ZIMBABWE een naam voor twee werelden kruistocht tegen racisme zaterdagkrant 2 JANUARI 1982 De uithaal van premier Robert Mugabe naar de blanken was feller dan van hem verwacht werd en kwam hard aan. Na anderhalf jaar verzoening werden even herinneringen opgeroepen aan zijn taalgebruik toen hij nog leider van de gevreesde ZANLA-guerrilla's was. „De blanken van Zimbabwe hebben hun racistische instelling nog steeds niet gewijzigd. Als vampieren hebben zij het bloed uit hun arbeiders gezogen, zodat zij in htm pompeuze huizen kunnen wonen, luxueuze vliegtuigen kunnen kopen en met hun dure auto's lange vakanties kunnen houden. Zij schijnen nog steeds niet te beseffen dat zij dankzij het bloed en het zweet van de zwarte arbeiders miljo nairs zijn geworden. Als zij hun racistische denkbeelden blijven koesteren, doen zij er beter aan Zimbabwe te verlaten". Mugabe speak aan het slot van een poli tieke tournee door het land in de stad Gatooma voor een van de grootste volksmenigten die hy sedert de viering van de onafhankelijkheid op de been had gebracht. Met van verontwaardi ging overslaande stem riep hij uit: „Ik heb gehoord dat er nog blanken zijn die hun zwarte arbeiders toespreken als 'kaffers'. Zij zeggen zelfs: jullie Mugabe is ook een kaffer. Vanaf vandaag geef ik ijullie toestemming iedere blanke die ijullie een kaffer noemt een pak slaag te geven". vaderland Deze tirade werd breed uitgemeten in de dagbladen en vormde het gesprek van de dag in de huizen en pubs van de blanken. Onmiddellijk kwam het blan ke circuit in beweging. Het Republi keinse Front van Ian Smith liet weten dat het nu maar eens afgelopen moest zijn met de aanvallen op de blanken die in Zimbabwe zijn gebleven omdat zij loyaal tegenover Mugabe en het land staan. „Wij voelen er niets voor op deze manier door te gaan. Als je voortdurend wordt aangevallen, komt er een mo ment dat het genoeg Is. Mugabe moet beseffen dat Zimbabwe net zo goed ons vaderland Is als van welke zwarte dan ook'. In hoofdartikelen werd een poging ge daan de zaak te sussen. Mugabe zou er goed aan doen zich te realiseren dat ra cisme niet alleen een ziekte is. waar blanken aan lijden. Er bestaat ook j zwart racisme dat op precies dezelfde manier veroordeeld dient te worden. En minister-zonder-portefeuille en rivaal Joshua Nkomo liet weten: wij hebben onze vrijheidsoorlog gevochten uit lief de. niet uit haat Waarom strepen wij de woorden blank en zwart niet weg en praten wy verder alleen over mensen? „Veel geschreeuw, maar weinig wol", zo reageerde een uit Nederland afkomsti ge hereboer. „Zo werkt de politiek hier; veel grote woorden maar je hoeft er niet j van te schrikken. Met de tweede veij aardag in zicht van zijn grandioze overwinning in de eerste vrije verkiezingen in het onafhankelijke Zimbabwe, vecht Robert Mugabe om zichtbare politieke resultaten niet al leen tegen de economische macht van de blanke minderheid. Hij is ervan overtuigd dat de socialisti sche, multiraciale staat die hem voor ogen staat, alleen te verwezenlijken zal zijn als hij alle politieke tegenstel lingen kan onderbrengen in één enkele politieke partij. In dat streven naar de eenheidsstaat is niet alleen het Repu blikeinse Front van de vroegere heer ser lan Smith de aartsvijand, maar moet ook worden afgerekend met poli tieke leiders als bisschop Muzorewa en dominee Sithole. Herhaaldelijk wordt dit drietal ervan beschuldigd te kom- plotteren tegen de wettige regering. loyale restanten van het voormalige blanke Rhodesische leger. Ontwapening en integratie van de bei de rivaliserende guerrillalegers konden niet verhinderen dat in het begin van dit jaar beide vanuit hun concentratie punten rond de tweede stad van Zim babwe, Bulawayo, tegen elkaar optrok ken. De situatie was zeer gespannen, want voor het eerst na de onafhanke lijkheid dreigden de twee grootste be volkingsgroepen van het land tegen