KON-FILM OVER HET
DRAMA DIEGO GARCIA
'Vijf jaar later': film
over de treinkapingen
mlandbevolking wordt dupe van wapenwedloop
|M
Ie
TELEVISIE
Molukkers
willen verbod
uitzending
LIJVIGE DOCUMENTAIRE BIJ KRO
PANDA EN DE HEB-ZUCHTER
radio
APPIE HAPPIE en de VROUW van de MAN van de KLOK
ypUDAG 12 MAART 1982
PZC/radio-tv en kunst
e radio-en-tv-redactie)
qLVERSUM - „De moraal van dit verhaal is misschien wel: als je het ongeluk hebt te wonen op
oplek waar grote kippen een ei willen leggen, kun je nergens aanspraak op maken. Die mensen
toeten het totaal alleen doen. Ze hebben een troebele advocaat in Londen, maar die wilde door
as ook niet geïnterviewd worden".
iindredacteur Leo Schenk van IKON's actualiteitenrubriek Kenmerk verwoordt de machteloos-
ieid van de bevolking van het eilandje Diego Garcia waarover Kenmerk vanavond, vrijdag een
peciale documentaire uitzendt. De Diego-Garcianen behoren feitelijk tot de eerste slachtoffers
de wapenwedloop.
Pi;go Garcia is een klein eilandje (23 tannlë in ruil voor haar medewerking zou op het eiland geboren zijn, ze waren
Ëometer lang en 8 kilometer breed),
[•van grote strategische betekenis is
jotzijn centrale ligging in de Indische
kam Het ligt ongeveer even ver ver-
jj»rd van het Afrikaanse continent
T3D het Midden-Oosten en Zuid-
s-Aaè. Jarenlang leidde de oor-
BESelijke bevolking er een onopval-
(C en bescheiden bestaan, tot in het
Éi van de jaren zestig de Verenigde-
aten het oog lieten vallen op dit vitale
uSjeland. Diego Garcia zou een idea-
i bergruimte zijn voor kernonder-
£is. Het werd de inleiding tot een
lein menselijk drama.De Chagos-ar-
jjpel, waarvan Diego Garcia deel uit-
aakt, werd indertijd door de Britten
oor drie miljoen pond van Mauritius
[tocht. Dat de Britten het eiland Die-
i Garcia in 1966 in het geheim voor
pl]idx aan de Verenigde Staten ver
gden, heeft waarschijnlijk meer te
iton gehad met de Britse behoefte
sbet eigen oorlogsapparaat op peil te
Ken dan met ondersteuning van de
asifcaanse aspiraties in de Indische
«an, In elk geval kreeg Groot-Brit-
een korting van 14 miljoen dollar op de
aanschaf van nieuwe Polaris-raketten.
Het Britse en Amerikaanse parlement
werden in deze koehandel niet gekend.
Zy bleven eveneens onwetend van de
daaropvolgende deportatie van de Gar-
ciaanse bevolking.
Bevolking verhuisd
Vijftienhonderd inwoners moesten het
veld ruimen voor 12.000 Amerikaanse
soldaten, die behoorden tot de Rapid
Deployment Force, een speciaal onder
deel van het Amerikaanse leger, dat is
opgezet om in geval van crisis binnen
72 uur overal ter wereld ingezet te kun
nen worden. De bevolking van Diego
Garcia, aan wie beloofd was dat ze el
ders een nieuw bestaan konden opbou
wen, leeft nu hoofdzakelijk in de slop
penwijken van de hoofdstad van Mau
ritius.
De Amerikaanse admiraal b.d. Elmo
Zumwalt beweert in de documentaire,
dat van een oorspronkelijke bevolking
op Diego Garcia geen sprake is ge
weest. Geen van de Diego-Garcianen
er alleen om te werken. Die opvatting
wordt door de IKON gelogenstraft door
beelden uit een ülm die de Britten in de
60'er jaren maakten ter gelegenheid
van de onafhankelykheid van Mauri
tius. Met veel moeite wist de IKON een
kopie van deze film te bemachtigen.
