PvdA en D'66 uitgefloten
tijdens vredesmanifestatie
Dode bij ongeluk bus
Ruim 3.000 Zeeuwen
in vredesdemonstratie
IFKEURING POLITIEKE OPSTELLING
MARS
(Van onze parlementaire redactiei
AMSTERDAM - Gefluit, boe-geroep en de vraag om actie in plaats van woorden vielen zaterdag
op de immense anti-kernwapendemonstratie in Amsterdam de sprekers van de regeringspartijen
PvdA en D'66 ten deel. De ruim 350.000 demonstranten maakten daarmee duidelijk de opstelling
ran deze partijen van vooral de laatste weken af te keuren.
MAANDAG 23 NOVEMBER 1981
PZC/binnenland
Naast de Amerikaanse president Rea-
(jnen de Russische partijleider Brezj-
iev waren PvdA en D'66 kop van jut
zowel de demonstranten als de
overige sprekers. Van alle kanten werd
dierpe kritiek geuit op de regerings-
jartljen. PvdA-fractieleider Wim Meij-
nkon met zijn speech nauwelijks bo-
het gejoel van de menigte op het
ïoseumplein uitkomen.
-jis toen Meijer met stemverheffing
^zekerde: „Met de PvdA in de rege-
ag komen die nieuwe raketten ons
ad niet in", overstemde afkeurend ge-
Mt ruimschoots het schaarse applaus,
ïatde demonstranten Meijer en D'66-
cpreker Aad Nuis vooral kwalijk na-
aen, was dat hun partijen het omstre-
ten NAVO-moderniseringsbesluit van
iecember 1979 op dit moment niet wil
ls aanvechten, omdat op grond daar-
ran binnenkort besprekingen over wa-
«beheersing beginnen,
laid boe-geroep begeleidde ook de toe
stak van Aad Nuis. Tweede-Kamer-
vjvoor D'66. Verreweg het meest lang-
aig applaus oogstte de bestuurder
sn de soldatenvakbond WDM, Jan
-in Beek. die met ongeveer vierhon-
adanderen in uniform aan de demon-
Grstie deelnam. „Niet soldaten die in
iSlot van -pagina 1)
itcoupes vormden het beeld van voor-
iJAmstcrdam CS. De spoorwegen had-
fen 35 extra treinen ingezet terwijl
ia alle normale treinen exta trein
den waren gekoppeld,
togeveer 120.000 mensen waren per
Tiin naar Amsterdam gekomen. Om-
Stde demonstratie vroeger was afge
ven dan was gepland, hadden de
voorwegen aanvankelijk problemen
at de opvang van het immense le-
coen. De extra treinen werden name-
pas rond zes uur 's middags ver
recht. „Het oponthoud is echter door
iedereen volledig geaccepteerd", aldus
NS-voorlichter.
HetGemeente Vervoer Bedrijf van Am-
Mam dat 's middags in het centrum
ren Amsterdam al haar vervoer had
stilgelegd, heeft in totaal voor onder
meerde pendeldiensten van stations en
parkeerterreinen naar het Museum-
pleinïö extra trams en 40 extra bussen
ingezet Ook het GVB had „zeer veel
waardering voor de demonstranten die
geen onvertogen woord lieten horen",
aldus de directeur van het GVB. „Bij
aoetbalwedstrijden is ons personeel dat
slanders gewend".
De Amsterdamse politie, die zich me-
rendeels met het begeleiden van het
rerkeer bezighield, sprak van een „be
ledigende operatie". Ruim 2200 bus-
sen waren naar de hoofdstad gekomen
aria de buitenwegen naar parkeerter-
snen in Amsterdam-Buitenveldert en
feStadionbuurt geloodsd. Op het aller
malste moment moest naar aanvullen-
ia parkeergelegenheid worden ge-
Ktlt.
lag voordat de eerste spreker het po-
op het Museumplein zou betre-
iaa, waren het plein zelf en alle orarin-
pade straten reeds mudvol. Daarom
besloten een tweede looproute
til te zetten. De eerste route werd bo-
undien met anderhalve kilometer
urlengd.
