TOXTETH
zaterdagkrant
een keiharde
waarschuwing
vandaag
11 JULI 1981
meesters
Literaire herinneringen uit
de jaren dertig neergelegd
door Theun de Vries in zijn
boekje 'Meesters en Vrien
den'. De Vries geeft een
beeld van schrijvers met wie
hij in zijn leertijd in aanra
king kwam.
Op pagina 14 bespreekt
Hans Warren 'Meesters en
Vrienden' en nog enkele an
dere werken.
oester
Vandaag wordt het hef-
schtp 'Ostrea' Oesterge
doopt. Het schip is een van
de meest sprekende voor
beelden van het zeer oncon
ventionele materiaal dat
wordt gebruikt voor de aan
leg van de pijlerdam in de
monding van de Ooster
se helde.
Hans Laroes op pagina 15.
autovakantie
Op pagina 17 een overzicht
van verkeersregels en ben
zineprijzen in de belangrijk
ste Westeuropese vakantie
landen.
naar het materiaal waarmee de engel
se bobby's de straat op werden ge
stuurd. Hun gewone uniform, met de
helm die geen enkele bescherming
biedt, en de lange lat. De schilden
waarmee de agenten de rondvliegende
stenen afweerden, smolten weg door
de honderden benzinebommen die op
hen werden afgevuurd.
smerig
Ken „De volgende ochtend waren de
mensen verbijsterd. Iedereen wist dat
er een gevecht in de lucht zat, dat wel,
maar dat het zo smerig zou worden -
wie had dat kunnen verwachten? En er
zat meer aan te komen, dat was voor
iedereen duidelijk. Aan het eind van de
middag was de spanning te snijden."
Heel jonge kinderen, vanaf zeven jaar,
startten de nog ernstiger ongeregeldhe
den van zondag. Ze begonnen flesjes op
straat kapot te gooien Al snel mar
cheerden de bobby's andermaal Tox-
teth binnen. Waar hun jonge tegenstan
ders de stenen en melkflessen met ben
zine al hadden klaarliggen.
Upper Parliament Street was het eerste
strijdtoneel. De agenten, die in rijen
over de breedte van deze straat stonden
opgesteld, moesten gaandeweg steeds
meer wijken voor het nu volledig ont
plooide geweld. Zo schoof de gevechts
linie steeds verder op, en alles wat de
jongeren - nu gelijkelijk evenveel zwar
ten als blanken - onderweg tegenkwa
men. werd vernield.
Zo ging de Racket Club eraan, werden
auto's in brand gestoken en brandend
en al in de rijen agenten geduwd. Bus
huisjes werden volledig gesloopt. Van
huizen waarvan de ramen toevallig niet
waren afgeschermd, ging al het glas aan
diggelen-
gillen
Ooggetuige Ken. trillend: „Er was een
moment bij dat ik nooit meer zal verge
ten. Ik hoorde, boven het rumoer van
de rellen uit, gillen. Het waren politie
mensen. Er zaten jongens van 19, 20
jaar tussen, die het letterlijk uitgilden
van angst. Het was iets afschuwe
lijks..."
Terwijl de 800 agenten steeds verder
Upper Parliament Street werden opge
dreven. sloeg de terreur toe aan de an
dere kant van deze straat, waar hij Lod
ge Lane kruist. Lodge Lane, een vrien
delijk winkelstraatje. Een bakker, een
slager, een melkslijter, winkeliers die
him klanten bij naam en achtergrond
kennen.
Bij de hifi-zaak Duffs begon het. Blan
kejongeren gooiden de ruiten in en sta
len in een minimum van tfjd de hele
zaak leeg. Kapper Mike Chambers ver
telt; „De mensen werden gewoon gek.
Ik kon het niet geloven. Klanten die ik
al jaren kende, zag je voorbijlopen met
boodschappenwagentjes vol gestolen
spul."