over elkaar te komen in een gewapend conflict; de ZANLA-partizanen van Ro bert Mugabe zijn voor het merendeel leden van de Shona-stam die in het noordelijk deel van het land woont en de ZIPRA-stryders van Joshua Nkomo zijn gerecruteerd uit de zuidelijke Ma tabele-stam. Premier Mugabe zag zich genoodzaakt zyn in de bevrijdingsoorlog meest ver afschuwde tegenstander, de door blan ken geleide legereenheid African Rifles, op te dragen in de botsingen tussenbei de te komen. Ten koste van vele hon derden doden werd een burgeroorlog voorkomen. Mugabe moest erkennen dat hij dit te danken had aan de blanke scouts van de African Rifles, die hij na de machtsovername feitelijk had ont bonden. Herhaaldelijk wijst de zwarte premier erop dat tenminste vijfduizend voorma lige volgelingen van bisschop Muzore wa en dominee Sithole een militaire op leiding krijgen in in Zuid-Afrika en een ernstige bedreiging vormen voor de on afhankelijkheid van Zimbabwe. Om voor de bescherming van zijn zuidelijke grenzen niet alleen afhankelijk te zijn van het door blanken geleide leger, heeft Robert Mugabe de stoot gegeven voor de oprichtng van een speciale mili taire elite, een 'vijfde brigade' Voor de opleiding van dit kernkorps heeft hij een beroep gedaan op militaire specia listen uit Noord-Korea, die hem door kameraad Kim Sung in ruime mate zijn afgestaan. Er dreigde een schandaal. Het kleine weekblad 'Umtali Post' bracht de komst van de Noordkoreanen als pri meur en vroeg zich in een hoofdartikel af of zich hiermede geen 'sinistere trend' ging aftekenen. Robert Mugabe riep de hoofdredactrice persoonlijk ter verantwoording en deelde haar mede dat zij vervangen zou worden. Inmid dels zijn de Noordkoreanen met hun werk begonnen en krijgt de militaire onderbouw van de eenpartijstaat ge stalte. perscontrole De meeste dagbladen in Zimbabwe zijn een jaar na de machtsovername ondergebracht in de Mass Media Trust, die geleid wordt door een door de rege ring aangewezen raad. Is deze gelijk schakeling van de meeste dagbladen een zet in het spel om de een heidsstaat? Willy Musarurwa, de zwarte hoofdredacteur van de gezag hebbende Sunday Mail, verslikt zich bijna van woede bij die vraag. Alle kranten in Zimbabwe waren oor spronkelijk eigendom van de machtige Zuidafrikaanse Argus Press. Na de on afhankelijkheid was het onmogelijk om nog langer toe te staan dat in feite Zuid- Afrika onze pers controleerde. Er was geen enkele groep in ons eigen land ka pitaalkrachtig genoeg om die kranten uit te kopen. De regering heeft toen een lening afgesloten in Nigeria van zes mil joen Zimbabwe dollars (negen miljoen Amerikaanse dollars) en heeft daarmee ruim 45 procent van de aandelen van de kranten verworven. De overige 55 pro cent zyn nog in handen van anderen in Zimbabwe en Zuid-Afrika. Vervolgens is de Mass Media Trust opgericht om de journalisten af te schermen tegen al te veel invloed van de overheid. Hoe had den wij dat anders moeten doen"? - Misschien had het moeilijk anders gekund, maar het is wel een feit dat de regering de Mass Media Trust kan ma groten 'De groten der aarde ofBen- tinck tegen Bentinck' van Hella S. Haasse. Het is een vervolg op 'Mevrouw Ben tinck of Onverenigbaarheid van karakter'; Letterkundi ge Kroniek; Hans Warren op pagina 12. ondernemers Ook de ondernemers in het midden- en kleinbedrijf zul len de komende jaren nog veel pijn moeten lijden. Het is een waarschuwing van staatssecretaris P. H. van Zeil, die vooral de aangele genheden van het midden- en kleinbedrijf in zijn porte feuille heeft; Kees Comelis- se op pagina 13. ontwikkelingshulp Ruim een jaar wonen Han nah Doeleman en haar man Arno Ambrosius in Bogotd, de hoofdstad van Columbia, waar Arno ontwikkelings werk doet. In brieven aan familie en vrienden deed Hannah verslag van een moeizame tocht diep in de binnenlanden; pagina 15. nipuleren. Zijn daar waarborgen tegen