ED NIJPELS
geen tijd voor zenuwen
beslissing van mijn leven'
grootste
vandaag
5 JUNI 198J
naturalistisch
'De naturalistische roman
in Nederland' van Ton An-
beek. In de Letterkundige
Kroniek Ger Verrips' nieu
we boek 'Berlijns Blauw'.
Hans Warren op pagina 18.
gymnastiek
De lichamelijke conditie
van de gemiddelde Neder
lander is erbarmelijk. Oor
zaak van de algemene hou
terigheid is het feit, dat
maar weinig mensen van
jongs af aan tijd en ruimte
hebben gekregen zich regel
matig te bewegen. Margot
Klompmaker op pagina 19.
harmsen
Ton Harmsen, voorzitter
van Ajax, probeert van zijn
club een gezond bedrijf te
maken. Rob van den Dob
belsteen op pagina 21
salto
Twee maanden geleden
maakte de Goese turnster
een fatale salto: zij scheur
de haar kniebanden en mo
menteel is het onduidelijk of
ze ooit nog op het zelfde ni
veau zal kunnen turnen. Pe
ter Verhage op pagina 21.
persoonslijsten
Het verschijnsel persoons
lijsten, dat in tal van ge
meenten speelt bij de raads
verkiezingen. John Verhoe
ven en Hans Vonk op pagi
na 23.
Nederlands kon formuleren wat ik nu
bedoel.
Vanaf twaalf uur 's nachts bereidt de
NOS zichzelf een uitgebreid koud buf
fet, maar de politici spoeden zich weg.
In vijf kwartier naar Bergen op Zoom.
op zoek naar late liberalen die hun twee
extra zetels vieren.
's Middags op een terras aan de markt
was de onvermijdelijkheid van popula
riteit al gebleken. Een flinke tik op de
schouder van een volstrekt onbekende,
veel begroetingen, wijfelende blikken
van mensen die zich afvragen of-ie het
inderdaad is en de trotste blik van een
enkeling die meent hem goed te ken
nen. In Bergen is het „Onze Ed".
neentje, mocht uitmaken wat hij met het tussenkabinetje zou gaan doen: gedogen, laten vallen.
Zonder de tijd om z'n nieuwe positie helemaal te kunnen overdenken, maakte hij de gang naar de
I lajesteit en moest hij onderhandelen met Van Agt zelf, die volgens de ijzeren wetten van zijn
ilstrekt persoonlijke logica het politiek gebeuren beheerst. Echter, ook Ed Nijpels mocht van de
acht proeven: „Dries, heb ik gezegd, als je 't zo niet doet, dan sturen we je naar huis...
Hij zegt: ,Jk ben dan wel de baas van de
fractie, maar ik heb het idee dat de rest
van Nederland zich als de baas van mij
beschouwt". Veel tijd om daar bij stil te
staan is er niet. De afgelopen weken is
hij van hoogtepunt naar hoogtepunt
gegaan, van spreekbeurt naar spreek
beurt, lopend op m'n wenkbrauwen'
„Ik begin nu steeds beter te beseffen dat
de beslissing die ik genomen heb er
geen voor twee weken is. 't Is waar
schijnlijk de grootste beslissing uit mijn
leven, politiek gezien althans. Ik kan
me in de toekomst niet iets voorstellen,
dat groter is. Je kan straks immers, als
je dat zelf wilt, minister worden, of je
zou in de tussentijd totaal opgebrand
moeten zijn... Ik kan echt niets beden
ken da even ingrijpend zou zijn als
dit..."
- Je kan niet over een jaar zeggen dat
het leuk is geweest, maar dat je er mee
ophoudt...
Nijpels: Jk troost me wel eens met die
gedachte. Dan denk ik dat ik Jan Kam-
minga opbel en zeg: lijsttrekker, nee
toch maar niet... Maar dat is natuurlijk
volstrekt ireèel".
Soms lijkt het besef dat alles onwerke
lijk snel is gegaan even boven te komen.