En caféhouder Willy; „Het waren bijna
allemaal blanke jongens, veel jongens
van buiten de wijk, als je het mij vraagt.
Ik kende ze althans niet. Ze gingen sys
tematisch alle winkels af. Als ze het niet
redden met ruiten ingooien, reden ze
met auto's naar binnen
illy, potig, onverstoorbaar type, heeft
een van de weinige panden in Lodge
Lane die nog ongeschonden overeind
staan. „Ik ben met een paar vrienden
voor m'n zaak gaan staan. Daarom de
den ze niets. D'r was er een die een steen
wilde gooien. Die heb ik gewaarschuwd
en toen liep het hele spul door."
Toen het maaandagochtend licht werd.
kon de balans worden opgemaakt. Van
de 800 ingezette politiemensen hadden
er 260 verwondingen opgelopen. Tien
tallen winkels waren geplunderd en in
de brand gestoken, talloze autowrak
ken smeulden na langs de kant van de
weg. Overal lag glas. Een voorzichtige
schatting van de schade houdt het op
vele miljoenen ponden.
alarmbel
Toxtetb, maandagavond. We lopen
door Lodge Lane. Overal groepjes
zacht pratende mensen. Een doordrin
gende stank. Bij de zaak van William
Ray, waar je kon gokken, staat de
alarmbel te rinkelen, al uren lang. Nie
mand die erop let. Marilyn Lyon, doch
ter van de eigenaar van DufFs hifi-
zaak, kijkt naar de leeggeplunderde en
in brand gestoken zaak. Ze zegt; „Er
werkten hier negen mensen. Die zitten
nu allemaal zonder werk. We gaan
weer open, maar niet meer in dit ge
bied."
Even treurig ziet het eruit bij Upper
Parliament Street. Overal agenten,
sommigen achtbaar nerveus. „Doorlo
pen. doorlopen", zegt er een gejaagd te
gen ons. en roept dan tegen zijn colle
ga s „Je moet ze verspreiden. Als ze bij
elkaar gaan staan, dan begint het zo
lintjes
Een oudere politieman, met een reeks
lintjes op de borst, wil wel zeggen waar
om het volgens hem zover is gekomen
„Er is te weinig politie hier De afgelo
pen jaren is het aantal korpsen terugge
lopen. Reorganisatie. Nu is er te weinig
politie. Bovendien kennen de mensen
de agenten niet Dat was vroeger ook
anders."
Dan wordthij onverstaanbaar omdat er
dooreen megafoon wordt geschreeuwd.
Een groep zwarte jongens loopt de
straat af „Ga naar huis. Blijf thuis. We
willen dit niet nog een keer hebben. Het
is al erg genoeg."
De meeste jongeren blijven staan. Er
Politiemannen rijen dik in slagorde tij
dens rellen in Liverpool. De agenten
werden zwaar bestookt door vechtlusti
ge jongelui.
hangt een merkwaardige sfeer. Al die
wachtende mensen, overal die agenten,
de brandlucht, en als de megafoon stil
valt, hoor je de alarmbel van William
Ray.
schooi
Een dag later praten we met de dames
Price en Wearing. Ze geven les op de
Tiberstreet-school, midden in de Tox-
teth. Mevrouw Wearing: „De kinderen
willen er niet over praten. Ik denk dat ze
bang zijn. Toen ze vanochtend in de hal
stonden, was het niet de drukte van al
tijd. Het was gewoon benauwend stil."
Mevrouw Price, die 16 jaar in Toxteth
lesgeeft Het is gewoon niet te geloven,
wat er is gebeurd hier. Het is onvoor
stelbaar dat jonge mensen, die je pro
beert op te voeden, tot'zulke dingen in
staat zijn. Ik dacht dat ik mijn kinderen
kende, maar dat weet ik nu met meer zo
zeker."
