SCHOPPEN contra KERNKOPPEN paul wamke: raketten krijgen meer aandacht dan overleg PZC/zaterdagkrant 17 0 ZATERDAG 8 JANUARI 1983 dat hij alleen maar aan tafel gaat zitten om te roepen 'Nul-optie, nul-optie', drie keer per week, dan kunnen ze net zo goed een grammofoonplaat sturen". - Als de regering geen toenadering toont, wil dit dan niet zeggen dat zij he lemaal geen overeenkomst nastreeft? Wamke: „Dat is juist". - Toch bereidt het State Department nu een compromis voor? Wamke: „Ik ben er tamelijk zeker van dat binnen de regenng steun bestaat voor het een of andere compromis. En vooral bij het State Department, waar men zich realiseert dat het zeer dwaas zou zijn de NAVO te verdelen over een onnodig twistpunt" - Is zo'n compromis al niet veel meer dan werd verwacht toen deze mensen voor de onderhandeling en werden aan gewezen? En waarom lijken de VS nu wél bereid hun standpunt te verzach ten? realisten Wamke: „Om te beginnen omdat het een groter begrip toont voor de reali teit dan het sterk ideologische, starre standpunt van mensen als president Reagan, veiligheidsadviseur Clark, minister Weinberger, onderminister van defensie Perle, de burgerfunctio narissen in het kantoor van de minis ter van defensie. De ideologen zeggen eerst 'nee' en dan komen de realisten. En die zijn er in deze regering. Minister van buitenlandse zaken Shultz bij voorbeeld, onderministers Eaglebur- ger en Burt. Het zijn mensen met wie ik dikwijls vam mening verschil, maar ik beschouw hen in elk geval niet als van lotje getikt". „Ik veronderstel dat president Reagan en sommige van zijn collega's dachten aan de macht te zijn gekomen met een mandaat om de wapenbeheersing ver der te vergeten en aan een massale mili taire opbouw te beginnen. Dat was hun mandaat helemaal niet. Volgens mij werd Reagan gekozen ondanks zijn oor logszuchtige uitspraken. Maar dat heeft hij zich niet gerealiseerd". - Kan men deze mensen dan wel de zorg voor de nationale veiligheid, voor de wereldvrede toevertrouwen Wamke: „Ik geloof niet dat ze daarmee belast zullen blijven en je moet tevens vaststellen dat ze tot nu toe niets onher roepelijks fout hebben gedaan. Ik zie met dat onder deze regenng grote voor uitgang wordt gemaakt, maar ik denk niet dat de wereld behoeft te vrezen voor het scheppen van een ramp". - Denkt u dat de Sowjet-Unie, die niet eens in staat is zijn oogsten van de ak kers te halen, bij machte moet worden geacht zijn bevolking tijdig in veilig heid te brengen? bescherming Wamke: „Degenen die daarover heb ben nagedacht weten dat geen bescher ming van de bevolking mogelijk is, on geacht de vraag hoe ver de samenleving zich heeft ontwikkeld. Wij hebben een betere kans onze steden te evacueren, vanwege de wegen die we hebben en het grotere aantal auto's. We hebben plaat sen waar we naar toe kunnen. Maar waar moet je heen als je Leningrad, of Moskou of Minsk wil ontruimen? Zodra je vijf kilometer buiten de stad bent sta je op een karrepad. Moetje de mensen dan een schep geven en zeggen 'Graaf maar een gat?'. Het hele idee van be scherming tegen een massale aanval is belachelijk. Hoe meer zij spreken over bescherming van de bevolking, des te meer zullen de mensen denken 'Die lie den zijn gek geworden'. Dat is een van de dingen geweest waaruit de beweging voor de bevriezing van de kemwape- narsenalen is voortgekomen". Wat heen en weer pratend over de kan sen op oorlog, laat Wamke los. „De vita le belangen van Oost en West zijn niet per definitie onverenigbaar. Coëxisten tie is een zeer aanvaardbare status voor beide kanten. Het probleem is dat we elkaar niet vertrouwen. Het risico schuilt in het overwegen van de vraag of de ene partij er misschien op uit is de andere in te pakken. Dan kan er uit pa niek. uit wanhoop, een oorlog ont staan" paniek - De 'Europese kernwapens' kunnen dus in de Sawjet-Unie de mogelijke