centrales
sluiting tegen
nationaal belang
sluitingstijd
thatcher neemt afstand van haar diplomaten
rampspoed
Werkomstandigheden
TELDERSSTICHTING
KANSEN VOOR DE
A VONDWINKELS?
VRIJDAG 21 JANUARI 1983
1
PZC/opinie en achtergrond 4
(Van onze redactie economie)
Sluiting van de kerncentrales Borssele en Dodewaard door
kruist het belang van verdere ontwikkeling en toepassing
van kernenergie voor de werkgelegenheidsvooruitzichten van
ons land. Dit wordt gezegd in een rapport over de beide centrales
van de prof. Teldersstichting, een wetenschappelijk bureau dat
nauw met de WD is verbonden. De TS is voorstander van kern
energie.
In deze studie, getiteld „De kerncentra
les van Dodewaard en Borssele; voor-
en nadelen voor Nederland", komt drs.
M. Wessels tot een kostenraming voor
sluiting van f5,1 miljard Daarmee zit
hij in de buurt van het bedrag, waarmee
de commissie-Beek vorige week in haar
rapport aan het kabinet naar buiten
trad. In beide gevallen gaat het overi
gens om globale ramingen
Wat Dodewaard betreft, gesteld wordt
dat het om een demonstratiecentrale
gaat. In feite is Dodewaard door de
energieprijsstijgingen „onverwacht
rendabel" geworden. De totale slui
tingskosten worden becijferd op onge
veer f 300 mi ljoen. Voor de commercië
le centrale Borssele schat het rapport
de kosten van een voortijdige sluiting
op f 4,8 miljard.
Volgens het Teldersrapport houden de
uitkomsten van de jongste onderzoe
kingen op het stuk van de veiligheid
van kerncentrales in dat zelfs bij een
„extreem reactorongeval" in Borssele
of Dodewaard geen of nauwelijks „acu
te doden" te betreuren zouden zijn.
Wat de proliferatie (niet-verspreiden
van kernwapens) aangaat, wordt ge
concludeerd dat het geen zin heeft het
gebruik van conventionele kerncen
trales te bestrijden, maar dat wel ge
streefd moet worden naar goede rege
lingen voor de verrijkings- en de op-
werkingstechnologie.
Waar het gaat om afvalproblematiek
wordt aangegeven dat voor de verwij
dering achtereenvolgens de opslag van
lage-middelbare- en hoog radio-actie
ve stoffen diverse verantwoorde me
thoden bestaat. Er zijn volgens deze
studie ook mogelijkheden voor de ver
wijdering en-of de opslag van kerns-
plijtingsafval (uit de reactor van de
centrale) die verantwoorde oplossin
gen geven.
De overheid dient haar aandacht voor
al te richten op het stimuleren van een
breed onderzoek- en ontwikkelingspro
gramma inzake besparingen, duurza
me bronnen of nieuwe technieken Bij
uiteindelijke toepassing mogen echter
geen langdurige, ondoelmatige subsi
dies in het spel zijn. Energiebesparing
moet volgens dit rapport worden be
reikt door bevordering van een ander
energiegedrag, energiebewust hande
len van de overheden en stimuleren in
plaats van „verboden".
Een derde studie in het kader van de
Brede Maatschappelijke Discussie
Energiebeleid richt zich op de toe
komst. Geconcludeerd wordt dat onze
energievoorziening nogal wat onzeker
heden kent. Die komen voor een deel
voort uit internationale ontwikkelin
gen. Het beleid moet soepel op de ver
anderingen kunnen inspelen. Natio
naal moet de ontwikkeling gericht zijn
op de trefwoorden goedkoop, schoon,
veilig en gegarandeerd.
steenkool
Volgens de Teldersstichting worden
deze doelstellingen beter gediend door
spreiding van energie en leveranciers
dan door „een afgedwongen versobe-
ringsbeleid". Uit een afweging van de
risico's op wereldschaal tegen die van
de samenstelling van ons energiepak
ket vloeit de aanbeveling voort dat een
ruime toepassing van steenkool moet
worden bevorderd.