Net als alle andere mensen die wjj heb
ben gesproken, gelooft mevrouw Price
niet dat raciale tegenstellingen binnen
de bevolking van Toxteth iets met de
rellen te maken hebben. „Er zijn men
sen uit Afrika of het Caribisch gebied,
van wie al de derde of vierde generatie
hier woont. De mensen hier gaan juist
heel goed met elkaar om. We hebben
nooit een rassenprobleem gehad."
Opbouwwerker Ken Pye gelooft al
evenmin in raciale spanningen, „Maar
het is natuurlijk wel zo. dat er indirect
racisme in het spel is. Die zwarte jon
gens kunnen geen baan vinden En het
zijn de zwarte jongens die door de poli
tie zijn gebrutaliseerd."
overleggen
Hoe nu verder? Kens taak is het, men
sen met elkaar in kontakt te brengen.
Hij hoopt dat de politie nu, na de veld
slag, meer dan in het verleden bereid is
met de inwoners van Toxteth, of in ie
der geval de leiders van deze gemeen
schap. te overleggen. „Ze moeten nu
toch hebben ingezien dat de harde
aanpak niet helpt. De kinderen hebben
gewonnen, dat staat vast."
Later die dinsdag zegt minister White-
law (binnenlandse zaken); „De ouders
zijn degenen die hebben verloren. Zij
zijn medeverantwoordelijk voor de rel
len," Wie is verantwoordelijk? Wie heeft
schuld? De discussie over het steeds
toenemende geweld in de straten van
Engeland is nog maar net begonnen
Zo schreef The Times maandag dat het
aanbeveling verdient de melk voortaan
in pakken te verkopen, daar melkfles
sen zo goed te gebruiken zijn als basis
materiaal voor benzinebommen En
riep de sensatiepers om rubberen ko
gels.
Brighton. Southall. Brixton. Toxteth
en afgelopen woensdag nog Manches
ter en Wood Green in Londen. Enge
land lijkt in een spiraal van geweld te
zijn terechtgekomen. Nu al zijn er spe
culaties te horen over de volgende
plaatsen waar de terreur van rellen,
plunderingen en brandstichtingen zal
toeslaan
Als er bij de „Licensed Betting Office'
van William Ray in Lodge Lane nog kon
worden gegokt, welke oude stadswijk
zou dan het hoogst genoteerd staan?
Eentje in Leeds? Of Manchester?
Groot-Britannië werd in de afgelopen week opgeschrikt door
harde confrontaties tussenpolitie en jongeren die vechtend, ver
nielend en plunderend wijken in enkele grote steden onveilig
maakten. GPD-verslaggever Henk Dam ging in de Liverpoolse
wijk Toxteth op zoek naar het 'waarom' van de onlusten
Allen, heet hij. Een jaar of
zeventien, schriel, smoeze
lig. Met de handen in zijn zak
ken kijkt hij naar de overkant
van de straat. Uit de ruine daar
cirkelt traag de rook.„Die heb
ben we het eerst gepakt", zegt
hij. Het is maandagnacht,
maar het is nog druk in Upper
Parliament Street. Tientallen
agenten, steeds in groepjes van
twee of drie. Nieuwsgierigen.
„Allemaal snobs zaten daar",
zegt Allen en knikt in de rich
ting van wat zondag nog de
Racquet Club was.
De Racquet Club, oase van de rijken
aan de rand van het verpauperde Tox-
teth-district in Liverpool. Rechters
kwamen hier. topambtenaren, fa
brieksdirecteuren. de noblesse van Li
verpool. Om een spelletje squash te spe
len, wat te tennissen, een gesprek op
niveau in een vertrouwde omgeving te
voeren.
Er hingen schilderijen aan de wand.
waarvan sommige 50.000 gulden waard
waren, er waren zilveren bekers, kostr
bare boeken, geschenken van leden.
