OVERSLAG
ZORGEN OM
VERGRIJZING
dorp als ieder ander
dorp als geen een
extï<*
I':/"
jljOAG 20 MAART 1981
KOOP
BOUWGROND
BEVRAGEN
ft
STADHUIS
m?
■mi
Et is weinig belangstelling
voor bouwgrond in Overslag.
bestaan van de school wordt inmiddels,
door het teruglopende aantal leerlin
gen, bedreigd en dus moeten er huizen
komen anders vergrijst de bevolking en
komt de leefbaarheid van de kern in ge
vaar.
Die eventuele sluiting van de school zit
er overigens al jaren inderdaad in. Al
leen door tussenkomst van de inspec
teur voor het lager onderwijs en door
dispensatie van het ministerie van on
derwijs bleef de school nog open Reden
waarom de bewoners, nu verenigd in
een belangengroep, de laatste tijd op
nieuw en krachtig ijveren voor nieuw
bouw in het dorp.
„De gemeente Axel laat ons nog steeds
links liggen," zegt de belangengroep
troetelkindje
Wethouder J. M. van Schaik, sinds 1978
onder meer belast met ruimtelijke or
dening en volkshuisvesting in de ge
meente, wijst de beschuldigingen aan
het adres van de gemeente van de
hand.
In ieder geval voor wat betreft de laat
ste jaren. ..Het is pertinent niet waar
dat we Overslag vergeten zijn of als de
rimboe beschouwen. Onzin. Toen ik in
"78 als wethouder aan het werk ging lag
er al een besluit van de raad om de kern
Overslag leefbaarder te maken. Er
moest grond bouwrijp gemaakt wor
den. Dat is ook gebeurd. Nu ligt er plan
Overslag-Noord een gebied met uitste
kende bouwgrond. Maar wij kunnen
mensen toch niet dwingen om in Over
slag een huis te bouwen.
Eén particulier heeft gebruik gemaakt
van de mogelijkheden die wij geboden
hebben. Meer huizen zijn er niet ge
bouwd. Er is nog een plan geweest van
een aannemer (Van Engelen uit Zwijn -
drecht) om er ruim dertig woningen
(bungalows en twee-onder-een-kap wo
ningen) te bouwen, maar die heeft er
uiteindelijk van afgezien. De financiële
risico's waren te groot.
Vervolgens hebben we het in de parti
culiere sector geprobeerd. We hebben,
en dat is ook al ongewoon, advertenties
in Belgische en Nederlandse kranten
geplaatst waarin we goedkope bouw
grond hebben aangeboden. Geen reac
ties. Blijkbaar is er geen interesse om
■iverslag. Een dorp als een ander en tegelijkertijd een dorp als geen één. De buitenstaander, de
toevallige bezoeker ziet het meteen als hij of zij de smalle kronkelige weg ernaar toe afrijdt,
aecht dorp, met al zijn hebbelijkheden en onhebbelijkheden: agrarisch, rustiek, gemoedelijk
larook: vergrijsd en erg stil. Een dorp met charme. Voor zij, die er geboren en getogen zijn, of zij,
«er al jaren wonen ligt dat even anders. Overslag is O—irsIag en dat is heel wat anders. Een dorp
ais dat van hen, zo is er maar één. Ooit een redelijke vissersplaats, daarna een belangrijke
[iietpvaartplaats, toen een agrarische gemeente, jarenlang stond Overslag in de Winkler Prins-
oit, ncyclopedie te boek als de kleinste gemeente van Zeeland, en nu: een dorp met 225 inwoners,
jaronder veel ouderen. Eén lagere school met negen leerlingen en twee winkels en een handje-
tolhuizen. Een dorp met een onzekere toekomst. Er worden maar geen huizen gebouwd en dus
gt omen er geen nieuwe bewoners en trekken de jonge mensen weg. De groei is er uit. Daar maken ze
1UI khzorgen over. De mensen van Overslag. Hun dorp is te mooi om te verdwijnen.
htrsiag ligt aan weerszijden van de grens. In Nederlands Overslag is de vergrijzing ernstiger dan in Belgisch Overslag.
zelf hun stromingen. Inpolderingen van
ijverige geestelijken en burgers doen de
rest: Overslag wordt een dorp dat uit
sluitend leeft van de landbouw. Bij de
opkomst van het protestantisme telde
het Nederlandse gedeelte van Overslag
nog veel meer inwoners dan nu. In 1850.
