ONDERNEMEN
experiment
exttA
'we moeten vlugger op
de veranderingen inspelen'
'veel mensen hebben
we heel wat
ellende bespaard'
HET GAT
IN DE MARKT
PZC/
i 12 MAART 1982
ZEEUWSCH-VLAANDEREN
groep best veel waardevolle ideeën ge
bruikt kunnen worden.
De tweede categorie is de groep mensen
die werkloos zijn. Onder hen relatief
veel jongeren die - de wanhoop nabij
zijnde - in feite eenzelfde soort bedrijf
wilden beginnen als hun vroegere baas.
Om twee redenen is er uit deze groep
niets voortgekomen. Allereerst vanwe
ge het feit dat men geen bedrijven wilde
scheppen die duidelijk concurrentie
vervalsend waren en derhalve het uit
eindelijke doel - het scheppen van nieu
we arbeidsplaatsen tengevolge van het
nieuwe en frisse idee - voorbijstreefden.
Bovendien zouden de meeste adspirant
ondernemers een volledige startsubsi
die moeten hebben wat ook niet de be
doel
De derde groep zou je kunnen vangen
onder de noemer 'alternatief. De niet-
commerciële activiteiten zoals alterna
tieve land- en tuinbouw, het beoefenen
van oude ambachten, klusjesbedrijven
werden niet of nauwelijks gehonoreerd
vanwege het gemis aan groeimogelijk
heden of omdat het vaak commercieel
onhaalbaar was. Veel mensen uit deze
groep zijn gewezen op de mogelijkheid
tot het volgen van studies in de richting
die zij wilden gaan of tot oriëntatie bij
reeds bestaande bedrijven.
De heer Lamain: „Biologische land- en
tuinbouwbedrijven blijven noodge
dwongen eenmansbedrijfjes in de
meeste gevallen. Het vele werk wat er
gedaan moet worden gebeurt meestal
Het door het Economisch Technologisch Instituut opgezette onderzoek naar nieuwe onderne
mers in Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen is afgerond. In totaal hebben ongeveer dertig mensen
jereageerd. Na gesprekken over en weer zijn er welgeteld twee ondernemers in de dop overge
schoten. Een schrale oogst? „Je kunt dit moeilijk zo stellen. Gezien de beperkingen die we ons bij
letonderzoek hebben opgelegd is het resultaat: twee levensvatbare ondernemingen toch redelijk.
Bovendien kun je ook stellen dat we veel mensen behoed hebben voor een misstap. Veel mensen
hebben we heel wat ellende bespaard", zegt de heer Lamain die het onderzoek leidde.
j&fure ondernemingen die de moge-
{oeid in zich dragen tot het scheppen
its nieuwe arbeidsplaatsen staan hoog
eoteerd - zoniet het hoogste - op de
Eüjst van onze nationale verlangens.
frdaar dat dit onderzoek heeft plaats
enden. Een onderzoek dat mét de
pitste discretie is uitgevoerd: men-
je die bijvoorbeeld nog bij een bedrijf
urkzaam zijn staan niet te dringen om
hu ambitieuze plannen maar alvast in
openbaarheid te gooien met alle ge
tuigen dan dien. Het hele vergunninge-
uoerwoud in Nederland vergt trouwens
toch al veel tijd om een vlugge realisatie
nn plannen mogelijk te maken. Alle
maal problemen waar het ETI de nieu-
ie ondernemer behulpzaam by is.
2« onderzoek is een unicum voor de
pnncie Zeeland. Je zou kunnen zeg-
p dat juist vroeger opgezette verge-
jtóaie onderzoeken en de vaak daar-
evoortvloeiende positieve resultaten
tot ten regio, de Acquisitiegroep Zee-
kal op het idee heeft gebracht een der-
pïk onderzoek in Zeeland uit te voe-
bl Als gevolg van dergelijke onderzoe-
ta zijn er zowel in het buitenland als in
lüderland bedrijvencentra opgezet ge-
mwren met daarin een aantal bedrijfs
ruimten en een aantal ruimten met ge
meenschappelijke voorzieningen (kan-
Une, telefoon, telex en dergelijke). Op
deze manier hoopt men de beginnende
codememer een zo groot mogelijke
tans van slagen te geven, doordat het
contact met mensen die met vaak de-
RL'de beginproblemen te maken heb
ben leerzaam is. doordat het gebruik
maken van gemeenschappelijke voor-
aeaingen kostenbesparend werkt en
doordat men gebruik kan maken van
lel advies van een deskundige leiding.
