MONUMENT
WACHTER
ook de biechtstoel
wordt niet vergeten
titel voor het grijpen
ex
Straks met pensioen?
Leef er naar toe
wiekslag 0-3; MTS/MEAO 2-Promenjfc|:
0; Kint Tuincentrum-Gemeente 3 2-2.
ZEEUWSCH-VLAANDEREN
BEVOBO TERNEUZEN
Roelse en Verduijn bekijken de schade
in het portaal van de kerk in V/aarde.
van kwaliteit zijn. Naast een van de
kerkmuren ligt nog een voorraadje zo
dat de monumentenwachters de eigen
materialen niet aan behoeven te spre
ken
Na het buitenwerk begint een inspectie
van de binnenzijde van het kerkge
bouw. Zelfs de vloeren van de biecht
stoelen worden daarbij niet vergeten.
Het moeilijkste onderdeel blijkt zich in
hogere sferen te bevinden: de bovenzij
de van de gewelven. De trap naar de
orgelzolder is snel gevonden. Daarna
moet eerste een losse deur worden ver
wijderd. Vervolgens zijn er allerlei gym
nastische toeren nodig om via trapleer-
tjes en kleine kruipgaten de ruimte tus
sen de gewelven en het dak te bereiken.
Het lukt.
De beneden zo goed ogende gewelven
blijken een minder fraaie achter- of bo
venkant te bezitten. De monumenten
wachters hebben een lamp nodig om
zich een weg te zoeken door de wirwar
van loopplanken en steunbalken. De
heer Huige is de eerste die sporen ont
dekt van de zo gevreesde boktor, een
wezen dat het houtwerk gevaarlijk kan
aantasten. Ook is het overduidelijk dat
er houtwormen aan het arbeidsproces
deelnemen in de stoffige ruimten. Ge
lukkig blijken de aantallen niet verontr
rustend te zijn en behoeft er voor de
instorting van het gewelf niet te worden
gevreesd. Intussen zitten onze haardos
sen en jassen al behoorlijk onder de
spinrag. De monumentenwachters kij
ken er niet vreemd van op en zeggen dat
het gebouw in Heinkenszand nog heel
gunstig afsteekt wat dit betreft met an
dere kerkgebouwen in het Zeeuwse.
De beide monumentenwachters laten
zich niet afschrikken door het vuile
werk dat ze soms op moeten knappen,
evenmin doen de collega's die in Waar
de bezig waren dat. Allen zyn ze vroeger
op ë- een of andere manier in de bouw
wereld actief geweest, gewoon een ver
eiste voor het werk dat ze moeten ver
richten.
subsidie
Als eerste in Nederland besloot de pro
vincie Zeeland een subsidieregeling in
te stellen voor het onderhoud van ker
ken en kastelen. De provincie droeg
voor maximaal twintig procent bij in
maximaal vijfduizend gulden aan on
derhoudskosten, zodat er maximaal
duizend gulden werd uitgekeerd. Dit
jaar is de regeling verruimd en kan er
maximaal twintig procent van tien
duizend gulden betaald worden, het
dubbele dus. Tot grote vreugde van de
monumcntenwacht kwam ook het mi
nisterie van CRM dit jaar met een rege
ling over de brug. CRM betaalt maxi
maal dertig procent van maximaal
tienduizend gulden van onderhouds
kosten aan kerken en kastelen. Eige
naars van dergelijke gebouwen mogen
elk jaar van deze regeling gebruik ma
ken.
Alhoewel de monumentenwachtsecre-
taris Van de Voorde hier blij mee is zit er
ook een schaduwkant aan de zaak. Tot
voor kort behoefden eigenaars van ker
ken en kastelen alleen maar een subsi-
die-aanvraag bij de provincie in te die
nen. Nu CRM ook gaat subsidiëren ver
langt dit ministerie dat ook daar een
aanvraag wordt ingediend. Volgens
Van de Voorde wordt het daardoor voor
particulieren moeilijker en ondoorzich
tiger wordt. De provincie heeft zich in
middels dan ook al tot de staatssecreta
ris van CRM gericht met het verzoek
om de aanvragen voor de onderhouds-
subsidies alleen via de provincie te la
ten lopen. Zeeland is dan ook nog be
reid om het subsidiedeel van CRM voor
te schieten.
