PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
De Gaay Fortman Sr.
nieuwe informateur
Geweld na dood van
tiende hongerstaker
Libië weigert Amerikaanse protestnota
WERKLOOSHEID ZEELAND
STEEG MET 9,1 PROCENT
Protestmars
in Kaapstad
ff
KABINET MET RUIME STEUN PARLEMENT
Balsemao vormt
nieuwe regering
in Portugal
LN STEDEN NOORD-LERLAND
GEEN VERDERE STAPPEN WASHINGTON
Opklaringen
Eerst nog enkele buien, maar vooral
meer opklaringen Middagtempera-
tuur ongeveer 17 graden Matige, aan
de kust vrij krachtige noordwesten
wind Zie ook pagina 3
224e jaargang no. 195
Vrijdag 21 augustus 1981
DE JAGER-TOLHOEK
moriKe
.01100-21250'
dag van 10.00-12 001
WfflMWÉÉO KEUKENS
1001 bouwmaterialen onder één dak!
'Van ome parlementaire redactie
DEN HAAG - Koningin Beatrix heeft gisteravond laat mr. \V. F. de Gaay Fortman (CDA) benoemd
tot informateur. Hij heeft opdracht gekregen te onderzoeken hoe zo snel mogelijk een kabinet kan
worden gevormd dat óf zich verzekerd weet van een 'vruchtbare samenwerking met de Staten-
Generaal'. óf zonder meer ruime steun in het parlement geniet. Deze opdracht li jkt vooralsnog te
gaan in de richting van een kabinet waarin ministers zitten van CDA. PvdA en D'titi. Of dat kabinet,
op de volledige steun van die drie fracties kan rekenen zal in de komende weken moeten blijken.
Maar ook een poging om de breuk tussen deze drie fracties te lijmen wordt niet uitgesloten.
De formulering over de ..vruchtbare sa
menwerking met de Staten-Generaal"
lijkt te duiden op een kabinet, waarbij
geen sprake is van volledige steun in de
volksvertegenwoordiging Fracties of
delen daarvan kunnen dan zo n 'extra
parlementair' kabinet ..gedogen
Met name Pvd A-leider Den Uyl heeft de
koningin gisteren in die richting gead
viseerd. Nu blijkt dat 28 van de 47 leden
van de CDA-fractie hetontwerp-regeer-
akkoord uit de voorbije formatie wél
steunen, vindt de PvdA dat er een kabi
net van ministers uit CDA PvdA en
D'66 moet komen, waarbij die 28
CDA'ers „het op zijn daden beoorde
len". dus gedogen
In de formulering van de opdracht aan
mr. De Gaay Fortman sr wordt, zo
blijkt uit het tweede deel ervan, ook de
mogelijkheid opengehouden van een
volledig parlementair kabinet. Omdat
m de opdracht geen partijen genoemd
worden zijn natuurlijk ook andere mo
gelijkheden denkbaar maar gisteren
werd al duidelijk dat in elk geval PvdA
en D'66 alsnog tot een CDA- PvdA-D'66-
kabinet willen komen, terwijl het CDA
dat met uitsluit.
Bovendien liet mr De Gaay Fortman
PAGINA 2
te veel
De meeste electriciteitsafnemers van
de Zeeuwse energiemaatschappij
PZEM zijn. met uitzondering van
grootverbruiker Pechiney slecht af.