tee maatregel was nodig om de stoet
~'~szins in beweging te kunnen hou-
Later zouden demonstranten die
vertrekpunt niet meer konden be
sken zelf een derde route kiezen. De
zee werd een aantal demon-
santen te veel. Zij konden snel worden
sevoerd naar een nabijgelegen zie-
tahuis.
ten de hoofddemonstratie rond half
tee's middags van start ging duurde
^ongeveer twee en een half uür voor-
kthetmiddendeel van de massa in be-
■tging kwam. Met megafoons leidden
kleden van de organiserende comités
^demonstranten naai- de routes. In de
tasterdamse Vijzelstraat, vlakbij het
feteringcircuit en de Lairessestraat in
Sterdam-Zuid (de tweede route) bot-
deelnemers van dé stoeten op el-
vredelievende demonstratie met
fëdgemutste, aan het eind van de dag
feestende, deelnemers was ken-
skend voor de sfeer zaterdag in Am-
teaam. Zelfs een bus van de mobiele
Sieid was voor de gelegenheid met
••'tenen versierd. Uit alle delen van het
Swaren vrouwen, mannen en kinde-
r« naar de hoofdstad gekomen. Vol
eis de organisatoren liepen ook een
laar duizend buitenlanders mee.
«ben kerngezond, ik heb hollandi-
of „Houd je kernkop", waren tek-
'to die op grote spandoeken werden
®eegevoerd. Enkele demonstranten
-Wen zich voor de gelegenheid uitge
lid verkleed en weer anderen had-
*0 speciale levensgrote namaakbom-
591 gemaakt. Leden van het „Oud-
Wjders Legioen", die zich ernstig ver-
Wen tegen de demonstratie, eirkel-
in vliegtuigjes met spandoeken bo-
'jo bet Museumplein. Hun teksten:
-loskou dankt u met SS-20" cn „From
Scow With Love".
^Minister Terlouw van economische
jWj denkt over een paar weken de
««de 'commissie Wagner' te kunnen
mieren. De beioindsman ?:ei zater-
59000r de radio dat het hierbij gaat
^deskundigen die hij rekruteert uit
•eerste commissie-Wagner.
rjMn de aangezochten, voorzitter
laster van de industriebond CNV
'.J QQt de commissie er op moet let-
67 ernst wordt gemaakt in Ne-
'■'undmet een nieuw industriebeleid.
uniform voorde vrede de straat op gaan
zijn een gevaar voor de democratie", zei
Van Beek, „maar de ministers en gene
raals die zich voorbereiden op een
atoomoorlog".
Bijval
Fred van der Spek (PSP), Ria Beckers
(PPR) en Joop Wolff (CPN) kregen in
tegenstelling tot hun collega's van de
regeringspartijen louter bijval van de
demonstranten. Alle drie bepleitten zij
eenzijdige stappen van Nederland om
tot ontwapening te komen. Van der
Spek ging het verst. „Er is maar één
NAVO-besIuit dat instemming van Ne
derland verdient, en dat is het besluit
tot opheffing van het bondgenoot
schap", zei hij.
Veel applaus oogstte de voorzitter van
de Belgische Socialistische Partij, Ka-
rel van Miert. „We zijn het beu dat Euro
hoe langer hoe meer het schietter-
rein van de grootmachten wordt", zei
hij. „Laat het virus van de Hollanditis
uitzwermen over heel de wereld, tot in
de Verenigde Staten en het Warchau-
pact".
Wim Kok, de voorzitter van de FNV die
op persoonlijke titel sprak, kondigde
aan dat hij binnenkort de internatio
nale vakbonden zal voorstellen zich
uit te spreken voor onmiddellijke stop
zetting van de produktie en plaatsing
van Pershing- en kruisraketten, SS-
20's en neutronenbom. „Geen bommen,
maar banen", aldus Kok.