Er zijn in de provincie om en nabij de
honderd kerkgebouwen die voor de on-
derhoudssubsidieregeling in aanmer
king zouden komenTot nu toe wordt er
echter nog maar in 42 gevallen gebruik
van gemaakt. Volgens monumenten-
wachtsecretaris Van de Voorde is een
van de oorzaken dat de kerkbesturen
eerst zelf uitgaven moeten doen. Nadat
de de rekeningen hebben overgelegd
kunnen ze in aanmerking komen voor
de bijdragen.
De heer Van de Voorde hoopt dat de
rest van de kerken ook over de streep
getrokken wordt. Hij erkent echter dat
de kerkbesturen naast de subsidies
ook nog een flinke eigen financiële bij
drage voor onderhoudswerkzaamhe
den moeten betalen En dat is voor
sommige gemeenten en parochies een
onoverkomelijke zaak, Veel biecht
stoelen zullen dan ook nog lange tijd
ongeinspecteerd blijven staan waar ze
al heel lang stonden.
%Wilem Staat
VRIJDAG 12 MAART 1982
TÉRNEUZEN - Met nog slechts enkele
wedstrijden te gaan lijken de klasse
menten in het Terneuzense bedrijfs-
volleybal gemaakt. Zeldenrustcollege
in de boogste klas heeft de titel voor
het grijpen nu Promenade deze week
onverwacht een punt liet liggen. De
Hoop was al weken geleden zeker van
de titel in de tweede afdeling.
In de vierde klas drie clubs die naar pro
motie gaan: achter - waarschijnlijk -
kampioen Sterbanden gaan Wiekslag
en V&V 3 mee naar de derde divisie.
V&V 2 heeft in de derde klas nog twee
hindemissen te nemen op weg naar de
titel. Met een voorsprong van één punt
op Roelofs 2 en twee op PSV 2 moeten
de laatste wedstrijden daar de beslis
sing brengen.
V&V 2-Roelofs 2 (16 maart) en PSV 2-
V&V 2 (23 maart) worden uiterst be
langrijk.
Ook de stryd om degradatie is een heel
eind gelopen. Gemeente 1 zakt uit de
hoogste klas. Philips 1 en Zeldenrust
college 2 zijn kandidaat daarvoor in de
tweede klas. Elopak is in de derde klas
al gedegradeerd, neemt waarschijnlijk
De Meyer 2 en Gemeente 2 mee op de
weg terug.
uitslagen
Eerste klas: Douane-Roelofs 0-3; Dow-Zel-
denrustcollege 0-3: Promenade 1-Promenade
2 2-1; Dees-V&V 3-0.
Tweede klas: Zeldenrustcollege 2-PZEM 0-3;
Belastingen-De Meyer 0-3: Dees 2-MTS/
MEAO 0-3; PSV 3-De Hoop 0-3.
Derde klas: Gemeente 2-Dow 2 0-3: Elopak-
V&V 2 0-3; Promenade 3-De Meyer 2 3-0;
B&S-PSV 2 1-2.
Vierde klas: V&V 3-PZEM 2 3-0: Douane 2-
badmintoernooi
TERNEUZEN - De BC Terneuzen orga
niseert zaterdag 13 en zondag 14 maart
haar jaarlijkse badmintontoemooi in
de A. B, C en CX-klasse. Dit groots op
gezette toernooi, dat 233 partijen telt,
zal in totaal twintig uur in beslag ne
men.
Zaterdag begint het sterk bezette toer
nooi, waarin de top van Brabanten Zee
land present zal zijn, 's morgens om
09.00 uur in sporthal 't Zwaantje. Tot
21.00 uur zal dan het eerste gedeelte van
dit seniorentoemooi worden afgewerkt.