500 inwoners, samen met het Belgische
gedeelte 1400 zielen. In 1950 nog amper
320. in 1972-1973 nog 250 en nu nog maar
225. Die terugloop kan verklaard wor
den door het uitsluitend agrarisch ka
rakter van het dorp. Pastoor A. Strop-
pe. voormalig pastoor van het dorp is er
in zijn boekwerkje 'Overslag, geschie
denis van een klein grensdorpje' erg
nuchter over: „Ieder dorp dat in de loop
der tijden langzaam aan is aangewezen
op de landbouw en nooit de kans heeft
gezien om andere takken van nijver
heid of dergelijke, binnen haar grenzen
te krijgen vertoont herzelfde beeld.
Toen de vorm van Zeeuwsch-Vlaande-
ren zich later zo sterk wijzigde en Over
slag diep in het land kwam te liggen en
vele nieuwe polders werden ingedijkt
was het een agrarische gemeente ge
worden en het lot wil. dat een dorp van
louter landbouwbevolking krimpt in
plaats van uitbreidt."
teloorgang
De teloorgang van Overslag zou een
ontwikkeling van de tijd zijn. Maar
toch niet helemaal? Bewoners, inmid
dels verenigd in een belangengroep, ij
veren al jaren voor de bouw van huizen
omdat zodoende geboren en getogen
inwoners van Overslag met trouw
plannen niet het dorp hoeven te verla
ten om een huis te vinden.
Zij. en ook hun kinderen zouden het
dorp levend en leefbaar kunnen hou
den. Tot nu toe is dat niet gebeurd. In
de tweede helft van de jaren zestig toen
Overslag nog een zelfstandige gemeen
te was drong de -noodzaak van nieuw
bouw ook bij de toenmalige gemeente
raad door. Een uitbreidingsplan voor
de bouw van dertig nieuwe woningen in
Overslag werd aangenomen. Ook gede
puteerde staten van Zeeland vonden
dat een goed idee en keurden het plan
goed. Dan. het is dan 1968, staat de ge
meentelijke herindeling voor de deur.
Het uitbreidingsplan gaat in de ijskast,
de onderhandelingen met de gemeente
Axel, waar Overslag deel van uit moet
maken nemen blijkbaar te veel tijd in
beslag. Uiteindelijk komen de huizen er
niet meer. Tot grote woede van veel be
woners onder aanvoering van de toen
malige onderwijzer Van Damme, wordt
het gemeentebestuur gekritiseerd en
blijft men aandringen op woningbouw.
De jaren gaan voorbij en er gebeurt
niets.
„Wij werden behandeld als een stief
kind. wij zijn achtergesteld, in Axel be
schouwen ze dit zeker als de rimboe."
De reacties liegen er niet om. De bewo
ners voelen zich in de steek gelaten
door hun bestuurders. In 1975 neemt
het bestuur van de rooms-katholieke
lagere Onze Lieve Vrouwe van Lourdes-
school opnieuw de strijd aan. Het voort
jLtn ijveren bewoners voor de bouw
g nieuwe huizen in het dorp. Dat en
ten dat kan het dorp redden, menen
.Vu steunen ze grotendeels op de
cman' Belgisch Overslag (Wachte-
Dat is geen bezwaar, maar zon-
:óie grotere Belgische grensgemeen-
xu het Nederlandse Overslag er al
:m«r geweest zijn en dat hoort niet.
n de bewoners.