Zij betalen teveel voor hun stroom
Dat althans is de mening van de heer
E. de Ferante. directeur van hel
Bussum gevestigde Nebeko
PAGINA 3
aanval
De guerilla in El Salvador heeft de af
gelopen week weer op spectaculaire
wijze de aanval geopend Dit her
nieuwde guerllla-oflensief lijkt een
nieuwe etappe In te luiden in een bur
geroorlog die in anderhalf jaar tijd
meer dan 25 000 dodelijke slachtoffers
heeft opgeeist
PAGINA 7
weinig
De Zeeuwse gemeenten doen te weinig
aan dorpsvernieuwing En dal, terwijl
herstel en nieuwbouw juist belangrijke
mogelijkheden zyn voor handhaving
en verbetering van de leefbaarheid ln
de kleine kernen. De gemeenteraden
moeten zich meer bewust zijn van het
belang van de dorpsvernieuwing
PAGINA 11
monument
Een door de gemeente Den Haag in te
stellen werkgroep gaat onderzoeken ol
hel mogelijk is aan het Lange Voor
hout een nationaal monument ter na
gedachtenis van koningin Wilhelmina
te plaatsen
PAGINA 18
cursus
..Ik maak er een mannetje van dal to
laai verslagen is Het enige wat Ik nog
heb is m'n leefnetje met dat ene visje
zegt Ton van Duinhoven over het lilm
pje dat hij maakt voor de cursus 'Vaar
(be)Wijs' van Teleac
Niéuws uit Zeeland: 2. 5. 6.
7 en 9
Binnen- en buitenland, en
11
Opinie en achtergrond: 4
Sport: 13
Varia: 15 en 17
Radio en televisie: 18
j[ Financieel: 19
twee dagen geleden nog zonder omhaal
weten dat naar zijn mening er een kabi-l
net van deze drie partijen moet komen
..De verkiezingsuitslag wijst naar deze
combinatie en dan moet je daar ook
naar toe werkenzei hij dinsdag voor
de NOS-t.v
In datzelfde gesprek leverde De Gaay
Fortman scherpe kritiek op de CDA-
fractie die. door telkens weer met nieu
we eisen te komen. ..zil op de. rand van
wat naar de politieke zeden mogelijk
is" Hu verweet toen CDA-leider Van
Agt de zaak steeds weer op de lange
baan te schuiven.
Duidelijke keus
De benoeming van mr. De Gaay Fort
man lijkt daarmee een duidelijke keu
ze voor een CDAPvdAD'66-kabinet. De
adviezen die de koningin donderdag
van de fractieleiders Van Agt. Den Uyl
en Terlouw kreeg wezen ook - zij het
elk op een andere wijze - in die rich
ting.
Van Agt adviseerde de benoeming van
een CDA-mformateur. die zou moeten
nagaan welk kabinet er gevormd kan
worden Het CDA dacht daarbij ..met
name. maarniet bij uitsluiting aan een
kabinet van CDA. PvdA en D'66. Wel
vindt het CDA dat het in de afgelopen
(ïnlformatie opgestelde regeerakkoord
niet meer geldig is
In de opdracht van de koningin wordt
over dat ontwerp-regeerakkoord niet
gesproken Aangenomen mag worden
dat mr De Gaay Fortman zal proberen
na te gaan wat van het regeerakkoord
gebruikt kan worden bij de vorming
van zo n nieuw kabinet
PvdA-leider Den Uvl stelde de benoe
ming van twee formateurs voor. uit
CDA en PvdA. die-met behoud van het
bereikte ontwerp-regeerakkoord zo
snel mogelijk alsnog een kabinet van
CDA, PvdA en D'66 zouden moeten vor
men Daarbij wees hij nadrukkelijk op
de al genoemde extra-parlementaire
variant
Jan Terlouw <D"66i adviseerde de be
noeming van een CDA-informateur die
zou moeten proberen de breuk tussen
CDA. PvdA en D'66 te lijmen Over de
nog resterende geschillen kan opnieuw
onderhandeld worden, maar de het
overgrote deel waarover overeenstem
ming bestaat moet gehandhaafd blij
ven
Geen ontslag
WD-leider Wiegel wilde dal de konin
gin de ontslagaanvrage van liet zitten
de. demissionaire kabinet zou weige
ren. Dat kabinet zou dan blijven zitten
en moeten afwachten of bet in de
volksvertegenwoordiging voldoende
'Van onze correspondent
LISSABON - De leider van de Portuge
se Sociaal-Democratische Partij. Pinto
Balsemao. heeft zich donderdag bereid
verklaard de functie van eerste minis
ter weer op zich te nemen en een nieu
we regering samen te .stellen. Balse
mao nam tien dagen geleden ontslag
na van onvoldoende steun voor zijn be
leid binnen zijn eigen partij, de PSI).