In de heren A-klasse is Frans Swinkels
als eerste geplaatst, op de voet gevolgd
door Igo Jongen, die als tweede op de
plaatsingslijst staat.
Zondag wordt het toernooi verder afge
werkt van 10.00 tot 18.00 uur. De finale
partijen zullen rond 13.00 uur aanvan
gen. Bondsgedelegeerde is Jan Peters.
Hoofdscheidsrechter is José Brandt,
terwijl het wedstrijdcommissariaat ge
vormd zal worden door Els König, Joke
de Meester, Mariëtte van Raalten, Ad
de Vries, Gerda Riemens en Wim Loof.
standen
Eerste klas: Zeldenrustcollege 43; Pi
de 1 39: Dees 34; Dow 30; Promenade}!
Roelofs 20: PSV 15; Douane 15; ViVitJ
meen te 8. 1
Tweede klas: De Hoop 45; MTS/MEA03tJ
Meyer 29: PSV 3 27; Dees 2 24, PZEy
Juliana 22; Belastingen 18; Philips8;Zö
rustcollege 2 7.
Derde klas: V&V 2 39: PSV 2 38; RoeloiJ
Dow 2 35; B&S 33; Promenade 3 30; P£»j
17; De Meyer 2 15; Gemeente 2 13; 0^J|
Vierde klas: Sterbanden 42. Wieksial
V&V 3 40; Klnt Tuincentrum 33; PZEn"'I
MTS/MEAO 2 27; Douane 2 21; Geraeajl
14; Talbot Dees 3 7; Promenade 4 7.
th. de caluwé
opnieuw bolkoning
'ons genoegen'
SAS VAN GENT - Voor de 15e k«J
zijn boldersloopbaan is Theodoorf
Caluwé uit Sas van Gent koningvm
krulbolvereniging 'Ons Genoegen')
worden. De jaarlijkse koningsbod
van de Sasse bolvereniging wert|
houden op de twee binnenbanen i;
'De Vlaanderen', Sas van Gent Vwo
gaande aan deze traditionele konir;
boiling wed onder voorzitterschapn
A. Verschelden de afhandeling tui
algemene jaarvergadering gehosde
Na het welkomstwoord en de vat
gen van secretaris en penningmceq
werd overgegaan tot de nog te
eindronden voor het koningsschap,!
halve finale en de finale.
Door loting werd vastgesteld, datn
de nog overblijvende bolkandldatai
de Caluwé, Th. de Caluwé en R.Caa
de twee laatst genoemden voordek)
finale in aanmerking kwamen. Nis
spannende en sportieve bolstrijin
bij beide spelers elkaar niet veel icq
ven, kwam Theodoor de Catasri
winnaar van deze reeks, met een ra
tenverschil van 20 - 16 uit de buil
finalepartij tussen Th. de Caluwé er.]
de Caluwé werd een glansrijke overa]
ning voor Th. de Caluwé, die zich»
voor de 15e keer in deze taak vanijj
'koning' mag noemen. Als t
1982 van de Sasse vereniging dit]
vertegenwoordigen op dejaarlijkseg
te keizerbolling in Oostburg, waai
bolkoningen uit de hele regio aanw
zijn om de begeerde titel van kete
de wacht te slepen. De Caluwé heeflc
ze hoogste boltitel overigens reedn
keer verworven. Na de koningsbcfi
werd nog een puntenbolling gehom
De uitslag was als volgt: 1 Lud.deCi
wé; 2 R. Warrens; 3 R. Cardon;!
Coone; 5 Rob Hemelsoet; 6 Fr. Pita
7 Joh. d'Haens; 8 Th, de Caluwé;!
Baart en 10 M. van Lent.
gelnesten op die in een reservoir boven
in de toren liggen. Deze worden ook ver
wijderd De nesten en de vogelmest
werden vorig jaar ook al aangetroffen.
