SCHOPPEN contra
KERNKOPPEN
paul wamke: raketten krijgen
meer aandacht dan overleg
PZC/zaterdagkrant 17
0 ZATERDAG 8 JANUARI 1983
dat hij alleen maar aan tafel gaat zitten
om te roepen 'Nul-optie, nul-optie', drie
keer per week, dan kunnen ze net zo
goed een grammofoonplaat sturen".
- Als de regering geen toenadering
toont, wil dit dan niet zeggen dat zij he
lemaal geen overeenkomst nastreeft?
Wamke: „Dat is juist".
- Toch bereidt het State Department nu
een compromis voor?
Wamke: „Ik ben er tamelijk zeker van
dat binnen de regenng steun bestaat
voor het een of andere compromis. En
vooral bij het State Department, waar
men zich realiseert dat het zeer dwaas
zou zijn de NAVO te verdelen over een
onnodig twistpunt"
- Is zo'n compromis al niet veel meer
dan werd verwacht toen deze mensen
voor de onderhandeling en werden aan
gewezen? En waarom lijken de VS nu
wél bereid hun standpunt te verzach
ten?
realisten
Wamke: „Om te beginnen omdat het
een groter begrip toont voor de reali
teit dan het sterk ideologische, starre
standpunt van mensen als president
Reagan, veiligheidsadviseur Clark,
minister Weinberger, onderminister
van defensie Perle, de burgerfunctio
narissen in het kantoor van de minis
ter van defensie. De ideologen zeggen
eerst 'nee' en dan komen de realisten.
En die zijn er in deze regering. Minister
van buitenlandse zaken Shultz bij
voorbeeld, onderministers Eaglebur-
ger en Burt. Het zijn mensen met wie ik
dikwijls vam mening verschil, maar ik
beschouw hen in elk geval niet als van
lotje getikt".
„Ik veronderstel dat president Reagan
en sommige van zijn collega's dachten
aan de macht te zijn gekomen met een
mandaat om de wapenbeheersing ver
der te vergeten en aan een massale mili
taire opbouw te beginnen. Dat was hun
mandaat helemaal niet. Volgens mij
werd Reagan gekozen ondanks zijn oor
logszuchtige uitspraken. Maar dat
heeft hij zich niet gerealiseerd".
- Kan men deze mensen dan wel de zorg
voor de nationale veiligheid, voor de
wereldvrede toevertrouwen
Wamke: „Ik geloof niet dat ze daarmee
belast zullen blijven en je moet tevens
vaststellen dat ze tot nu toe niets onher
roepelijks fout hebben gedaan. Ik zie
met dat onder deze regenng grote voor
uitgang wordt gemaakt, maar ik denk
niet dat de wereld behoeft te vrezen
voor het scheppen van een ramp".
- Denkt u dat de Sowjet-Unie, die niet
eens in staat is zijn oogsten van de ak
kers te halen, bij machte moet worden
geacht zijn bevolking tijdig in veilig
heid te brengen?
bescherming
Wamke: „Degenen die daarover heb
ben nagedacht weten dat geen bescher
ming van de bevolking mogelijk is, on
geacht de vraag hoe ver de samenleving
zich heeft ontwikkeld. Wij hebben een
betere kans onze steden te evacueren,
vanwege de wegen die we hebben en het
grotere aantal auto's. We hebben plaat
sen waar we naar toe kunnen. Maar
waar moet je heen als je Leningrad, of
Moskou of Minsk wil ontruimen? Zodra
je vijf kilometer buiten de stad bent sta
je op een karrepad. Moetje de mensen
dan een schep geven en zeggen 'Graaf
maar een gat?'. Het hele idee van be
scherming tegen een massale aanval is
belachelijk. Hoe meer zij spreken over
bescherming van de bevolking, des te
meer zullen de mensen denken 'Die lie
den zijn gek geworden'. Dat is een van
de dingen geweest waaruit de beweging
voor de bevriezing van de kemwape-
narsenalen is voortgekomen".
Wat heen en weer pratend over de kan
sen op oorlog, laat Wamke los. „De vita
le belangen van Oost en West zijn niet
per definitie onverenigbaar. Coëxisten
tie is een zeer aanvaardbare status voor
beide kanten. Het probleem is dat we
elkaar niet vertrouwen. Het risico
schuilt in het overwegen van de vraag of
de ene partij er misschien op uit is de
andere in te pakken. Dan kan er uit pa
niek. uit wanhoop, een oorlog ont
staan"
paniek
- De 'Europese kernwapens' kunnen
dus in de Sawjet-Unie de mogelijke pa
niek alleen maar vergroten?