geschapen? Willy Musarurwa heeft moeite met het wantrouwen van Europa tegen de be doelingen van zijn vriend en dorpsge noot Robert Mugabe. Tegen eventuele staatsgrepen bestaat volgens hem geen garantie. „Een gek kan hier de zaak overnemen en dan kan ik niet anders doen dan mijn functie ter beschikking te stellen. Men moet natuurlijk wel mijn vakmanschap en mijn integriteit res pecteren. Maar op dit moment is er nie mand die mij zegt wat ik moet doen. Ik ben absoluut vry en dat zijn mijn redac teuren ook". Na de oprichting van de Mass Media Trust zijn de hoofdredacteuren van de drie voornaamste kranten, The Herald, The Sunday Mail en The Cronicle, ver vangen. Alle andere leden van de staf zijn aangebleven. De meeste stafleden zijn blank, er is maar een enkele zwarte leidende redacteur. Willy Musarurwa verwijt de westerse jouralisten dat zij Zimbabwe naar een burgeroorlog toeschrijven. .Als de spanningen tussen de Shona in het Noorden en de Matabele in het Zuiden werkelijk zo groot zouden zijn als de westerse pers ons wil doen geloven, dan was die burgeroorlog al lang uitgebro- jan van beek kén. Het is een verderfelijke simplifica tie van de problemen om onze politieke tegenstellingen altijd te vertalen als een soort stammenoorlog. Ik ben een Shona en toch ben ik zestien jaar lang perssecretaris geweest van ZAPU. de partij van Joshua Nkomo, de leider van de Matabele. Ik ben geboren in hetzelf de dorp als Robert Mugabe, maar toch zijn wij politiek verschillend". „Ik ben voorstander van de eenpartij staat, evenals Mugabe. Ook Nkomo is er niet principieel tegen, maar liij ver schilt van mening met Mugabe over de wijze waarop de eenheidspartij tot stand moet komen. Het idee sluit per fect aan bij de Afrikaanse traditie. On ze zwarte mensen begrijpen de tegen stellingen binnen partijen niet. Als je niet tot dezelfde partij hoort, ben je een vijand. In de lagere regionen van onze politieke partijen begrijpt men niet dat je van mening kunt verschillen en toch nog vriendelijk tegen elkaar kan zijn. Hoe kom je daarvan af? Alleen door te zeggen dat je bij dezelfde partij hoort, dan ben je geen vijand meer. Als je vrede wilt in Afrika, moet je één par tij hebben". „Dat is niet tegengesteld aan de demo cratie. Bepalend voor de democratie is niet het aantal partijen dat in een land bestaat, maar de mogelijkheid voor het gewone volk om deel te nemen in de besluitvorming. Dat kan in ons land be ter binnen één partij dan bij een voort durende strijd tussen meer partijen". - De theorie van de alleenzaligmaken de partij is dikwijls een excuus voor dic tatuur en in Europa bestaat de vrees dat Mugabe die kant uit wil, om zijn socialistische ideeën ongeremd ingang te doen vinden. „Jazeker, de duivel gebruikt de bijbel, maar daarmede is die duivel Jezus nog niet! Het is iets anders wanneer een dic tator. die door geweld aan de macht is •gekomen, het eenpartijstelsel aan het volk oplegt, of dat dit systeem door vrije verkiezingen wordt bereikt. Bij een meerpartijensysteem heeft het volk slechts de keuze uit drie of meer dui vels. Als je vermoeid bent van de ene duivel, dan kies je een andere. Ons idee is de leiders van de verschillende partij en bij elkaar te brengen en samen een formule van eenheid uit te werken. Die moet voorgelegd worden aan het volk. Er mag daarin geen ruimte zijn voor corruptie en ook niet voor één man. die de macht wil grijpen. Tenminste 90 tot 95 procent van de bevolking moet het met dit concept eens kunnen zijn". - Zouden in een dergelijke formule ook de blanken van het Republikeinse Front zichzelf kunnen herkennen? „Het Republikeinse Front is een min derheid. Het gaat erom wat de meerder heid wil en dat zijn de zwarte Afrikanen. Ons idee van één partij sluit natuurlijk niet uit dat er mensen zullen zijn die er anders over denken. Zij zullen dit ech ter niet door middel van een eigen poli tieke