SHOW
konijntjes
het is niet al goud dat er blinkt
hans van
willigenburg
op de
hollywood-toer
HET EERSTE DIER IN
DE BIO-INDUSTRIE
PZC/
dierelantijnen
NIEUW MA TERIAAL
IN TANDHEELKUN
WOENSDAG 5 JANUARI 1983
varia
17
(Door Jacques d'Anconai
Vraag een presentator naar zijn sterke punt. Hans van Willigenburg antwoordt dan: „Improvi
seren. Niet uit het veld geslagen raken door dingen die mis gaan of niet beantwoorden aan je
verwachtingspatroon. En daarbij: ik praat makkelijk. Het lukt me ook om mensen op hun gemak
te stellen die het praten niet gewend zijn".
Het lijkt alsof hij moeiteloos zijn vlotte
babbel opzet, als hij op tv verschijnt of
radio doet. Dat relativeert hij: „Ik be
reid me zo goed mogelijk voor. al lijkt
dat misschien niet zo Ik vind het af
schuwelijk om een programma te ma
ken voor - laten we zeggen - de vrien
den in het café. een select publiekje. Die
mensen vinden het gauw oppervlakkig
watje doet, maar je moet plaats nemen
op de stoel van de kijker, die niets van
het onderwerp af weet. Het principe is
datje het voor THUIS maakt, heel alge
meen. Dat is iets totaal anders dan een
gericht programma voor een geinteres-
seerd publiek. Een discussieprogram
ma vraagt een andere instelling"
Enkele grepen uit het handboek van
een vakman, die „ik schat zo in 1968" in
het radiowerk rolde. Hans van Willigen
burg werkte in de platenindustrie, ge
noot een opleiding die alles met textiel
had te maken en pakte iedere bijbaan
die met wat voor werk dan ook viel te
combineren Hij kreeg verschrikkelijk
snel een eigen radioprogramma. 'In
antwoord op uw schrijven' was waan
zinnig populair Daarna kwam 'Van
twaalf tot twee'
Aan tv dacht hij nog niet, in de veron
derstelling dat zijn kop daarvoor niet
deugde. Een screentest bracht hem als
beste naar voren. Zo werd Van Willi
genburg het 'gezicht' van de KRO,
maar hij is er nog steeds niet in vaste
dienst. Werkt free lance en merkt dat
'ze op gezette tijden blijven aandrin
gen'. Waarmee hij wil zeggen, dat hij
programma's wil doen die hij am
bieert, items die iets te zeggen hebben.
Vandaar 'Rondje Theater', vier jaar
achtereen en dat is lang voor Neder
land. Vandaar ook dat hij zich niet zo
happy voelt bij 'De KRO komt langs
in...', een met weinig durf gemaakt
amusementsprogramma dat aan kij
kers noch vervaardigers hoge eisen
stelt.
Kritisch inzicht ligt in het verlengde
van zelfkritiek Hans van Willigenburg:
„Wat op een ander op tv overkomt als
warmte, vervult mij soms met de ge
dachte: hoe kunnen mensen me aardig
vinden Het kan me mateloos irriteren.
Mijn houding is soms met los genoeg: in
de eerste jaren praatte ik te snel en wil
de ik te vlot reageren Pauze nemen
hoort bij je techniek, maar je leert.
Overdreven ijdel ben ik niet. Het kan
me niet schelen hoe ik er uit zie. Ik moet
iets dragen waarin ik me prettig voel
Als ik moe ben, zie ik er direct uit als een
lijk. Ik probeer niet het soort uiterlijk
mee te brengen dat je bij de kapper of
via de make up haalt. Het zit hem meer
in 't je uitgerust voelen..."
toneel op
Radio, televisie, presentaties alom in
den lande. En dan opeens het toneel op,
als wezenlijk onderdeel van een thea-
terproduktie. Het vorig seizoen zat
Hans van Willigenburg in 'Follies on
Broadway', een in ons land door produ
cent Wim Zomer geïmporteerde Ame
rikaanse produktie van songs uit musi
cals. En de kritieken waren prima. Hij
was presentator, maar ging onuitwis
baar deel uitmaken van de show. Niet
alleen door de manier waarop hij de
nummers aan elkaar praatte, maar
vooral door de kwaliteit van zijn infor
matie, de wijze waarop hij ongemerkt
de gehele geschiedenis van de musical
opdiepte en toelichtte.