De christen democratische partijlei
der. Freitas do Amaral. die steevast
weigerde deel te nemen aan de vorige
regering, maakt pas morgen bekend of
hij zijn standpunt al dan met zal her
zien. Het positieve antwoord van Pinto
Balsemao op een verzoek uit zijn partij
(PSDi lijkt echter een aanduiding dat
de twee partijleiders tot een overeen
komst zijn gekomen Hiermee lijkt de
crisis binnen de Democratische Allian
tie. bestaande uit sociaal democraten
PSDi en christen-democraten iCDS".
althans tijdelijk overwonnen
Balsemao behoort tot de gematigde
stroming binnen de regeringscoalitie
die weigert om de systematische con
frontatie met president Eanes voort te
zetten
gesteund wordt. Desnoods zouden
nieuwe verkiezingen uitgeschreven
moeten worden.
De eis van het CDA dat de te benoemen
CDA-mformateur zijn onderzoek met
een schone lei begint werd gisteren al
door Den Uyl en Terlouw van tafel ge
veegd. Het CDA vindt dat de betrokken
partijen nu niet langer gebonden mo
gen zijn aan het gedurende de afgelo
pen maanden tot stand gekomen ont
werp-regeerakkoord. ..hoezeer die dos
siers feitelijk ook tal van waardevolle
bestanddelen zullen blijken te bevat-
Ion aldus Van Agt,Daarmee zou de
kabinetsformatie weer beland zijn bij
haar beginpunt de dag na de Tweede-
Kamerverkiezingen van 26 mei
Den Uyl noemde het te gek dat je ter
wijl ie elkaar tot op de lippen genaderd
bent. nu alles zou weggeven Wie dat
doet. neemt de totstandkoming van du
kabinet niet ernstig' De PvdA is vol
gens hem wat programma en zetelver
deling betreft uit onderhandeld
Den Uyl gaat ervan uit dat het door
hem beoogde kabinet van ministers uit
CDA, PvdA en D'66in voldoende mate
steun in de Tweede Kamer zal moeten
trachten te verwerven" Hij wees erop
dat een meerderheid van de CDA-frac-
tie het eens is met het ontwerp-regeer
akkoord uil de afgelopen formatie,
maar slechts nee zei omdat CDA-lei
der Van Agt anders zou opstappen
.Die steun moet manifest gemaakt
kunnen worden
BELFAST - Kinderen kijken hier naar een brandende vrachtwagen tijdens de golf van geweld die Noordierland teistert na
de dood van de 10de IRA-hongerslaker. Michael Devnic. gistermorgen in de Maze-gevangeuts in Belfast
Gedoogsleun
Deze constructie, met gedoogsleun van
een deel van) de CDA-fractie, komt
sterk overeen met die uit 1973. toen een
kabinet tot stand kwam van PvdA.
KVP. ABP, D'66 en PPR. het kabinet-
Den Uyl, zonder dat er van de kant van
KVP en ARP sprake was van volledige
parlementaire steun.
Dezë losse band tussen CDA-kamer'le
den en het regeerakkoord zou dan vol
gens Den Uyl slechts de .losse einden
moeien betreffen waarover tussen CDA
en PvdAD 66 geen overeenstemming
was bereikt. Al het andere dient over
eind te blijven
Een lijmpoging door Informateurs wijst
de PvdA af Dat zou betekenen dat de
formateurs iets over het hoofd hebben
gezien en dat is met zo De resterende
geschilpunten mogen de totstandko
ming van een kabinet van CDA, PvdA
en D'66 niet in de weg staan
Ook D'66 houdt vast aan het tot nu toe
bereikte akkoord Op basis daarvan
moet de CDA-informateur de breuk
tussen CDA en PvdA-D'66 lumen. Ter-
louw zei dat wel opnieuw onderhandeld
zal moeten worden over de resterende
sociaal-economische geschilpunten
.Wanneer dat vooraf wordt uitgesloten
dan zal ook deze poging meteen tot mis-
<Slot zie pagina 8 kolom 61
BELFAST li Pil - Een uitbarsting van geweld is gevolgd na de dood van een
tiende Nuordierse hongerstaker. Michael Devinc. die donderdagochtend over
leed enkele minuten, nadat de stemlokalen waren opengegaan in een speciale
verkiezing van een opvolger in hel lagerhuis van de eerste o\ crlcdcn hongersta
ker. Bobby Sands.