Paul Wamke: Ex-SALT-onderhande
laar formuleert een alternatief.
Wamke: „Dat is wat mij dwars zit. Met
de SS-20's, de kruisraketten en de Pers-
hing-2's hebben beide kanten meer
grond voor argwaan. Die raketten kun
nen hun doelen in vijf, zes, zeven minu
ten bereiken. Daarom is het voor mij
een tragedie dat wij niet in staat zijn
geweest juist die ontwikkeling in de we
dijver op het gebied van de kernbewa
pening te vermijden. Wij moeten in dit
stadium een manier vinden om het te
rug te draaien.
- Wat stellen die onderhandelingen
voor als de Britten en Fransen, met ei
gen kernwapens er niet aan deelne
men?
Wamke: „Ze behoeven niet deel te ne
men als wij maar beseffen dat de Rus
sen het bestaan van de Britse en Franse
strijdkrachten niet zullen negeren. Die
nul-optie is een aardig opzetje om mee
te beginnen, maar geen aanvaardbare
oplossing en heeft nooit kans gemaakt
dat wél te worden".
- Kan Reagan zijn standpunt wijzigen?
Warnke:Jk ben er niet zeker van dat
in de komende paar jaar iets zeer pro-
dnktiefs zal gebeuren omdat er zulke
sterke tegenstanders zijn van wapen
beheersing én redelijke betrekkingen
met de Sowjet-Unie. Maar ik denk wel
dat groeiend verzet in het Congres te
gen bepaalde delen van zijn beleid en
toenemende belangstelling en kennis
van bet Amerikaanse volk zullen voor
komen dat er iets ergs geschiedt".
- Indien de VS het nemen van een aan
loop naar overeenstemming te lang uit
stellen. kan dit voor vele landen in Eu
ropa grote politieke problemen mee
brengen. Die zouden diepe bressen kun
nen slaan en de NAVO meer kunnen
schaden, dan het afzien van de nieuwe
kernwapens.
europees besluit
Wamke: „Dat maakt voor mij deze pro
blemen juist zo waanzinnig. Het idee
van deze wapens uit de grijze zone, die
voor de middenafstand, is van oor
sprong Europees. Mij dunkt, dat wij nu
dan ook de Europeanen maar zelf moe
ten laten besluiten of zij die wapens nog
willen, zonder hen onder druk te zetten.
What the hqll heeft het voor zin om de
mogelijkheid op te geven dat de drei
ging voor West-Europa wordt vermin
derd? Is West-Europa beter af met 600
kernkoppen minder op zich gericht,
dan met 572 meer wapens gericht op de
Sowjet-Unie en géén verminderde drei
ging? Er is maar één manier om die drei
ging te beperken. Die eist dat de Sow
jet-Unie iets onderneemt. Eenzijdig
kunnen wij niets doen. Het moet bij
overeenkomst. Dus als je blijft zeggen
'Nee, dat is niet genoeg, we willen datje
ook die resterende 480 kernkoppen nog
wegdoet', dan zeggen zij 'Nee'. En dan
zetten wij die 572 wapens neer en gaan
zij verder met him SS-20's. Dat is zin
loos".
- Kunnen die wapens gegeven alle poli
tieke complicaties nog wel in Europa
worden geplaatst?
Wamke- „Het kan alléén wanneer wij
kunnen aantonen dat de Sowjets een
overeenkomst in de weg staan. Zo lang
het twijfelachtig is, wie de vooruitgang
tegenhoudt, is het denkelijk politiek
niet haalbaar. En dan is de situatie nog
veel erger geworden, want dan hebben
we de Russen een veto gegeven, we heb-
jben ons van de bondgenoten ver-
Ivreemd en de Sowjet-Unie de grootste
politieke zegepraal geschonken sedert
de Tweede Wereldoorlog".