partij kunnen belijden". - En als zij dat wel willen, dan is daar de door de Noordkoreanen opgeleide Vijfde Brigade om hen dat te beletten? .Alweer dat Europese burgeroorlog- syndroom! Die Vyfde Brigade is een idee van Mugabe en de politieke top van de ZANU. Het vroegere Rhodesi sche leger was geschoeid op de tradities van het Engelse Sandhurst; strikt mili taire discipline. Er bestaat behoefte aan een legereenheid die is geschoold in de theorieën die opgeld doen m Oosteu ropa en Azië. Daar heeft het leger ook een sociale functie en niet alleen een rpwintig maanden na de machtsoverdracht door het blanke bewind van de 1 eigenzinnige Rhodesiër Ian Smith aan de overweldigende zwarte meer derheid. onder aanvoering van Robert Mugabe, is Zimbabwe nog steeds één naam voor twee werelden, die ogenschijnlijk vreedzaam naast en door elkaar leven. De politieke macht is in handen van de zwarte volgelingen van Mugabe's ZANU-partij. De economische macht is het domein van de blan ken gebleven. Ernstige botsingen zijn tot nu toe uitgebleven en de toekomst ziet er redelijk zonnig uit. De aflossing van de wacht is gepaard gegaan met een enorme opleving van de economie. Doordat een einde kwam aan de boycot van het vroegere Rhodesië, groeide de nationale produktie vorig jaar met dertien procent. De verliezen in vijf oorlogsjaren kwam Zimbabwe in een klap te boven. Voor dit jaar wordt nog een groei van zes procent verwacht. De vrees voor een burgeroorlog tussen rivaliserende stammen en politieke groeperingen en de gevolgen daarvan voor de blanke minderheid, is afge nomen. De eertijds fanatieke guerrillaleider Robert Mugabe heeft zich ont wikkeld tot een betrekkelijk gematigd en pragmatisch socialist en een van de werkelijke leiders van zwart Afrika. Wordt Zimbabwe het model voor een multiraciale samenleving in het zuidelijk deel van Afrika? Jan van Beek reisde er een aantal dagen rond op zoek naar het antwoord. militaire. Meer moetje achter die Vijfde Brigade niet zoeken". Deze overduidelijke stappen naar een socialistische eenheidsstaat zijn een lo gisch gevolg van de politieke lijn die Robert Mugabe in april vorig jaar bij de machtsovername heeft uitgezet. „Wij gaan werken aan het stichten van een socialistische samenleving. Maar wij zijn realist genoeg om te beseffen dat wij van Rhodesië een kapitalistisch sys teem hebben geërfd. Je moet geen infra- tructuur vernietigen omdat je socialis tische bedoelingen hebt. Socialisme be tekent het spreiden van de welvaart over de gehele bevolking; dat kun je ook doen door voort te bouwen op de structuren die er al zijn. Je moet niet beginnen met een systeem op te leggen. Je begint met het vormen van een be wustzijn onder de bevolking". Kennelijk raakt Mugabe ervan over tuigd dat twintig maanden onafhanke lijkheid lang genoeg is om langzaam maar zeker het gegroeide bewustzijn te testen. Politieke waarnemers in Sa lisbury nemen aan dat bij de viering van de tweede verjaardag van de onaf hankelijkheid, in april van het vol gend jaar, het referendum over de sa mensmelting van alle politieke partij en in één front, zal worden aangekon digd. Hoe denken de blanken daar over? uittocht blanken Sedert de machtsoverdracht zijn naar schatting dertigduizend blanken uit Zimbabwe vertrokken. Over het juiste aantal overgeblevenen lopen de schat tingen uiteen. De secretaris-generaal van het ministerie van voorlichting, Graham Findlay, noemt het getal van 250.000. Anderen beweren dat tegen de tweede verjaardag van de onafhan- keijkheid, tenminste een kwart van alle blanken het land verlaten zal hebben. Wim en Lucy Bouwman zijn van plan te blijven. Hij studeerde tropische land bouw in Deventer en veertien jaar gele den verlieten zij Apeldoorn om in Rho desië te gaan boeren. Op him tweedui zend hectaren grote bedrijf verbouwen zij tabak en mais. Er werken honderd zwarte arbeiders, maar vele honderden