Het kerkbestuur heeft klaarblijkelijk
geen aanleiding gezien om de troep zelf
op te ruimen. De monumentenwach
ters vernieuwen op de schuine daken
enkeie leien. Deze kosten bepaald niet
veel maar zijn toch van groot belang.
Een klein lek kan onder het dak wate
roverlast veroorzaken en voor duizen
den guldens schade opleveren. Het
voorkomen van dergelijke gebreken be
hoort tot de hoofdtaken van de monu-
mentenwachten. Ze benadrukken te
genover de overheden die hen subsidië
ren steeds dat ze op langere termijn
voor miljoenen besparen. De monu-
mentenwachten signaleren tekortko
mingen aan de panden en stimuleren
goed onderhoud. Daardoor kunnen
kostbare nieuwe restauraties in veel ge
vallen naar een veel later datum ver
schoven worden of misschien zelfs ge
heel achterwege blijven.
Tijdens een gesprek later op de dag in-
Middelburg met secretaris J. van de
Voorde blijkt dat er bij de monumen-
tenwachten de nodige onvrede heerst
over de koers van het ministerie van
CRM. De pot voor grote restauraties is
compleet leeg.
Willen de Nederlandse monumenten op
de lange termijn bewaard blijven dan is
op zijn minst goed onderhoud nodig.
Iets wat tenslotte veel minder kost dan
complete restauraties. CRM is echter
duidelijk bezig de ontwikkelingen af te
remmen. Er mogen volgens dit departe
ment niet meer teams komen dan de
twaalf die er nu in het gehele land zijn.
Het tweede team voor Zeeland dat juli
dit jaar werd gepresenteerd zou het
laatste zijn.
De mensen van de monumentenwacht
(verenigd in de Stichting Monumenten-
wacht Nederland) vinden dit op z'n
zachtst gezegd nogal kortzichtig. Voor
al gezien de enorme besparingen die de
P Roelse bevestigt een nieuwe lei op het dak van de kerk in Waarde.
De jaren tachtig worden het uur van de waarheid voor het Nederlandse monumentenbezit. In
een nota die gemeentewerken in Middelburg twee weken geleden het licht deed zien stond het
heel duidelijk. Wanneer gerestaureerde panden niet goed worden onderhouden kunnen ze spoedig
in verval geraken. Nieuwe restauraties zijn dan onontkoombaar wil men de monumenten nog
langer behouden.
Deze waarschuwing is op alle monumenten die een restauratie achter de rug hebben van toepas
sing Misschien geldt ze wel het meest voor de monumenten in de provincie Zeeland. De vochtige
klimatologische omstandigheden in dit gewest doen veel kwaad. Daar komt dan nog eens bij dat
veel gebouwen nog steeds te lijden hebben van de gevolgen van de watersnood van 1953.
Een dagje mee met de Monumenten-
wacht Zeeland is wat dat betreft leer
zaam. Sinds juli dit jaar zijn er in de
provincie twee teams van de monumen
tenwacht. September vier jaar geleden
werd het eerste tweekoppige team aan
gesteld. De monumentenwachters zijn
de gehele week op pad om historische
panden te inspecteren. Mankeert er iets
aan dan worden eigenaars daarvan snel
in kennis gesteld.
De teams zijn gemakkelijk herkenbaar
in de grijze busjes waarmee ze zich door
weer en wind tot in alle uithoeken van
de provincie verplaatsen. In het Zuid-
bevelandse Waarde zocht ik het langst
werkzame team. bestaande uit de heren
M. Verduijn en P. Roelse, op. Zij inspec
teerden daar de Nederlands Hervormde
kerk. Deze fraaie 15e eeuwse dorpskerk
is enkele jaren geleden volledig geres
taureerd, in 1979 kwam het werk klaar.
