CODE
endlösung
DE WAANZIN
VAN WANNSEE
fraude
per computer
PZC/ zaterdagkrant
Een nieuwe vorm van misdaad heefl zijn intrede gedaan, de „computer
crime", ofte wel de computerfraude. Ongemerkt bent u er misschien al
het slachtoffer van geworden. Toegegeven, die kans is (nog) klein, maar hij
bestaat. Want het kan bijvoorbeeld best gebeuren dat u met tussenpozen
twee keer een acceptgirokaart hebt ontvangen en betaald, bijvoorbeeld
voor een abonnement, terwijl één betaling voldoende was geweest. Die
tweede argeloze overboeking is dan wellicht terechtgekomen bij een han
dige systeemprogrammeur die misbruik heeft gemaakt van een adressen
bestand.
„Zoiets zal mjj nooit gebeuren, zult
u zeggen. Maar het is anderen wel
degelijk overkomen. De ervaring
heeft geleerd", zegt prof. dr. L S.
Herschberg. hoogleraar informati
ca aan de Technische Hogeschool
te Delft, die grote bekendheid heeft
gekregen door zijn colleges in com-
puterveligheid, „dat veel mensen
zonder controle alle acceptgiro
kaarten betalen die ze ontvangen".
De directe aanleiding tot dit ver
haal vormt het ronkende persbe
richt van een adviseur voor compu-
terboekhouden in het centrum des
lands, die „als eerste" een vierdaag
se cursus voor boekhouders, admi
nistrateurs en automatiseringsspe
cialisten gaat organiseren met als
uitgangspunt de bestrijding van
computermisdaden.
„Onzin, dit is niet de eerste cursus",
zegt prof Herschberg. „Ik ben bij
voorbeeld zelf als adviseur verbon
den aan Computer Security Con
sultants in Rotterdam, een bedrijf
dat al drie jaar bestaat, zeer actief
is op het terrein van de bestrijding
van computerfraude en daar ook
cursussen over geeft".
Verder zijn er in Nederland nog ten
minste twee clubs die zich hiermee
bezighouden: de Computer Securi
ty Association, een genootschap
waarvan computermerisen lid zijn
die hun ervaringen met elkaar uit
wisselen en de sectie beveiliging
van het Nederlands Genootschap
voor Informatica Nee, op dit ge
bied gebeurt al heel veel in Neder
land".
nadeel
De „computer crime" is sterk in
opmars. „Niet alleen in Nederland,
maar over de hele wereld en voor
al ook in Europa", zegt prof.
Herschberg. Steeds meer bedrij
ven gebruiken computers die snel,
feilloos en goedkoop allerlei al dan
niet vertrouwelijke handelingen
verrichten. Computers hebben ten
henk kuipers
minste één groot nadeel: ze zijn erg
kwetsbaar. Tegen fysiek geweld
zijn ze niet opgewassen, maar
meestal ook niet tegen fraude.
„Het is werkelijk onvoorstelbaar
hoe luchthartig er met computers
wordt omgesprongen. Er is veel
meer fraude denkbaar dan zelfs de
mensen uit het vak zich realiseren.
Vandaar dat de noodzaak voor het
nemen van tegenmaatregelen
steeds groter wordt", aldus prof.
Herschberg.
Gemakshalve neemt onze hoogge
leerde zegsman even de computer
van een dagbladbedrijf als voor
beeld. „Journalisten werken hun
verhalen op terminals (beeld
scherm met toetsenbord) uit die op
de bedrijfscomputer zijn aangeslo
ten. Met dezelfde computer worden
ook andere handelingen verricht.
Het abonneebestand zit er bijvoor
beeld in. Het is voor een journalist
dan helemaal niet zo moeilijk om
via zijn beeldscherm een gratis
abonnement te versieren", zegt
prof. Herschberg.
Minstens zo eenvoudig, aldus de
Delftse hoogleraar in computervei
ligheid (zijn studenten noemen het
computervuiligheid...), is het mis
bruiken van computertijd. „Een
operator of een systeemprogram
meur die 's nachts toegang tot de
computerruimte heeft, kan er heel
gemakkelijk een privé-computer-
bedrijfje op na houden door simpel
weg de computer van zijn baas een
paar uur in te schakelen. Daar
hoeft memand achter te komen"
chantage
Heel bekend in de sector van de
super-witteboordencriminaliteit
is volgens prof. Herschberg het
stelen van (meestal vertrouwelih
ke) gegevens die doorverkocht
worden aan de concurrent of die
gebruikt worden als chantagemid
del. Zo heeft een paar jaar geleden
een ex-medewerker van het chemi
sche concern ICI computerbanden
gestolen die hij alleen tegen een
ferme betaling wilde retourneren.