..Ik had dat toen ik bij Steenkamp zat
Ik kende die man niet. Ik heb het eerste
kwartier in volvoering naar hem zitten
luisteren. Dat alles kwam heel onwe
zenlijk over. Maar plotseling realiseer
de ik me dat ik daar zat om zaken te
doen. Ik mocht zo iemand dan wel aar
dig vinden, maar ik moest me verman
nen en bedenken dat ik daar ivas om
dingen voor m'n politieke club te rege
len... Dal gevoel echter, daar kom je
nauwelijks aan toe omdat alles iedere
dag maar doorgaat. Wellicht ga ik me
als ik zo rond juli terugkijk realiseren
welke cruciale besluiten ik op een be
paald moment heb genomen.,."
lensdag 2 juni, de dag van de gemeen-
raadsverkiezingen. Veel van wat er
dag gebeurt, ligt vast. Om twaalf
bijvoorbeeld dient de fractievoor-
er naar de brandweergarage in Ber-
op Zoom te gaan om z'n stem uit te
engen Dat is met het NOS-Journaal
met het ANP geregeld. Diezelfde
jnd is er tevredenheid wanneer het
arnaal laat zien hoe Nijpels stemt
lee, niet op mezelf', ook al kon dat,
ntde lijsttrekker in Bergen op Zoom
a zich niet meer terugtrekken toen
jinDen Haag eenmaal fractievoorzit-
nerd) En woede, als blijkt dat NRC-
Bffljelsblad op de voorpagina wel fo-
tfijlaatst van Den Uyl, Van Agt en
(die D '66 's avonds via de radio
jlibelt als grootste partij van Gen-
ï)maar niét van de VVD-leider.
set wordt vermoedt, mede door
Rietkerk, die samen met enkele
idere partijcorifeeën als voorzitter
in Kamminga en professor Zouten-
jk, voorzitter van de Eerste-Kamer-
in Nijpels' monumentale wo-
mg aan de oude haven is neergestre
ken onder een koud buffet uit de eer-
Ifcf uitslagen de 'trend' destilleert die
mor de WD die avond de verkiezings
dagen beheerst. Landelijk vertaald
kamerzetels, acht méér dan nu.
fijpels is er vrolijk over. maar met een
alisüsche ondertoon, want de vraag
'de huidige winst wel vast te houden
is niet simpel te beantwoorden. Jk
din ieder geval tegen de partij zeggen
ktiedereen hard zal moeten knokken
Bdfl resultaat te handhaven, want ve
in denken tot nu toe dat het allemaal
welf gaat"
taugnaar de dagindeling. Véél is gere-
tld:om twaalf uur stemmen dus, daar-
atwee stembureaus in de buurt bezoe-
mom sfeer en opkomst te proeven. En
igenlijk nog even vermanend vader
Nijpels toespreken, die zich ook
andidaat voor de raad heeft gesteld,
instemmen werft via advertenties 'Ed
«eg, Dees terug'. Maar Dees voert wél
tfflheel andere lijst dan die van de WD
aan. Aan het eind van de middag de
partijtop dus ontvangen, die 's avonds
naarde 'Stoelenmat' trekt om in de be-
lauwende atmosfeer van warme zalen
apzomeravonden via een nationale ma-
nifetaiie de stembusoverwinningen in
rajwel alle gemeenten te vieren.
Bet geheel lijkt goed geregisseerd. Nij
pels. JA: mag niet te vroeg komen, want
t-t moet wat drukker zijn, zodat ik on-
trrgejuich en bazuingeschal kan bin-
a«atomen Ik zit daar liever eerst een
me".
aintig minuten slechts mogen de libe-
n!fli hun lijstaanvoerder kussen en op
4schouders slaan. Daarna met 150 ki-
kater per uur - mét chauffeur - naar
Eversum om met de drie collega's van
1*56, CDA en PvdA op de tv enige 'pitti-
Jfteksten' af te leveren. Over het „ge-
knnes" in de afgelopen achtmaanden,
..de mensen beu zijn".
Inhoudelijk komt de discussie onder
leiding van Ad Langebent met veel ver
der. Ed Nijpels, na afloop: „Ja. Natuur-
titstelt dit allemaal niks voor, maar ik
lei Inmiddels het onvermijdelijke van
iil soort dingen ingezien".