lernationaal
(anders lag dat vroeger. Overslag is
- leeuwenoud internationaal dorp. Al
ji SO Is er sprake van de nederzetting
I toen bewoond werd door vissers en
«plieden. Toendertijd werd
■wsch-Vlaanderen immers door
leden door brede zeearmen en ook
taslag lag aan het water. Nu bestaat
bijvoorbeeld een Kaaidijk. Het water
tóle tot aan waar nu de grens met Bel
gis. Daar stichtte men. aan dat goed
teaarbare water dat een directe aan-
ritingmet de zee had een 'post' waar
goederen uit de schepen werden
«(geladen in kleinere,
ïeiogenaamde 'Overslagh'. of beter
recht op 'overslach en overdrach
deiie inwoners van Overslag toen be
an en waar de naam van het dorp
«afgeleid is. Overslag vervulde toen
abelangrijke rol in het scheepvaart-
"ïfeer van Terneuzen naar Gent.
fcude geschiedenis had forse veran-
inngen m petto: grote overstromin-
imtelsteren het gebied, de pest breekt
Ben tenslotte verlegden de zeearmen
ZEEUWSCH-VLAANDEREN 3
daar te gaan wonen. Toen hebben we de
regionale woningbouw vereniging
Zeeuwsch-Vlaanderen gevraagd of ze
niet eens een plannetje voof Overslag
wilde ontwerpen. Dat is inmiddels ge
beurd."
Hoe dat staat weet ik nog niet. Maar de
gemeente heeft beslist haar best ge
daan. Trouwens ik zie de laatste tijd in
de raad - en dat vind ik een goede ont
wikkeling - steeds meer aandacht voor
de kleine kernen We behandelen ze eer
der als troetelkindjes dan als stiefkind
jes, zou ik zeggen."
woningwetwoningen
Het plannetje van de regionale wo
ningbouwvereniging is overigens zo
goed als rond. Het voorziet in de bouw
van vier woningwetwoningen met de
kans op nog eens vier als de eerste serie
snel verhuurd wordt. Directeur P. Th.
de Rooij vertelde dat de zaak 'vrijwel
rond is' en dat alleen nog maar ge
wacht moet worden op de beschikking
van het ministerie.
Wethouder Van Schaik plaats overi
gens vraagtekens bij de bouw van wo
ningen als oplossing van de vergrijzing
van de bevolking. „Ook als er huizen
komen vraag ik me af of je die ontwikke
ling tegen kunt gaan. Neem nou die
school, die is dan zeker nog niet gered.
Als je het mij vraagt is dat hoe dan ook
een aflopende zaak. Straks, in 1983 als
het lager- en kleuteronderwijs geinte:
greerd moeten worden tot basisonder
wijs kunnen ze toch weer niet aan de
norm voldoen. Een eigen school is voor
Overslag ten dode opgeschreven, jam
mer maar waar Het zijn de problemen
van iedere kleine kern van puur agrari
sche aard."
In Overslag denkt men daar anders
over Een bezoek aan de lagere school
maakt dat al snel duidelijk. Onderwij
zer P. Knegtel. is sinds enige tijd 'de
meester' van de twee zesdeklassers,
drie vijfde klassers. drie vierde klassers
en het ene eerste-klassertje is er van
overtuigd dat nieuw de school kan red
den. En dat dat moet gebeuren staat
"voor hem als een paal boven water.
„Wanneer er nu eindelijk huizen wor
den gebouwd - ja in de betaalbare huur
sector dus - is er kans op groei, op jonge
mensen met kinderen en dat moet je
hebben.
Deze school is waard om door te draai
en Weet u, ik geef hier puur individueel
onderwijs. Kinderen krijgen hier alle
ontplooiingskansen. De kinderen kun
nen zich hier toch veel beter ontwikke
len als in een klas met dertig leerlingen?
Nee. dat zijn echt de voordelen van de
kleine school.