De voorbereidingen voor de documen
taire, die is samengesteld door Gert
Corba, hebben ruim een jaar geduurd.
De affaire-Diego Garcia werd bij de
IKON aanhangig gemaakt door een
vroegere bewoner van het eiland, At-
man Rachmalaon. Het project kon
worden uitgevoerd met subsidie van
de NCO (Nationale Commissie Voor
lichting en Bewustwording Ontwikke
lingssamenwerking).
Hoewel vooral in de Verenigde Staten
grote kranten, waaronder de New York
Times, uitgebreid over dit drama heb
ben bericht, zijn veel details onduide-
hjk gebleven. De meest directe verantr
woordelyken zwygen. Zo weigerde de
vroegere Britse premier Wilson op het
laatste moment een interview, nadat
NEDERLAND-1
ROF
1» Herh. Geakunde:
De Greide
NOS-NOT
130-1UO Schooltelevisie
SOS
1.50 Nieuws voor doven en
slechthorenden
120 Nieuws voor doven en slechthorenden
TELEAC
228 Follow me 15
O.S.
1(3 Open Schooltyd
NOS
158 Journaal
NCRV
(XO siakkie en Puntmuts
Kö Stedenspel
115 Minivoetbal
NOS
17 Journaal
NCRV
155 Praten met de minister-president
105 "Pas op, d'r vallen klappen". Informatief
programma
55 Tot besluit
1KON-KRO-RKK
Kenmerk-Special: De affaire Diego Garcia
NOS
105 Journaal
Nieuws voor doven pn slechthorenden
100 Nieuws voor doven en
slechthorenden
NOS
125 Paspoort voor Spanjaarden
135 Sesamstraat
150 Jeugdjournaal
TROS
259 Familiekwartet
125 Banana Split
NOS
110 Journaal
TROS
BI' De fabriek, tv-serie
120 Martin Eden, tv-serie
110 Aktua TV
BS Soap, tv-serie
NOS
125 Journaal
130 Nieuws voor doven en slechthorenden
dio Sport-extra
14.00-16.00 Schooltelevisie
17.00-18.00 Schooltelevisie
18.00 Tita Tovenaar
18.05 Sesamstraat
18.20 klein klein kleutertje
18.35 Open school
19.00 Popey
19.07 Uitzending door derden
19.37 Mededelingen en morgen
19.45 Nieuws
20.10 Weerman
20.15 De nieuwe orde, historische onderzoekingen
21.50 Tennis
22.30 Wereldkampioenschappen kunstrijden
23.15-23.30 Nieuws
19.00 Dag aan dag
19.30 Lieve plantjes
19.37 Morgen
19.45 Nieuws
20.10 Weerman
20.15 Ontsnappingsroute
21.05-22.40 De luchtpiraat, speelfilm
BELGIE FRANS
RTB 1
12.00 Teleteskt, 14.00.14.30 en 14.45 School tv. 16.45 ON-
EM-mededelingen. Vakatures, 17.00 school tv, 17.30
Plein jeu. Gevar. kinderprogramma. 18.00 Faites vos
jeux. 18.15 Onderwerp van de week. 18.30 Pitilipop. 18.35
Hoofdpunten journaal, 18.40 micro-défi. 19.00 antenne-
soir Regionaal programma 19.25 minute Papilion (infor
matie) en weerbericht 19.30 Journaal 19.55 A suivre.. We-
kehjks informatief magazine, 21.15 Dernière séance.
Klassieke films, Les snetiers de la gloire. (Paths of glory).
Amerikaanse speelfilm uit 1957 naar het boek van
humphrey Cobb Regie Stanley Kubrick. Met in de
hoofdrollen Kirk Douglas, Adolphe Menjou en George
MacReady. 22.40-23.00 Journaal en weerbericht.
