zou brengen. Een hoog bestuur lijk college van de PvdA neemt het risi co van verkeerd begrepen te worden, wijst het advies van de partijleiding af. Waarom? Voorop wil ik stellen dat het 'onderzoek' er ook wel zou zijn gekomen zonder dat er in een motie om zou zijn gevraagd. Er zitten aan de problema tiek van de burgerlijke ongehoorzaam heid of wat er voor doorgaat zoveel kan ten dat het goed zou zijn die dingen weer eens goed op een rij te zetten. Een tweede opmerking vooraf betreft het ongelukkige feit dat diezelfde par tijraad iets aardigs wilde doen voor de voorzitter van het Haagse Ziekenfonds Azivo, het PvdA-kamerlid Toussaint, welk fonds weigerde de rijksdaalder ei gen risico per recept te incasseren bij de verzekerden, terwijl duidelijk was dat dit fonds als puntje bij paaltje kwam de omstreden wet toch zou uitvoeren De indruk werd gewekt dat de partijraad ai koos voor steun aan weigering oir. a; a- genomen wetten uit te voeren, liet klopje op de schout r en dr- bos rode tulpen voor Toussaint leken nu vage voortekenen van een op drift rakende Pw»4 In dit artikel wil ik ingaan op een twee tal vragen. Waarom leeft in de PvdA het probleem van burgerlijke en bestuurlijke onge hoorzaamheid sterker dan in andere partijen? Zijn er voor de PvdA ook onaantastba re grenzen? Waarom in de PvdA deze discussie? Bij traditie is de PvdA. en nog vroeger de SDAP, de politieke beweging die op komt. voor de rechten van de grote groep niet-hebbers, voor de bezitlozen, de miljoenen mensen die kwetsbaar zijn in hun inkomen, de mensen die als geen anderen de risico's lopen verma len te worden in het economische pro ces. Vanuit verzet tegen een maat schappij-structuur die hen klein en machteloos probeert te houden vormen zij een politieke beweging die hoop moet bieden op een andere toekomst. Tevens wordt een maatschappelijke or ganisatie opgezet, de vakbeweging, die in de arbeid moet opkomen voor de be langen en rechten. De geschiedenis van zowel de politieke als maatschappelijk organisatie is altijd doortrokken ge weest van discussie over de vormen en grenzen van verzet, de middelen om recht te krijgen. De uiteindelijke keuze voor de parlementaire democratie is vooral daarom een moeilijke gweest omdat voor de beginselen van de rechtsstaat moest worden gekozen on der omstandigheden dat in het parle ment nog geen vuist kon worden ge maakt. en de samenleving gekenmerkt werd door de overheersende invloed en macht van het kapitaal. Desondanks werd begonnen aan dat grote avontuur de mensen tc leren denken en handelen in termen van een parlemantair demo cratisch stelsel; aan de opbouw van macht in het parlement en daarbuiten van een sterke tegenmacht tegen het georganiseerde kapitaal. Wie nu het re sultaat beziet moet vaststellen dat die beweging, de sociaal-democratie, een stevige politieke macht heeft opge bouwd en dat de vakbeweging is uitge groeid tot een machtig instrument van de georganiseerde werknemers. Wat niet wezenlijk is veranderd zijn de grondslagen van onze economische or deen he t feit dat nog steeds een rechtse meerderheid het land kan besturen. spiraal Waartoe die beide gegevens leiden er varen weer miljoenen mensen aan den lijve. In een fantastisch neergaande spiraal wordt werkgelegenheid afge- hroken, worden voorzieningen aange tast, groeit de werkloosheid naar een miljoen mensen en groeit een genera tie op waarvan velen zich niet thuis voelen in deze samenleving en geen verantwoordelijkheid wensen te ne men voor deze maatschappelijke orde en het beleid dat door de overheden wordt gevoerd. Natuurlijk ziet de PvdA dat veel mensen voor wie zij al tijd is opgekomen zich machteloos voelen. Een feit is dat die machteloos heid, als zij niet wordt omgezet in actie die tot verandering kan leiden, gaat leiden tot apathie, danwel tot verzet dat niet meer is dal de uitlaatklep voor