Een geslaagd voorbeeld van een bedrij-
mcentrum is te vinden in Glasgow
Schotland). Twee jaar na de start in
919 werkten er bij de negentig bedrijf-
es al ongeveer vijfhonderd werkne
mers. In Nederland zijn momenteel drie
van dergelijke centra in werking of in
voorbereiding, namelijk in Groningen,
)ude Pekela en in Almere. Waarom
list de kleinere bedrijven? Drs J. C. de
eng, directeur van het ETI voor Zee
land: „In de economie bestaat een
denkwijze die een groei voorspelt voor
de kleinere bedrijven. Dit is vooral te
danken aan het feit dat kleinere onder
nemingen een grotere flexibiliteit aan
de dag leggen wat betreft de aanpas-
Egsmogelijkheden in verband met
en wisselende situatie in de consump-
mjormatie
ïo bedrijvencentrum zit er gezien het
ïesultaat voorlopig niet in. Een resul
taat dat volgens de heer De Jong wel
aigszins te verwachten valt in
Zwiwsch-Vlaanderen. „Zeeland be-
schikt nu eenmaal niet over een con-
Rntratle van technologische, soclolo- Rumer Postman(links) enCharlesvanHaljr.zettenhethoutbedrijfinSluisvoort.
flsche en economische informatie zoals
wedie wel in andere provincies kennen.
a zal een bedrijvencentrum in
Groningen vlugger van de grond ko-
rea Deze provincie beschikt namelijk
«1 over de nodige informatiecentra zo-
is een hogeschool of universiteit. Het
w daarom zeer zinvol zijn in deze tijd
economische recessie dat elke
seek over de nodige informatie zou
tan® beschikken. Niet alleen zou
Zeeland moeten kunnen beschikken
ra een technologisch informatiecen-
trammaar ook over een sociologisch en
economisch centrum. Deze laatste
>ooral in verband met onze afzetmarkt,
de export. Het gebeurt vaak dat we te
bat mspelen op veranderingen in con-
mmptlepatronen in het buitenland.
Vergeet niet dat bij een stagnerende
economie de produktiecyclus korter is,
«datalle produkten een kortere tijd op
oemarktzijn of maar tijdelijk gevraagd
widen. Daapom zijn marktverkennin
gen in deze tijd meer dan nodig. We
moeien vlugger inspelen op de verande-
cmgen. Veranderingen die onder meer
kunnen worden opgemerkt door
pooemde centra. Door de welvaart van
«jaren zestig, een welvaart die boven-
wniedereen het gevoel gaf dat er niets
kon mislukken, zijn veel onderne-
TOgen minder flexibel geworden. In-
jwatie. vernieuwingen zullen daarom
wodnodigzijn. Vandaar ook het grote
Wang van de kleinere bedrijven in on-
8 economie",
W het onderzoek is Oost-Zeeuwsch-
laanderen uitgekozen vanwege het
«verachtelijke van dit gebied. De on-
kÜv" menscn die gereageerd
ebben laten zich verdelen in een vi jf-
W categorieën.
«eerste categorie is de groep ouderen.
«Poepmensen boven de 65 jaar en
wiaantalWAO-ers Zy kwamen vooral
•"dragen met ideeën die in de bedrij-
2® gebruikt konden worden. Ook wa
rn? ni?deze groeP nogal wat uitvinde-
laatste zijn verwezen naar uit-
■®®rsbureaus. Vanwege de hoge leef-
van deze mensen en vanwege het
dat het,vaak verbeteringen betrof
•an een bestaande produktiemethode.
1' ann deze groep geen nieuwe onder-
m»ÏÏen ?el3oren al wil de heer La-
der van het onderzoek, wel
kwijt dat er van deze
met vrijwilligers of met mensen die be
reid zijn tegen een heel karige vergoe
ding te werken".
De vierde categorie is de groep mensen
die met een idee aankwam maar niet
zelf in de omstandigheid verkeerde het
idee wel zelf uit te voeren. Deze men
sen zijn in contact gebracht met ande
ren die het idee wel uit kunnen voeren.
Uiteindelijk groep vijf: de mensen met
technisch uitvoerbare en commercieel
gezonde ideeën die kunnen leiden tot
het ontstaan van nieuwe ondernemin
gen en - na verloop van tijd - arbeids
plaatsen opleveren, zodat het uiteinde
lijke doel - het scheppen van nieuwe
arbeidsplaatsen - bereikt wordt. Wat
zijn dit voor bedrijven?