FRANKRIJK RIJSSEL
12.05 Réponse k tout. 12.30 Les visiteurs du jour. Aansl.:
Lottotrekking. 13.00 Journaal. 13.35-13.50 Regionaal
programma. 14.05% 14.25 Schooltelevisie. 18.00 C'est a
vous. 18.45 L'ile aukx enfants. 18.45 Quotidiennement
vótre. 18.50 Les Paris de TF 1. 19.05 A la une. Aansl.:
Weerbericht. 19.20 Regionaal journaal van FR 3. 19.45
Vous pouvez compter sur nous. 20.00 Journaal. 20.35 Co-
lomba. Tv-serie. AfL: 2. 22.00 WK Kunstrijden op de
schaats. Vanuit Kopenhagen. Aansl.: Journaal. Daarna:
Cinq jours en bourse.
Zedenspel
Ned. 1 19.05 uur
In dt Groenoordhallen in Leiden is
ranavond de beurt aan de gemeen
ten Temeuzen en Nunspeet om het
Jeniine de Jonge en Fred Florusse
faenteren het school-tv weekjour-
naal.dat ditmaal de volgende onder-
feipen behandelt: De stakingen
m het ziektegeld en de zeehonden-
fcht Hreenpeace probeert de jacht
Ie hinderen en het Europese parle-
behandelt deze jacht van de
Wek. De studiogast is Carla Roghair
Mn Greenpeace. Nederland 1,11.00
tegen elkaar op te nemen by het ste
denspel van de NCRV. Deze twee ge
meenten zullen in de zeskamp el-
kaars krachten meten op diverse ter
reinen. Naast het 'doen' wordt ook
aandacht besteed aan het denken.
Zo heeft iedere gemeente een eigen
raad van advies die by het 'denkon-
derdeel' zyn burgemeester van raad
zal moeten voorzien om maar zo snel
mogelyk het goede antwoord te vin
den.
Nieuwe orde
BRT. 1 20.15 uur
De BRT brengt vanavond de derde
aflevering van de zevendelige histori
sche serie 'De Nieuwe Orde' van Mau
rice de Wilde. Deze serie gaat over de
Nieuwe Orde in België vóór en ty-
dens de tweede wereldoorlog. In de
uitzending van vanavond wordt aan
dacht besteed aan de 'coming man'
van de Belgische werkliedenparty,
Hendrik de Man. De algemene roep
naar meer orde en tucht in de jaren
dertig laat zich ook horen in de socia
listische beweging, de kerk en aan
het hof. Hendrik de Man trachtte de
ze crisis p te lossen met het zoge
naamde Plan de Man. Dit zette ech
ter geen zoden aan de dy k en het plan
faalde. Dan werpt De Man zich op als
een voorvechter van de 'autoritaire'
democratie.
De luchtpiraat
BRT 2 21.05 uur
De BRT brengt vanavond de Ameri
kaanse speelfilm 'De luchtpiraat'
(skyjacked) van John Guillermin.
Deze film werd in 1972 gemaakt. In de
hoofdrollen zijn te zien Charlton Hes
ton en James Brolin. Deze eerste is
hoofd- en titelrolspeler in enkele van
de duurste en winstgevendste films
die ooit zijn gemaakt. Uit een in 1971
samengestelde lyst bleek dat 'Hes
tonfilms' samen 153 miljoen gulden
opbrachten. De film De Luchtpiraat
speelt zich af in en om een vliegtuig.
Op het vliegveld van Los Angeles
staat een vliegtuig klaar om te ver
trekken naar Minneapolis. Eenmaal
in de lucht ontdekt men op een spie
gel in het toilet een met lippenstift
aangebrachte dreig ing dat er een
bom aan boord van het vliegtuig is.
Deze bom ontploft als de gezagvoer
der niet direct koers zet naar Ancho-
ra. De kaper is een jonge sergeant.
Jerry. Een Vietnamveteraan en zo
gefrustreerd dat hy uit wraak naar
Moskou wil vliegen
hij aanvankehjk (tegen een flinke som
geld) wel bereid bleek te praten.
Op Diego Garcia zelf mocht de film
ploeg uiteraard geen opname maken.
Het Amerikaanse ministerie van defen
sie geeft geen enkel stukje materiaal
over het eiland meer vrij. Het laatst be
schikbare filmmateriaal dateert van
1976.
