Dode en gewonde na
explosie bij Cruson
Viering stadsrechten Axel blijft omstreden
Boetes voor deelnemers aan
vangrailactie 'Stop Borsele'
GROTE SCHADE LOODS EN OMGEVING
almanak
'Het leek wel of de mensen
een voorgevoel hadden...
PZC/provincie
KANTONRECHTER: RESPECTABELE MOTIEVEN
RAADSLID D. J. OGGEL HOUDT GELIJK VOL
DONDERDAG 25 MAART 1982
BRESKENS - De 40-jarige G. de Zeeuw uit Breskens is woensdagavond overleden aan de verwon
dingen die hij had opgelopen bij een gasontploffing in het metaalbewerkingsbedrijf 'Cruson BV'
in Breskens. Een tweede slachtoffer, R. E. de Jager uit IJzendijke, ligt met zware verwondingen in
het Antoniusziekenhuis van Oostburg.
De twee werknemers bij 'Cruson BV' In dat onderzoek zal ook worden beke
ken of de hinderwetvergunning: is
overtreden. Vooral drs. G. Beijen van
de milieu-inspectie legde daar woens
dag de nadruk op. „Over de naleving
van de hinderwetvergunning hebben
werden ernstig aan het hoofd gewond
bij een ontploffinf in een Teüon-oven,
om vijf over vier woensdagmiddag. Ze
werden direct overgebracht naar het
Oostburgse ziekenhuis, waarna het
slachtoffer uit Breskens naar het St.-
Janshospitaal in Brugge werd ver
voerd. Daar bezweek hij om 19 uur aan
zijn verwondingen.
De explosie veroorzaakte een enorme
ravage. De loods aan de Westland-
straat, waarin de Teflon-afdeling is on
dergebracht, werd zwaar beschadigd.
Een zij muur en een deel van het dak zij n
weggeblazen. Bij het bedrijf en de om
liggende woningen ontstond veel glas
schade. Bovendien werden enkele voor
gevels van huizen ontwricht. De totale
schade is nog onbekend, maar loopt in
de tonnen.
De explosie is vermoedelijk het gevolg,
van een menselijke fout. Bij het ver
geefs opstarten van de droogoven heeft
zich waarschijnlijk gas opgehoopt in de
oven, waardoor de ontploffing kon
plaatsvinden. Op dat moment waren er
vijf personeelsleden in de loods aanwe
zig. De werkzaamheden bij het bedrijf
werden onmiddellijk stopgezet. Politie,
brandweer en de ambulance waren snel
ter plaatse. De Westlandstraat werd
voor het verkeer afgesloten.
Hinderwet
De arbeidsinspectie en de technische
recherche van de rijkspolitie begonnen
woensdagavond met het onderzoek
naar de toedracht van de explosie. Dat
wordt vandaag voortgezet. Dan zullen
ook de milieu-inspectie en de gemeente
Oostburg de gebeurtenissen recon
strueren.
Zeeuws-Vlaming in
België aangehouden
in verband met
grote hasjvangst
MECHELEN/TERNEUZEN - De rijks-
wacht in bet Belgische Mechelen heeft
deze week 2500 kilo hasj onderschept,
die was verstopt in een uit Pakistan
afkomstige partij diepvriesgarnalen.
De verdovende middelen (de grootste
hoeveelheid, die de afgelopen vijftig1
jaar in beslag werd genomen, aldus de
rijkswacht) vertegenwoordigen een
waarde van bijna 2,5 miljoen gulden.
De rijkswacht verrichtte een aantal ar
restaties, waaronder ook de Zeeuws-
Vlaming J. F. In totaal werden vier
mannen aangehouden. Twee van hen
hebben de Nederlandse nationaliteit.
De rijkswacht werd vermoedelijk na
een tip op het spoor van de hasj-smok-
kel gezet. De mannen werden aange
houden bij een visfabriekin het plaatsje
Puurs, juist op het moment dat zij de
drugs aan het overladen waren uit de
koelwagen. Bij hun arrestaties boden
zij geen weerstand; zij zijn ingesloten in
de Mechelse gevangenis.