De 'meester' vindt, hoewel hij zichzelf
nog maar als een 'groentje' beschouwt
in Overslag, het dorp tot nu toe 'zeker
nog leefbaar' „Als je ziet dat hier nog
een bibliobus komt en de bank houdt
hier zitting en er is zelfs een rijdende
winkel (een keer per week uit Koe
wacht). De mensen maken een gelukki
ge indruk en ze zijn altijd bereid om te
helpen ook al hebben ze geen kinderen
op school. Nee, dat zit wel goed
pilsje
Op weg naar de pastorie (op Belgisch
grondgebied, evenals de kerk. Over
slag en Wachtebeke zijn kerkelijk een
gebied met een pastoor) ga ik even het
café 'Vrij en vlug' binnen. Nederlands
Overslag mist sinds enkele jaren een
dergelijke 'rustplaats'. Uitbaalser Na-
dine vertelt dat vooral in weekeinde
ook veel Nederlanders uit Overslag
een pilsje komen drinken.
„Door de week met zo. maar ja dat hou
je toch, Belgen zijn nou eenmaal altijd
dorstiger" Ze heeft ook gehoord dat de
Nederlandse buren zich zorgen maken
over het voortbestaan van hun dorp. Ze
begrijpt dat wel, „Ja, dat dreigt daar
een beetje ui t te sterven hè. Heel anders
dan hier. Hier groeit en bloeit. Er zijn
nogal wat mensen bijgekomen he. de
laatste tijd. Maar ach weet u, voor ons
maakt het niet uit. Nederlanders of Bel
gen. Het hoort allemaal een beetje bij
elkaar."
In de pastorie, wacht pastoor M den
Hollander me met open armen op. „We
zouden alles moeten doen om Overslag
zo aantrekkelijk mogelijk te maken he.
Er moeten echt huizen komen hoor. Zo
gaat het niet goedDat hebben ze hier al
zo lang gezegd. Weet u. die meester Van
Damme is echt moegestreden. Ze heb
ben die man echt dwars gezeten, geloof
Overslag, eens een bloeiend dorp.
kampt met de problemen ten gevolge
van een steeds kleiner ten grijzen wor
dende bevolking.
ik. Waarom kan er nu niets voor dit
dorp gedaan worden".
Hij roept zijn werkster Anna die een
paar keer per week de boel een beetje
schoonhoudt. „Zij weet er veel meer
van dan ik. Ik ben hier nog niet zo lang
ziet u". Anna is in Zuiddorpe geboren
maar woont al lang in Overslag. „Ik zou
er nooit meer weg willen, meneer, het is
hier zo gemoedelijk, zo fijn om te wo
nen. En die school die moet ook blijven,
dat is de jeugd, de toekomst hé. Weet u
trouwens dat die kinderen helemaal
niet achter zijn als ze op de middelbare
school komen. Ze kunnen daar prima
mee hoor".
Anna heeft zelf zes kinderen en die zijn
allen uit Overslag weggetrokken. Wo
nen nu in Koewacht, Zuiddorpe. Axel
en Sint-Jansteen. „Maar als er toen hui
zen waren geweest, weet ik zeker dat er
een paar hier waren gebleven"
Het gezelschap in de pastorie wordt
nog uitgebreid met een "strijdbare' zo
als de pastoor hem aankondigd.
Maatschappelijk werker Jan Morkus.
„Ja het dorp gaat gewoon kapot als
hier geen goedkope huurwoningen ko
men. Dat moet gewoon. Dan komen er
weer jonge mensen en kinderen. Weet
u: ze moeten niet eerst wachten tot er
mensen zijn die hier willen wonen. Ze
moeten eerst bouwen. Die huizen ko
men, zodra ze cr staan, meteen alle
maal vol. Dat garandeer ik u. Je kunt
niet meer zeggen: is er wel vraag naar
woningen. Zoja, dan bouwen we ze.
Dat gelooft niemand meer. Een plan
netje van de woningbouwvereniging?
Ik weet het maar we geloven het niet
voor we het zien.
Er zijn vroeger zulke fouten gemaakt.
En nog steeds gebeurt er niets.Dat kan
toch niet.
Laatst zeiden we nog tegen elkaar, en
toen droomden we een beetje hè me
neer pastoor, misschien moeten we
hier een mirakel laten plaatsvinden of
moet hier de heilige Theresia of zoiets
verschijnen. Overslag als bedevaart
plaats. Misschien trekt dat wel..."
Net voormalige gemeentehuis van Overslag