Geld
Wie wel wilden praten waren de vroe
gere CIA-directeur William Colby, ad
miraal b.d. Zumwalt, de voormalige
directeur Azië van het Amerikaanse
ministerie van defensie, enkele Britse
parlementsleden en Paul Monliner, de
vroegere eigenaar van een kopra-fa-
briek op Diego Garcia. Hij was als tus
senpersoon betrokken bij de ontrui
ming van het eiland en kreeg voor zijn
bemiddeling een bedrag van 800.000
pond (het Britse pond was toen nog
tien gulden waard).
Uiteraard komt ook de voormalige be
volking van Diego Garcia uitgebreid
aan het woord. Hun protesten worden
door de politie van Mauritius onmoge
lijk gemaakt. In 1973 keert de Britse
regering aan Mauritius een bedrag van
650.000 pond uit ten behoeve van de ge
dupeerde Diego-Garcianen. Slechts
een klein gedeelte van dat geld bereikte
de bewoners eerst vijf jaar later.
De affaire is nog altijd niet ten einde:
volgende maand begint een van de
vroegere bewoners een proces tegen de
Britse regering, omdat hij tegen zijn
wil van het eiland zou zijn afgezet. De
BBC en het Amerikaanse tv-station
CBS hebben al grote belangstelling
voor de IKON-documentaire getoond.
(Vanavond, Nederland 1, 23.00 uur.)
EVEN PUZZELEN
19
DEN HAAG/HILVERSUM (ANP) -
Het Landelijk Comité Zuid-Mo-
1 ukken (LAC) wil een gerechtelijk
verbod op uitzending van de KRO-
documentaire over de treinkaping
in Bovensmilde. De film is voor
zondag aangekondigd. Om dit te.
bereiken heeft het LAC een kort
geding tegen de KRO aangespan
nen, dat vandaag, vrijdag, in Am
sterdam dient, aldus woordvoer
der Krijgsman van het LAC don
derdag. De KRO heeft inmiddels
laten weten de documentaire
graag aan de president van de Am
sterdamse rechtbank te tonen. Het
LAC is onder andere tegen de uit
zending omdat zij nodeloos emo
ties oproept. Volgens Krijgsman
zijn de betrekkingen tussen Mo
lukkers en Nederlanders daar niet
mee gebaat
(Van onze rtv-redaclie)
HILVERSUM - Kees Boomkens, programmamaker in dienst van de KRO, kwam
twee jaar geleden tot het besef dat ons land, sinds de gebeurtenissen bij De Punt
en Bovensmilde geen gijzelingen en kapingen meer heeft hoeven meemaken. Hij
ging op onderzoek uit en dat leidde tot een televisieprogramma van anderhalf
uur lengte en met een zeldzaam deskundige begeleiding. Er is vrijwel geen
deskundige instantie in ons land die zich niet beeft bemoeid, of heeft getracht
zich te bemoeien met de film „Vijfjaar later", die zondagavond wordt uitgezon
den. Het is een poging om uit te leggen wat er van 23 mei tot 5 juni 1977 gebeurde,
hoe het kon gebeuren en wat de gevolgen ervan zijn geweest voor de direct
betrokkenen.
dertijd een woordvoerder van een van
de Molukse jongerenbewegingen, en
met Jim Lopulalan, een beleidsmede
werker ook voor bet beleid ten aanzien
van de Molukkers. Daarnaast heeft
Boomkeus gesprekken gevoerd met
Mare Hustinx, die 19 dagen in de trein
doorbracht, en met Jeanne Abbink, een
van de in Bovensmilde gegijzelde leer
krachten. (KRO, zondag, Ned. 1, 21.25
uur).
Horizontaal: 1 smet; 5 nonsens; 9 water
inN.-Brabant; 10 plaats in Frankrijk; 11
titel; 12 bywoord; 13 neon; 14 deel v. e.
schip; 17 oningewyde; 19 slaapje; 22 lo
flied; 23 plaats in Oostenrijk; 24 huid; 25
byna; 27 vroegere rechter; 28 soldaten-
kost; 30 vogel; 32 moeder; 33 deel v. d.
bybel; 35 meisjesnaam; 36 achter; 37
loopstok; 38 houding.
