DOMINEE
christelijke partijen
zie ik allang
niet meer zitten....
Schouwen3f|Duiveland Extra
DONDERDAG 26 FEBRUARI 1981
ten alles eerlijk analyseren wat er aan
de hand is". Dat vind ik heel fundamen
teel. En daarom- ik vind het ook echt
een noodzaak dat een predikant wat
weet van Marx. Durf door te vragen,
steeds maar doorvragen, redeneer niet
van 'nou ja het is nu eenmaal allemaal
zo geregeld, laat maar zo blijven, want
daar kan toch niks aan veranderd wor
den". Ik ben ook schaker, en dan ben je
gewend om te analyseren; gewoon na
gaan hoe de dingen in elkaar zitten, en
dan ontdek je ook wel waar de machten
zitten, waarin je beperkt w rdt. waar je
gewoon dom gehouden woret".
„Afgelopen jaren heb ik nogal wat ge
reisd. Ik ben in Cuba eweest en in India.
Dan zie je hoe mensen leven in deze we
eld. hoe groot de tegenstellingen zijn.
hoe het ook beter kan. Op Cuba heb ik
gezien hoe er in een arm land toch heel
wat verbeterd kan worden. En vorig
jaar in India: ja. daar vind je de meest
schrijnende dingen. Maar dat kan ook
daar veranderd worden, dat geloof ik
zeker. Juist vanuit het hristelijk geloof
zeg ik: 'by dit soort toestanden hoef je je
niet neer te leggen'. En dat vind ik het
trieste van wat je by veel mensen bin
nen het christelijk geloof ervaart. Dat
geloof is voor hen iets van: 'nou ja, je
moet je maar rustig houden, je gaat zo
door het leven en straks begint Het'
Dat gevoel van 'het zal allemaal wel
goed komen' dat ervaar je hier nog
sterk. Maar zo zie ik het niet. Het
christelijk geloof is een geweldige bron
van inspiratie om te vechten met alle
mensen van goede wil, met iedereen die
oog heeft voor z'n naaste en die wil stre
ven naar een betere en rechtvaardiger
samenleving. Dat is wat ik vanuit de
bybelse berichten en verhalen heb ge
leerd. Maar daar is hier te weinig klank
bodem voor".
extremiteiten
„De vredesvragen. ook een heel belang
rijke zaak - hoe kijken we aan tegen die
bewapening. En de kernenergie, daar
heb ik me ook wat mee bezig gehouden,
al is dat natuurlijk erg incidenteel hier.
Je probeert wat te organiseren, maar
dat komt dan heel moeizaam van de
grond. Ik heb geprobeerd een IKV-
kring (interkerkelijk vredesberaad) te
vormen. Maar daar beginnen de men
sen met aan. dat soort dingen ligt te
extreem voor ze En extremiteiten ko
men hier niet voor. De mensen durven
zich met extreem te uiten. Je zult hier
ook ijna niemand vinden, die bijvoor
beeld PSP. CPN of ultrreehts stemt. De
mensen blijven allemaal een beetje in
een breed en veilig midden zitten".
„Waar ik me voor interesseer is de dia
loog met het oostblok. Een paar jaar
geleden ben ik naar een predikanten-
conferentie geweest in Oost-Berlijn.
En we zijn vroeger met theologische
studenten naar Moskou geweest, Le
ningrad. Warschau - nou, ik vind dat
wezenlijk, de mensen vragen: 'hoe zit
dat bij jullie'. Probeer te werken aan
de wereldvrede, dat vind ik vanuit het
evangelie een geweldige opdracht.
Niemand is er bij gebaat om angst te
creëren en om te leven in de balance of
terror. Maar helaas: veel mensen bin
nen de kerk laten zich wel voor dat kar
retje spannen".
'....voor veel mensen blijft de kerk alleen
maar een lekkere veilige club...'
„Christelijke partijen zie ik allang niet
meer zitten". Want - zegt ds Seeleman -
die partyen gebruiken het christendom
vrijwel uitsluitend om macht naar zich
toe te trekken. „Dat is de hele geschie
denis al zo geweest. Natuurlijk, binnen
de christelijke partijen zijn er figuren
geweest, die het anders hebben willen
doen. Maar die werden door de kerk als
ketters beschouwd. Als je bijvoorbeeld
leest over een pater die in de zestiende
eeuw iets over de slavernij in Zuid-Ame-
rika zei, nou, die werd ook een ketter.
Maar op dat moment vertolkte hij wel
de bevrijdende boodschap van het
evangelie".
Hij zei het al eerder: zijn opvattingen
hebben in Brouwershaven weinig
weerklank gevonden. „Ja ach, dat is ge
woon: hoe zijn de mensen opgevoed,
welke scholing hebben ze gehad, wat
lezen ze - dat is hier vrij minimaal. De
mensen hier hebben een vrij gering op
leidingsniveau. Maar - tenminste dat
denk je dan als je de uitslagen van de
verkiezingen bekijkt - ze zouden toch
wat progressiever moeten zijn.