Toepassing van kernenergie wordt aan
vaardbaar geacht voor het voorzien van
de zogenaamde basislast in de elektrici-
teitsproduktie. De rol van olie moet zo
veel mogelijk worden beperkt. Over het
aardgasbeleid zegt de studie dat de
strategische reserve (Groningen) zoveel
mogelijk dient te worden gehandhaafd.
Wat het prijsbeleid betreft moet de
overheid zoveel mogelijk de markt
volgen. Wat de Nederlanders voor
energie betalen moet zoveel mogelijk
met het buitenland vergelijkbaar zijn.
Besparingen moeten zoveel mogelijk
aan de werking van de markt worden
overgelaten, maar onder bepaalde
voorwaarden kan de overheid bevor
derend optreden.
duurzaam
In een andere studie van deze stichting
wordt gesteld dat duurzame energie
bronnen als zon. wind en biomassa een
positieve bijdrage kunnen leveren.
Naar schatting enkele procenten van
de nationake energievoorziening aan
het eind van deze eeuw. Op dit terrein
moet onderzoek en ontwikkeling wor
den aangewakkerd. Toepassingen
moeten worden getoetst op doelmatig
heid en economische vooruitzichten.
IADVERTENTIE
De nieuwe Arbowet is er. Een stuk "gereedschap" om veiliger, gezonder en
prettiger te werken. Hoe'Vraagde Arbo-folder aan. Stuur een briefkaart aan
Arbowet. Postbus 51,2500RR Den Haag. U}\J J~vr
De Arbowet. Goed gereedschap om mee te werken. w%hï
0 1 Publicatie ministerie van Sociale Zafcen en Werkgi
erkgelegenheid
Oeververbinding verloren,
rampspoed geboren". Zo on
geveer denkt men in Middelburg
over de streek die het nieuwe kabi
net het provinciaal bestuur gebak
ken heeft. Premier Lubbers bestem
pelde z'n ploeg afgelopen zaterdag
in de Volkskrant als een 'no-nonsen-
se'-kabinet, een kabinet dat ook z'n
lege zakken laat zien. Dat is in dit
geval met name gebeurd: Ruding
vond in de zijne nog slechts wat dub
beltjes, een oude knoop en de dop
van een whisky-fles van z'n voorgan
ger. Te weinig om het geld op tafel te
leggen dat het rijk zoals in oktober
'82 en januari '81 -maar dat lijkt alle
maal zo lang geleden- was afgespro
ken voor de VOW zou reserveren.
Verontwaardiging dus in Zeeland, en
terecht. Opvallend is echter wel dat
steeds meer mensen de durf vinden
om te zeggen -die hele gang van za
ken vind ik natuurlijk nergens naar
lijken, maar die VOW zal me verder
een zorg wezen... De verontwaardi
ging vindt men dus slechts in kringen
die gekozen zijn om dat af en toe -en
in passende woorden- te uiten. Er is
nog géén spontane actiegroep 'VOW-
ja, Neelie-nee' gevormd.
Dat het met de oeververbinding fout
dreigde te gaan konden velen met
enig gevoel voor Haagse realiteit aan
't eind van het vorig jaar voorspellen.
Weliswaar waren er pp dat moment
géén harde bewijzen voorhanden,
maar er kon wél rekening worden ge
houden metéén van de belangrijkste
Haagse wetten. Die komt er op neer
dat als een minister een aantal zaken
met de minister van financiën moet
regelen, hij -of zij, in dit geval- enig
wisselgeld moet meebrengen.
Mevrouw Smit-Kroes ging met een
trits onderwerpen naar collega Ru-
ding: de financiering van de Ooster-
schelde, de financiering van de dijk
versterkingen en de aanleg van de
Westerschelde-oeververbinding. De
eerste twee zaken moésten geregeld
worden: er is géén andere keuze dan
simpelweg doorgaan met de pijler-
dam. terwijl wat de zeedijken betreft
het regeerakkoord duidelijke taal
spreekt. Rest de Westerschelde.