En dan zegt Wamke, wat bitter: „Het
probleem is dat de regering méér be
langstelling heeft voor de Pershings,
voor de kruisraketten en voor de MX,
dan voor een wapenovereenkomst, die
zou meebrengen, dat die moeten wor
den opgegeven. Ik denk dat zij zich ver
gissen... dat zij hun prioriteiten niet
goed op een rij hebben staan".
ryaul Wamke stond, ten tijde van president Carter, aan het
l hoofd van het Amerikaanse Bureau voor Wapenbeheersing
en Ontwapening en leidde de onderhandelingen over het zoge
naamde SALT Il-akkoord met de Sowjet-Unie. Dat ontwerpver
drag is nooit in de Amerikaanse Senaat bekrachtigd, vanwege
de Russische inval in Afghanistan maar vooral omdat weer
stand groeide in de Verenigde Staten, mede aangeblazen door
Eugene V. Rostow. nu opvolger van Wamke onder president
Reagan en Paul Nitze, onderhandelaar te Genève over de moge
lijkheden om Europa alle kernwapens voor de middellange af
stand te besparen
De jurist Wamke is evenzeer een vertegenwoordiger van de At
lantisch denkende, gevestigde politieke machten op het gebied
van Amerikaans buitenlands beleid, als bijvoorbeeld zijn voor
malige minister van buitenlandse zaken Cyrus Vance. Een De
mocraat, gestaald inpolitieke campagnes van presidentskandi
daten. voorzitter onder meer van de 'Commissie voor de Natio
nale Veiligheid', die zoals vele andere privé-groeperingen. alter
natieven formuleert voor Reagans regeringsbeleid Een van de
belangrijke wachtenden bij de draaideur van de Amerikaanse
politiek.
Op 14 januari komt Wamke naar Den Haag om tijdens een
hoorzitting van de Tweede Kamer, zijn visie op het kernwapen-
beleid van de VS en de NA VO te geven De Nederlandse volksver
tegenwoordiging wacht een ontmoeting met een Amerikaan, die
bijtijden brute vaststellingen in dwingende teksten verpakt.
In een exclusief gesprek met onze correspondent in Washington,
Henk Kolb, komt hij tot onder meer deze conclusies:
- de Europese NAVO-landen zouden, zonder door de VS onder
druk te worden gezet.zelf moeten beslissen of zij de nieuwe kruis
raketten en Pershings wel willen hebben op hun grondgebied;
- deze kernwapens voor de middenafstand zijn géén NAVO-
wapens maar Amerikaanse wapens;
- de huidige Amerikaanse regering heeft méér belangstelling
voor de MX-raket. de kruisraketten en de Pershings. dan voor
een wapenovereenkomst met de Sowjet-Unie, die zou meebren
gen dat die wapens worden opgegeven.
Graaf een gat, leg er een paar deuren over en gooi er dan een
meter aarde op... die aarde doet het hem... als er genoeg
I schoppen zijn voor iedereen, zullen ze er allemaal doorheen ko-
y men". Aldus T. K. Jones, plaatsvervangend onderminister van
'l, Defensie voor Strategische en Middenafstandskernwapens over
i maatregelen die voor de burgerbevolking een kernoorlog over-
i leefbaar zouden moeten maken. De veronderstelling dat niet
alleen het grootste deel van de bevolking, maar ook de belang-
i rijkste industrieën uit een dergelijke krachtmeting nog geschikt
1 tot voortbestaan te voorschijn zouden komen, ligt aan de wortel
van de gedachten over een nucleaire strijd van langere duur, die
i gewonnen moet kunnen worden. De Amerikanen, die president
Reagan in zijn regeringsapparaat heeft gehaald, zeggen dat de
I Rassen zo redeneren en zij hebben daaruit de conclusie getrok
ken, dat het maar beter is dan ook zelf daarop voorbereid te zijn.
De schrille tonen, die uit het Pentagon
opklinken en bij tijden ook nog wel eens
ontsnappen aan de muren van het Wit
te Huis, worden georkestreerd door he
ren uit de 'Commissie voor het Heden
daags Gevaar" (anno 1976 opgericht
door Paul Nitze) - in hogere en opperste
sferen te vinden in Reagans' apparaat
voor beleidsvorming. „Zij zijn", schrijft
Robert Scheer van de Los Angeles Ti
mes in zijn boek 'Met genoeg schoppen:
Reagan, Bush en kernoorlog', „geobse
deerd door een strategie van confronta
tie, die erop is gericht de Sowjets te
dwingen hun imperium in te krimpen
en hun samenleving fundamenteel te
veranderen".
venster
In zijn, niet zonder oog voor enig pom
peus detail samengestelde, juristen
burcht zit Paul Wamke, voormalig
SALT-onderhandelaar voor president
Carter en thans firmant van het kan
toor 'Clifford en Wamke' welgemutst
achter een enorme stapel, netjes ge
rangschikte dagbladen. Hij mist de
krant kennelijk geen dag. Zowel in de
ontvangstruimte als voor alle vensters
op één na, in zijn kantoor, zijn de jaloe
zieën omlaag, hoewel het een stralende
dag is. Over het 'venster van kwets
baarheid' beginnen dan maar, waar
over Reagan het altijd heeften waarvan
niemand zeker weet of het bestaat.