Gthannes. Het Lijkt veel op de stljl-
Wlegel en de „mensen in het land". Nij-
Ms: „Ik pobeer ook nu even kort en
r™pel te formuleren als ik daarvoor
deed. Het hangt ook samen met het me-
®im. In een uitgebreid gesprek kan ik
holle rust in vijf minuten uitleggen wat
h bedoel, waar op de tv heb je die tijd
*1 Dan zeg ik 'gehannes ',en dan weet
fdereen wat dat betekentLater: „Wat
Snel heb, dat is datje bij alles watje
*9 je je af moet vragen of zo'n uit-
politiek verantwoord is. Vroe-
ifkonje nog eens een grapje maken
faudenk ik: als ik eens in echt rond
hans laroes
Dat behoedzaam manoevreren ging
ver: Van Agt wilde na z'n eerste ont
moeting met de nieuwe VVD-leider niet
samen met z'n gast op de foto. „want
dan had-ie Laurens-Jan in de gordij
nen". Wat er echter op het Catshuis be
sproken is. is in wezen simpel, aldus Nij
pels- Je kunt rustig aannemen dat ik
daar echt niet voor Piet Snot heb geze
ten Natuurlijk zijn er afspraken ge
maakt. Ik heb mijn visie gegeven, en
Dries heeft daar de zijne tegenover ge
zet, en zo kon ik concluderen welke
kant hij op zou gaan. Die afspraken zijn
vanzelfsprekend met vastgelegd, met
protocol en handtekening enzo. maar
aan alles wat Van Agt tot nu toe gezegd
heeft, bijvoorbeeld over de solidariteits-
heffing. en aan de brief die hij me heeft
geschreven, de volgorde van punten
bijvoorbeeld die hij belangrijk vindt en
die precies omgekeerd was aan die in
het regeerakkoord, daaraan kan ik
zien dat hij ons niet het vel over de oren
haalt...
„Concreet hebben we het gehad over de
vraagwel of niet gedogen, en wat de
„Nee. Dat is dus niet leuk", zegt hij over
de plotseling toegenomen aandacht.
En later: ,Jls ik in de kroeg kom en er
vraagt iemand of ik hét inderdaad ben,
dan heb ik de neiging om te zeggen dat
dat niet zo ts en dat ik zo langzamer
hand spuugmisselijk van die kerel
word..." Voor Brandpunt moest hij zes
weken terug in eenzaamheid over het
strand lopen en steentjes de zee in kei
len. Fotografen vragen hem woensdag
avond om z'n duimen op te steken en zo
staat de fractieleider de volgende dag
ook in de kranten. Veel is onvermijde
lijk.
Dat geldt in ieder geval ook de brieven
én de telefonische dreigementen die tot
de welkomstrltes van het Nederlandse
volk behoren. Op het toilet hangt een
voorraad brieven waarvan een enkele
vriendelijk van karakter is en een ande
re is opperste nijd lijkt te zijn geschre
ven. Een onvervalst communist laat
hem weten: „...je hebt een akelig var-
kenskoppie. Jij liberaaltje..."
grootste beslissing
Nijpels wordt, net als z'n collega-frac
tieleiders, geregeerd door z'n agenda
en de van buiten komende invloeden.
laurens-jan
Nijpels heeft z'n vuurdoop in de infor
matie- en formatie-periode meege
maakt, waarin hij in de comfortabele
positie zat van een politicus die het
derde kabinet-Van Agt kon maken of
prijs daarvoor was. Niet in een sfeer
van loven en bieden, met het mes op
tafel, maar in een sfeer van mensen die
op elkaar zijn aangewezen en het goed
met elkaar kunnen vinden
tour de france
Dat is één van de punten die Nijpels van
voorganger Wiegel heeft overgenomen:
de kameraadschappelijke, persoonlijke
omgang met de minister-president. Een
snel ontluikende affectie wellicht, want
als het goed is gaan ze dit jaar samen
een dag in de auto van ploegleider Post
mee tijdens de Tour de France. Nijpels:
„Ik moet zeggen dat de indruk die ik
van tevoren van Van Agt had vrij goed
past bij mijn ervaringen in de afgelopen
weken. Met name viel me op dat er vrij
snel een contact in de persoonlijke sfeer
was. Het klikte gelijk Een element kan
Brinkhorst. Nijpels en Lubbers volgen de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen.
zijn dat we beiden op eenzelfde manier
tegen politiek bedrijven aankijken: een
zuidelijke manier van doen
Later noemt hij Van Agt een duidelijk
politiek fenomeen op zich, „een man die
eigenlijk losstaat van het CDA. Hij valt
niet in te delen. Van Agt is zeker geen
AR-man, ook geen CH'er, en voor een
deel misschien KVP-er waar het om z'n
levensstijl en de vertaling daarvan in de
politiek betreft, maar hij heeft weer niet
dat corporatieve van de KVP en zit
meer op de lijn van de WD dat hardere
maatregelen noodzakelijk zijn..."