Die is dus gesneuveld, waarbij
aangetekend moet worden dat
betrokkenen nu niet direct de in
druk hebben dat mevrouw Smit zich
met al haar politieke gewicht in de
strijd heeft geworpen. Vanaf dat mo
ment is gezocht naar de beste metho
de om de VOW te torpederen. Dat
was simpel: er van uitgaand dat
twee plus twee nu eenmaal vier is, is
er maar éen methode om die uit
komst drie te maken: een twee in een
één veranderen, en dat heeft het rijk
dat ook gedaan.
Tot ongenoegen van de Zeeuwse ge
sprekspartners van Smit en Ruding,
maar dat is de afgelopen tijd al duide
lijk geworden. Het is overigens wel
aardig om te constateren dat com
missaris der Koningin Boertien de
resultaten van het overleg liever ge
heim had willen houden. In de notu
len van het gesprek van vorige week
staat het volgende te lezen „Alvo
rens op de opmerking van de minis
ter in te gaan stelt hu de vraag aan de
orde of dit gesprek niet zonder rucht
baarheid had moeten plaatsvinden".
Minister Smit-Kroes
Boertien verweet Smit-Kroes dat zij
het bericht had laten uitlekken, en
Smit zelf zei dat men in Zeeland te
veel gepraat had. Blijkbaar gaat het
provinciaal bestuur er wat al te naief
vanuit dat slechts positief nieuws
meteen mag worden gemeld en dat
vervelende berichten nog een tijdje
binnenskamers moeten blijven. Ont
huld kan nu wel worden dat een 'ver
klikker' bij de Zeelandbrug meldt
wanneer de provinciale mercedessen
richting Den Haag passeren.
De ontwikkelingen uit de laatste
weken hebben in ieder geval één ne
gatief aspect: het enkele feit dat de
pijlerdam in een Zeeuwse zeearm
wordt aangelegd, maakt dat andere
leuke dingen voor de Zeeuwen niet
meer doorgaan. De vaste oeverver
binding dus. En een redelijk aantal
veerboten. En de weg over de storm
vloedkering, die er dus nu weer wel
mag komen als de gebruikers maar
tol betalen. Dat laatste is natuurlijk
waanzin, maar daar hoeven we ons
niet al te druk over te maken. Vijf
tien miljoen voor de weg, dat is im
mers 'peanuts' en bovendien heeft
Zeeland neen douceurtje wel ver
diend. dus dat is een kwestie van nog
eens even met de minister praten.
Over de minister gesproken, na het
mondeling overleg met de kamer
commissie voor verkeer en water
staat over de Oosterseheldewerken
mag vastgesteld worden dat zij haar
zaken wat beter in de hand heeft dan
haar voorgangers Tuijnman en Zee-
valking. die zij in haar kritiek niet
spaarde. Aardig was overigens ook
haar impliciete verwijt aan de Ka
merleden dat die te veel technische
detailvragen stellen, toen zij opmerk
te dat zij de volksvertegenwoordi
gers voor dat soort vragen graag ver
wijst naar de voorlichtingsdienst van
de Deltadienst.
Rest nog te melden dat zij allerminst
gelukkig is met het vele geld dat
Oosterschelde en het openbaar ver
voer op haar begroting eisen. Het
zijn twee paarden die de ruif van
verkeer en waterstaat bijna geheel
opeten. „Twee ezels, zou ik haast
willen zeggen", zei zij enigszins cy
nisch.
(Van onze redactie economie)
De plannen met dc zogenoemde avondwinkels zijn niet van de baan, al
leek dat er deze week even op tijdens een nogal verwarrende discussie in
de Tweede Kamer. Staatssecretaris Van Zeil (economische zaken) wi! nader
gaan onderzoeken of zijn gedachten hieromtrent voldoende steun vinden en
ook of verder moet worden gesproken over latere openstelling van winkels,
Bedoeling hierbij is tot „een werkbare oplossing" te komen.
Van Zeil had in zijn brief over de
„hoofdlijnen van het beleid voor het
midden- en kleinbedrijf' gesteld vast
te willen houden aan de regel. Dat wil
zeggen winkels zijn maximaal 52 uur
per week open en mogen van maan
dag tot en met vrijdag niet later dan
om 18.00 uur sluiten Cs zaterdags
17.00 uur). Uitzonderingen als de we
kelijkse koopavond e.d. blijven van
kracht.