Met die Amerikanen klikte het. En er
komt een nieuwe produktie naar ons
land, nu met muzikale fragmenten uit
films, onder de titel 'Hollywood Follies'.
En Hans van Willigenburg (net 40) is er
weer bij. oefent zelfs op tap-dance. Maar
het belangrijkste blijven zijn teksten,
geheel volgens
eigen ideeën, overigens wel in overleg
met de regisseur. De 'Follies on Broad
way' waren een doorslaand succes in
ons land met een programma van zes
dagen per week. Dezelfde toekomst lij
ken de 'Hollywood Follies' tegemoet te
gaan. De schouwburgen zijn er als
vliegen op de stroop op afgevlogen en
de toernee is volgeboekt met 68 voor
stellingen.
Hans van Willigenburg in een rolletje
als James Bond... Wim Zomer ziet dat
wel zitten. Hij meldt, dat de show all
rounder wordt dan de Broadway-se-
lectie van het afgelopen seizoen. Jonge,
goede mensen zijn op audities in de
Verenigde Staten geseleeteerd en er
zijn enkele bij die in grote musical
shows hebben gestaan. „Geen sterren,
maar wel klasse. De muzikale hoogte
punten uit de films hoor je terug, in
showvorm verwerkt".
„We volgen de historische lijn vanaf de
jaren dertig, via de Rock 'n Roll uit de
jaren '50 tot de films van vandaag.
Smaakvol in de kostumering, met een
finale vol glitter en pluimen, een Neder
lands decorontwerp en een orkest van
acht man. De groep bestaat uit tien
mensen plus Hans, met achter dat alles
vijf man voor de techniek", aldus Zo
mer
En dus geen tweederangs rolbezetting
voor de Europese oversteek? Wim Zo
mer: „Geen sprake van. We krijgen uit
Amerika de originele groep hier naar
toeIntussen wordt voor de voorstelling
in de Verenigde Staten de show inge
speeld door een nieuwe ploeg mensen.
Hier spelen we elfeneenhalve week, tus
sen 8 januari en 30 maart, met een af-
scheidsshow in Duitsland"
lijk met in myn hoofd opgekomen
zoiets te gaan doen. Mijn belangstelling
voor de musical en de film maakt het
extra leuk. Je moet nooit te beroerd zijn
er hard voor te werken. Zélf meedoen,
nooit iets op je af laten komen, open
staan.. Ik heb altijd mijn eigen teksten
geschreven. Dit programma illustreert
mijn binding, het is iets anders dan het
zeggen van een dom tekstje. Daaruit
vloeit het principe voort van mijn im
provisatie: als er iets bijzonders ge
beurt. heb je het zelf in de hand"
Hans van Willigenburg werpt het com
petitie-element. bijvoorbeeld met ene
Willem Ruis. ver van zich af. „Ik vind
het niet kwalijk wat hij doet, maar het is
niet altijd even flatteus Ik ben niet zo
uiterlijk gericht, al is het een voordeel
om het te hebben, als het er op aan
komt. Maar dan moet het er wel eerst op
aan komen.
geen grollen
aanbiedingen
Hans van Willigenburg heeft zich met
ernst en toewijding op de taplessen ge
stort bij Phyllis Muriloff (voor ken
ners: Phyllis Lane uit de shows van
Toon Hermans, ijzeren jaren terug).
Voor hem is het een mogelijk aansluit-
punt naar „iets anders wat zich mis
schien later voor zal doen. De aanbie
dingen zijn er, maar ik weet niet of het
de goede zijn. Dat gedrevene heb ik
niet zo erg, maar ik probeer wel de rei
kwijdte uit te zoeken van wat ik in dit
vak zou kunnen".
„Als de aanbieding voor de Broadway
Follies' en de 'Hollywood Follies' niet
gekomen zou zijn. was het waarschijn-
Modeshows, evenementen, grote ka
derbijeenkomsten. Dit Is Uw Leven
shows. Ze behoren bij het scala aan
Van Willigenburg-activiteiten. „Maar
er zijn veel dingen die ik niet doe: ik
knip geen linten door, verschijn niet
op braderieën. Dan moet je iemand ne
men met een grap en een grol. Mij dus
niet. Je moet je zeker voelen binnen
datgene wat je doet. Als je zegt dat ik
spits, snel reageer, wil ik dat geen gees
tigheid noemen. Het zit tegen het hele
scherpe aan, verbaal, al geloof ik niet
dat ik in aanleg vals ben".