„Maar die man deed dat zo dom,
dat hij tegen de lamp liep. Zoiets
kan elk bedrijf overkomen dat een
computer heeft. Bij een dagblad
bijvoorbeeld kan het hele abonnee
bestand worden gekopieerd zonder
dat iemand het merkt", zegt prof.
Herschberg.
In New York zou eens een bankbe
dlende het computerprogramma
zodanig hebben gewijzigd dat hij
van elke cliënt maandelijks één
cent op zijn privé-rekening bijge
schreven kreeg Dat leverde deze
fraudeur drie miljoen gulden op.
Prof. Herschberg heeft dit verhaal
ook gehoord. Hij zet er een paar
vraagtekens bij. „Ik weet niet of het
wel precies zó is gegaan. Maar het ls
wel degelijk mogelijk om, als je bij
een bank werkt, bedragen naar de
verkeerde en voor jou voordelige
kant af te ronden en het verschil
door een manipulatie met de com
puter op je eigen rekening te stor
ten. Het is riskant, maar het kan".
Volgens prof. Herschberg zijn er
rond de computer drie functiona
rissen die kunnen frauderen.
„Mensen die in dat opzicht gevaar
lijk kunnen zijn, zijn de operator,
de werkvoorbereider en de sys
teemprogrammeur". Door de inge
wikkeldheid van het systeem zijn
deze deskundigen meestal nogal
oncontroleerbaar. Drs. B. J. J.
Huesmann, adjunt-directeur van
een verzekeringsbedrijf, zei vol
gens Elseviers Weekblad onlangs:
„De enige manier om te zien dat er
wat fout is, is als de systeempro
grammeur zijn Porsche inruilt
voor een Jaguar".
Als een computerfraudeur tegen de
lamp loopt, hoort de buitenwereld
er meestal niets van. „De betrokke
ne", zegt prof. Herschberg, „wordt
zo geruisloos mogelijk ontslagen.
Want het bedrijf heeft er geen enkel
belang bij om via de publiciteit in
zijn hemd te worden gezet. Toch
zijn er vele honderden gevallen van
computerfraude bekend.
De Amerikaanse deskundige Don
Parker bijvoorbeeld reist de hele
wereld af met honderden goedge-
documenteerde fraudegevallen.
Daar geeft hij voorlichting over.
Het is een versleten uitdrukking,
maar ik gebruik 'm toch maar: het
is slechts het topje van de ijsberg
waar Parker over spreekt".
reputatie
Parker mag dan een bekende naam
hebben opgebouwd, ook prof.
Herschbergs reputatie op het ge
bied van de computer-„vuilig-
heid" mag er wezen. Hij is er al
diverse keren in geslaagd, meestal
tot grote schrik van de betrokke
nen, om in te breken in computer
systemen. Zijn studenten lukt dat
ook al heel redelijk.
„Als wij en aardige student mogen
sturen, geef ik u bijna de garantie
dat hij de computer binnen veer
tien dagen de baas is en naar harte
lust wijzigingen in de gegevens
kan aanbrengen".
Actie leidt tot reactie. Dus heeft de
computermisdaad tot gevolg dat er
tegenmaatregelen komen. Volgens
prof. Herschberg is het van groot
belang dat bijvoorbeeld computer
bestanden worden versluierd. .Al
leen iemand met de juiste sleutel,
letterlijk of figuurlijk, of de juiste
code zou toegang tot het bestand
moeten hebben. Als dan iemand
anders ten onrechte aan het snuffe
len gaat komt er allen maar abraca
dabra uit het systeem".
Zestien december 1941. In Krakau (Polen) is de regering bijeen van Duitslands
bezette gebieden in het oosten, onder voorzitterschap van Hans Frank, gou
verneur-generaal. Frank (later in Neurenberg terechtgesteld) bespreekt de toe-
L Volgens de notulen zegt hij onder meer: „De joden moeten allemaal ver
dwijnen. Ze moeten weg. Er komt in januari in Berlijn een grote bespreking over
dit onderwerp. We hebben er hier in het gouvernement-generaal 3,5 miljoen. Die
kunnen we niet allemaal neerschieten of vergiftigen. We moeten grootscheepse
maatregelen nemen".