Bij een schielpartu in een katholieke
wijk m Belfast.-Andersonstown werd
een Britse soldaat gewond. Volgens de
Reagan: geen
onderhandelingen
verkeersleiders
WASHINGTON (RTRi-President Rea-
gan van de Verenigde Staten heeft hel
\erzock van de internationale federa
tie van luchtverkeersleidersorganisa
ties Ifactea verworpen om de onder
handelingen met de stakende ver
keersleiders in zijn land te heropenen.
Dit heeft zijn minister van verkeer.
Drew Lewis, donderdag meegedeeld.
De Ifatca stuurde vorige week donder
dag een telegram naar president Rea
gan met het dringend verzoek weer met
de bond van de stakende verkeerslei
ders, Patco. te gaan praten. In afwach
ting van het antwoord uit de VS stelde
het bestuur van de federatie sancties
tegen het vliegverkeer van en naar de
VS uit tot 22 augustus Op die dag komt
het bestuur in Amsterdam bijeen, net
als vorige week donderdag
politie zijn in Beltast en Londonderry
honderden bezinebommen gegooid
naar politieauto's. De politie beant
woordde de aanvallen met plastic ko
gels Uitvalswegen in het katholieke
westen van Belfast werden geblok
keerd met tientallen in brand gestoken
auto's In Londonderry. Devines woon
plaats. liepen stille marsen door katho
lieke wijken uit op veldslagen tussen
jongeren, politie en leger.
De 27-jange Devine was de tiende ge
vangene die overleed in de Maze-gevan-
genis van Belfast na een hongerstaking
Gevangenen van het Noordierse repu
blikeinse leger voeren al zes maanden
een campagne van hongerstakingen
om een speciale behandeling af te dwin
gen Devme was mede-opdnehter van
de radicale ondergrondse organisatie.
Ierse Nationale Bevrijdingsleger iIN-
LAi en zat een straf uit van twaalf jaar
wegens bezit van buitgemaakte wa
pens. Devine stierf om tien voor acht 's
morgens op de zestigste dag van zijn
actie
volger in het lagerhuis moet worden ge
kozen voor Bobby Sands die als eerste
hongerstaker overleed. In april behaal
de Sands een kleine meerderheid van
1146 m het district waar 73 000 kiezers
staan geregistreerd Het lagerhuis ver
bood na de dood van Sands op 5 mei
veroordeelde guerrillastrijders mee te
doen aan verkiezingen, waarna de na
tionalisten Sands politieke vriend
Owen Carron (28i kandidaat stelden
Het lijkt waarschijnlijk dal hij voordeel
zal halen uit de dood van Devine
Na de dood van Devine zijn er in de
Mazc-gevangenis nog zes republikei
nen in hongerstaking. De Britse rege
ring zegt dat zij niet w il praten over
een verbetering van het regime in ge
vangenis zolang de hongerstakingsac
ties voortduren.
Verkiezingen
Even eerder was het stemmen begon
nen in hei Noordierse grensdistrict
Fermanagh-South Tyrone waar een op-
De Gaay Fortman Sr.
MIDDELBURG - Dc werkloosheid iu
Zeeland is in dc maand juli zeer sterk
gestegen. Vooral door het op de ar
beidsmarkt komen van een groot aan
tal schoolverlaters steeg het aantal
w erkzoekenden met 637 personen lol
een totaal van 7313. Dal is een stijging
met 9.1 proeent. Dit blijkt uit de don
derdag gepubliceerde cijfers van hel
districtsbureau voor de arbeidsvoor
ziening in Zeeland.