Wamke: „Over dat 'venster van kwets
baarheid' wordt nu al een aantal jaren
gesproken. En het weerspiegelt het feit
dat welk vast doel dan ook, op den duur
in theorie kwetsbaar wordt vanwege de
toenemende nauwkeurigheid der kern
wapens aan beide kanten. Wij hebben
afwisseling gebracht in onze voor ver
gelding bestemde nucleaire wapens, zo
dat nu meer dan vijftig procent van on
ze kernmacht is opgesteld in onder
zeeërs. Dit elimineert enig venster van
kwetsbaarheid, want zelfs al zou de
Sowjet-Unie er enigszins op kunnen re
kenen het grootste aantal van onze ra
ketten te land te vernietigen, dan zou
den zij nóg staan tegenover meer dan
twee-derde van ons totale aantal ver
geldingswapens. En dit maakt zo'n aan
val voor iedereen tot een krankzinnig
besluit"
Anno 1981 had Reagan het over de 'pe
riode van twijfel aan zichzelf die Ame
rika inmiddels achter de rug heet te
hebben. Heeft hij die twijfel niet vooral
zelf uitgevonden als werktuig om de be
wapening op gang te brengen. Moet de
herbewapening zo ver gaan als nu het
geval is. En: in hoeverre zijn die 'Euro
pese kernwapens' werkelijk nodig?
vergelding
Wamke: „Laat ik allereerst zeggen, dat
ik er absoluut van overtuigd ben, dat
we in strategisch opzicht een gewaar
borgde vergeldingsmacht hebben. Wij
maken die nog betrouwbaarder met
enkele wapensystemen, die ik goed
vind: de kruisraketten aan boord van
strategische bommenwerpers bijvoor
beeld. Die verzekeren het vermogen
van die poot van de afschrikkingswa
pens om Sowjet-doelen te bereiken.
Die kruisraketten in de lucht voldoen
bovendien aan de criteria voor een sta
biliserend wapensysteem: ze hebben
een grote overlevingskans en vormen
Reen ingrediënt voor een verrassings
aanval".
Jk ben het ook eens met de Trident
1-raket voor de onderzeeërs, want die
heeft een bereik van 4000 zeemijlen, te
genover de 2000 van de Poseidon" (De
iveel nauwkeuriger Trident 2 zou wél
voor een 'eerste aanval' bruikbaar zijn).
„Maar ik denk niet dat de MX een nood
zakelijk onderdeel is (van de kern
macht) en niet voldoet aan de criteria
die ik aanduidde voor stabiliserende
wapens. Het wapen heeft niet meer
overlevingskansen dan de huidige 'Mi-
nuteman' (de voornaamste van de te
land opgestelde intercontinentale ra
ketten)".
„De Europese wapens zijn meer poli
tiek dan militair; een politiek ant
woord, op wat destijds werd gezien als
een politiek probleem, militair zijn die
raketten niet eens belangrijk. Het gaat
om nóg 572 kernkoppen, die doelen
kunnen treffen waartegen wij al zo'n ne
genduizend strategische kernkoppen
kunnen afschieten. Dus, de theorie dat
die Europese wapens de afschrikking
vergroten berust op een hoogst beden
kelijke redenering dat de Russen zou
den aannemen, dat wij eerder een van
Europese grond gelanceerde kruisraket
of Pershing 2 zouden afvuren om Sow
jet-doelen te treffen, dan een wapen, dat
opgesteld staat in de Amerikaanse
vlakten of in een onderzeeër. Dit is een
hoogst aanvechtbare thesis, want zü
zouden tevens weten dat deze wapens
Amerikaanse wapens zijn en bij Ameri
kaanse beslissing gelanceerd. De ver
gelding zou zich denk ik tegen de VS
nchten in plaats van tegen Europa.
Doch als de Russen inderdaad hun ver
gelding op West-Europa richten, denk
ik dat de Europeanen de opstelling van
die wapens een heel slecht idee zouden
moeten vinden".
„De NAVO", zo redeneert men, „heeft
wapens nodig, die een antwoord zijn
op de Russische SS-20. Welnu, dit zijn
geen NAVO-wapens. Zij staan niet on
der NAVO-beheer, zij zijn onder uit
sluitende controle van de VS. Het hele
idee, dat dit een antwoord is op de SS-
20 houdt voor mij geen steek".
overschatten
De nieuwe Russische leiders proberen
kennelijk openingen te maken voor on
derhandelingen. Bestaat het gevaar
dat deze Amerikaanse regenng dit be
schouwt als een nieuw 'knipperen met
de ogen' van Russische kant. zoals des
tijds toen Chroesjtsjov de schepen on
derweg naar Cuba terugriep? Kan deze
regering de sterkte van haar kaarten
overschatten, door niet te voorko
men, dat deze openingen zich weer slui
ten?