pa niek alleen maar vergroten? Paul Wamke: Ex-SALT-onderhande laar formuleert een alternatief. Wamke: „Dat is wat mij dwars zit. Met de SS-20's, de kruisraketten en de Pers- hing-2's hebben beide kanten meer grond voor argwaan. Die raketten kun nen hun doelen in vijf, zes, zeven minu ten bereiken. Daarom is het voor mij een tragedie dat wij niet in staat zijn geweest juist die ontwikkeling in de we dijver op het gebied van de kernbewa pening te vermijden. Wij moeten in dit stadium een manier vinden om het te rug te draaien. - Wat stellen die onderhandelingen voor als de Britten en Fransen, met ei gen kernwapens er niet aan deelne men? Wamke: „Ze behoeven niet deel te ne men als wij maar beseffen dat de Rus sen het bestaan van de Britse en Franse strijdkrachten niet zullen negeren. Die nul-optie is een aardig opzetje om mee te beginnen, maar geen aanvaardbare oplossing en heeft nooit kans gemaakt dat wél te worden". - Kan Reagan zijn standpunt wijzigen? Warnke:Jk ben er niet zeker van dat in de komende paar jaar iets zeer pro- dnktiefs zal gebeuren omdat er zulke sterke tegenstanders zijn van wapen beheersing én redelijke betrekkingen met de Sowjet-Unie. Maar ik denk wel dat groeiend verzet in het Congres te gen bepaalde delen van zijn beleid en toenemende belangstelling en kennis van bet Amerikaanse volk zullen voor komen dat er iets ergs geschiedt". - Indien de VS het nemen van een aan loop naar overeenstemming te lang uit stellen. kan dit voor vele landen in Eu ropa grote politieke problemen mee brengen. Die zouden diepe bressen kun nen slaan en de NAVO meer kunnen schaden, dan het afzien van de nieuwe kernwapens. europees besluit Wamke: „Dat maakt voor mij deze pro blemen juist zo waanzinnig. Het idee van deze wapens uit de grijze zone, die voor de middenafstand, is van oor sprong Europees. Mij dunkt, dat wij nu dan ook de Europeanen maar zelf moe ten laten besluiten of zij die wapens nog willen, zonder hen onder druk te zetten. What the hqll heeft het voor zin om de mogelijkheid op te geven dat de drei ging voor West-Europa wordt vermin derd? Is West-Europa beter af met 600 kernkoppen minder op zich gericht, dan met 572 meer wapens gericht op de Sowjet-Unie en géén verminderde drei ging? Er is maar één manier om die drei ging te beperken. Die eist dat de Sow jet-Unie iets onderneemt. Eenzijdig kunnen wij niets doen. Het moet bij overeenkomst. Dus als je blijft zeggen 'Nee, dat is niet genoeg, we willen datje ook die resterende 480 kernkoppen nog wegdoet', dan zeggen zij 'Nee'. En dan zetten wij die 572 wapens neer en gaan zij verder met him SS-20's. Dat is zin loos". - Kunnen die wapens gegeven alle poli tieke complicaties nog wel in Europa worden geplaatst? Wamke- „Het kan alléén wanneer wij kunnen aantonen dat de Sowjets een overeenkomst in de weg staan. Zo lang het twijfelachtig is, wie de vooruitgang tegenhoudt, is het denkelijk politiek niet haalbaar. En dan is de situatie nog veel erger geworden, want dan hebben we de Russen een veto gegeven, we heb- jben ons van de bondgenoten ver- Ivreemd en de Sowjet-Unie de grootste politieke zegepraal geschonken sedert de Tweede Wereldoorlog". En dan zegt Wamke, wat bitter: „Het probleem is dat de regering méér be langstelling heeft voor de Pershings, voor de kruisraketten en voor de MX, dan voor een wapenovereenkomst, die zou meebrengen, dat die moeten wor den opgegeven. Ik denk dat zij zich ver gissen... dat zij hun prioriteiten niet goed op een rij hebben staan". ryaul Wamke stond, ten tijde van president Carter, aan het l hoofd van het Amerikaanse Bureau voor Wapenbeheersing en Ontwapening en leidde de onderhandelingen over het zoge naamde SALT Il-akkoord met de Sowjet-Unie. Dat ontwerpver drag is nooit in de Amerikaanse Senaat bekrachtigd, vanwege de Russische inval in Afghanistan maar vooral omdat weer stand groeide