Toch vond hij aanpassing van de
Winkelsluitingswet aan de voort
gaande maatschappelijke ontwikke
lingen wenselijk. Daarom dacht Van
Zeil aan verruiming van de mogelijk
heid van avondwinkels op werkda
gen. mede gezien het regeringsstre-
ven tot bevordering van emancipa
tie. Momenteel is avondverkoop
slechts in drie plaatsen toegestaan
(Amsterdam, Amstelveen, Rotter
dam).
Van Zeil wil gemeenteraden be
voegdheid geven de openstelling van
avondwinkels nader te regelen als
die dan ook in totaal per week niet
langer dan 52 uur open zun en niet
eerder dan om 16.00 uur geopend
worden. Beperking van het assorti
ment lijkt hem daarbij niet gewenst.
Verder wil hij de vrijstellingsmoge
lijkheden voor opening op zon- en
feestdagen verruimen. Gemeentera
den zouden in totaal voor vier van
deze dagen vrijstelling kunnen verle
nen in verband met evenementen zo
als pasar malams en braderiëen (nu
zijn maximaal twee toegestaan).
zwaren: de dienstenbonden FNV et
CNV (waarin winkelpersoneel b
georganiseerd) zijn tegen de avond
winkels. Daardoor wordt het pers»
neel te veel belast. Wel zijn deze bon
den voor verschuiving van de alg»
mene openstelling van winkels vm
18.00 naar 19.00 uur.
De Consumentenbond deelt deze vv
sie (had daar al lang voor gepleit
evenals de de Nederlandse Melkhao
delaren Organisatie en de Raad voer
het Filiaal- en Grootwinkelbedrijl
Maar de centrale organisaties va:
ondernemers in het midden- en kiem
bedrijf. KNOV en NCOV. zijn er te
gen, omdat langere openstelling d*
zelfstandige ondernemers te zwaa:
zou vallen.
In de kamercommissievergadenn;
die aan deze zaken werd gewijd bleek
ook verdeeldheid. Niet over het pun:
van de twee extra zon- en feestdagen
daarmee had een meerderheid gee:
moeite. De PvdA voelt niet veel
het grotere aantal avondwinkels, we
voor langere openstelling. Het CDA
is vierkant tegen sluiting van wi nkels
om 19.00 uur, maar ook tegen avond
winkels. De WD staat als enige ach
ter Van Zeils ideéen.
uitstel
Mede gezien het late uur (de Kamer
vergaderde ongeveer de klok rond
werd de gedachtenwisseling wat on
overzichtelijk. Op een gegeven
ment overwoog de staatssecretaris
hardop maar van zijn plannen af Ir
zien, omdat het meningsverschil
groot was. Het feit dat in zijn eigen
kring (CDA) de tegenstand volledig
lijkt, speelt daarbij uiteraard een
rol. Van Zeil is echter niet tot intrek
king overgegaan.
Wel heeft hij gaande de voortslepen
de discussie gezegd „dat er nog maar
eens gepraat moet worden". Hij heef!
nu laten weten dat alle mogelijkhe
den voor hem nog open zijn. Waar
voor gekozen wordt hangt van aller
lei nader overleg af, zowel met ka
merfracties als met andere betrokke
nen. Het kan dus worden: of meer
avondwinkels, dan wel later sluiten
van alle winkels toegestaan.
Het gaat Van Zeil om „een werkbare
oplossing", die dus zoveel mogelij):
steun krijgt. Zijn ideëen zijn niet var,
de baan, maar hij maakt er ook geen
„keiharde kwesties" van. Zeker op
dit onderwerp is aanpassing van de
geopperde plannen zeer goed moge
lijk. Een idee van D'66 om per ge
meente of wijk avondverkoop ir.
„beurtsysteem" te bevorderen word:
ook nader bezien.
Inmiddels heeft de Consumenten
bond al van teleurstelling blijk ge
geven over „het intrekken van Van
Zeils plannen" - naar het lijkt iet
wat voorbarig. De bond spreekt zich
nog eens uit tegen avondwinkels
die naar zijn mening een anderr
functie hebben, een ander publiek
bedienen en geen alternatief vor
men.