Er is er een dat zich gaat bezighouden
met de dienstverlening in commerciële
zin (een soort adviesbureau). Het ande
re bedrijf zit in de consumptieve sector,
de gebruiksvoorwerpen, duurzame za
ken. Deze nieuwe ondernemingen gaan
wel van start als éénmansbedrijQes
maar dragen wel reële groeikansen in
zich. Deze mensen konden of waren be
reid een hoeveelheid eigen kapitaal in
hun bedrijf te investeren. Het ETI heeft
een bemiddelende rol gespeeld tussen
de nieuwe ondernemer en de bank die
de rest van het benodigde kapitaal
moet verschaffen. De meeste banken
tonen zich trouwens zeer bereidwillig
bij het verstrekken van een lening aan
bedrijven die menen een gat in de
markt te hebben gevonden. Ze verto
nen wat dat betreft voldoende reali
teitszin.
uitnood
Het totaal van ruim dertig reacties in
zo'n korte tijd (november-februari) en
gezien in het licht van het beperkte ge
bied en het feit dat het onderzoek niet
erg indringend is geweest, noemt de
heer Lamain symptomatisch voor onze
belabberde economische situatie. „In
een tijd van economische achteruit
gang zie je steeds een groei van nieuwe
bedrijven, al dan niet met kans op over
leving. levensvatbaarheid- Je zou kun
nen zeggen dat zulke bedrijven dan uit
nood geboren worden. Mensen die in
feite zonder perspectief zitten, zonder
vooruitzicht op werk, gaan vaak te snel
denken aan de mogelijkheid iets zelf
standigs te beginnen met alle nadelige
gevolgen voor henzelf. Toch is het vaak
een feit dat in een tijd waarin de wel
vaart terugloopt er mensen opstaan
met briljante ideeën. Juist die categorie
mensen zul je moeten helpen. Voor die
mensen willen we als een wegwijzer op
treden in het subsidie- en vergunninge
noerwoud. De mensen met onvoldoen
de realiteitszin voor hun zaak moetje in
feite tegen henzelf beschermen. We heb
ben nadat het onderzoek was afgelopen
al verscheidene telefoontjes gehad van
mensen die wij eigenlijk geen kans ga
ven omdat die er in feite ook niet was,
gezien de beperkingen die we ons opleg
den. Later waren ze er ons dankbaar
voor dat wy hun de raad gegeven had
den van hun plannen af te zien".
Het ETI, waarvan het bestuur bestaat
uit vertegenwoordigers van overheids
organen. bedrijfsleven en vakbewegin
gen, stelt zich tot doel de welvaart in
Zeeland te bevorderen door het uitvoe
ren van activiteiten zoals bedrijfvoor-
lichting in samenwerking met andere
instanties en door het verrichten van
onderzoeken zoals dat onlangs gebeurd
is voor de regio Oost-Zeeuwsch-Vlaan
deren. Een onderzoek dat uitwijst dat
er best nog wel wat inventieve geesten
rondlopen in de gemeenten Terneuzen.
Axel, Hontenisse, Hulst en Sas van
Gent. Het feit dat het onderzoek is afge
rond wil niet zeggen dat degenen die
menen een eigen bedrijf op te zetten in
de particuliere sector in Oost-
Zeeuwsch-Vlaanderen bij het ETI nu
aan een gesloten deur komen. Het te
gendeel zelfs. Voor nieuwe onderne
mers, mensen die menen het veelge
vraagde gat in de markt gevonden te
hebben, houden ze zich warm aanbevo
len.
Cyriel Smet
Marian Perdaen, Marian Ingels, Andrea Zohlandt en Thérèse Bruggeman: vergevorderde plannen voor een vegeta
risch eethuis in Hulst.
Nieuwe bedrijven zijn niet alleen
van harte, welkom hij het ETI,
maar ook bij het ministerie van so
ciale zaken waar men een regeling
heeft getroffen jeugdige werklozen,
die menen een gat in de markt te
hebben gevonden en in verband
daarmee een bedrijfje willen begin
nen, in financieel opzicht een tijdje
te helpen om zodoende het project
beter van de grond te krijgen. Zo zijn
Marian Perdaen. Marjan Inghels,
Andrea Zohlandt en Thérèse Brug
geman van plan binnen afzienbare
tijd een vegetarisch eethuis annex
informatie- en cursuscentrum te
starten in Hulst.
Marian Perdaen: „Er is in geheel
Zeeuwsch-Vlaanderen geen enkel ve
getarisch eethuis en cursus-ontmoe
tingscentrum te vinden ondanks het
feit dat er wel degelijk behoefte aan
is. Zo ontstaat er een gat in de markt.
Onze groep wil dit gat opvullen".