In de koelwagen stonden vierhonderd
kratten met garnalen. De hasj zat ver
stopt tussen de diepgevroren vis. De
Belgische politie vermoedt overigens
dat het transport niet het eerste is ge
weest. Het onderzoek is nog in volle
gang en strekt zich ook uit naar Zee
land. De rijkswacht verwacht dat er op
korte termijn nog meer arrestaties zul
len worden verricht.
ZEEUWSE
Keuze
Kosten noch moeite noch man
kracht hebben depolitiekepartijen
in dit. geivest de afgelopen maan
den gespaard om bekendheid te ge
ven aan de mooie voornemens,
waarmee zij de belangen van deze
samenleving de komende vier jaar
in de provinciale staten willen die
nen.
Zorgvuldig bijeengeschreven par
tijprogramma's zijn op ruime
schaal gedrukt om te worden ver
spreid.
Avond aan avond betraden politie
ke voormannen in zaaltjes spreek
gestoelten om toehoorders in te
scherpen wat zij willen met de vaste
oeververbinding, met kernenergie,
met wegen in de provincie en met.
werkgelegenheid.
Kortom - de oplettende kiezer kon
goed gedocumenteerd een hokje
kleuren, gisteren.
Wij hebben gistermiddag bij een
stembureau aan twee kiezers, die
na ons kwamen eens gevraagd
waarom ze het hokje van de partij
van hun keuze hadden ingevuld.
Eén van hen meldde, dat hij uitslui
tend was afgegaan op de verkie
zingsaffiche van de betrokken par
tij, waarvan de kleurtjes hem be
haagden.
En de tweede had zijn stem niet uit
gebracht op eenpartij, maar op een
heer, die een van de kandidatenlij
sten sierde. Hij had dat gedaan - zo
verklaarde hij - omdat hij van ken
nissen had gehoord, dal de kandi
daat van zijn keuze zulke aangena
me tafelmanieren had.
Zeeuws Museum
tijdelijk dicht
MIDDELBURG - Het Zeeuws Museum
aan het Abdijplein in Middelburg zal in
de week van 29 maart tot en met 2 april
in verband met interne verbouwing ge
sloten zijn. Vanaf maandag 5 paril is het
museum tijdens de bekende openingsu
ren weer toegankelijk. Dan zullen ook
twee onlangs aangekochte schilderijen
te zien rijn, namelijk van Jacoba van
Heemskerck, geïnspireerd op kasteel
Westhove (uit circa 1912) en het vroege
schilderij van R. Kimpe van de Vis
markt te Middelburg uit 1925.
we steeds de grootste zorgen gehad",
zei hij.
„Het bedrijf heeft een groot aantal
zwakke plekken vertoond. Ook nu wa
ren er nog steeds problemen op het ge
bied van het milieu en de veiligheid. De
verantwoordelijkheid daarvoor ligt pri
mair bij de gemeente. Ondanks ons her
haalde aandringen rijn er blijkbaar niet
voldoende maatregelen genomen. Nu
wordt de tol daarvoor betaald. Dat rit
mij erg dwars. Het gemeentebestuur
van Oostburg had wellicht verder moe
ten gaan dan is gebeurd". De milieu
inspecteur zei 'het gebrek aan voortva
rendheid bij de gemeente te betreuren".
Overigens moet uit het onderzoek nog
blijken, benadrukte de inspecteur, of
de hinderwetvergunning wel daad
werkelijk is overtreden. Burgemeester
C. Spijkerboer van Oostburg, die di
rect na de ontplofTing een kijkje kwam
nemen, distantieert zich nadrukkelijk
van de uitlatingen van de milieu-in
specteur. „We hebben geen aanleiding
om te veronderstellen dat de hinder-
Een ernstig gewonde werknemer van Cruson wordt naar de ambulance gebracht.
wetvergunning is overtreden, of liever
gezegd: dat de explosie een gevolg is
geweest van een overtreding van de
hinderwetvergunning. Het is vermoe
delijk een bedrijfsongeval.
De gemeente is het dan ook oneens met
het standpunt van de milieu-inspectie.