De Consumentenbond heeft nu bij al
le kamerfracties gepleit voor langere
openstelling van de winkels. Datisn
het belang van (buitenshuis
werkende vrouwen en alleenstaan
den, die aan "net eind van de midda?
boodschappen willen doen. De bond
bespeurt dat de meeste fracties er po
sitief tegenover staan, „maar doord?
ideeen van de staatssecretaris op een
dwaalspoor zijn gebracht".
(Van onze correspondent Henk Dam)
Lord Franks heeft gesproken: de Ar
gentijnse invasie van de Falkland-
eilanden was niet te voorzien, niet te
voorkomen, en niemand in Engeland
heeft dan ook echt schuld aan het uit
breken van de oorlog om die eilanden.
Ook het ministerie van buitenlandse
zaken niet.
Weliswaar, aldus nog steeds Franks
die een zes maanden durend onderzoek
naar de voorgeschiedenis van de Falk-
land-oorlog deed, zijn er hier en daar
foutjes gemaakt, ook bij buitenlandse
zaken, maar die wegen niet erg zwaar.
Die conclusies moeten een hele opluch
ting zijn voor de mannen van het Fo
reign Office (FO). het ministerie van
buitenlandse zaken dat het de afgelo
pen maanden bijzonder zwaar te verdu
ren heeft gehad De hoofdoorzaak: de
57-jarige kruideniersdochter Margaret
Thatcher, voor de arme ambtenaren in
derdaad de 'Iron Lady'
Downing Street 10, de ambtswoning
van de premier, en de Victoriaanse ko
los die de thuisbasis is voor de 4500
ambtenaren van buitenlandse zaken,
liggen ruimtelijk gezien vlak bij elkaar,
In termen van opvattingen, respect en
waardering gezien kon de afstand ech
ter nauwelijks groter zijn.
Premier Thatcher is er begin deze
maand zelfs toe overgegaan de voorma
lige Britse ambassadeur bij dc Verenig
de Naties, Sir Anthony Parsons, als
haar persoonlijke, en dus op Downing
Street residerende adviseur voor bui
tenlandse zaken te benoemen. En dat,
terwijl het nu juist de taak van de Fo
reign Office is dit soort adviezen te ge
ven.
Het met de benoeming van Parsons wel
heel duidelijk geworden wantrouwen
van de premier in haar ministerie van
buitenlandse zaken, is niet van van
daag of gisteren. Om te beginnen zijn er
psychologische oorzaken De hoekige
en rechtlijnige Thatcher houdt niet van
de gladde maniertjes, het diplomaten-
taaltje en de neiging tot compromissen
van dit ministerie.
De premier is in hoge mate een agres
sieve doener, een vrouw met zeer har
de standpunten die elke poging om wa
ter bij de wijn te doen minachtend van
de hand wijst. Dat blijkt al uit de ma
nier waarop ze de zieke economie te lijf
gaat. Die wil ze genezen met haar mo-
netaristische recept, en of dat nu tot
een verdubbeling of verdriedubbeling
van dc werkloosheid moet leiden, dat
doet er voor haar niet toe.
Kabinetsleden die het in-het verleden
waagden te twijfelen aan de juistheid
van deze zienswijze, (door de premier
smalend de 'wets', de halfzachten, ge
noemd) vlogen er uit of werden op ver
velende posten in het kabinet gezet. Zo
verdween bijvoorbeeld Jim Prior van
het ministerie van werkgelegenheid
naar het weinig dankbare ministerie
van Noord-Ierland
Diezelfde compromisloze houding
neemt mevrouw Thatcher in waar het
gaat om het buitenlandse beleid. Al di
rect na haar aantreden in mei '79 startte
ze de rel over de Britse bijdrage aan de
EG-begroting. die er uiteindelijk toe
leidde dat ze twee-derde van, zoals ze
nog steeds zegt, 'ons geld' van de EG-
partners terug kreeg.