in de Verenigde Staten, mede aangeblazen door Eugene V. Rostow. nu opvolger van Wamke onder president Reagan en Paul Nitze, onderhandelaar te Genève over de moge lijkheden om Europa alle kernwapens voor de middellange af stand te besparen De jurist Wamke is evenzeer een vertegenwoordiger van de At lantisch denkende, gevestigde politieke machten op het gebied van Amerikaans buitenlands beleid, als bijvoorbeeld zijn voor malige minister van buitenlandse zaken Cyrus Vance. Een De mocraat, gestaald inpolitieke campagnes van presidentskandi daten. voorzitter onder meer van de 'Commissie voor de Natio nale Veiligheid', die zoals vele andere privé-groeperingen. alter natieven formuleert voor Reagans regeringsbeleid Een van de belangrijke wachtenden bij de draaideur van de Amerikaanse politiek. Op 14 januari komt Wamke naar Den Haag om tijdens een hoorzitting van de Tweede Kamer, zijn visie op het kernwapen- beleid van de VS en de NA VO te geven De Nederlandse volksver tegenwoordiging wacht een ontmoeting met een Amerikaan, die bijtijden brute vaststellingen in dwingende teksten verpakt. In een exclusief gesprek met onze correspondent in Washington, Henk Kolb, komt hij tot onder meer deze conclusies: - de Europese NAVO-landen zouden, zonder door de VS onder druk te worden gezet.zelf moeten beslissen of zij de nieuwe kruis raketten en Pershings wel willen hebben op hun grondgebied; - deze kernwapens voor de middenafstand zijn géén NAVO- wapens maar Amerikaanse wapens; - de huidige Amerikaanse regering heeft méér belangstelling voor de MX-raket. de kruisraketten en de Pershings. dan voor een wapenovereenkomst met de Sowjet-Unie, die zou meebren gen dat die wapens worden opgegeven. Graaf een gat, leg er een paar deuren over en gooi er dan een meter aarde op... die aarde doet het hem... als er genoeg I schoppen zijn voor iedereen, zullen ze er allemaal doorheen ko- y men". Aldus T. K. Jones, plaatsvervangend onderminister van 'l, Defensie voor Strategische en Middenafstandskernwapens over i maatregelen die voor de burgerbevolking een kernoorlog over- i leefbaar zouden moeten maken. De veronderstelling dat niet alleen het grootste deel van de bevolking, maar ook de belang- i rijkste industrieën uit een dergelijke krachtmeting nog geschikt 1 tot voortbestaan te voorschijn zouden komen, ligt aan de wortel van de gedachten over een nucleaire strijd van langere duur, die i gewonnen moet kunnen worden. De Amerikanen, die president Reagan in zijn regeringsapparaat heeft gehaald, zeggen dat de I Rassen zo redeneren en zij hebben daaruit de conclusie getrok ken, dat het maar beter is dan ook zelf daarop voorbereid te zijn. De schrille tonen, die uit het Pentagon opklinken en bij tijden ook nog wel eens ontsnappen aan de muren van het Wit te Huis, worden georkestreerd door he ren uit de 'Commissie voor het Heden daags Gevaar" (anno 1976 opgericht door Paul Nitze) - in hogere en opperste sferen te vinden in Reagans' apparaat voor beleidsvorming. „Zij zijn", schrijft Robert Scheer van de Los Angeles Ti mes in zijn boek 'Met genoeg schoppen: Reagan, Bush en kernoorlog', „geobse deerd door een strategie van confronta tie, die erop is gericht de Sowjets te dwingen hun imperium in te krimpen en hun samenleving fundamenteel te veranderen". venster In zijn, niet zonder oog voor enig pom peus detail samengestelde, juristen burcht zit Paul Wamke, voormalig SALT-onderhandelaar voor president Carter en thans firmant van het kan toor 'Clifford en Wamke' welgemutst achter een enorme stapel, netjes ge rangschikte dagbladen. Hij mist de krant kennelijk geen dag. Zowel in de ontvangstruimte als voor alle vensters op één na, in zijn kantoor, zijn de jaloe zieën omlaag, hoewel het een stralende dag is. Over het 'venster van kwets baarheid' beginnen dan maar, waar over Reagan het altijd heeften waarvan niemand