Zijn feeling voor talen is Hans van Willi
genburg altijd zeer van pas gekomen.
Uitgesproken hobby's heeft hij niet. Hij
leest heel veel en graag, ziet veel toneel,
musicals en film Noemt op Broadway
de musical '42.nd Street' het summum
wat hem kan overkomen. Hy valt voor
de perfectie, de mythe. Beredeneert het
anders dan zijn interviewer, die in die
zelfde musicalshow de geringe diep
gang vrij recent nogal als hinderlijk er-
vaarde.
„Met rillingen en kippevel denk ik te
rug aan het eerste concert dat ik van
Frank Sinatra bijwoonde. Hij maakte
die enorme faam zo waar, dat ik er geen
tweede keer meer naar toe hoef. Zo
goed kan het nooit meer zijn", bedenkt
Hans van Willigenburg aan de voor
avond van de 'Hollywood Follies'. Op
en top Amerikaans, jawel. Helemaal in
zijn straatje.
De meest algemene omschrijving van het begrip bio-
industrie is die wijze van intensieve veehouderij,
waarbij zoveel mogelijk dieren op een zo klein mogelijk
oppervlak, met zo weinig mogelijk arbeid en kosten zo
snel mogelijk worden gereed gemaakt voor hun be
stemming. Die bestond aanvankelijk uit het produce
ren van vlees. Later is er de productie van eieren, melk
en zelfs huiden aan toegevoegd. De huidige kennis van
de genetica is er bovendien oorzaak van. dat er rassen
gekweekt worden, die tot steeds grotere productie in
staat zijn.
Het konijn lijkt wel als voorbeeld te hebben gestaan voor
deze bio-industrie Het lijdt letterlijk onder alles, waar
over de actiegroepen zich druk makengebrek aan bewe
ging, vleesaanzettende voedering, een onaangepaste
prikkelloze omgeving, enz Maar nog nooit heb ik een
actiegroep horen klagen over het konijn Misschien
haalt een konijn daarom zo misprijzend zijn neus op. als
u hem in zijn nauwe hokje bekijkt
Een snij tandje meer of minder is voor de bioloog vol
doende om een dier in een andere orde te plaatsen Daar
door is het konijn geen knaagdier, maar behoort tot de
orde der Lagomorpha. iets dat het dier waarschijnlijk
zelf weinig zal interesseren.
huisdier
Het konijn is al heel lang huisdier. Zo zijn er. misschien
juist daardoor, vele rassen, die variëren van Vlaamse
reuzen van wel 9 kilo tot dwergrassen als de pooltjes,
die amper aan een kilo komen.
Maar groot of klein, verkeerd behandeld worden ze bijna
allemaal, vooral nu het konijn ook nog tot troeteldier is
verheven Een konijn heeft een paar bijzondere eigen
schappen Ondanks de vlijmscherpe tanden zal het dier
zelden bijten Wel kan het met de grote achterpoten, die
op een springer duiden, flinke tikken uitdelen.
Vreemd, voor ons althans, is het gedrag van het konijn
om zijn eigen ontlasting gedeeltelijk opnieuw te consu
meren. Men noemt dat coprophageren, hetgeen wil zeg
gen, dat de ontlasting van 's nachts, dat zijn kleinere en
zachtere keuteltjes dan de gewone, opnieuw wordt opge
geten. De eerlijkheid gebiedt mij te melden, dat een on
der mijn hoede verkerend konijn ook overdag met en
thousiasme zijn verse keuteltjes opat, maar misschien
wist dit uitgefokte troeteldier het verschil tussen dag en
nacht niet meer zo goed. Wij eenvoudige mensen mogen
dit verschijnsel misschien vreemd of minstens onsmake
lijk vinden, maar in de natuur heeft alles een functie. Het
konijn heeft dit als voedsel nodig, omdat hierdoor naast
vitamine B en K ook eiwitten worden opgenomen, die in
de darmen gevormd worden.
Nu het konijn ook als troeteldier wordt gehouden, zijn er
natuurlijk heldere huisvrouwen, die het dier niet de gele
genheid geven te coprophageren, waardoor er tekorten
ontstaan in de voeding met grotere kans op ziekte
water
Veel konijnen komen nog meer tekort en wel zoiets
eenvoudigs als doodgewoon water. Nog steeds zijn er
mensen, die durven beweren, dat een konijn geen be
hoefte heeft aan drinken.