Boy Trip, vice-voorzitter van P3X
Christi, uitte kritiek op de politiek.
„Geen ontwapeningswoorden, maar
daden", eiste hij. En zich kennelijk tot
het CDA richtend: „We hebben genoeg
van vrijblijvende sympathiebetuigin
gen".
„Wij maken de nieuwe veiligheids- en
vredespolitiek", claimde IKV-secreta-
ris Mient Jan Faber aan het slot van de
immense demonstratie. „Die hele troep
moet hier weg, meneer Reagan. Europa
zal kernwapenvrij zijn of Europa zal
niet zijn". Waaraan Faber de waarschu
wing toevoegde aan de politici in Den
Haag, Washington en Moskou: „De Hol
landse ziekte is een chronische ziekte.
De vredestreinen en -bussen denderen
door".
Oud-strijders
AMSTERDAM - Mient-Jan Faber bedankt de honderdduizenden verzameld op het
Museumplein voor hun deelname aan de grote manifestatie zaterdag Faber
sprak de menigte toe vanaf het podium opgesteld voor de onderdoorgang van het
Rijksmuseum.
Circa vierhonderd aanhangers van de
Stichting Oud-Strijders Legioen en
Constructief Jong Nederland hebben
zaterdag in Den Haag gedemonstreerd
om daarmee hun aanhankelijkheid te
betuigen jegens het Amerikaanse volk.
Bij de Amerikaanse ambassade werd
een petitie afgegeven, waarin dit land
wordt bedankt voor het aandeel in de
verdediging van de vrijheid in ons
land.
Tijdens de korte mars door Den Haag
werden spandoeken meegevoerd met
leuzen als 'linkse leuzen maken geen
vrede' en 'IKV neen'. De demonstran
ten riepen ook leuzen als 'IKV. weg er-
Tass
Het Russische persbureau Tass meldt
in een verslag over de vredesmanifes
tatie dat zaterdag vanuit Den Haag is
verzonden dat de demonstratie gericht
was tegen Amerika en de NAVO.
Nergens is sprake van protest tegen
kernbewapening door het oostbltk. zo
blijkt uit het TASS-bcricht.
Volgens TASS waren de '300.000 vre-
deswerkers. vakbondsleden en leden
van openbare, jeugd- en religieuze or-
gansaties, alleen een in hun sterke op
positie tegen de gevaarlijke plannen
van de Verenigde Staten en de NAVO.
teXONSTRSBt®,
5 «OSKOü/OSt
Tegendemonstraties van het Oud-Strijders-Legioen toerden gehouden in Den Haag en Amsterdam. In Den Haag kwam
Constructief Jong Nederland op de been met anti-linkse leuzen en boven de demonstrantenin Amsterdam vlogen vliegtuigjes
met boodschappen van het OSL (fotoi.
APELDOORN - Bij een ongeluk met een toerbus is zater
dagavond de 19-jarige F. van Dijk uit Ruurlo omgekomen cn
raakten 15 andere inzittenden meer of minder ernstig ge
wond. De bus was met 48 passagiers op weg naar Borculo,
komende van de vredesdemonstratie in Amsterdam, toen
hij op een afrit kantelde en op het dak tot stilstand kwam.
Volgens een woordvoerder van de Apeldoornse gemeente
politie wilde de chauffeur van Rijksweg 1 de afslag Zut-
phen-Apeldoorn met te grote snelheid nemen. Het voertuig
geraakte tegen de vangrail, maar de chauffeur slaagde erin
de bus weer op de weg te krijgen.
Hij kon echter niet verhin
deren dat de bus tegen de tegenoverstaande vangrail bot
ste. Hierna kantelde de bus en belandde op zijn dak.