De toren onderging dertien jaar gele
den al herstelwerkzaamheden.
zorg
Een tochtje door en rond de kerk, sa
men met de heer J. van de Voorde die
secretaris is van de monumenten-
wacht Zeeland eu ambtenaar monu
mentenzorg bij de provincie, toont
overduidelijk dat nauwlettende zorg
voor het onderhoud van het gebouw
niet overdreven is.
De monumentewachters zijn hiervoor
niet de aangewezen figuren. Zij verhel
pen alleen kleine tekortkomingen maar
hun voornaamste taak is te bekijken
hoe de gebouwen erbij staan. Twee jaar
na het voltooien van de restauratie
heeft het vocht in de kerk van Waarde al
een zware tol geëist. Dit blijkt vooral in
het voorportaal en in de ruimte onder
de toren. Dicht bij het grondoppervlak
bladdert op veel plaatsen de verf af. Het
muurwerk is hier en daar ook al flink
aangetast. Niet alleen de hoge vochtig
heidsgraad is daarvan de oorzaak, ook
de gevolgen van de watersnood van
1953 spelen een belangrijke rol. De des
kundigen staan machteloos tegenover
dergelijke ontwikkelingen. Degene
die de oplossing weet voor zout- en
vochtproblemen wordt miljonair", zo
merkt secretaris Van de Voorde dan
ook op. Helemaal zonder middelen
staat men trouwens ook weer niet. Tij
dens ons bezoek aan de kerk in Waarde
blijken er slechts enkele miniscule
raampjes open te staan. „Dit is natuur
lijk veel te weinig om de zaak te luch
ten. Het gebouw is op zich al te vochtig,
's Zondags is het kerkgebouw gevuld
met kerkgangers die dan soms natte
kleding aan hebben door de regen. Tij
dens de kerkdienst verdampt er dan
vocht en je kan wel nagaan wat er dan
gebeurt wanneer er op doordeweekse
dagen niet gelucht wordt", zo zegt Van
de Voorde.
In ieder geval zijn er ondanks de restau
ratie van twee jaar geleden al weer tien
duizenden guldens nodig om de opgelo
pen schade aan het kerkgebouw te her
stellen. De inspectie levert nog een veel
voorkomende vangst op. De heren
^Roelse en Verduijn verwijderen uit de
dakgoten niet minder dan vijftig zes
tig kilo duivenmest. Wanneer die niet
tijdig verwijdert wordt kunnen de go
ten het water niet meer afvoeren. Ze
gaan overlopen en het water gutst dan
langs de kerkmuren hetgeen de condi
tie bepaald niet ten goede komt. De mo
numentenwachters komen vrijwel da
gelijks verstopte goten tegen. Eigenlijk
behoort het niet tot hun taak om deze
steeds grondig schoon te maken. In de
praktijk gebeurt het toch. Eigenaars
nemen vaak de moeite niet of zien op
itegen het karwei in de soms hoog han
gende goten. Verwijderen van de rom
mel is echter beslist noodzakelijk.
De monumentenwachter Verduijn
voert ook nog een kleine reparatie uit
aan een regenpijp die in een hoek van
e toren is bevestigd. De pijp is lek en
et water loopt zo langs de muren naar
ibeneden die daardoor groen uitslaan en
aangetast worden. Verduijn schuurt
het stuk pijp eerst grondig schoon met
een staalborstel. Daarna dicht hij het
gat af met een stuk metaalband. Eigen
lijk zou de pijp gedemonteerd moeten
worden en grondig gerepareerd. Dat is
werk voor anderen.
De inspectie levert verder nog vo-
een groei tot 16 a 17 teams. Zeeland
staat er goed voor met twee teams. Er
zijn ongeveer driehonderd abonnees.
Deze betalen per jaar een contributie
van vijfenzeventig gulden. In ruil daar
voor worden hun monumenten regel
matig geïnspecteerd in principe één
maal per jaar. Voor de inspectie moet
dan een uurtarief van 16,25 in reke
ning gebracht terwijl de verwerkte ma
terialen zo ongeveer tegen kostprijs
aangebracht worden.