De stijging van de werkloosheidscijfers
bleef in juli achter mei de landelijke, die
9.6 procent bedroeg. In juni was er voor
het eerst sinds februari sprake van 'een
stijging Toen kwamen er 491 werkzoe
kenden bij.
In vergelijking met de cijfers voor het
gehele land neemt Zeeland nog altijd
een relatief gunstige positie in In juli
steeg het landelijke werkloosheidsper
centage van 8.5 naar 9.3 hel Zeeuwse
van 7.2 naar 7 9. De vrouwen blijken er
daarbij veel slechter voor te staan dan
de mannen m Zeeland De werkloos
heid onder hen is gestegen van 12.9 naar
14.6 procent terwijl het landelijke per
centage eind juli 13.7 proeent bedroeg.
De werkloosheid onder de mannen
daarentegen steeg van 5.9 procent in
juni tot 6.4 procent eind juli. Landelijk
bedroegen deze percentages 7.3 en 8.0
De toename van de werkloosheid m juli
is voor een belangrijk deel het gevolg
van de inschrijving van schoolverla
ters. Slechts een kwart van de nieuw
ingeschrevenen behoort tot de mensen
die al eens eerder hebben gewerkt., bij
na 75 procent is schoolverlater Het to
taal aantal ingeschreven schoolverla
ters nam toe van 1023 personen in juni
tot 1492 in juli en ligt daarmee bedui
dend hoger dan een jaar geleden toen er
eind juli 1066 ingeschreven stonden
De schoolverlaters zorgden ervoor dat
de werkloosheid onder jeugdigen lot en
met 22 jaar opnieuw explosief steeg
Eind juni waren er in deze categorie niet
minder dan 2859 mensen zonder werk.
tegen 2377 eind juli Ter vergelijking,
eind mei bedroeg de werkloosheid in
deze groep nog 1914 personen
De stijging van de werkloosheidscij
fers deed zich in alle acht Zeeuwse
rayons gelden. De percentages liepen
uiteen van 4,9 procent (rayon Goes) tot
18,1 proeent (rayon Oostburgi. Dat de
cijfers in Goes minder toenamen dan
iSlot zie pag. 2 kol. 7t
BRUSSEL/W'ASHINGTON (RTR AFP
APA) - De Libische regering heelt ge
weigerd de Amerikaanse proteslnola
in ontvangst te nemen over hel inci
dent tussen Libische en Amerikaanse
vliegtuigen woensdag. Dit heeft de am
bassadeur van Libië in Brussel be
kendgemaakt. Dc nota is door de Belgi
sche ambassade in Tripoli, die de Ame
rikaanse belangen behartigt, overge
bracht aan de Libische
De regering in Tripoli is van mening dat
de nota bedoeld is om de inmenging en
de agressie van de Verenigde Staten en
de Amerikaanse vloot in het luchtruim
en de territoriale wateren van Libië te
verbergen aldus de ambassadeur Een
nota bestemd voor Washington, met
een Libisch protest is op de Belgische
ambassade m Tripoli algegeven
Washington laat het bu het protest te
gen de Libische actie zo heeft een Ame
rikaanse regeringsfunctionaris dondt
dag verklaard
De Amerikaanse regering wil de /a.
als gesloten beschouwen en denkt e:
het geheel niet meer over Mappen
de Veiligheidsraad zo ze) Sin
deni Het haalde waarnemers aan vol
gens w ie het oor\ al an woensdag dc
omvang van dc bedreiging aantoont
die de permanente aanwezigheid \an
dc Amerikaanse luchtmacht
in gebieden en wateren van and<
den vormt.