Blijkens het rapport 'Vegetarische
Restaurants' dat in opdracht van het
bedrijfsschap Horeca is samenge
steld hebben zij -het gelijk aan hun
kant. In dit rapport wordt uitgegaan
voor Nederland van een aantal van
ongeveer 100.000 vegetariërs, een
aantal dat snel toeneemt. In dit rap
port wordt gesteld dat gezien de gro
ter wordende belangstelling voor ve
getarisch eten het exploiteren van
minstens het dubbele aantal eethui
zen - nu ruim zestig - rendabel zal
zijn.
Dat rendabel zijn is wel een voor
waarde die gesteld wordt om voor de
Experimentele Arbeidsprojecten
Jeugdige Werklozen-regeling in aan
merking te komen. Men gaat ervan
uit dat het project binnen een perio
de van vier jaar selfsupporting moet
kunnen zijn. De regeling zorgt er in
feite voor dat gedurende de aanloop
periode de vaste inkomsten verze
kerd zijn.
Als exploitatievorm heeft men voor
een stichting gekozen, de stichting
'Klavertje Vier'. Het gehele project
wordt begeleid door een zogenaamde
begeleidingscommissie.
Het idee voor een dergeiyk project
was in feite al jaren aanwezig Het feit
dat deze mensen werkloos werden en
ze het besef kregen hoe moeilij k het is
ln deze tijd een passende werkkring
te vinden deed hen besluiten hun
plannen ten uitvoer te brengen om
zodoende voor zichzelf zinvol werk te
creëren en als gevolg daarvan een
nuttige plaats te verkrijgen in de
maatschappij.
Marjan Inghels: „Je staat er wel van
te kijken wat er a llemaal bij komt
kijken om zoiets van de grond te krij
gen. Zonder de medewerking van
Marleen Baert, projectleidster van
het baanlozenproject in Hulst en van
Bram Coomans. provinciaal coördi
nator van de stuurgroep Werkloos
heid Zeeland, hadden we het met
kunnen rooien. Bovendien is het ar
beidsbureau ons ook erg behulp
zaam geweest
Bram Coomans: „Het is erg moeilijk
om de juiste weg te vinden als je een
project op wil zetten. Daarom probe
ren we dergelijke initiatieven zo goed
mogelijk te begeleiden. Initiatieven
trouwens die wel degelijk van de
werklozen zelf afkomstig moeten
zijn. Zij moeten met het initiatief
voorde dag komen, wij zorgen in feite
voor de officiële afwikkeling van de
zaak".
De heer Coomans gelooft in het pro
ject: „In deze streek bestaat er op dit
gebied geen enkele voorziening. De
kans om te slagen is dan wel al veel
groter".
welzijn
Als beroepskracht heeft Coomans op
dit gebied al de nodige vergelijkbare
projecten meegemaakt. Kleinschali
ge projecten die mettertijd self-sup
porting werden. Zo heeft hij op De
Bevelanden het initiatief een confec-
tiefabriekje te starten helpen realise
ren. Het zijn vaak projecten die als
gevolg van de gehanteerde economi
sche normen moeilijk inpasbaar zijn
in de huidige structuur Bij deze be
drijven is vaak sprake van een alter
natieve structuur wat betreft de me
dezeggenschap en de beloning.
Meestal staan de werklozen zelf cen
traal en niet het kapitaal. In plaats
van de welvaart stelt men het welzyn
op de eerste plaats. Het is niet zo dat
deze mensen niet commercieel den
ken; ze zijn bereid om met een karig
loon genoegen te nemen als hun plan
eenmaal gerealisserd is.
Aan de Hulsterse project ligt trou
wens wel een maatschappelijke vi
sie ten grondslag. Men wil op deze
manier veranderingen in de maat
schappij tot stand brengen, veran
deringen in de richting van een
geestelijk en sociaal rijker leef- en
werkklimaat. Er wordt gedacht aan
een natuurlijker leefwijze, een ont
moetingscentrum voor mensen met
vernieuwende krachten in zich op
het gebied van een leefbare aarde en
menselijke wereld.
In verband hiermee wordt aan het
eethuis een cursus- en informatiecen
trum gekoppeld om de mensen ken
nis te laten nemen van een andere
manier van voeding en al wat daarbij
banken en door het uitgeven van
pandbrieven.
garantiefonds
De groep heeft geprobeerd bij de ge
meente Hulst aan te kloppen in ver
band met een gemeentegarantie
fonds. Doch dit had niet het gewen
ste resultaat. „Begrijpelijk", zegt
Coomans. „de meeste gemeenten
hebben nog geen ervaring met derge
lijke projecten- Er zijn maar een paar
gemeenten zoals Middelburg en een
paar in Groningen die dergelijke pro
jecten voor een gedeelte helpen fi
nancieren".