Hans Frank vaardigt naar de „grote be-
jpreking" zijn staatssecretaris dr. Josef
Buhler af. Op 20 januari ontmoet Buh-
ler In het statige pand Am Grossen
Wannsee in Berlijn, met uitzicht op het
ige meer, veertien andere Duitse
topambtenaren Voorzitter van de ver
gadering is Reinhard Tristan Eugen
Heydrich, 37 jaar oud. sinds 1932 lid van
deNSDAP, Hitiers partij. In 1933 werd
hij al hoofd van de politieke politie in
Munchen, drie jaar later kwam hij aan
de top van de Duitse SicherheitspolizeL
Als de oorlog begint is hij chef van de
«I Slcherheltspolizei en van de Sicher-
heitsdienst. Bovendien had Hitler hem
ln september 1941 protector van Bohe-
men-Moravië gemaakt: zetbaas van de
ftar dus in een provincie van het
Duitse rijk. Op die manier had de fana
tieke Heydrich rechtstreeks toegang
tot Hitier. er was niets dat hij liever wil-
Heydrichs waanzinnige jodenhaat
wordt wel toegeschreven aan het feit
dat hijzelf voor een klein deel van jood
se afkomst was. Die sporen heeft hij
steeds proberen uit te wissen: niet in
hetminstdoor al zijn energie te investe
ren in de jodenvervolging.
Wie zjjn er nog meer uitverkoren deze
belangrijke bespreking bij te wonen?
Het ministerie voor de bezette gebieden
!n het oosten stuurde dr. Alfred Meyer
en dr. Leibbrandt; er waren liefst vier
staatssecretarissen (dr. Stuckart, Ernst
Neumann, dr. Freisler en Josef Buhler),
van buitenlandse zaken kwam onder
staatssecretaris Marten Luther, na
mens de partij zat er SS-OberfUhrer
Klopfer, de rijkskanselarij had topamb
tenaar Kritzinger gestuurd, en dan nog
een hele rij vooraanstaande SS'ers, zo
tlsGruppenfuhrer Hofmann, Gestapo-
ehefHelnrich Muller, dr. Schongarth en
dr. Lange. En bovendien, wat onopval
lend maar zeer goed ingevoerd in de
materie, SS-Obersturmbannfuhrer
Adolf Eichmann, hoofd van bureau IV
B 4 van het Reichssicherheitshaup-
tamt, op papier een onbenullig onder
geschikt bureau, in de praktijk het cen
trale punt van de jodenvervolging.
Adolf Eichmann had zelfs de speech ge
schreven die Heydrich aan het begin
van de vergadering zou afsteken, hij
had de convocaties voor de vergadering
laten versturen.
Geen onduidelijkheid liet Heydrich be
staan over de verantwoordelijkheid
voor de operatie. In het begin ze hij al:
„De organisatorische leiding bij het
realiseren van de definitieve oplossing
van het jodenvraagstuk moet, on
geacht geografische grenzen, centraal
berusten bij de Reichsfuhrer SS en de
chef der Duitse politie". Ofte wel: Hein-
rich Himmler en Reinhard Heydrich
hadden volledige bevoegdheden om
overal in het Duitse rijk de maatregelen
te nemen die zij nodig achtten.
Heydrich zei een paar dingen over de
ontwikkelingen tot dan toe. Hoe de
Duitsers de joden hadden verdrongen
uit de afzonderlijke sectoren van het
maatschappelijk leven in Duitsland en
hoe zij ze hadden verdreven uit de leef
ruimte van het Duitse volk.