De inspecteur kan die beweringen niet
hardmaken".
Pas als het onderzoek uitwijst dat de
hinderwet in het geding is, zal de ge
meente stappen ondernemen. Het on
derzoek van gemeente, milieu- en ar
beidsinspectie en technische recherche
van de rijkspolitie wordt vandaag
voortgezet. De oorzaak van de ontplof-
fing was woensdagavond nog niet offi
cieel bekend. Directeur J. P. Cruson wil
de niet ingaan op de gebeurtenissen.
Voordat het onderzoek woensdag
avond kon beginnen, heeft een Temeu-
zens bedrijf eerst een deel van het dak
gesloopt, omdat er instortingsgevaar
bestond. De zwaar beschadigde be-
drijfsloods trok erg veel bekijks van
nieuwsgierigen.
Tot in de avonduren stonden groepjes
mensen de ravage gade te slaan. Op het
moment van de explosie was de West
landstraat 'leeg'. Iets wat volgens om
wonenden een wonder mag heten om
dat op woensdagavond de straat nor
maal gesproken druk bevolkt is met
doorgaand verkeer en spelende kinde
ren.
Mist legt veer
Kruiningen-
Perkpolder
enkele uren lam
VLISSINGEN/KRUININGEN - De
veerdienst Kruiningen-Perkpolder
van de Provinciale Stoomboot Dienst
(PSD) heeft woensdagavond in ver
band met een dichte mist de vaarten
om 20.10 uur gestaakt. Geprobeerd zou
worden om 23.00 uur een laatste reis
naar Perkpolder te maken, terwijl ook
vanuit Perkpolder (om 23.25 uur) nog
een reis naar Kruiningen zal worden
gemaakt.
De veerdienst Vlissingen-Breskens kon
ondanks de dichte mist woensdag
avond rijn diensten normaal laten va
ren. Ook het veer Zijpe-Anna Jacoba-
polder bleef in de vaart.
MIDDELBURG - Woensdag stonden er opnieuw leden van de actiegroep „Stop
Borsele" voor de kantonrechter in Middelburg, omdat zij hadden deelgenomen
aan de „vangrailactie" op 6 september van het vorig jaar. Zij hadden toen met
sandwichborden, met de tekst: „geen kernenergie, stop Borsele" over de hele
lengte van rijksweg 58 van Middelburg tot aan de provinciegrens in de midden
berm gestaan op een tijdstip dat er erg veel verkeer in oostelijke richting was.
Hen werd het in gevaar brengen van de veiligheid op de weg verweten en voor dit
feit eiste verkeersschout mr J. Boogers een boete van 50 gulden en verbeurd
verklaring van de in beslag genomen sandwichborden. Kantonrechter mr B.
Verhoeven veroordeelde ieder van de 9 verdachten tot een boete van 51 gulden
om hen gelegenheid te geven hun zaak in hoger beroep aanhangig te maken. De
sandwichborden krijgen zij echter terug, omdat zij voor hun actie naar zijn
oordeel respectabele motieven hadden i
opnieuw nodig zullen hebben.
Hun verdediger, mr E. Hummels uit
Utrecht, deed aanvankelijk een poging
om het openbaar ministerie niet-ont-
vankelijk te laten verklaren, omdat hij
meende dat er geen rationeel justitie-
doel gediend is bij het optreden tegen
geweldloze actievoereders. „Ik vraag
me af of de verkeersschout niets beters
te doen heeft dan gewetensvolle mede
burgers voor de rechter te brengen". Hij
vond het onjuist dat mensen om dit
soort 'bagateldelicten' gecriminali
seerd worden, terwijl dat met het hele
proces van kernenergie niet het geval
is. De kantonrechter deelde deze visie
niet, omdat hij niet inzag waarom de
monstreren gepaard zou moeten gaan
met het plegen van een verkeersover
treding.