„Van Agt is een heel bijzondere mix, en
als je van te voren niet weet wat er in de
mix-beker zit, dan is dat later nauwe
lijks meer te bepalen Hij is een plezie
rige man, met wie ik het goed kan vin
den, maar nog belangrijker is dat we
over de belangrijke vraagstukken van
de eerstkomende tien jaar op dezelfde
lijn denken"
haas
Ed Nijpels heeft enigszins verbaasd z'n
wenkbrauwen opgetrokken toen hij in
de afgelopen tijd constateerde dat ook
de ouwe rotten uit z'n fractie hem
schijnbaar gemakkelijk als hun nieuwe
baas accepteerde. En hij heeft ook on
middellijk z'n grenzen gesteld. Hij. en
niemand anders, neemt de politieke be
slissingen. Bijvoorbeeld als de vijf so
ciaal-economische deskundigen die sa
men „een club met vijf meningen vor
men" vergaderen Dat geldt ook tijdens
de cruciale momenten tijdens de forma
tie.
„Ik heb wel de fractie regelmatig ge
raadpleegd en de consequenties uitge
legd van verschillende besluiten, er de
nadruk opgelegd dat als we dit en dit
zouden doen, we het kabinet misschien
naar huis zouden moeten sturen. Ik heb
dat gedaan en gevraagd of de dames en
heren daar maar even in stilte vijf mi
nuten over wilden mediteren. Dan kon
den ze in ieder geval later niet zeggen
dat ze het zo niet hadden begrepen"
En tenslotte is de leden duidelijk ge
maakt dat zy zich niet op het terrein
van anderen mogen begeven „Dan zal
er een persbericht en een mededeling
oppaginaJvan Vrijheiden Democratie
volgen zegt Ed Nijpels. Politieke uit
spraken moeten evenzeer aan de leider
worden overgelaten, want hij wil het
niet meer meemaken dat de een of an-
cere ..hapsnurker mededelingen doet
die - zoals enige tijd geleden - directe
relatie met de problemen rond de Voor
jaarsnota hadden en die een gevoelig
probleem betroffen
De regels lijken streng, maar daar
tegenover wil Nijpels voor z'n 25 andere
fractieleden veel vrijheid creèren.
Schriftelijke vragen wil hij slechts mar
ginaal toetsen, en op hun eigen terrein
moeten de kamereden hun eigen ver
antwoordelijkheid kunnen nemen. „Ais
ze het verkeerd doen dan krijgen ze op
hun donder en gaat het goed dan is dal
een normale zaak..." In het zelfde ver
haal passen korte en bondige fractie
vergaderingen - even kort of nog korter
als onder Wiegel - waarin men zich
slechts met de essentie en de politieke
gevoeligheden van de zaak bezighoudt
en men zich niet 'en masse' buigt over
de vraag welk merk pistool er door de
politie moet worden aangeschaft. Dat
kort vergaderen is niet iets dat hem
door Wiegel is aangeleerd. „Dat zit in je.
Ik heb het in Bergen op Zoom ook altijd
zo gedaan..."
kabinet
Een blik op dc recente toekomst. Zo
wat alle wegen lijken naar Rome te lei
den en Rome staat in dit geval v oor een
CDA-WD-kabinet, zonodig aangevuld
met het ineengekrompen D'66. Donder
dagmiddag komt Nijpels vertellen dat
bij D'66 de beer los is, nu voorman Ter
louw gedreigd heeft géén lijsttrekker
te zullen zijn als er wéér een blokkade
richting WD volgt. Niet zonder sar
casme: ,.lk heb D'66 gefeliciteerd met
deze moedige leider..."