Tot dan toe was „emigratie" naar het
westen in feite de enige gerichte maat
regel, zo betoogde Heydrich, maar dat
hielp weinig; In negen jaar waren er
hooguit 537.000 joden geëmigreerd,
meldde hij. Maar dat was nu afgelo
pen: Himmler had verdere emigratie
in oorlogstijd verboden.
wacht, hooguit in Noord-Europa, maar
daar zou men nog enige tijd mee kun
nen, wachten. In het „Wannsee-proto-
koll" staat daarover: „In het bezette en
onbezette Frankrijk zal het oppakken
van de joden voor evacuatie naar alle
waarschijnlijkheid zonder grote moei
lijkheden kunnen geschieden. Onder
staatssecretaris Luther deelde in dit
verband mee, dat bij een grondige
aanpak van dit probleem in sommige
landen, zoals in de noordelijke staten,
er moeilijkheden zullen opduiken, re
den waarom het aanbeveling verdient
deze landen voorshands ongemoeid te
elf miljoen
Heydrich tot de topambtenaren: „In de
plaats van emigratie is thans als ver
dere oplossing - na dienovereenkomsti
ge voorafgaande toestemming door de
Fuhrer - de evacuatie van de joden naar
het oosten gekomen". En hij voegde er
aan toe dat voor evacuatie ongeveer elf
miljoen joden in aanmerking kwamen.
ad van liempt
Uit de lijst die Heydrich voorlas bleek
dat hij daarbij ook de gebieden meetel
de die Duitsland niet in bezit had (En
geland, Zwitserland, Sowjet-Unie)
maar waarvan toen werd aangenomen
dat dat wel zou gebeuren. Heydrich na
derde nu de kern van zijn, zoals gezegd
door Eichmann geschreven, verhaal.
Deze passage uit het Wannsee-Proto-
koll (met stempel „Geheime Reichssa-
che") bevat het programma van de
Endlösung, zonder terughoudendheid.
Hier volgt de onverkorte vertaling:
laten. Gezien het geringe aantal joden
dat hier in aanmerking komt vormt de
ze opschorting dus geenszins een we
zenlijke beperking. Daarentegen voor
ziet het ministerie van buitenlandse za
ken geen grote moeilijkheden in het
zuidoosten en westen van Europa".
onrust vermijden
Het is volstrekt zeker dat tijdens de
Wannsee-conferentie ook meer gede
tailleerd over de voorgenomen joden
moord is gesproken. In het verslag van
de vergadering is dat weggelaten. Op
ééu plaats is er iets van te merken, aan
het eind: „Ter afsluiting werden de
verschillende mogelijkheden tot de de
finitieve oplossing besproken, waarbij
zowel van de zijde van Gauleiter dr.
Meyer als van de zijde van staatssecre
taris dr. Buhler het standpunt werd in
genomen. dat men bepaalde voorberei
dende werkzaamheden in de desbetref
fende gebieden dadelijk zelf ten uit
voer moet brengen, waarbij echter het
veroorzaken van onrust onder de be
volking vermeden zou moeten wor
den".
Daarmee was de bespreking ten einde.
Sommige spoedden zich weer naar hun
kantoor voor een volgende bespreking,
anderen bleven nog even napraten.
„Am Kamin (bij de open haard), zo
schrijft prof. Presser in een stuk over de
Wannsee-conferentie. hebben Hey
drich. Muller en Eichmann nog wat ge
keuveld. „Wat er tijdens die vriend
schappelijke kout-bij-de-haard bespro
ken is kan men met zeer grote mate van
waarschijnlijkheid vermoeden, name
lijk dat toen Eichmann alleszins ge
machtigd werd tot en op de hoogte ge
steld van de taak waarvan hij zich met
zoveel toewijding zou kwijten".
heet hoffelijk
Eichmann zelf hield zich tijdens zijn
proces in Jeruzalem (na zijn spectacu
laire ontvoering vanuit Argentinië) op
de vlakte. Tegen zijn rechters zei hij in
het verhoor over de Wannsee-conferen
tie: „Ik kan me voorstellen dat een van
de aanwezigen het woord nam en zoals
dat gaat - ik was voor het eerst in mijn
leven bij zo'n conferentie, waaraan der
gelijke hoge functionarissen als staats
secretarissen deelnamen - dat gaat
heel rustig, heel vriendelijk, heel hoffe
lijk en netjes, er werden niet veel woor
den gesproken, het duurt ook niet lang,
er wordt door de ordonnansen een cog-
«TERDAG 16 JANUARI 1982
119
jeertigjaar geleden, op 20 januari 1942, kwamen ln de Berlijnse vüla Am Grossen Wannsee 56-58 vijftien Duitse topambte-
Inaren bijeen. Op de agenda van deze eendaagse vergadering stonddie Endlösung der Judenfrage, de definitieve
tossing van het Joden-vraagstuk.
tbespreking verliep gladjes Er ivas grote overeenstemming, korte tijd later begonnen de vergassingen.
s ie vergadering praatte men aan de open haard, cognacje in de hand, nog even na.
ije verslaggever Ad van Liempt reconstrueert de gruwelijkste vergadering uit de wereldgeschiedenis.