Het is trouwens toch al een papieren
geharrewar een plan als dat in Hulst
te realiseren. Sommige instanties
waar je mee te maken krijgt weten
niet wat te doen, omdat het de eerste
keer is dat ze zoiets meemaken.
Het hele project staat of valt met de
drie voorwaarden die de Stuurgroep
EAJW stelt. Voorwaarde één: de eis
dat men niet concurrentieverval
send gaat werken. Voorwaarde
twee: de eis dat men zelfbedruipend
wordt. Voorwaarde drie: er moet
sprake zijn van een alternatieve be
drijfsvoering; dat wil zeggen, dat
niet de winst voorop mag staan.
Vandaar de keuze voor de vorm:
stichting of coöperatie.
In feite zijn de vier mensen werkne
mers van de stichting Klavertje Vier.
In het bestuur van de stichting heeft
men bewust mensen gekozen die het
lidmaatschap van de stichting niet
combineren met nog eens een aantal
andere bestuurslidmaatschappen.
Het bestuur is van mening dat men
sen die met ideeën of plannen rondlo
pen die de stichting van nut kan zijn
bij het bestuur moet kunnen aan
kloppen. De voorzitter Jos Kroes uit
Heikant houdt zich aanbevolen voor
mensen met goede adviezen.
lange weg
hoort. Gedacht wordt aan het geven
van cursussen op het gebied van voe
dingsleer, kruidenkennis, groenten
en fruit inmaken en het verstrekken
van informatie over uiteenlopende
onderwerpen.
Marian Perdaen bij wie de 'inhoude
lijke' verantwoordelijkheid berust
heeft al ervaring opgedaan met het
geven van vegetarische kookcursus
sen. Vorig jaar is er te Hulst een cur
sus geweest die ze zelf verzorgde. Een
cursus die goed bezocht is. Boven
dien heeft ze de kookkadercursus ge
volgd bij de Kleine Aarde te Boxtel.
Deze cursus zal trouwens door de an
dere mensen van het eethuis ook ge
volgd worden, omdat het koken door
de gehele groep verzorgd zal worden.
Voorts is een gedeelte van de groep
van plan de part-time opleiding So
ciale Academie te Breda te gaan vol
gen.
Men heeft zich bij het opstellen van
de begroting en toekomst-verwach
tingen laten leiden door vergelijkba
re bestaande eethuizen, een begro
ting die om en nabij 180 000.- ligt,
waarbij vermeld dient te worden dat
de loonkosten tweederde van die be
groting in beslag nemen Het reste
rende bedrag bestemd voor inventa
ris. huur en dergelijke hoopt men aan
te boren bij andere financierings
bronnen zoals het Memo-fonds
(Mens- en milieuvriendelijk onderne
men), het Koningin Julianafonds,
De aanvraag die ingediend is bij het
Directoraat-Generaal voor de Ar
beidsvoorziening is ondertussen
weer al een keer terugontvangen om
een aantal punten te verduidelijken.
Eind deze maand wordt een definitief
besluit verwacht van de Stuurgroep
EAJW Marian Perdaen, Marjan Lng-
hels, Andrea Zohlandt en Thérèse
Bruggeman zullen dan net een half
jaar bezig zijn om hun plan langs de
officiële weg voor elkaar te krygen
met de ondersteuning van een aantal
beroepskrachten. Is het antwoord
positief dan zal men zo vlug mogelijk
een pand in handen moeten krijgen.
Een pand wat na een eventuele aan
passing ingericht zal worden met
spullen van natuurlijke materialen,
wat past m hun wijze van denken en
leven.
Een naam voor het curus en ontmoe
tingscentrum waar men van gedach
ten kan wisselen bij een vegetarisch
hapje en drankje of wat uitgebreidere
maaltijden is nog niet gevonden.
Gezonde volwaardige voeding, vege
tarisch eten, alternatiefleven en den
ken; begrippen en daden waar je, een
aantal jaren geleden, eerbiedwaardi
ge huis- en disgenoten nog resoluut
de velourse gordijnen mee kon inja
gen. Momenteel heeft deze manier
van leven en denken burgerrecht ver
kregen. Het wordt sociaal vrijwel
geaccepteerd, het drempel verhogen
de effect van de beginjaren bestaat in
de meeste gevallen niet meer. Het
zou daarom best kunnen dat het ve
getarisch eethuis, annex cursus- en
ontmoetingscentrum in Hulst in een
behoefte gaat voorzien. De vier jeug
dige Hulsterse werklozen zullen dan
hun volwaardige plaats in het ar
beidsbestel gaan innemen.
Foto: Camile Schelstraete