zijn van de farm afhankelijk. „Tijdens de oorlog zeiden wij tegen el kaar, als het eenmaal zover is dat wij een met schrikdraad afgezette afraste ring rond het huis moeten hebben en met het geweer naast de stoel naar de televisie zitten te kijken, dan gaan wij Modeshow voor blank publiek Verkiezingen maart '80: aanhangers van Mugabe. hier weg. Toen het eenmaal zover was en wij alarminstallaties overal rond het huis hadden staan en wij voortdu rend gewapend rondliepen, waren wij eraan gewend en zijn wij toch maar gebleven. Want dat komt niet van de ene dag op de andere; het gaat beetje bij beetje. Na hebben wij besloten te blijven". „Dat komt ook omdat wy de laatste vakantie in Nederland hebben gemerkt dat wij er niet meer tegen zouden kun nen, dat Nederlandse klimaat en de mentaliteit in Holland. Daar is het min der veilig dan hier, nu de oorlog over is. Wij weten niet of onze landarbeiders het nu beter hebben dan vroeger. Er is nu een wettelijk minimumloon van ruim honderd gulden per maand voor onge schoolden en bijna driehonderd voor getrainde arbeiders. Dat is vele malen meer dan wat wij vroeger gaven. Maar toen konden zij voor niets in de huisjes op de farm wonen en konden zij op de boederij eten halen. Nu wij dat mini mumloon moeten betalen, moeten zij ook huur betalen en hun voedsel zelf kopen. Het is een vraag of zij daarmee beter af zijn. Op ons wordt de belasting druk steeds groter, maar de progressie Is nog lang niet zo sterk als in Europa". economische groei Zij blijven. Dit jaar heeft een recor- doogst aan mais en tabak opgeleverd. Er zijn voor het eerst overschotten aan mais, waarmede de aangrenzende lan den, Zambia en Botswana, geholpen kunnen worden. Na het wegvallen van de boycot die tijdens de onafhankelijk heidsoorlog aan Rhodesie was opge legd, heeft Zimbabwe een ongekende economische opleving doorgemaakt. In een jaar tyds werden alle verliezen ge durende de laatste vijf jaar van de oor log goedgemaakt. In 1980 groeide de economie met 13 procent. Voor 1981 wordt een groei van tenminste 6 pro cent voorspeld. Toch kampt het land met een hoge inflatie, als gevolg van gebrekkige spaartegoeden en grote te korten aan buitenlandse valuta en een immer uitdijend overheidsbudget. Als rem daarop gelden zeer strenge maatre gelen voor de handel in deviezen en een absoluut verbod op kapitaaluitvoer. Deze maatregelen treffen vooral de blanken die het land zouden willen ver laten. Zij mogen geen huisraad meer uitvoeren en in totaal mogen zij slechts 3.500 gulden per gezin meenemen. Wie zijn bedrijf verkoopt, moet de op brengst daarvan in Zimbabwe laten, slechts de rente van dat kapitaal mag uitgevoerd worden. Hierdoor bedenken velen zich wel tweemaal voordat zij be sluiten hun heil elders te gaan zoeken. grondwet „Maar als Mugabe en de ZANU het een- partijstelsel doelbewust doorvoeren, dan laten velen hun bezit maar voor wat het is en verlaten zij het land. Het bestaan van de blanke partij, het Re publikeins Front, is nog een garantie dat onze stem in het parlement kan worden gehoord. Voorts hebben wij de bescherming van de Grondwet, zoals die in Lancaster House is overeengeko men. Daarin is nationalisatie van de landbouwgrond uitgesloten. Maar wanneer er slechts een enkele politie ke partij over is, dan wordt de grond wet spoedig ten grave gedragen cn weet geen blanke meer waar hij aan toe is. Dan is er ook geen toekomst meer voor mijn kinderen". De boer die dit zegt ls In Zimbabwe ge boren en hij noemt liever niet zijn naam. „Buren die in het verleden zijn geïnterviewd en met naam en toenaam in Britse en Nederlandse kranten zijn aangehaald, hebben gemerkt dat verta lingen daarvan bij de Centrale Inlich tingen Dienst zyn geregistreerd' Angs' suggesties, geruchten of de waarheir Zimbabwe is nog steeds één naam yo twee werelden.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1982 | | pagina 11