Kermend van de pijn wacht deze gewonde passagier op een ambulance. De man ligt in het versplinterde raam van de
omgekeerde bus en wordt getroost door een mede-passagier
Zaterdagochtend: vertrekpunt Middelburg
AMSTERDAM - Ruim drieduizend
Zeeuwen zijn zaterdag 21 novembej
naar Amsterdam gegaan om daar te
demonstreren tegen de kernbewape
ning. Zo'n tweeduizend gingen per
trein. In de 22 bussen die vanuit di
verse plaatsen in Zeeland vertrok
ken zaten nog eens twaalfhonderd
passagiers. De organisatie van de
'Zeeuwse uittocht' was in handen
van het Zeeuwse 21 november-comi-
tè.
Woordvoerster Connie Verspoor na
afloop: „Alles is prima verlopen. Voor
onze begrippen is de opkomst bui
tengewoon goed geweest. Er zijn dan
ook nog nooit zoveel Zeeuwen tege
lijk naar een dergelijke demonstratie
gegaan. In het begin liep de verkoop
van de buskaarten nog wat traag,
maar de laatste week liep het storm,
zo erg dat we steeds meer bussen
moesten bestellen".
Dat die opkomst inderdaad enorm
was. bleek uit het feit dat bij de ver
trekpunten meer mensen stonden
dan er zitplaatsen in de bussen wa
ren. Daardoor gebeurde het ook dat
er in de meeste bussen enkele men
sen moesten staan. Op de 'zittenden'
werd een beroep gedaan af en toe van
plaats te verwisselen, zodat iedereen
een tijd kon zitten. Goede bekenden
schoven met z'n drieën op twee stoe
len.
De sfeer in de bussen was uitstekend
en dat was ook in Amsterdam zo tij
dens de grootste demonstratie voor
de wede en tegen de kernbewape
ning die ooit in Nederland werd ge
houden. Het gevolg was dan ook dat
een erg groot aantal mensen niet
eens mee kon met de 'hoofdtocht'
van het Museumplein naar de Dam.
Maar nergens werd gemopperd. Inte
gendeel. Degenene die genoegen
moesten nemen met de op het laatste
moment tweede uitgezette route, lie
pen net zo enthousiast mee in de we
tenschap dat ze een andere dan de
geplande route volgeden, als gevolg
van de bijzonder grote opkomst. Het
werd alleen maar positief ervaren.
Die tweede route, waarin wij ook
meeliepen, begon al direkt bij het
verlaten van de bus, die met nog 2199
andere bussen werd geparkeerd op
en rond het Stadionplein. Van daar
uit ging een gigantische mensenmas
sa richting Museumplein, waar de
'echte' demonstratie zou beginnen.
Maar zover kwamen de meeste Zeeu
wen niet. Wel tot het museumplein
maar niet verder.
Sfeer
De sfeer in Amsterdam was voor
treffelijk. Dat was ook al zo op de
heenweg in de bus. die vanaf het
Middelburgse station zaterdagmor
genmet tien minuten vertraging om
tien over half negen vertrek. Een op
vallende verschijning in 'onze' bus
(nummer vijl") was Gerard van Som
men uit Middelburg.
Hij had zich speciaal voor de demon
stratie gehuld in zijn militaire ge
vechtstenue. Waarom? Van Som
men: „Ik ben geen militair, maar ik
kwam op het idee door de bescha
mende uitlatingen van de staatsse
cretarisvan defensie Stemerdink, die
onlangs in een televisieuitzending
onder meer zei dat het leger geen ver
lengstuk mag zijn van de politiek en
die het leger boven de gestelde orde
durfde te plaatsen. Die uitlatingen
waren voor mij de directe aanleiding
om dit uniform aan te trekken. Ik doe
het uit solidariteit met de dienst
plichtigen die meelopen in uniform.
Ik vind dat zij juist als militair in de
gelegeneheid gesteld moeten wor
den, om de hele gang van zaken rond
de kernbewapening op die manier te
kunnen afwijzen".
Een andere passagier in bus '5' is ds
P. Klïjnsma. hervormd predikant in
's-Gravenpolder. „Ik ga naai- Amster
dam, omdat ik tegen elke vorm van
'kern(bewapening ben. In de kerk
heb ik er ook over gepraat en we heb
ben gebeden voor een vredig verlo
pen van de demonstratie".