Mr Hummels bracht naar voren dat de
i zij de borden ongetwijfeld wel weer
actievoerders op rustige en waardige
wijze, zonder overlast te bezorgen,
hadden geprotesteerd tegen het blij
ven draaien van de kernenergiecentra
le. Hij vond het een uitermate triest
feit dat nog te weinig mensen in deze
streek zich bewust zijn van de gevaren
die kernenergie voor de hele maat
schappij oplevert. „Vele vormen van
demonstratie zijn nodig om rampen te
voorkomen en afgezet tegen de gevaar
zetting die geschiedt in de kerncentra
le te Borsele vraag je je af waar het
openbaar ministerie het lef vandaan
haalt om zulke gewetensvolle mensen
als mijn cliënten te dagvaarden", al
dus mr Hummels.
Hij vervolgde: „Zij stonden daar niet
voor hun lol, maar om uiting te geven
aan hun grote ongerustheid over het
kernenergiegebeuren. Of die actie op
zichzelf noodzakelijk was is en blijft een
politieke kwestie. Als men zegt dat zij
ook op andere manieren kunnen de
monstreren zonder formeel de wet te
overtreden, geeft men reeds een poli
tiek oordeel". Daarom vroeg hij vrij
spraak ofwel ontslag van rechtsvervol
ging, maar ingeval aan een veroorde
ling niet was te ontkomen, schuldig
verklaring zonder oplegging van straf.
Mr Boogers noemde in zijn requisitoir
de actievorm van „Stop Borsele" een
hoogst onverstandige keus. Hij was van
mening dat deze wel degelijk gevaar
voor het verkeer had opgeleverd, te
meer daar sommige verbalisanten mei
ding gemaakt hadden van filevorming
op de autosnelweg. De actievoerders
verklaarden echter dat dit meer te wij
ten was geweest aan het politieoptre
den dan aan het feit dat rij met hun
borden de aandacht van de automobi
listen zouden hebben afgeleid. Alle ac
tievoerders legden een korte verklaring
af waarin rij de noodzaak die er voor
hen bestond om op deze wijze te demon
streren nader toelichtten. „Ik hoop dat
ik op deze manier de mensen aan het
denken heb gezet", concludeerde één
van hen. De acht aanwezige actievoer
ders - eén werd er bij verstek veroor
deeld - zeiden na afloop van de zitting
van plan te zijn om tegen de uitspraak
in beroep te gaan.
BRESKENS - Er gaat een Vliegtuig door de geluidsbarrière. Dat dachten
veel omwonenden van 'Cruson' in Breskens enkele minuten over vier. toen
een enorme knal de stilte verstoorde in de woonwijk. Woensdagmiddag, een
tijd waarop de Westlandstraat normaal gesproken erg 'druk' is met spelen
de kinderen en verkeer. Maar op het moment van de ontploffing was de hele
straat leeg.
„Het leek wel alsof de mensen een
voorgevoel hebben gehad. Het is een
wonder dat er op het bewuste mo
ment niemand op straat liep, langs
de bedrijfsgebouwen van Cruson.
Dan waren er zeker doden gevallen",
zegt Paul Weimar. Een kleine minuut
vóór de ontploffing liep hij met rijn
twee kinderen door de Westland
straat, op weg naar het strand. Op de
hoek van de Westlandstraat en de
Boulevard, aan de overkant van de
straat, hoorde hfj de klap.
„Ik keek om. De loods was helemaal
kapot, er lag een hoop witte stof -
isoleermateriaal - op de straat. Maar
verder was de straat leeg. Ik zag geen
mens."
Paul liep snel door met rijn twee kin
deren, uit angst voor een gifwolk.
Pas toen hij op het strand was aange
komen, begon het tot hem door te
dringen. Met - letterlijk - knikkende
knieén ging hij weer terug. Het had
maar een haartje gescheeld.
Zijn vrouw, Marian, thuis in de wo
ning aan de Westlandstraat, schuin
tegenover het bedrijf, trok wit weg
toen ze de klap hoorde en zich reali
seerde dat het bij Cruson was. Ze ren
de meteen naar buiten, in de vage
angst dat ze daar, op straat, haar
man en kinderen wel zou zien liggen.
Ruim twee uur later zitten ze thuis
van de klap te bekomen. Marian trilt
nog steeds een beetje van de schrik.