Maar zelfs bij voldoende groenvoer moet een konijn al
tijd de beschikking hebben over vers water. De behoefte
een vocht van het dier is zelfS precies berekend te weten
100 ml water per dag per kilogram lichaamsgewicht
Mocht u dezelfde fout hebben gemaakt en uw konijn
geen water hebben gegeven, begin het dier dan heel lang
zaam te wennen aan wat meer vocht, anders komen er
onherroepelijk stofwisselingsstoornissen
Wat heel gemakkelijk werkt is zo n omgekeerd flesje met
een tuitje, dat u voor weinig geld in iedere dierenwinkel
kunt kopen U voorkomt dan dat het water vervuild
wordt, zoals in een stenen bak. Het konijn heeft, het truc
je met het omgekeerde flesje gewoonlijk al heel gauw
door
hooi
Naast drinken is natuurlijk het eten belangrijk. Het
ideale voer is het standaardvoer of pellets, maar daar
naast altijd hooi. Verder wat groenten, fruit, granen
en... knaaghout. Een eenvoudig menu. maar omdat een
konijn nu eenmaal een wat gevoelige spijsvertering
heeft, moet de groente altijd vers zijn en heeft het dier
soms last van gasvorming in de darm van koolsoorten,
sla en klaver. Ik heb mij laten vertellen, dat deze gas
vorming van koolsoorten overigens niet alleen bij ko
nijnen voorkomt.
Een konijn kan geen onderscheid maken tussen giftige
planten en niet-giftige Giftig zijn bijvoorbeeld rauwe
bonen, kiemende aardappelen, boterbloemen, speen
kruid, taxus, rododendrons en gouden regen. Ook mist
het konijn, eveneens als sommige mensen, gevoel voor
matigheid. U moet hem dus op rantsoen zetten. Zo 2 x
per dag 20 gram voedsel per kilogram lichaamsgewicht
is een goede maatstaf.
Vroeger werden konijnen aan de oren opgetild, wat voor
de dieren bijzonder pijnlijk blijkt te zijn Bovendien bre
ken de dieren in hun verzet dan nog dikwijls de rug.
Tegenwoordig weten wij beter. Als we een konijn willen
oppakken nemen we met één hand in het nekvel en on
dersteunen met de andere hand het achterlijf. Moet u
een konijn wat verder transporteren, dan zet u hem een
voudig op uw onderarm met zijn kop bij uw elleboog,
terwijl u met uw andere hand zorgt, dat hij niet kan
wegspringen. Denkt u er overigens altijd aan, dat een
konijn wil wegspringen, als zijn achterpoten geen grond
meer voelen.
Tenslotte: knuffel een huiskonijn niet overdadig en
zorg ook. dat de kinderen dat niet doen. Aaien? Oké,
maar dan daarna toch altijd eventjes bandjeswassen.
I. M. de Klerk
Door Aad van Luijk. landartsl
Wanneer een tand of kies zo
ver is aangetast dat er
geen houvast meer is voor een
gewone vulling, kan de tand
arts vaak nog redding brengen
door een kroon te plaatsen. Dat
is een kap die over de hele kies
of tand wordt geschoven. De
krachten die op zo'n kroon in
werken zijn zo groot, dat deze
van een sterk metaal moet
worden gemaakt. Meestal
wordt daarvoor goud gebruikt.
De laatste tijd raak echter het
gebruik van goedkopere meta
len in zwang. De vraag is of de
ze metalen wel even veilig
voor het lichaam zijn als goud.
Al vanaf ongeveer 4000 jaar voor Chris
tus wordt goud gebruikt voor het ver
vangen of beschermen van tanden en
kiezen In veel culturen is het bezit van
een gouden tand of kies zelfs een in
drukwekkend statussymbool In ons
land neemt de waardering voor goud in
de mond echter snel af Veel mensen
schamen zich er zelfs voor en laten het
goud dat in het zicht gaat komen be
dekken met een laagje porcelein om zo
een 'gouden glimlach te voorkomen
Nu bovendien de prys van goud enorm
is gestegen, vragen velen zich af of een
kroon niet even goed van een ander ma
teriaal kan worden gemaakt De
metaalindustrie zag hierin gouden ber
gen en heeft de afgelopen jaren meer
dan driehonderd metaalsamenstellm-
gen. legeringen, op de markt gebracht,
die voor 20 procent of meer uit onedele
metalen bestaan
De nieuwe legeringen worden aange
prezen als sterker dan porcelein. kunst
stof en goud en veel goedkoper dan
goud Uiterlijk zijn deze metalen nau-
welyks te onderscheiden van het kost
bare witgoud Ook worden ze wel ver
guld. waardoor ze sprekend op massief
goud lijken De keus voor deze goedko
pe metalen wordt daardoor wel erg aan
trekkelijk
goud
mond geen schadelijke invloed op het
lichaam Heel anders is het met onedele
metalen. Deze zijn vaak op een of ande
re manier schadelijk voor het menselijk
organisme
onedel
Uit medisch onderzoek is gebleken dat
onedele metalen giftig kunnen zijn
voor lichaamscellen. Soms ontstaat
daardoor een lichte reactie zoals huid:
uitslag. In enkele gevallen kunnen be
paalde metalen na vele jaren zelfs kan
ker veroorzaken.