Een geschiedenis van 104 jaar had deze
..gentlemen's club" heel wat waarde
volle souvenirs opgeleverd.
blitzkrieg
Het is allemaal weg. Geroofd door de
enkele honderden jongeren uit Tox
teth, jongens zoals Allen, die in een hels
weekend hun eigen buurt wonden toe
brachten die wellicht nooit meer zullen
genezen. Een oorlog, waarvan het begin
even onvoorspelbaar was als het einde
zal zijn.
Een oorlog die de Racquet Club gron
dig verwoestte, net als het karakteris
tieke Rialto theater, even verderop, en
de Westminster Bank daartegenover,
en de tientallen winkels in Lodge Lane.
Toxteth heeft sinds afgelopen zondag
straten die doen denken aan foto's van
Hitlers „Blitzkrieg".
En waarom, is de vraag waar Toxteth,
Liverpool, heel Engeland mee zit. Waar
om was het nodig dat kinderen, soms
met ouder dan acht jaar. melkflessen
halfvol benzine in winkels gooiden?
Winkels die eerst met gestolen auto's
door iets oudere broertjes en zusjes wa
ren opengeramd. en daarna finaal wa
ren leeggestolen?
Allen weet het ook niet. „Allemaal
snobs", zegt hij nog eens, spuugt op de
grond en loopt weg. Het gehavende
Toxteth in. waar die nacht 2000 politie
mensen de wacht houden. Om de hon
derd meter, op elke straathoek, bij elke
nilne, steeds een paar agenten Jongens
van krap 19 jaar zitten ertussen, met de
angst in hun ogen. Zou het weer
slavenhandel
Eens was Toxteth een heel aardige
wijk, met veel tuinen. Aan de rand er
van stonden de prachtige villa's van de
kooplieden die hun fortuin hadden ge
maakt met de slavenhandel. Die kon
den vanuit hun huizen de Mersey zien
stromen, aan de oevers waarvan de ene
fabriek na de andere loods verrees.
Het ging goed met Liverpool, vanaf het
einde van de vorige eeuw. Het ging nog
steeds goed in de jaren '50 en '60. Het
was zelfs enige tijd de grootste haven
ter wereld Een bruisend centrum van
activiteit was het. en de plaats waar
mensen uit alle delen van het Britse im
perium werk zochten en vonden.
Daarvan was nog een opvallend symp
toom waar te nemen: de snel verslech
terende verhouding tussen politie en
zwarte jongeren. Een voorbeeld van
een half jaar geleden, toen, op een za
terdagavond, een 14-jarige jongen een
auto stal. Hij werd gevolgd, klemgere
den, en uit de auto gesleurd. Dat ging
met grof geweld gepaard. De mensen
waren woedend. Want waar was dat
nou voor nodig, om met vier politieau
to's en enkele motoren één enkele joy
rider te arresteren?
Er werd dan ook flink gescholden op de
agenten. Bij het wegrijden stak een van
de politiemensen zijn vuist in de lucht,
riep: „White Power1-' en oogstte daar
mee hartelijk gelach bij zijn collega's.
Er zijn meer van deze incidenten ge
weest. en de woede en haat bij zwarte
jongeren groeiden en groeiden.
brief
Een jaar geleden schreef opbouwwer
ker Ken Pye uit Toxteth een brief aan
commissaris Oxford van de politie van
Liverpool. Daarin stond: „Ik schrijf u
om mijn diepe bezorgdheid te uiten
over de groeiende sociale spanningen,
en vooral die tussen de politie en de
zwarte gemeenschap. Ik ben bang dat
er deze zomer, net als in Bristol, rellen
komen. Dat is niet zomaar speculatie,
maar echte bezorgdheid, gebaseerd op
Dit bleef er over van de Racquet Club.
Kom daar nu eens om. Liverpools eens
trotse haven biedt nu vooral werk aan
beveiligingsmensen die de lege fa
briekshallen en opslagplaatsen moeten
bewaken. Duizenden mensen zijn de af
gelopen jaren op straat gezet. Geen
werk.