zeker weet of het bestaat. Wamke: „Over dat 'venster van kwets baarheid' wordt nu al een aantal jaren gesproken. En het weerspiegelt het feit dat welk vast doel dan ook, op den duur in theorie kwetsbaar wordt vanwege de toenemende nauwkeurigheid der kern wapens aan beide kanten. Wij hebben afwisseling gebracht in onze voor ver gelding bestemde nucleaire wapens, zo dat nu meer dan vijftig procent van on ze kernmacht is opgesteld in onder zeeërs. Dit elimineert enig venster van kwetsbaarheid, want zelfs al zou de Sowjet-Unie er enigszins op kunnen re kenen het grootste aantal van onze ra ketten te land te vernietigen, dan zou den zij nóg staan tegenover meer dan twee-derde van ons totale aantal ver geldingswapens. En dit maakt zo'n aan val voor iedereen tot een krankzinnig besluit" Anno 1981 had Reagan het over de 'pe riode van twijfel aan zichzelf die Ame rika inmiddels achter de rug heet te hebben. Heeft hij die twijfel niet vooral zelf uitgevonden als werktuig om de be wapening op gang te brengen. Moet de herbewapening zo ver gaan als nu het geval is. En: in hoeverre zijn die 'Euro pese kernwapens' werkelijk nodig? vergelding Wamke: „Laat ik allereerst zeggen, dat ik er absoluut van overtuigd ben, dat we in strategisch opzicht een gewaar borgde vergeldingsmacht hebben. Wij maken die nog betrouwbaarder met enkele wapensystemen, die ik goed vind: de kruisraketten aan boord van strategische bommenwerpers bijvoor beeld. Die verzekeren het vermogen van die poot van de afschrikkingswa pens om Sowjet-doelen te bereiken. Die kruisraketten in de lucht voldoen bovendien aan de criteria voor een sta biliserend wapensysteem: ze hebben een grote overlevingskans en vormen Reen ingrediënt voor een verrassings aanval". Jk ben het ook eens met de Trident 1-raket voor de onderzeeërs, want die heeft een bereik van 4000 zeemijlen, te genover de 2000 van de Poseidon" (De iveel nauwkeuriger Trident 2 zou wél voor een 'eerste aanval' bruikbaar zijn). „Maar ik denk niet dat de MX een nood zakelijk onderdeel is (van de kern macht) en niet voldoet aan de criteria die ik aanduidde voor stabiliserende wapens. Het wapen heeft niet meer overlevingskansen dan de huidige 'Mi- nuteman' (de voornaamste van de te land opgestelde intercontinentale ra ketten)". „De Europese wapens zijn meer poli tiek dan militair; een politiek ant woord, op wat destijds werd gezien als een politiek probleem, militair zijn die raketten niet eens belangrijk. Het gaat om nóg 572 kernkoppen, die doelen kunnen treffen waartegen wij al zo'n ne genduizend strategische kernkoppen kunnen afschieten. Dus, de theorie dat die Europese wapens de afschrikking vergroten berust op een hoogst beden kelijke redenering dat de Russen zou den aannemen, dat wij eerder een van Europese grond gelanceerde kruisraket of Pershing 2 zouden afvuren om Sow jet-doelen te treffen, dan een wapen, dat opgesteld staat in de Amerikaanse vlakten of in een onderzeeër. Dit is een hoogst aanvechtbare thesis, want zü zouden tevens weten dat deze wapens Amerikaanse wapens zijn en bij Ameri kaanse beslissing gelanceerd. De ver gelding zou zich denk ik tegen de VS nchten in plaats van tegen Europa. Doch als de Russen inderdaad hun ver gelding op West-Europa richten, denk ik dat de Europeanen de opstelling van die wapens een heel slecht idee zouden moeten vinden". „De NAVO", zo redeneert men, „heeft wapens nodig, die een antwoord zijn op de Russische SS-20. Welnu, dit zijn geen NAVO-wapens. Zij staan niet on der NAVO-beheer, zij zijn onder uit sluitende controle van de VS. Het hele idee, dat dit een antwoord is op de SS- 20 houdt voor mij geen steek". overschatten De nieuwe Russische leiders proberen kennelijk openingen te maken voor on derhandelingen. Bestaat het gevaar dat deze Amerikaanse regenng dit be schouwt als een nieuw 'knipperen met de ogen' van Russische