Westerse diplomaten in Mosko
den een fellere aanvul var. de Ru.
media op Washington \u\va<
zesde Amerikaanse vloot in de Middel
landse Zee als een inbreuk op de on
schendbaarheid en de veiligheid van
een Arabische staal en lid van de Arabi
sche Liga Hu verwijt de Verenigde Sta
ten met deze oefeningen de spanning in
het Nabije. Oosten te vergroten en de rol
en de verantwoordelijkheid als groot
macht met waar te maken. Over hel
neerschieten van de twee Libische toe
stellen sprak Klibi niet
'Gevaarlijk
Het Russische persbun
toonden zich i
lijk voorzichtig t
Haig
retaris-generaal van de Arab)-
ga. Tsiedh Klibi. veroordeelde
:1a:! m Tunis de oefening van de
De Amerikaanse minister van buiten
landse zaken Alexander Haig zei don
derdag dat de Libische aanval op Ame
rikaanse toestellen niet geheel onver
wacht is gekomen
De oefening van de zesde vloot in de
Middellandse Zee moeten volgens Haig
gezien worden als een duidelijk blijk
dat deze regering er op zal staan dal de
rechten en verplichtingen van de Ver
enigde Staten m de internationale ge
meenschap onaangetast blijven. Pro
vocaties zullen zonodig met geweld
beantwoord worden, aldus Haig
In die zin hccfl liet luchtgevecht een
signaalfunctie, zo zei dc Amerikaanse
minister, al gaat het hier meer om een
routinezaak die door onvoorzichtig
heid van de andere partij een ongeluk
kige afloop had.
Verpleegtehuizen
moeten personeel
ontslaan
HILVERSUM - Voor pas afgestudeer
de ziekenverzorgers dreigt ontslag,
omdat overal in ons land de doorstro
ming onder gediplomeerde verpleeg
kundigen momenteel stagneert. Drie
verpleegtehuizen in Het Gooi hebben
voor in totaal 29 ziekenverzorgers, die
aan het eind van deze maand hun inter
ne opleiding hebben voltooid, ontslag
aangevraagd. Volgens dc Nationale
Zickcnhuisraaddn Utrecht is Het Gooi
geen uitzondering, in het hele land
doet eenzelfde situatie zich voor.
Woordvoerders van de drie verpleegte
huizen zeggen dat dit de eerste keer is in
Het Gooi dat men een dergelijke beslis
sing heeft moeten nemen Door de
slechte economische situatie blijven de
mensen langer in dezelfde baan", aldus
de woordvoerders.
KAAPSTAD il'PIRTRi - Bijna 1000
mensen hebben donderdag in Kaap
stad geprotesteerd tegen de behande
ling door de Zuidafrikaanse regering
van ruim 1200 zwarten die naar de stad
waren gekomen in de hoop zich daar tc
vestigen. De politic hield de optocht
legen bij de ingang van dc parlements
gebouwen.
Meer dan 1000 zwarten zijn woensdag in
kamp Nyanga bij Kaapstad opgepakt
Donderdag maakte de regering bekend
dat zij worden overgebracht naar het
thuisland Transkei In het kamp zijn
slechts 60 zwarten achtergebleven
Het merendeel van de demonstranten
donderdag waren blanke leden van de
vrouwenbeweging voor vrede Er zijn
geen arrestaties verricht. Een delegatie
van 20 dominees werd tot het parle
ment toegelaten en liet een protestbrief
achter op het ministerie voor aangele
genheden van zwarten De oproerpoli
tie verzocht de demonstranten te ver
trekken en oppositieleden in het parle
ment vroegen hun zich te verspreiden.
In de thuislanden sterven jaarlijks rond
50 000 kinderen aan ondervoeding, zo
verklaarde een woordvoerder van de
R K-organisatie Justice Peace in
Kaapstad. Om die reden trekken hele
gezinnen uit de onderontwikkelde ge
bieden van het platteland naar de in
dustriecentra. waar zij werk hopen te
vinden
De Nederlandse regering heeft de am
bassade in Pretoria om nadere inlich
tingen gevraagd over dc doodvonnis
sen die een Zuidafrikaanse rechtbank
woensdag tegen drie leden van het ver
boden Afrikaanse Nationaal Congres
heeft uitgesproken.