Maar waarom D'66? Noodzakelijk lijkt
het niet om een meerderheidskabinet
te maken - het kabinet Van Agt-Van
Aardenne overigens, want de voorma
lig minister van economische zaken
wordt zowel door Wiegel vorige week
als door Nijpels nu naar vore geschoven
als WD-spil in een nieuw kabinet: „Ve
len hebben zich tot nu toe in Gijs ver
gist", zegt hij met bewondering. Ook bij
Van Agt kan de weinig charismatische
Van Aardenne niet veel kwaad meer
doen
Terug naar D'66, waarvan nu gebleken
is dat de ideeén op sociaal-economisch
gebied „een stuk dichter bij die van ons
leven dan zelfs bij die van het CDA"
Om die reden wil hij de partij grootmoe
dig omarmen Rest de vraag of ook het
CDA de voorkeur heeft Is Van Agt im
mers niet een adept van het KVP-
machtsdenken. waartegen Nijpels zich
verzette toen hij het CDA in grote mate
onbetrouwbaar noemde0
Nijpels wil Van Agt in 't geheel niet zien
als typisch KVP-politicus. Wel moet er
bij een formatie het één en ander gere
geld worden, geen nieuwe loyalisten én
harde afspraken die weinig ruimte la
ten voor operaties a la het schieten van
gaten in Bestek '81.
Samenwerking met de PvdA komt dit
jaar naar alle waarschijnlijkheid nog
niet in zicht, of de lijn Van Thijn-Van
der Stoel zou die van partijvoorzitter
Van den Berg moeten overvleugelen.
Nijpels spreekt van een werkelijk on
derscheid binnen de PvdA. dat nu wat
is weggemasseerd door het uittreden
van de PvdA-ministers.
Desondanks ziet hij, vooral op sociaal-
economisch gebied, perspectieven Dat
geldt dan vooral de notitie van Thijs
Woltgens, „waarvoor cjie nog maar een
jaar geleden zeker zou zijn onthoofd".
Nijpels: „De PvdA is z'n lange mars
naar het centrum begonnen, en we moe
ten nog maar eens kijken waar dat uit
komt"
De grote problemen liggen op het ge
bied van vrede en veiligheid, want Nij
pels ziet niets in de onvoorwaardelijke
afwijziging door de PvdA van de plaat-
sing van nieuwe kruisraketten. Dat
leidt tot de vraag naar het imago van de
nieuwe fractieleider.
Nijpels: „Mef de termen links en rechts
kan ik niet uit de voeten. Op buiten
lands gebied bijvoorbeeld neem ik
standpunten in die als rechts worden
beschouwd". Desondanks beseft hij
ook in de publiciteit krediet te hebben
vanwege het progresief-liberaal beeld
dat van hem is opgebouwd. Jiever
maak ik een deling in statische en dy
namische partijen. Als je dat doet. dan
zou je de PvdA bijvoorbeeld conserva
tief kunnen noemen..."
rood
Nijpels meent niet dat zijn aanpak tot
politiek inhoudelijke verschillen zal lei
den in verhouding met het tijdperk-
Wiegel. „Ik denk dat als Je ons een dag
bij elkaar zet, er aan het eind geen grote
verschillen zullen blijken te zijn".
Slechts de aanpak is verschillend: te
genover de meer introverte Wiegel
staat een extroverte Nijpels.
Resteert de vraag of Nijpels niet te veel
overkomt als „dat ventje", zoals Wiegel
vermoedde dat naar hem gekeken zou
worden toen hij minister werd. en of het
hem niet ontbreekt aan een ..markante
kop". Het is. zegt hij. buitengewoon
vreemd om straks jezelf op de verkie
zingsaffiches te zien.J)at heb ik ook als
mensen mij om een handtekening vra
gen. Dan krijg ik nog steeds een rood
hoofd En als ik de krant opensla en ik
zie mezelf in zo'n advertentie, dan kijk
ik altijd maar even opzij..."
J
■jkja eenweek of twee begon ik te denken: verdomme Ed,je moet toch eens een kéér zenuwachtig
iV worden..."
laar was tot op dat moment nog geen gelegenheid voor geweest. In tegenstelling tot de meeste
•actieleiders, die via de gang van de geleidelijkheid ervaring opdoen, maakte Ed. Nijpels het
nnen zes weken mee: de hectische momenten rond de uitverkiezing tot nieuwe politiek leider
an de WD, een nog onverwachte crisis én een formatie waarbij de WD, of beter gezegd Nijpels in
breken. Steenkamp en Van Agt moes
ten behoedzaam werken, want gedoog-
steun van de WD was nodig maar van
wege D'66 mochten er geen echte af
spraken worden gemaakt. Laurens-
Jan Brinkhorst, de fractieleider van
D'66, was op dat punt zo gevoelig dat 't
er op ging lijken „alsof hij pukkeltjes
van me krijgt", zoals Ed Nijpels zegt.