Warnke. „Ja. dat denk ik ook. Ik denk
dat de huidige regering van de Verenig
de Staten zeer terughoudend staat te
genover het maken van afspraken met
de Russen en dat zij het gevoel koestert,
dat als wij maar stug blijven volhouden,
er zonder onderhandelingen concessies
zullen komen. Ik geloof niet dat dit
klopt Iedereen, die wel eens met de
Sowjet-leiders zaken heeft gedaan,
weet hoe zij alles zullen doen om met
het Westen gelijke tred te .ïouden. Zij
voelen zich uitgedaagd, bedreigd, le
vend in een onvriendelijke wereld".
,f>e gedachte, dat wij de Russen op de
een of andere manier zoveel angst kun
nen aanjagen, dat zij toegeven, of onze
superieure economische macht kunnen
gebruiken om hen te laten doen wat. wij
willen, berust op een misleide en geheel
ongefundeerde venoachting".- Waar
om blijkt dit dan niet meer uit de bena
dering van de regering-Reagan
Warnke „O. ten dele omdat zij heel
slecht onderlegd is op het gebied van de
wereldpolitiek President Reagan is ze
ker geen expert op het terrein van bui
tenlands beleid, hij heeft een adviseur
voor nationale veiligheid, die wat ach
tergrond te dien aanzien niet veel mee
brengt; zij hebben zich voorheen uit
sluitend met binnenlandse zaken be
moeid En tot op zekere hoogte vind je
bij Califorruers niet dezelfde gevoelig
heid voor de Europese situatie als bij
mensen van de Oostkust. Het is geen
bijzonder indrukwekkende regering als
het aankomt op enige deskundigheid in
buitenlandse zaken"
isolationisme
- Niettemin krijgt die regering dan toch
nog vrij veel steun voor zijn standpun
ten.
Warnke: „Er is altijd een sterke nei
ging tot isolationisme geweest in de
VS..."
- En die wordt nog versterkt...
Warnke: „En zij versterken die-je kunt
het waarnemen in het feit dat sommige
grote voorstanders van de opstelling
van kruisraketten en Pershing-2's in
Europa, tevens bereid zijn de NAVO-
bondgenoten te bedreigen met terug
trekking van Amerikaanse troepen, als
zij niet met de opstelling van de wapens
akkoord gaan".
- In Geneve zijn onderhandelingen met
de Sowjet-Unie gaande, over tu ee soor
ten kernwapens, die op een zeker mo
ment moeten samenvloeien Onderhan
delaar Edward Rowny heeft zondag op
nieuw gezegd dat in 1983 een goede
kans bestaat op succes btj de gesprek
ken over strategische wapens. Kan dat
zonder gelijktijdige overeenstemming
wat de 'Europese' wapens aangaat?
Warnke:,Nee, dat kan niet. Er zouden
nooit twee separate onderhandelingen
hebben moeten zijn. Het gaat maar om
één probleem. Als wij in juni 1978 in
staat waren geweest om volgens de
verwachting door te gaan met SALT 3,
dan hadden we met de SS-20 te maken
gekregen, toen die nog in een zeer
vroeg stadium van opstelling verkeer
de".
„Hoe kunnen we nu nog genoeg kracht
bij zetten aan de onderhandelingen
over wapens voor de middenafstand als
Medewerkers van een militaire fabriek
in Wilmington in de Amerikaanse staat
Massachusetts plaatsen modellen van
kernkoppen in de neus van een inter
continentale MX-raket.
De Amerikaanse regering heeft plan
nen om een groot aantal van deze ra
ketten geconcentreerd op te stellen in
bijzonder sterke silo's.
we naar dat feestje niks hebben mee te
brengen'5 Behalve de mogelijke opstel
ling van 572 raketten waarover al be
langrijke politieke tegenstellingen zijn
gerezen. Wij benadelen onze eigen on
derhandelingspositie".
nul-optie
- In Geneve zou volgens het Witte Huis
onderhandelaar Nitze zijn mandaat
hebben overschreden, door de moge
lijkheden van de Russische proefbal
lonnetjes te onderzoeken
Warnke Dat was een belachelijke
reactie van het Witte Huis. Als ze willen
henk kolb