Heydrich
nac aangereikt en dan is de kwestie
voorbij".
Presser over Eichmann: „Hij heeft zich
er in Jeruzalem op beroepen dat hij op
de bijeenkomst van Wannsee maar een
klein mannetje was geweest; eigenlijk
op één na de laagste in rang, zodat hij
zich van alle schuld vrij had gevoeld.
Wat had hij kunnen doen, toen de boog-
sten „de pausen", zei hij) hem het bevel
gaven? Inderdaad zat hij daar tussen
een stel fijne meneren, zeer hoge staats
ambtenaren, het neusje van de zalm,
deels met universitaire titels, echte pro
minenten, beschaafde lieden, die hun
klassieken kenden en de keurigste ma
nieren ten toon wisten te spreiden. Wij
weten echter dat die kleine Eichmann
slechts klein in rang was geweest, maar
groot, zeer groot, monsterachtig groot
in macht. Macht over leven en dood.
machtiger dan de meeste van de „pau
sen" in elk geval".
De schrijver Abel J. Herzberg typeerde
de Wannsee-conferentie nog wel het
raakste toen hij schreef: „Heydrich
voerde het woord, niemand heeft zich
verzet, er was geen enkel probleem ten
aanzien van de competentie. Misschien
waren ze wel bfij dat iemand gevonden
was voor het vuile werk".
Heydrich heeft het vuile werk overigens
maar kort opgeknapt. Op 27 mei 1942
werd hij in de buurt van Praag in een
bocht van de weg opgewacht door een
groep partisanen, die een handgranaat
in zijn auto wierpen. Ongeveer een
week later overleed hij aan zijn verwon
dingen. Als wraak moordden de nazi's
de dorpen Lydice en Lezaky uit. Hey-
drichs werk werd voortgezet door SS'er
Kaltenbrunner.
uitvinder
Was er zonder Heydrich, zonder Eich
mann geen Wannsee-conferentie en
zelfs geen massale jodenmoord ge
weest? Herzberg schreef in een com
mentaar op het Eichmann-proces: „Hij
was niet de centrale spil in de Endlö
sung, hooguit de ontwerper, de initia
tor, de organisator, de uitvinder. Zon
der hem was het ook gebeurd. Ook Hey
drich was niet onmisbaar, de enige is
Hitier".
Over die vraag is in historische kring
nogal eens geredetwist. In het beroem
de Hitler-boek van David Irving wordt
de stelling bepleit dat Hitler van de uit
roeiing van de joden maar weinig afwist
en dat die min of meer buiten hem om
plaats had. Een volstrekt onhoudbare
stelling, zo toonde de Duitse historicus
Martin Broszat in 1977 aan met een aan
tal citaten. Zo schreef Goebbels in no
vember 1941 in zijn dagboek: „De Fuh
rer wil een energieke politiek tegen de
joden, die ons echter geen onnodige
problemen oplevert". En op 23 januari
1942, drie dagen na de Wannsee-confe
rentie, zei Hitler, in aanwezigheid van
onder anderen Heydrich, over het jo
denvraagstuk: „De oplossing moet ra
dicaal zijn, een tand trekje er in één ruk
uit, dan is de pijn snel voorbij".
De Nederlandse auteur Harry Mulisch
volgde ln 1961 in Jeruzalem het proces
tegen Adolf Eichmann als verslaggever.
Geïntrigeerd door de Wannsee-confe
rentie bezocht hij kort erna de villa in
Berlijn waar de vergadering plaats
vond. Er was toen, in 1962, een soort
vakantiekolonie voor kinderen in ge
vestigd. In zijn boek „De zaak 40-61"
schrijft Mulisch: „Ik kijk door de open
tuindeuren naar het terras, naar de
marmeren vaas in het gras, naar de bo
men en het meer daartussen, waar zei
len te zien zijn en de plezierboten met
muziek langsvaren.