Hier haalt de PvdA toch zo'n vijftig
procent van de stemmen. Maar dat uit
zich niet in het dagelijks leven - dat ze
zich strijdbaarder, scherper opstellen,
nee, dat heb ik niet gemerkt. En dat
valt ergens natuurlijk een beetje te
gen. Maar ik denk dat dat aan gering
heid van opleiding ligt. En dan heb je
natuurlijk nog te m: ken met het feit,
dat de actievere mensen vaak zijn weg
getrokken. Het ligt misschien ook aan
de structuur van het eiland: landbouw
en recreatie. Als je meer mensen uit
andere sectoren van de samenleving
zou hebben, dan zou je natuurlijk wel
iets anders kunnen werken".
fascisme
„We leven op het ogenblik in een maat
schappij. waarin de mensen zo onzeker
zijn geworden dat ze zeggen: 'geef mij
maar weer een stuk vastigheid. Een le-
vensgevaarlyke terugval. Want je zou
kunnen denken, dat dat de bodem rijp
maakt voor een zeker fascisme. Het ge
loof dat de dingen beter worden, dat is
wat verdwenen. D'r zyn mensen die on
ze toestand vergehjken met die van de
jaren '30 Ik denk dat erwel wat geleerd
is van het verleden. Maar we moeten
toch oppassenEr is een grote groep, die
is onzeker en die grijpt weer terug naar
dat oude vertrouwde geïdealiseerde
verleden. En dat is natuuriyk een dood
lopende weg. dat heeft geen enkele zin.
Maar het kan toleen catastrofe leiden"
„Via de kerk gebeurt er m de wereld
natuuriyk wel het een en ander. Als je
de wereldraad van kerken ziet, als je
ziet wat er aan werelddiaconaat ge
beurt. aan de zending, aan de hulpverle
ning via allerlei kanalen - dat mag je
met uitvlakken. Maar het zou natuur-
hjk nog veel strijdbaarder moeten, daar
ben ik van overtuigd en dat heb ik al die
jaren in allerlei verbanden ook wel ge
zegd- Maar je hebt nu eenmaal ook te
maken met een hele brede groep die erg
traag is...".
Na enige aarzeling zegt hij: „Ja, ik denk van wel, ik geloof wel dat ik bij bepaalde mensen
weerstanden heb opgeroepen - bij mensen die zeiden: 'die is links, bij hem komen we niet in de
kerk'. Maar dat vertellen ze je dan niet rechtstreeks, hè? In het begin heb ik gezegd: 'luister, als
jullie het ergens niet mee eens zijn, dan moet je me 't vertellen - bel me op of zo'. Maar dat gebeurt
dan niet. Het gaat alleen via het roddelcircuit, en af en toe pik je daar dan iets van op".
Geen fraaie pastorie, maar een eenvou- Bril, een wat vaag geknipt kapsel, col- de buurt van Amsterdam - ik ben gebo-
trui, de broekspijpen van z'n donker
blauwe kostuum (het soort pak, waarin
middelbare scholieren in de jaren '50
naar dansles gingen) eindigden ergens
ter hoogte van z'n enkels.
„Schouwen-Duiveland is voor predi
kanten een soort duiventil. Ik heb in
die vier jaar dat ik hier zit tenminste
heel wat collega's zien vertrekken.
Want dit is toch wel een heel kleine
wereld. Om in een streek als deze te
kunnen werken, je moet er een bepaal
de instelling voor hebben. Ik kom uit
dig rytjeshuis in een saaie straat. Het
voortuintje is met de losse pols aange
legd. Twee stickers op het raam links
van de voordeur: één van de stichting
Jeugd Schouwen-Duiveland en één van
de actie Gast aan Tafel. Tegen de stoe
prand staat z'n groene Lada gepar
keerd. Daar is nog wel 's commentaar
op geleverd, op die auto. Want ja, een
dominee die zich verplaatst in een auto
mobiel van Oosteuropees fabrikaat-
En dan die trip naar Cuba, dat werd
door sommige dorpelingen toch ook
wel een beetje verdacht gevonden, daar
moest wel een luchtje aan zitten. Bin
nen ruikt het naar dikke sigaren. In de
keuken gilt de fluitketel. Thee met een
drupje citroen.