Ook het CDA-raaaslid P. van der
Meulen uit Mehskerke zat in de bus:
„Ik ga demonstreren voor mijzelf en
mijn gezin, omdat wij gewoon bang
zijn voor de neutronenbom. Een an
dere reden is dat ik vind dat, het CDA
in deze clagen vaak en dikwijls te
recht. in de rechtse hoek wordt ge
drukt. Wat dit laatste betreft kun je
misschien ook een beetje spreken
van een éénmansdemonstratie" al
dus Van der Meulen.
Uiteindelijk stonden we dan op het
Stadionplein. Daar vormde zich al
meteen een gigantische stoet rich
ting Museumplein. Het barstte
werkelijk van de spandoeken. Vele
met de tekst 'Tegen kernbewape
ning'. 'Ban de Bom' 'De kernwapens
de wereld uit, te beginnen in Neder
land' enzovoort. Er waren ook veel
originele doeken bij zoals: 'Ontspan-
doek', 'Onze oppas is ook tegen', al
leen maar het woordje 'Boos' en de
Amerikaasne president Reagan uit
gedost als cowboy en bevestigd op de
ruggen van de vele hoflderden West-
duitse demonstranten met de tekst
'Reagan, ein Man der tiber Leichen
geht'. Opvallend waren ook de vele
witte lakens die uit Amsterdamse ra
men waren gehangen. Vele Amster
dammers die niet meeliepen, moe
digden vanaf balkons de langstrek
kende stoet demonstranten aan, met
handgeklap en geroffel op deksels.
Vele gelegenheids-horeca-exploitan-
ten deden goede zaken. Bij sommige
huizen werden koffie en broodjes te
koop aangeboden en tussen de de
monstranten liepen mensen met do
zen gevuld met gesmeerde broodjes.
De echte horeca- en café bazen deden
goede zaken. Zo goed zelfs dat bij di
verse café's de deur dichtbleef totdat
een paar mensen het etablissement
hadden verlaten. Door een soort por
tier werden dan de volgende in de rij
wachtenden klanten binnengelaten.
Vooral wat de vrouwen betreft was
er een, groot probleem en dat was
van sanitaire aard. Het was zo druk
in Amsterdam, dat de door de orga
nisatie op een plattegrond aanege-
gevn toiletten onmogelijk bereikt
konden worden.
Enkele benzinestations werden dan
ook overstroomd door toiletgangers.
Velen belden ook gewoon aan bij par
ticulieren. van wie de meesten wel
genegen waren hun toilet 'beschik
baar te stellen'. Maar niet alle Am
sterdammers waren zo vriendelijk.
Sommigen riepen door een gesloten
voordeur 'daar begin ik niet aan', dan
komt iedereen'. En misschien had
den ze wel gelijk, maar het bleef las
tig-
Sinterklaas
Een van de Zeewnse demonstranten
vertelde nog een aardig verhaal
over een kennis die haar had ge-,
vraagd waarom ze eigenlijk mee
liep. De vraagsteller had gezegd: „Je
hoeft toch niet mee, je kunt het ook
op de televisie zien". „Alsof het om
de aantocht van Sinterklaas ging".
Op de terugweg naar de ruim twee
duizend bussen op het stadionplein,
ging de tot dan toe schuifeldende
stoet een beetje sneller. Iedereen
moest namelijk om vijf uur weer bij
zijn of haar 'eigen' bus was. Nader
hand bleek dat haasten niet nodig
was geweest. Ook wij zaten keurig
om vijf uur, weliswaar na lang zoe
ken. weer in de goeie bus. Maar het
voertuig vertrok pas tegen halfzeven.
De bus kon niet voor of achteruit en
er moest gewacht worden op het ver
trek van tientallen andere bussen.