Paul: „We wonen hier pas een
maand. Ik had nog wel wat vertrou
wen in de overheid, dat een dergelijk
bedrijf goed gecontroleerd zou wor
den. Maar dat vertrouwen is nu wel in
één klap verdwenen bij de omwonen
den.'denk ik."
In huis het van mevrouw Lia de Jon
ge aan de Westlandstraat, recht te
genover de loods, was net een kinder
feestje aan de gang. Brigitte, de jong
ste dochter, vierde haar zesde ver
jaardag. Toen Lia de Jong de knal
hoorde, reageerde ze meteen. „Ik heb
de kinderen in de auto geladen en
ben meteen naar m'n moeder gere
den. De kinderen waren ontzettend
geschrokken."
deren werden onderzocht, maar de
doktoren hebben nooit iets kunnen
vinden. Ze hebben er zelfs een paar
weken voor in het ziekenhuis gele
gen. Maar een duidelijke diagnose
kon niet worden gesteld. Mevrouw
De Jonge denkt dat de gehimzinnige
ziekte van haar kinderen 'iets' met
Curson te maken heeft gehad.
Woensdagmiddag had ze één geluk:
de - dubbele - beglazing van de woon
kamer hield stand. Maar de voordeur
werd beschadigd en kan nu niet meer
open omdat de gevel is ontzet. In de
muur ritten scheuren. Haar buur
vrouw, mevrouw Verberkmoes, had
minder problemen, „Ik was net aan
de grote schoonmaak toen ik een
knal hoorde. Daarna was het over...".
Mevrouw 'Schelstraete had de hele
middag voor het raam gezeten van
haar woning aan de Boulevard, dicht
bij de verwarming, met uitzicht op de
straat. Tegen vier uur stond ze op om
even de afwas te doen. In de keuken
hoorde ze de ontploffing. Toen ze snel
terugliep naar de woonkamer zag ze
het raam, in scherven op de vloer en
op de stoel waar ze de hele middag
had gezeten. „Ik dacht dat het oorlog
was", zei ze een paar uur later.
Nieuwsgierigen
Het leven in de directe omgeving
had toen z'n normale gang nog lang
niet gevonden. Vele tientallen
nieuwsgieringen dromden tot in de
vroege avond samen om de ravage
bij Cruson te bekijken. De plukken
wit isoleermateriaal lagen nog ver
spreid op straat of hingen in de bo
men en struiken tegenover het be
drijf. Intussen hadden de omwonen
den de kapotte ramen en venstertjes
weer provisorisch gerepareerd voor
de nacht, en afgeschermd met hou
ten plankjes.
In de gesprekken overheerste de ver
baring en schrik: over de kracht van
de ontploffing, de ravage, en dat het
allemaal nog veel erger had kunnen
aflopen, als er mensen in de straat
waren geweest. Een omstander:
„Schrik voor Cruson heb ik nooit ge
had. Maar dat is nou toch wel over..
Angst
Angst voor het bedrijf had ze al lan
ger. Haar twee dochters, Brigitte (6)
en Miranda (8), kregen twee jaar ge
leden plotseling ernstige buikklach
ten en zware bloedarmoede. De kin-
De ravage na de explosie.
AXEL - In welk jaar kreeg Axel stads
rechten? Het GPV-raadslid D. J. Oggel,
kenner van de geschiedenis van zijn
gemeente, is er rotsvast van overtuigd
dat Axel in 1183 het predicaat 'stad'
kreeg toebedeeld. Hij wil dan ook dat
Axel volgend jaar op grootse wijze het
feest 'Axel, 800 jaar stad' gaat vieren.
Gemeente-archivaris P. M. Gilhuijs
echter zegt dat Oggels beweringen in
historisch opzicht nu niet bepaald
steekhoudend zijn. B en w zijn het met
de gemeente-archivaris eens. Derhal
ve: geen feest.
Nog geen twintig jaar geleden, in 1963,
herdacht Axel het feit dat 750 jaar daar
voor stadsrechten werden verkregen.