woede, uiteindelijk uitmondend in chaos. De keuze waarvoor de PvdA staat is óf deze mensen in de kou laten staan, öf met hen zoeken naar mogelijkheden politiek richting te geven aan hun op vattingen en verzet. Voor die keuze staande kan en zal de PvdA zich niet losmaken van haar wortels, en de grondslagen van de parlementaire de mocratie niet verlaten. Dat wil zeggen de maatschappelijke ac tie. voor zover die doelstellingen tot ïn- zet hei 'ff ',vs rmee de PvdA het eens is, ondersteunen en versterken, maar uit eindelijk richten op de overheid; rege ring en parlement.. Hel eindresultaat van dat proces van verzeiactie en poli tieke besluitvorming moet worden aan vaard, ook als geen resultaat is ge boekt. Dat voorop stellen en steeds weer uit leggen aan mensen die teleurgesteld worden versterkt in hun gevoelens van onmacht is de verantwoordelijkheid van de PvdA. Het is de verantwoorde lijkheid van de regering en van alle frac ties in het parlement om beleid te voe ren dat niet permanent en heftig afwijkt van wat grote groepen als redelijk erva ren, En laat nog eens gezegd zijn dat de meeste mensen met beide benen op de grond staan en bereid zijn in veel op zichten bij te dragen aan noodzakelijke maatregelen. Laat tevens nog eens wor den gezegd dat de PvdA haar program ma en opvattingen niet oprekt omdat sommige groepen op haar een beroep doen om steun te geven gan verzet en actie. Het enige uitgangspunt voor het PvdA-beleid is dat geheel van eigen op vattingen en programma's dat zo goed mogelijk door de kiezers is beoordeeld en waaraan de PvdA haar positie in het parlement ontleent. grenzen Maatschappelijk verzet tegen over heidsbeleid is geen vraagstuk dat niet alleen de PvdA zou moeten beroeren, ook niet als het verzet gedragen wordt door juist een deel van de traditionele PvdA-aanhang. Immers, in de huidige situatie wordt dat verzet ook gesteund door relatief veel CDA en WD-kiezers. Maar belangrijker is dat als een funda mentele discussie ontbrandt over de beperkingen en grenzen van de parle mentaire democratie, CDA en WD zich niet kunnen terugtrekken in de ivoren torens van gesanctioneerde macht van de parlementaire meerderheid, die na verkiezingen niet meer behoeft te luis teren naar wat er in de samenleving broeit en bloedt. Wat er gaande is zou juist hen een zorg moeten zijn. Door zich, beschuldigend naar de PvdA wij zend. af te wenden van de discussie m de samenleving versterken zij gevoe lens van onmacht en frustratie en be dreigen daarmee meer de grenslagen van onze democratie dan zij die probe ren groepen die dreigen af te haken weer aansluiting en perspectief te bie den, De PvdA heeft aan mensen die door overheidsbeleid in de problemen zitten veel uit te leggen. Bijvoorbeeld hoe wij vanuit ons programma, met parlemen taire middelen, in coalitie met andere partijen een ander, rechtvaardiger en hoop biedend beleid denken te ontwik kelen. Dat is niet altijd eenvoudig. Maar nog moeilijker is uit te leggen waarom socialistische gemeente- of provinciebestuurders precies zitten te doen wat zij de centrale overheid ver wijten. Lagere overheden zijn veelal belast met de uitvoering van beslissingen van het rijk. De ruimte om het binnen een ge meente heel anders te doen is klein of meestal niet aanwezig. In die ervaring dringt zich de vraag op van de bestuur lijke ongehoorzaamheid. Moet een ge meentebestuur klakkeloos uitoveren hetgeen door regering en parlement is beslist? Of mogen zij onder omstandigheden weigeren, eventueel alternatieven zoe ken en die uitvoeren? Dat het juist PvdA-bestuurders zijn die met dit vraagstuk worstelen ligt voor de hand. Maar het probleem is voor CDA- en W'D-wethouders en -burge meesters niet veel geringer. Ik ken geen voorbeeld van echte ongehoorzaam heid van een gemeentebestuur als het gaat om de uitvoering van beleid van het rijk. Zo'n