Verticaal: 1 golf; 2 noot; 3 zonderling; 4
vorm; 5 streep; 6 plaats in Zweden; 7
hetzelfde; 8 jongensnaam; 15 voeg
woord; 16 Duits kaartspel; 18 jongens
naam; 20 pl. in Turkije; 21 kledingstuk;
25 vlaskam; 26 wyze; 27 godheid; 29 gro
te plaats; 31 zangstem; 32 snij werktuig;
34 geheel de uwe; 36 de onbekende.
Uitslag vorige puzzel.
Al vanaf het prille begin van zijn onder
neming stuitte het plan op weerstan
den. Kees Boomkens: „In november
1980 ben ik gaan praten in Bovensmil
de. Ik werd bestookt met bezwaren. Ik
moest het uit mijn hoofd laten, het was
nog veel te vroeg, ik zou een heleboel
mensen pyn doen. Over een jaar. zei
men, zou het misschien wel kunnen. Ik
heb toen bedacht dat er zoveel werk in
zou gaan zitten, dat het toch een jaar
later zou worden voor het kon worden
uitgezonden".
Boomkens en Wim Beyderwellen, die
het onderzoek voor de film heeft ver
richt, zijn uitgegaan van een gewone, zy
het ïyvige documentaire. Over een
moeily k onderwerp, maar verder bevat*
te het werkstuk geen uitzonderlyke
kanten. Boomkens: „Alleen door de
aandacht van al die anderen is het me
duideiyk geworden dat deze film iets
byzonders is".
De gyzeling van de school in Boven
smilde en de kaping van de trein zijn
natuurlyk iets byzonders in de Neder
landse geschiedenis. De wonden die er
door ontstonden, zyn dieptepunten by
de betrokkenen, degenen die in de trein
of in de school zaten en hun familiele
den, by de gehele Molukse gemeen
schap in Nederland en in heel Boven
smilde. Maar het was niet alleen de tele
visiefilm, die de afwyzende reacties op
riep. Het was ook het angstwekkende
vooruitzicht op de publiciteit erom
heen.
Bezwaren
De programmaleiding van de KRO
heeft zich niet van zijn oorspronkelij
ke plannen laten afbrengen door de
waterval van bezwaren: de film maken
en dan pas besluiten of die kan worden
uitgezonden. Dat definitieve besluit
viel enkele weken geleden. Op een vrij
dagmiddag bekeek een gezelschap van
15 door de KRO gevraagde deskundi
gen de film „Vijf jaar later". Twee van
de 15 bleven nee zeggen. De drie Moluk
se genodigden behoorden daar overi
gens niet bij. Er werden zo'n 25 sugges
ties voor veranderingen en aanpassin
gen aangereikt, waarvan er zes zijn op
gevolgd.
Boomkens: „Het ging, in het algemeen,
om het vermijden van beelden die al te
sterke emoties konden oproepen. Men
zag het geheel graag wat vlakker".
Boomkens heeft geen opzienbarende
uitspraken of uitzonderlijk pijnlijke
omstandigheden geregistreerd. Dat
was ook niet de bedoeling. Het is een
bekend feit dat de nazorg voor de
slachtoffers van de gijzelingsdrama's
zacht gezegd te wensen heeft overgela
ten. In de gesprekken met de ouders
van een van de leerlingen van de inmid
dels van de aardbodem verdwenen
school komt dat duidely k aan het licht.
Het onvermogen van de 'begeleidende
instanties' om binnen de Molukse ge
meenschap enige hulp te bieden is ook
zonneklaar. Boomkens stipt in de film
de overeenkomsten aan tussen de Mo
lukkers en de Drenten: je praat niet
over gedane zaken en je houdt de vuile
was binnen.
Dat is een mening die verdiept wordt
in de gesprekken met Noes Solissa, in-
Pianist heeft niet
het alleenrecht op
naam Cocktail Trio
UTRECHT (ANP) - Zanger Tony More
en bassist Carel Alberts mogen met
een pianist blijven optreden onder de
naam Cocktail Trio. De president van
de rechtbank in Utrecht, prof. mr. V. J.