Twee ranke Koryntische zuilen schra
gen het plafond. De deuren zijn Inge
legd met mozaïeken uit Pompei. Eich
mann verzond de uitnodigingen. Op 20
janauri 1942, op dit parket, een glas cog
nac in de hand, deelde Heydrich aan de
hoogste betrokken autoriteiten mee,
dat de Fuhrer had besloten tot de End
lösung der Judenfrage Iedereen be
greep onmiddellijk wat daarmee be
doeld werd, al kon niemand het dade
lijk vatten. Eichmann had Heydrichs
rede voorbereid; hij stond als twaalfde
op het protocol"
In 1975 deed de joodse geschiedkundi
ge Josef Wolf, die zelf Auschwitz over
leefde, aan de Berlijnse autoriteiten
het verzoek om het pand Am Grossen
Wannsee 56-58 in te richten als docu
mentatiecentrum over de nazi-periode
1933-1945. Iedereen, zo wilde Wolf, zou
daar terecht moeten kunnen om infor
matie over die periode op te zoeken.
Het antwoord was negatief: geldge
brek.
op één lijn
Waarom moesten al die duurbetaalde
topambtenaren bijeen komen? Hey
drich zei het al in de aanhef van zijn
toespraak. De rijksmaarschalk (Her
mann Goering) had de wens geuit dat
er een plan zou worden opgesteld
waarin de organisatorische, zakelijke
en materiële aspecten stonden opge
somd van de Endlösung der Judenfra
ge, de definitieve oplossing van het jo
denprobleem. En zo zei Heydrich,
daartoe moesten alle betrokken in
stanties bijeenkomen met het oog op
kan alleen een Duitser het zeggen)
-die Parallelisierung der Linienfuh-
Te vertalen met: de noodzaak
met z'n allen op één lijn te komen.
Het woordgebruik in het verslag van de
vergadering is, zoals steeds in nazi-do
cumenten, uitermate versluierend.
Prof. dr. j. Presser, die in „De Onder
gang" het lot van de Nederlandse joden
«schreef. merkte daarover op: „Er zijn
allerlei soorten misdadigers, maar het
weerzinwekkendst daaronder zijn nog
altijd de schijnheiligen, de lafaards, de
aaghartigen, die hun daden bemante-
an met mooie, althans als ondoorzlch-
ug bedoelde woorden. Deze schavuiten
niet van ••uitroellng" maar van
Endlösung, niet van „vergassing" maar
van „Sonderbehandlung", niet van
-wegvoering in de dood", maar van
-Evakulerung", Er was een klein woor
denboek te maken van zulke camoufla
ge-termen; dat is intussen gemaakt.
Wn afgrond van huichelachtigheid, de
ontnenselijkheid gemaskerd met woor
den, woorden, woorden...".
„Onder daarvoor geschikte leiding
moeten nu de joden in het kader van de
definitieve oplossing op passende wijze
in het oosten te werk worden gesteld. In
grote arbeidskolonnes, de geslachten
gescheiden, zullen de joden die tot
werken in staat zijn, onder het aanleg
gen van wegen, deze gebieden in ge
voerd worden, waarbij zonder twijfel
een belangrijk deel op natuurlijke wijze
zal uitvallen".
,Jiet tenslotte eventueel overblijvende
gedeelte moet, daar het hier ongetwij
feld om het deel met de meeste weer
stand gaat, dienovereenkomstig wor
den behandeld, daar dit, een natuurlij
ke selectie vertegenwoordigend, bij
vrijlating als de kiem van een nieuwe
joodse opbouw dient te worden be
schouwd. Zie de ervaring van de ge
schiedenis
Jn het kader van de praktische tenuit
voerlegging van de definitieve oplos
sing ivordt Europa van het westen naar
het oosten uitgekamd. Het rijksgebied
zal inclusief Bohemen en Moraviè,
reeds alleen om redenen van het huis
vestingsprobleem en andere sociaal-
politieke noodzakelijkheden, als eerste
aan de beurt komen. De geëvacueerde
joden worden eerst, trein voor trein, in
zogenaamde doorgangsghetto's sa
mengebracht om van daaruit verder
naar het oosten te worden getranspor
teerd".
Waarna Heydrich overgaat op de vraag
wat er moet gebeuren met half-joden,
met kinderen van halQoden en meer
van dat soort vragen, die met afgrijselij
ke grondigheid worden bestudeerd.
Veel moeilijkheden werden er bij het af
voeren van de joden trouwens niet ver- Heydrich