Uiteindelijk was het dan zo ver. Onze
buschauffeur had zich in de tussen
liggende uren vermaakt met een
tochtje door de binnenstad en een
hapje eten. De teruggekeerde de
monstranten zakten voor het groot
ste deel slaperig onderuit in de stoe
len. Wat vonden ze ervan?. Gerard
van Stommen fin uniform): „Er werd
wel gekeken naar mijn pak. maar het
werd gewoon geaccepteerd. Sommi
gen mensen snapten niet waarom ik
het aanhad en dat heb ik ze uitge
legd. De demonstratie zelf verliep bij
zonder rustig. De mentaliteit was
buitengewoon goed en de verdraag
zaamheid erg groot".
Ds Klijnsma: „Het was geweldig, erg
indrukwekkend. Ik heb nog nooit zo
veel mensen bij elkaar gezien en ik
heb geen wanklank gehoord. Toen ik
de reactie vanpremier VariAgt hoor
de. die zei dat hij de indruk had dat er
wel iets aan de hand was, toen dacht
ik. die man schijnt hel nog niet ie be
grijpen. Dan moeten we de volgende
keer kennelijk met nóg meer mensen
de straat op", aldus de hervormd
predikant.
CDA-er Van der Meulen: „Ik heb er
beslist geen spijt van. Opvallend was
het rustige karakter van de demon
stratie, het was een echte vredes
mars. die bijzonder de moeite waard
was". Een van de vele Zeeuwen die
per trein naar Amsterdam was ge
gaan, was Marten Wiersma uit Se-
rooskerke. Hij vertelde na afloop:
„Ook in de trein heerste een prima
sfeer, zowel op de heen- als de terug
weg. Het was een ware belevenis als
je zag hoe overal de stations bar
stensvol stonden. Toen wij teruggin
gen hebben we kennelijk geboft, we
kwamen om halfzes op het station in
Amsterdam aan en een half uurtje
later zaten we al in de trein. Over de
demonstratie zelf: „Indrukwekkend,
enerzijds door de massaliteit, ander
zijds door de gemoedelijke sfeer en
het vreedzame karakter".
Doorgaan
Het organisatiecomité heeft inmid
dels besloten zichzelf na deze 21-ste
november, niet op te heffen.
Regionaal coördinator Koos Ver
spoor: .Ook al heten we 21-no vember
comité, we blijven doorgaan. We heb
ben zaterdag ook zoveel contacten
kunnen leggen met andere groepe
ringen in Nederland. We hebben door
de kaartverkoop voor de bussen in
eens zo'n enorm adressenbestand,
dat we door móeten gaanWe hebben
ook al gedacht aan de eerstvolgende
activiteit: we gaan op tweede kerk-
stdag naar de, jaarlijks terugkeren
de. demonstratie tegen kernwapens
in Steenwijkerwold (Overijssel). En
we hopen dat we dan weer vele Zeeu
wen meekrijgen".
De enige schaduw die zaterdag-
■avond) na afloop over de demon
stratie in Amsterdam viel, was het
verongelukken van de bus met de
monstranten uit Borculo, die bij
Apeldoorn over de kop ging en waar
bij een dode viel. Het Zeeuwse comi
té stuurt vandaag een condoléance-
telegram en bloemen naar de 'groep
Borculo'. Connie Verspoor: „We
schrokken er erg van. toen we het
hoorden. Want wij liepen juist sa
men met deze groep mensen in de
demonstratiestoet".
Ingrid Russel
AMSTERDAM - Ook de 73-jarige 'beroepsdemonstrant' Jan Blanken uit
Groot-Abeele was in Amsterdam van de partij. Hier is hij op weg naar het
Museumplein. Later kwam hij nog. ongewild, op de radio. Een Zeeuwse actie
voerder deed via de radio een oproep tot de passagiers die met Jan Blanken
op de heenweg in de bus hadden gezeten, omdat de man.die'al zijn geld stopt
in het reizen naar en meelopen in demonstraties tegen de kernbewapening,
zijn voertuig niet meer kon vinden.