Dat was heel wat anders dan het minis
terie van buitenlandse zaken, toen nog
onder Lord Carrington, eigenlijk voor
ogen had. Het ministerie had met veel
minder geld genoegen genomen, voor
al om de relaties met de EG-landen
geolied te houden. Een-nul voor That
cher dus.
Een volgende slag verloor ze. Toen eind
'79 in Londen over de toekomst van
Rhodesië moest worden gepraat, was
Thatcher voorstander van een regeling
waarbij Ian Smith, samen met de gema
tigde bisschop Muzorewa, de leiding
over een onafhankelijk Rhodesie zou
krijgen.
De premier voelde niets voor gesprek
ken met de door haar als terroristenlei
ders beschouwde Nkomo en Mugabe
Lord Carrington wist echter haar en de
overige kabinetsleden ervan te overtui
gen. dat de twee zwarte leiders bij de
onderhandelingen betrokken moesten
worden, omdat anders een burgeroor
log onvermijdelijk zou zijn.
De 'Grote Overreder'. zoals Carnng-
ton's bijnaam luidt, kreeg zo zijn gelijk.
Dank zij zijn grote diplomatieke gaven
werden trouwens de meeste verschillen
van inzicht tussen mevrouw Thatcher
en de Foreign Office uiteindelijk in dei-
minne geschikt. Alleen daarom bleef
het tussen de premier en het ministerie
lange tijd redelijk gaan.
gunstig
Dat werd anders, toen Carrington
april vorig jaar vanwege de Falkland-
crisis aftrad, en werd vervangen door
Francis Pym. Pym was een jaar eerder
door Thatcher uit haar kabinet gezet,
omdat ze hem (hij was minister van
defensie) niet recht genoeg in de leer
bevond waar het haar economische po
litiek betrof, en ze bovendien twijfelde
aan Pym's bereidheid ernstige bezuini
gingen op defensie door te voeren.
Ze moest Pym, weggepromoveerd naar
de positie van voorzitter van het Lager
huis, wel nemen vanwege diens uitste
kende kontakten met het overgrote
deel van de Tory-parlementariërs. Im
mers. mevrouw Thatcher was vlak na
de Argentijnse Inval niet ten onrechte
bang dat deze affaire haar de kop zou
kosten.
Zoals bekend, gebeurde juist het tegen
deel: de oorlog om de Falklandeilanden
liep voor Engeland gunstig af, de pre
mier werd uitermate populair in het
land en zou nu nog steeds, als er verkie
zingen werden uitgeschreven, moeite
loos winnen. En nu zit ze met Pym. die
ze niet vertrouwt en niet erg mag, en die
een departement leidt dat ze al hele
maal niet vertrouwt.
Dat vertrouwen is er door de Falkland-
crisis alleen nog maar geringer gewor
den. Mevrouw Thatcher heeft de Fo
reign Office verwelen de Argentijnse
mentaliteit aan de vooravond van de
invasie van de Falklandeilanden niet
goed te hebben ingeschat. Tijdens de
oorlog om die eilanden verdacht ze het
ministerie bovendien van de bereid
heid de Falklandeilanden op termijn
op te geven.
Sindsdien is het dus helemaal mis, er.
heeft de premier besloten zelf het heftir
handen te nemen waar het de hoofdlij
nen van het Britse buitenlandse belelc
betreft. De benoeming van Sir Anthony
Parsons spreekt wat dit betreft voo:
zichzelf.
De invloed van mevrouw Thatche:
heeft inmiddels voor een opmerkelijk
diplomatiek schandaal gezorgd. Zi,
weigerde vorige maand een Arabischf
delegatie onder leiding van de Marok
kaanse koning Hassan te ontvangen als
daar een vertegenwoordiger van
PLO bij zou zitten. Deze delegatie was
al wel, inclusief PLO-er, in Parus ont
vangen, in Moskou en in Peking
Pym heeft lang geprobeerd mevrou»
Thatcher van haar weigering af l<
brengen, maar tevergeefs, want v
'praat niet met terroristen'. Het minis
terie van buitenlandse zaken zit
met de brokken, en moet proberen nirt
alleen dc Arabische landen, maar ook
de eigen premier voor een comprntiu'
te vinden. En vooral dat laatste zal nirt
meevallen.