kant. zoals des tijds toen Chroesjtsjov de schepen on derweg naar Cuba terugriep? Kan deze regering de sterkte van haar kaarten overschatten, door niet te voorko men, dat deze openingen zich weer slui ten? Warnke. „Ja. dat denk ik ook. Ik denk dat de huidige regering van de Verenig de Staten zeer terughoudend staat te genover het maken van afspraken met de Russen en dat zij het gevoel koestert, dat als wij maar stug blijven volhouden, er zonder onderhandelingen concessies zullen komen. Ik geloof niet dat dit klopt Iedereen, die wel eens met de Sowjet-leiders zaken heeft gedaan, weet hoe zij alles zullen doen om met het Westen gelijke tred te .ïouden. Zij voelen zich uitgedaagd, bedreigd, le vend in een onvriendelijke wereld". ,f>e gedachte, dat wij de Russen op de een of andere manier zoveel angst kun nen aanjagen, dat zij toegeven, of onze superieure economische macht kunnen gebruiken om hen te laten doen wat. wij willen, berust op een misleide en geheel ongefundeerde venoachting".- Waar om blijkt dit dan niet meer uit de bena dering van de regering-Reagan Warnke „O. ten dele omdat zij heel slecht onderlegd is op het gebied van de wereldpolitiek President Reagan is ze ker geen expert op het terrein van bui tenlands beleid, hij heeft een adviseur voor nationale veiligheid, die wat ach tergrond te dien aanzien niet veel mee brengt; zij hebben zich voorheen uit sluitend met binnenlandse zaken be moeid En tot op zekere hoogte vind je bij Califorruers niet dezelfde gevoelig heid voor de Europese situatie als bij mensen van de Oostkust. Het is geen bijzonder indrukwekkende regering als het aankomt op enige deskundigheid in buitenlandse zaken" isolationisme - Niettemin krijgt die regering dan toch nog vrij veel steun voor zijn standpun ten. Warnke: „Er is altijd een sterke nei ging tot isolationisme geweest in de VS..." - En die wordt nog versterkt... Warnke: „En zij versterken die-je kunt het waarnemen in het feit dat sommige grote voorstanders van de opstelling van kruisraketten en Pershing-2's in Europa, tevens bereid zijn de NAVO- bondgenoten te bedreigen met terug trekking van Amerikaanse troepen, als zij niet met de opstelling van de wapens akkoord gaan". - In Geneve zijn onderhandelingen met de Sowjet-Unie gaande, over tu ee soor ten kernwapens, die op een zeker mo ment moeten samenvloeien Onderhan delaar Edward Rowny heeft zondag op nieuw gezegd dat in 1983 een goede kans bestaat op succes btj de gesprek ken over strategische wapens. Kan dat zonder gelijktijdige overeenstemming wat de 'Europese' wapens aangaat? Warnke:,Nee, dat kan niet. Er zouden nooit twee separate onderhandelingen hebben moeten zijn. Het gaat maar om één probleem. Als wij in juni 1978 in staat waren geweest om volgens de verwachting door te gaan met SALT 3, dan hadden we met de SS-20 te maken gekregen, toen die nog in een zeer vroeg stadium van opstelling verkeer de". „Hoe kunnen we nu nog genoeg kracht bij zetten aan de onderhandelingen over wapens voor de middenafstand als Medewerkers van een militaire fabriek in Wilmington in de Amerikaanse staat Massachusetts plaatsen modellen van kernkoppen in de neus van een inter continentale MX-raket. De Amerikaanse regering heeft plan nen om een groot aantal van deze ra ketten geconcentreerd op te stellen in bijzonder sterke silo's. we naar dat feestje niks hebben mee te brengen'5 Behalve de mogelijke opstel ling van 572 raketten waarover al be langrijke politieke tegenstellingen zijn gerezen. Wij benadelen onze eigen on derhandelingspositie". nul-optie - In Geneve zou volgens het Witte Huis onderhandelaar Nitze zijn mandaat hebben overschreden, door de moge lijkheden van de Russische proefbal lonnetjes te onderzoeken Warnke Dat was een belachelijke reactie van het Witte Huis. Als ze willen henk kolb

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 17