A. van Dijk, heeft dat donderdag be
paald. Hij deed uitspraak in een kort
geding dat de vroegere pianist van het
trio. Ad van Gein, tegen zijn vroegere
collega's bad aangespannen. Van de
Gein had een verbod gevraagd voor
zijn ex-collega's om nog langer onder
naam Cocktail Trio op te treden.
Hy is anderhalfjaar ziek geweest en in
die tyd hebben More en Alberts een an
dere pianist aangetrokken. Over de te
rugkeer van Van de Gein is een ruzie
ontstaan, die niet meer valt by te leg
gen. Van de Gein had aangevoerd, dat
hij opnieuw met twee musici wil begin
nen als Cocktail Trio, een naam. die hy
als zyn eigendom beschouwde omdat
- hy het trio in 1954 heeft opgericht en de
naam heeft bedacht.
HILVERSUM-1
Tussen de middag... Tussen ae
mensen 13.06 Echo. 13.16 Kruis of munt
14.03 The Complet. 16.02 Op de valreep.
17.53 Marktberichten. 17.55 Meded.
18.06 Echo. 18.20 Punt uit. 19.55 Over
weging. 20.03 Country Time. 21.02 Nine
O'clock Jazz. 22.02 Goal. NOS: 23.02-
24.00 Met het oog op morgen. EO: 0.02
EO's country uur. 1.02 Stuff tot naden-'
ken. 2.02 Voor wie niet kan slapen. 3.02
La luz Verdadera. 4.02 Zingen in de
nacht. 5.02 SnarenspeL
ZATERDAG
VARA: 07.02 Hallow hier Hilversum
(8.06 Dingen van de dag). 10.30 Z.L
HILVERSUM-2
12.20 Agrana. 12.26 Meded. voor land
en tuinbouw. 12.30 Nws. 12.36 Aktua.
13.00 Nws. 13.10 Inky k met Inbar. NOS:
13.30 Nws. 13.33 Meer over minder. 14.30
Nws. TELEAC: 14.33 Diabetesvoorlich
ting (herh. 1). NOS: 15.03 Spiegel van
Belgie. 15.30 Nws. 15.32 Het gesprek van
de dag. 16.30 Nws. 16.32 't Kan van nut
zyn. 17.00 Joumalistenforum. 17.30
Nws. VOO: 17.36 Info-magazine. 18.00
Nws. P.P.: 18.20 Uitz. van de CPN.
OVERHEIDSVOORLICHTING: 18.30
De Nederlandse Antillen. VOO: 18.40
Info-magazine. 20.00 Nws. 20.03 Mono.
NOS: 21.00 Suara Maluku. O.S.: 21.40,
Thema: Begeleiding na borstamputa-
tie. 21.55 Ik heb u lief rrfijn Nederlands
(10). RVU: 22.10 Fascisme (5). NOS:
22 30 Nws, 22.40 NOS-Cultuur. 23-55-
24 00 Nws.
HILVERSUM-3
12.03 Goeiemiddag. VOO:. 14.02 Tippa-
rade. 15.20 Popjournaal. 15.30 Top 40.
NOS: 18.04 De Avondspits. 19.02 De.
koek en RoU-Methode. VPRO: 20.02
Ook zo. 20.30 Radio Nome. 22.02 De Ra-
diola Improvisatie Salon. 22.30-24.00
De andere wereld.
ZATERDAG
NCRV: 07.02 Poplrisser. 09.03 Gospel-
Rock. 10.03 Popstaüon. 11.03 Pop non
s-toP
HILVERSUM-4
12.15 Nieuwe muzikale meesterwerken.
NOS: 13.00 Nws, 13.05 Nederlands Mu-
ziekmagazine. VPRO: 15.00-17.00 Mu
ziek op vier. NOS: 20.00-23.00 Europees
concertpodium.
/Ar OCX NET, AUo IK DIT
SaZOEN N06£EK1 METER FteTB...