„Voor veel mensen blijft de kerk alleen
maar een lekkere veilige club, waar ze
hun eigen geluid horen, waar hun eigen
mening bevestigd wordt - ook nog even
gesanctioneerd door Boven, waardoor
ze zich nóg veiliger voelen. Het gevaar-
iy ke vind ik, dat er binnen de kerk men
sen zijn, die denken: 'We hebben ons
eigen groepje, dat moetje veilig leiden
en door de wereld loodsen, dan komen
ze wel in de hemel'. En de rest plaatsen
ze helemaal buiten het vizier, want nou
ja, die zijn toch te stom, die hebben het
fout, die worden afgeschreven. Dat is
natuurlijk ontzettend eng. Dat lees je
ook bij schrijvers als Maarten 't Hart en
Biesheuvel, hoe die zijn groot gebracht
in een ontzettend eng. heel strak gere
formeerd patroon. Zoals Biesheuvel
schreef over een jongetje dat in het wa
ter was gevallen - van: 'als 'ie verdrinkt,
dan komt 'ie in de hel, want ja, hij is
goddeloos, dat is een heiden'. Zo hard
werd dat eri gepompt, en dat is grieze
lig En het gebeurt nog. Dat is hier ook
een punt geweest, met de gereformeer
den bijvoorbeeld. Hervormde kinderen
die gaan niet zozeer naar de christelijke
school, die gaan naar de openbare
school. Maar dan worden ze onder druk
gezet van: 'jullie moeten allemaal naar
de christelijke school, want die anderen
dat zijn toch heidenen, daar hebben we
niks mee te maken'. Griezelig gewoon".
Ds J. A. J. Seeleman, predikant van de
hervormde gemeente Brouwershaven/
Zonnemaire. Op 15 maart 1947 in Weesp
geboren. Hij staat sinds 31 oktober '76
te Brouwershaven, zijn eerste gemeen
te. Studeerde in Amsterdam en
Utrecht. Voorzitter van de stichting
maatschappelijk werk, voorzitter van
het diaconaal werkverband, dagelijks
bestuurslid van de stichting Jeugd
Schouwen-Duiveland, hy was nauw be
trokken by de oprichting van de we
reldwinkel in Zierikzee en bij de film-
kring Ziejook. Na vier jaar Brouwersha
ven heeft hij het er wel weer gezien. Op
zondag 8 maart neemt hij tijdens een
dienst in de Sint-Nicolaaskerk zonder
erg veel weemoed afscheid. Hij vertrekt
naar Gendt. In de hoop daar meer ge
hoor te vinden voor zijn opvattingen
omtrent de wijze waarop het christelijk
geloof in de praktijk vertaald moet wor
den.
ren in Weesp, heb in Amsterdam en
Utrecht gestudeerd en ja, daar ben je
wel een ander tempo gewend. Het gaat
hier allemaal wat trager. En vooral in
het begin is dat een vrij grote over
gang. Je weet gewoon niet in welke we
reld je terecht komt - dat is op zich wel
boeiend, vooral om te kijken 'hoe leven
mensen eigenlijk".
„Maar het kerkelijk leven, dat is hier
minimaal. Met name in de gemeente
Brouwershaven, wat betreft de her
vormden. De gereformeerden hebben
natuurlijk wat actievere leden, maar
die gemeente is vrij klein. En dan heb je
hier nog een vrijgemaakt gereformeer
de kerk. Maar als je verder kijkt naar
Zonnemaire. Dreischor, Noordgouwe. 't
is allemaal zeer gering. En dat zijn alle
maal factoren, waardoor je na vier jaar
zegt' 'mijn tijd zit er op'.
„De kerk heeft hier - en dat heb ik by de
oudere mensen ook wel ervaren - een
vrij slechte naam. Het was vroeger echt
het bolwerk van degenen die de econo
mische macht hadden: de grote boeren,
de gegoede burgerij. En de landarbei
ders hebben hier een verschrikkeiyk
slechte tijd gehad. De kerk was voor
hen gewoon een levensverzekering. Als
je niets te eten had ging je naar het
broodhuis, daar werd na de kerkdienst
brood uitgedeeld aan de armen. Dat
soort dingen. Een geweldig stuk be
voogding. Er werd duidelijk vanuit de
hoogte op de mensen neergekeken.
Toen de overheid die hele sociale zorg
overnam, was dat voor veel mensen ook
het teken om met die kerk te breken. En
dat slechte beeld van die kerk van toen.
dat leeft hier nog heel sterk. Je hebt in
bepaalde delen van ons land een zelfde
situatie. Als je kijkt naar Groningen,
naar Finsterwolde - ook geweldig grote
boeren tegenover het landarbeider-
sproletariaat - waar de CPN al vele ja
ren zo'n zestig tot zeventig procent van
de stemmen heeft. nou. daar betekent
de kerk ook helemaal niets meer".
marx
Ds Seeleman tekent geen protest aan
als je hem in het vakje 'prgressieve pre
dikanten' wilt stoppen. „Ach ja, pro
gressief in die zin dat ik zeg: „We moe
...veel mensen in de kerk laten zich wèl voor dat karretje spannen