In Zeeland was er eerst sprake van een
flinke achterstand. Door de komst van
het tweede team is die vrijwel ingelo
pen. De twee ploegen kunnen het be
stand van driehonderd te controleren
gebouwen wel aan en er is ruimte ge
noeg voor nieuwe abonnees.
In andere provincies is de situatie min
der rooskleurig. Noord-Holland zit te
springen om een tweede team. Het be
stuur van die provincie ziet de monu
mentenwacht klaarblijkelijk zo goed
zitten dat ze eventueel bereid is om de
zaak voor negentig procent te subsidie-
ren. CRM zou er dan financieel hele
maal geen omkijken meer naar hebben.
Behalve Noord-Holland willen ook
Zuid-Holland (nu één team). Gelder
land (twee teams) en Limburg (nu één
team) graag versterking.
scheuren
Terug naar de Zeeuwse teams. Na het
bezoek aan het eerste team in Waarde
werd er ook een kijkje genomen bij het
tweede. Dit bestaat uit de heren J. Hui-
ge en J. Meerman. Zij waren bezig aan
de roomskatholieke Sint-Blasiuskerk
in Heinkenszand.
Het gebouw is na de uitleg van een post
bode gemakkelijk te vinden: „Je gaat
bij de toren rechtsaf en dan bij nummer
91 linksaf de poort door". Deze gedetail
leerde informatie van PTT-zijde blijkt
exact te kloppen. We rijden via een
fraaie toegangspoort een parkachtig
terrein op. De ingangspoort en de en
tourage rond de kerk herinneren aan de
reeds eeuwen afgebroken adellijke wo
ning 'Barbestein'.
Het kerkgebouw zelf is een bouwwerk
uit 1864 dat is toegerust met een flink
aantal puntige met pannen bedekte da
ken en enkele torentjes. De bekende
grijze bus staat er bij onze aankomst
maar de monumentenwachters laten
zich nog niet zien. Zij zitten verstopt
achter de schuine tussendaken. Even
later duiken ze toch op. Wachter J.
Meerman meldt een scheur in een dak
goot die inmiddels gerepareerd is. Ver
der ook hier afval inde goten, dit keer in
de vorm van bladeren die afkomstig
zijn van het hoog oprijzende geboomte
rondom het gebouw. De gevederde
vrienden blijken zich er bo\ endien bij
zonder op hun gemak te voelen. Tot op
een pannenhoogte van vier, vanaf de
goten gerekend, vinden de' monumen
tenwachters nesten, meestal van mus
sen. Afgezien van het feit dat de goten
vol liggen zijn de heren positnf over de
werkzaamheden die de parochieleden
zelf aan hun kerkgebouw verrichten.
Ook de dakbedekking, bijna geheel uit
pannen bestaand, wordt bekeken. Dit
gebeurt grondig. De heer J. Meerman
toont twee dakpannen die vervangen
zijn. Na goed kijken ontdek ik inder
daad scheurtjes. Het blijkt dat de pan
nen alle nog dateren uit 1864 en degelijk
Monumentenwachter M. Verduijn repareert een kapotte regenpijp aan de toren in Waarde
Nog 'n jaar of wat en voor meneer
van Wierden begint een heel nieuwe
periode in z'n leven. Daar bereidt hij
zich nu al op voor. Als coach van de
junioren
Hij leeft toe naar zijn pensioen en is
van plan die tijd straks goed te
bestedea Als doorgewinterde sport
man en als grootvader. Bereidt u zich
ook zo goed voor? Op uw pensioen of
op het pensioen van uw man?
Lees er al vast iets over in het boekje
dat hier speciaal over gaat. Even de
bon opsturen en u krijgt het gratis in
huis.
I Bon Stuur op naar Postbus 259.1000 AO Arstdx
I Graag ontvang ik het gratis boelgeSiraks met F"
'n Goeie pensioentijd,
daar moetje ntx al aan werken
werking met de Stichting Ideele Reclame (SIRE)