De nieuw ontwikkelde legeringen be
vatten vaak veel onedele metalen zoals
chroom, nikkel en cobalt Hoewel deze
ren echter dat het in oplossing gaan van
die metaaldeeljes niet erg waarschijn
lijk is de nieuwe metaallegeringen heb
ben een enorme slijtvastheid. deze me
talen krijgen na verloop van tijd vanzelf
een beschermende oxydelaag. die ver
dere aantasting van het metaal verhin
dert. Dit moet echter nog worden be
vestigd door onderzoek
onderzoek
Van de vele nieuwe legeringen zijn er
slechts enkele in de praktijk bij proef
personen onderzocht en dat nog maar
gedurende een of twee jaar.
Het kan echter vele jaren duren voordat
blijkt welke invloeden een kroon van
Goud heeft altijd al een magisch effect
gehad op de mens. Technisch gezien is
het een metaal dat vrijwel niet wordt
aangetast door welke stoffen dan ook
Dit neutrale gedrag hebben ook plati
na. palladium en. in iets mindere mate.
zilver Men noemt ze daarom edele me
talen Dank zij deze eigenschappen
heeft toepassing van deze metalen in de
metalen de cellen in het lichaam kun
nen beschadigen, betekent dit niet on
middellijk daf een kroon die deze meta
len bevat tot reacties in het lichaam zal
leiden Pas wanneer in de mond metaal -
deeltjes in oplossing gaan. kunnen ze
doordringen in het hele lichaam en dan
afwijkingen veroorzaken
Technici uit de metaalindustrie bewe
een bepaald metaal op het lichaam
heeft In al die jaren is de proefpersoon
aan zoveel verschillende stoffen bloot
gesteld. dat het byna onmogelijk is om
aan te tonen dat een bepaalde afwijking
veroorzaakt is door een in de mond ge
plaatste kroon. Een wetenschappelijk
onderzoek naar de schadelijkheid van
een metalen kroon zal daarom moeten
worden uitgevoerd over veel proefper
sonen gedurende vele jaren
keuze
De prijs van een kroon wordt groten
deels bepaald door het arbeidsloon
van de tandarts, de assistente en het
tandtechnisch laboratorium. De mate
riaalkosten zijn slechts een klein deel
van de totale prijs. Daardoor is een
kroon van goud naar verhouding
slechts weinig duurder dan een kroon
van een goedkoop metaal. Als voor
beeld kan dienen de prijs van een ge
middelde kroon, uitgevoerd in wit
goud. met daaroverheen aan de buiten
zijde een laagje porcelein. Deze ligt. af
hankelijk van het gewicht en de prn-
duktiemethode. meestal tussen de
f700 en f900. Een zelfde kroon uitge
voerd in goedkoop metaal kost dan on
geveer honderd gulden minder.
Toch kan dit relatief geringe voordeel
voor sommigen veel betekenen, vooral
als er meer kronen moeten worden ge
maakt. Wel moet men zich ervan be
wust zijn dat aan een kroon van zo'n
legering een risico kleeft Soms kan dit
risico sterk verkleind worden door de
kroon geheel te bedekken met porce
lein. w aardoor geen 'bloot' metaal aan
wezig is. Meestal is dit niet mogelijk
vanwege allerlei technische problemen,
zoals slechtere pasvorm en kans op
breuk. Ook lijkt het veiliger een lege
ring te kiezen waarin zoveel mogelijk
edelmetaal is verwerkt Voor wie zich
met deze risico's niet wil inlaten, is de
veiligste weg voorlopig de duurste.