De pompeuze villa's van de rijke koop
lieden werden opgesplitst in apparte
menten. En als dan het dak overal lek
te. en de waterleiding het niet meer
deed, dan kwam het leeg te staan. Wie
nu door Croxteth Road loopt ziet daar
de ene vervallen kast van een huis.
naast de andere. Onkruid overwoekert
de brede oprijlanen. Perfecte decors
voor griezelfilms zijn het.
Een zelfde verval heeft Toxteth zelf ge
troffen. De wijk werd eind vorige eeuw
snel volgebouwd met kleine arbeiders
huisjes. als woonplaats voor de werk
krachten waarom de industrie
schreeuwde. Hele blokken zijn de afge
lopen jaren gesloopt, omdat er in de
huisjes niet meer te wonen viel.
klachten
auto
Toxteth nu: rijtjes oude woningen die
aan „Coronation-street" doen denken,
afgewisseld met grauwe woonbunkers,
en kleine eensgezinswoningen, die, hoe
wel recent gebouwd, gammel toten met
zijn. In het buurtcentrum aan Mullgra-
ve Street kan men je een stapel van vijf
tien centimeter formulieren met nog
niet behandelde klachten laten zien.
De mensen hebben meer zorgen. Hoe
aan werk te komen bijvoorbeeld. Enige
cijfers: in geheel Liverpool klimt het
percentage werklozen snel naar de 20.
Een recent onderzoek van de universi
teit van Liverpool heeft aangetoond dat
43 procent van de blanke, en 47 procent
van de zwarte bevolking van Toxteth
zonder werk zit.
De zwarte jongeren komen er het
slechtst af: van hen heeft meer dan 60
procent geen werk. Er zijn in Toxteth
jongens van 22 jaar die, hoewel van goe
de wil, nog nooit een baan hebben ge
had. Hen rest weinig meer dan de
straat. En die straat is steeds meer het
terrein geworden voor de kleine mis
daad. voor prostitutie. Het verval was
even sluipend als onafwendbaar.
recente ervaringen in het gebied, en ge
sprekken die ik heb gehouden
Ken heeft op termijn dus gelijk gekre
gen. Hij zegt nu, in zijn schamele kan
toortje van waaruit hij met zijn vrouw
zijn werk doet, „Het zat erin. Vooral de
laatste drie maanden zag je het groeien.
De mensen hier haatten de politie
steeds meer. Er was geen kontakt mo
gelijk Politiemensen wilden niet pra
ten. maar traden keihard op. Zo werd de
vervreemding steeds groter."
bevrijdingsactie
Een incident leidde vorige week vrij
dagmiddag de rellen van de dagen
daarna in. Een zwarte jongeman op een
motorfiets werd toen achtervolgd, om
dat hij te hard reed. Hij werd op brute
wijze aangehouden, tegen de grond ge
werkt, kreeg handboeien om en werd in
de politieauto gezet.
Vrienden van de jongen besloten het
niet te nemen, en wisten hem uit de au
to te bevrijden. De agenten kregen
hulp, en arresteerden Lee Roy Cooper
die. naar later bleek, helemaal niets
met de bevrijdingsactie te maken had.
De woede was groot, de spanning te
snijden.
Een dag later barstte het los. en kwam
het langverwachte gevecht tussen de
politie en de diepgefrustreerde zwarte
jongeren, gaandeweg aangevuld door
blanke leeftijdsgenoten. Het was een
verschrikkelijke, angstaanjagende, en
ongelijke strijd. Want de jongeren
gooiden met stenen, met flessen, spe
ren, 'messen, met alles wat maar hard
aankwam. En de mannen van commis
saris Oxford konden daar vrijwel niets
tegenover stellen. Wie gewend is aan
de uitrusting die in ons land ME'ers tot
kleine bulldozers maakt, staat
werkelijk stomverbaasd te kijken
henk dam