voorbeeld zal ook niet snel zijn te ontwaren, want al die gemeente bestuurders zullen het eens zijn over de uiteindelijke conclusie, besluiten van het parlement moeten worden uitge voerd. Maar met grote inventiviteit zul len bestuurders van lagere overheden zoeken naar gaatjes in de wet, bestuur lijke trucs, camouflage en noem maar op, om hun burgers te vrijwaren van in hun ogen niet aanvaardbare besluiten. Als de PvdA wil studeren od meer mo gelijkheden voor die bestuurders, dan kan het niet gaan over de betekenis van besluiten van het parlement, maar meer om het vinden van wegen om - binnen de wet - de uitvoering ervan te vermenselijken, danwel te vertragen. eeuwenoud In mijn beschouwing heb ik tot nu het begrip 'burgerlijke ongehoorzaam heid' kunnen vermijden. Mijn opmer kingen hadden betrekking op een com plex van acties tegen overheidsbeleid, terwijl burgerlijke ongehoorzaamheid een beperkte categorie betreft, waar bij zowel oorzaak, doel als de middelen aan specifieke kenmerken moeten vol doen. De meeste wetsovertredingen zijn geen uitdrukking van burgerlijke ongehoorzaamheid, maar een collec tieve actie om een bedrijf fe bezetten, of een heffing niet te betalen is behalve een overtreding van de wet óók een vorm van burgerlijke ongehoorzaam heid. In dit artikel kan ik dat niet uitwerken. Mijn indruk is echter dat weliswaar de definitie van burgerlijke ongehoor zaamheid verfijning krijgt in de loop van de tijd, maar er overigens sprake is van een al eeuwenoud verschijnsel waarmee overheden hebben te leven. Politieke partijen moeten het zich niet tot taak rekenen acties van burgerlijke ongehoorzaamheid op te roepen of te entameren. Het zijn per definitie acties van burgers; de politiek moet er goed acht op slaan en beoordelen als bewijs van verschuivingen in het rechtsbesef bij burgers. De wetgever, regering en parlement, heeft het al moeilijk genoeg om dit soort verschuivingen te waarde ren, en uiteindelijk neer te leggen in nieuwe wetgeving, dan dat het ook nog te doen krijgt met politieke partijen die hun politiek gelijk bewezen willen zien middels door henzelf opgeroepen onge hoorzaamheid. Burgerlijke ongehoorzaamheid is geen alternatief voor ons stelsel van paj mentaire besluitvorming. Als 'req van burgers - mits zij ook vervolging straf op de wetsovertreding aanval den - is het een aspect van een leveii en veelzijdige democratie, en die 1) een stootje verdragen. Samenvattend wil ik het volgende 1 merken: De nieuwe discussie over maatscl pelijke actie en burgerlijke ongehi zaamheid zou niet alleen binnenj PvdA moéten worden gevoerd. De cussie vindt haar aanleiding in brt verspreid verzet tegen overheidsm^ regelen, en zeker die aanleiding voor CDA en VVD reden moeten i zich er met ernst en zorg mee bezig houden. De PvdA is vanuit haar vertrouwens sitie bij miljoenen mensen verplicht het uiterste te gaan in het vinden mogelijkheden onrechtvaardige mi regelen ongedaan te maken, sociale volgen voor mensen te verlichten en aanvaardbare beslissingen te vooi men. Tegelijkertijd is de PvdA aan lij geschiedenis verplicht een rechte lijj blijven aanhouden en de uitkomS van parlementaire besluitvorming) bindend te aanvaarden. Onze democratie verdraagt mé schappelijke actie en burgerlijke ori hoorzaamheid. Zij beproeven de dei cratie, maar ondermijnen haar niet.) dermijnend voor de democratie zouj als de politiek passief zou aanvaar! dat miljoenen mensen zich steeds B der herkennen in het overheidsbe) op hoofdpunten. Het draagvlak voor de politieke bei singen zou versmallen en de verleid om met ondemocratische middl veranderingen te bereiken zou voor len te groot kunnen worden. Dèt te voorkomen is de inzet van I cussie binnen de Partij van de Ara en dat zou ook anderen tot bezinninf het beleid moeten inspireren.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 4