In Axel wordt nog steeds over die vie
ring nagepraat. B en w vinden trouwens
D J Oggel „Voldoende bewijzen.
dat de herdenking van '750 jaar stads
rechten' op wetenschappelijk verant
woorde gronden was gebaseerd. Dat
vindt evenwel de GPV'er Oggel niet,
Enkele maanden geleden liet hij de goe
gemeente versteld staan met de mede
delingen dat het in 1983 achthonderd
jaar geleden zou zijn dat Axel stads
rechten verkreeg, Hij zei dat niet alleen
bij de installatie van burgemeester A.
Hack, maar kwam er ook in twee raads
vergaderingen op terug. Die raad rea
geerde echter zeer terughoudend: met
het oog op 750 jaar stad in 1963 vond de
raad dat Oggel zijn standpunt toch wel
erg goed zou moeten onderbouwen, om
dat de gemeente anders toch wel een
grote flater zou slaan door precies twin
tig jaar later plotseling 800 jaar stad te
vieren.
Oggel toog aan het werk. In februari
bood hij b en w een klein boekwerkje
aan, waarin hij naar zijn mening onom
stotelijk aantoont dat Axel in 1183
stadsrechten verkreeg. Oggel baseert
zich daarbij onder meer op de studie
van de historicus L. A. Warnkónig
'Flandrische Staats- und Rechtsge-
schichte bis zu Jahre 1305'. Dat werk
noemt 1183 als jaartal waarin Axel
stadsrechten kreeg. Oggel in een toe
lichting: „Naar mijn overtuiging zijn er
voldoende aanwijzingen dat Warnkó
nig met het noemen van het jaar 1183
juist heeft gegrepen, Vooral de officiële
akte van Willem, abt van Sint Baaf, die
dit ambt bekleedde van 1177 tot 1187, is
wel het bewijs. Axel wordt hierin uit
drukkelijk stad genoemd".
Als tweede bewijs voert het GPV-raads
lid aan een ongedateerde akte, waarin
graaf Philips Walter van Axel toestaat
landerijen te vervreemden ten bate van
abt Willem. Oggel: „In die akte wordt
Axel aangeduid als 'oppidum', dat be
staande stad betekent". Oggel hecht
geen waarde aan de vrees dat Axel een
flater zou slaan door twintig jaar na 750
jaar stadsrechten 800 jaar stadsrechten
te gaan vieren. „Als in '63 een fout is
gemaakt, dan mag niets ons beletten
dit nu te corrigeren. Wij kunnen er trots
op zijn een stad met een zo rijke ge
schiedenis te mogen besturen. Voor
Axel betekent de viering trouwens weer
een grotere bekendheid, dus een prach
tige vorm van promotie"
Promotie
Na Oggel dook ook gemeente-archiva
ris Gilhuijs in de vergeelde boekwer
ken. Hij kwam lot een geheel andere
conclusie: Axel kreeg niet in 1183,
maar in 1213 stadsrechten. Gilhuijs
noemt het standpunt van Oggel in een
nota aan b en w en de raad dan ook in
historisch opzicht niet steekhoudend.
„Zijn voorstellen dienen mijns inziens
als onvoldoende gefundeerd van de
hand te worden gewezen".
De gemeente-archivaris valt in zijn no
ta van eind febreuari onder meer terug
op een studie van de rechtshistoricus
mr E. Meerkamp van Embden, vroeger
rijksarchivaris in Zeeland. „Die studie
heeft aangetoond dat het jaar 1213 vol
komen plausibel is te achten. Het be
grip 'stad' was trouwens in de midde
leeuwen niet bepaald scherp omlijnd.
Het 'stad worden' was in wezen vaak
een langdurig proces". B en w van Axel
schrijven de raad het met Gilhuijs eens
te zijn.
Oggel echter blijft vooralsnog vasthou
den aan een feest in 1983. Hij zegt: „Als
mijn bewijsvoering niet direct wordt
geaccepteerd, dan moeten we de vie
ring niet 'Axel, 800 jaar stadsrechten'
noemen, maar 'Axel, 800 jaar stad'. Dat
is in elk geval zeker".
