HERINNERINGEN VAN
EEN SCHEEPSJONGEN
Generaal Armada Comin
brein achter staatsgreep
REGIONALE OMROEP
PZC/binnen-buitenland
dagboek over de scheldeboot 'o 21
GROOT AANTAL ARRESTATIES IN SPANJE
DONDERDAG 26 FEBRUARI 1981
^QONDE
disch grondgebied en afzetten spion-
En dan de aanvallen die de 'O 21' zelf te
verduren kreeg: aanvallen met diepte
bommen door Italiaanse jagers. Duit
se onderzeeboten en Japanse schepen
en jagers
De lezer beleeft het allemaal mee Het
boek is juist daarom zo belangwek
kend. omdat nabestaanden van ge
sneuvelden een beeld krijgen van hoe
het allemaal precies is gegaan.
zeeuwen
Tot de maten van Claes behoorden
ook enkele Zeeuwen. Het dagboek
maakt onder meer gewag van de om
standigheden. waaronder ene Alle
Breepoel om hei leven kwam. Niet
door oorlogshandelingen. Hij werd
toen hij in het Engelse Falkirk was ge
legerd. door een autobus gegrepen.
Claes daarover: Arie had alle gevaren
op zijn vlucht naar Engeland door
staan. hij had alle dieptebom aanval
len in de Middellandse Zee overleefd.
En nu stierf hij door zo'n stom ongeluk.
„O God. waarom moet dat nu' teken
de Claes opstandig op in zijn dagboek.
Nog een andere Zeeuwse maat kwam
om Claes schrijft erover op bladzijde
65 ..Op het publlcatiebord zag ik dat
de rij van gesneuvelden een eind lan
ger was geworden. Met een schok las ik
Sonke's naam. Zijn trawler en nog
twee andere waren tegelijk door Duit
se bommenwerpers aangevallen en de
grond Ingeboord Niemand was gered.
Er waren vijftien jongens van mijn op
leiding bij: vijftien van de vijftig man
met wie ik in Vlissingen was begonnen.
..Ga jij maar naar de onderzeedienst,
dan ben je eerder naar je moer. had
(Slot van pag. 1)
king met haar oudere plannen. Die wil
zij de bevoegdheid geven om zendtijd
toe te wijzen. Het is het provinciaal
bestuur „dat een keuze maakt ten aan
zien van de vorm en inrichting van de
omroepvoorziening, de toetsing en
aanwijzing van de representatieve cul
turele instelling die belast wordt met
de uitzendingen, ten aanzien van de
vaststelling van het verzorgingsge
bied en het aantal uren zendtijd",
schrijft de minister in haar wetsont
werp.
Het is de bewindsvrouw om verschillen
de redenen onmogelijk geweest een op-
slag-systeem te ontwerpen, waarbij in
alle regio's een gelijke belasting wordt
geheven. Een gelijke opslag voor ieder
een druist naar haar oordeel in tegen
het principe dat er een relatie moet zijn
(ADVERTENTIE I
tussen de kosten van een regionale om
roepinstelling en de lasten waarmee de
luisteraar wordt geconfronteerd. Een
overal even hoge opslag zou namelijk
betekenen dat de omroepbijdrage-be
taler in de ene provincie mee-betaalt,
aan voorzieningen elders. Per slot van
rekening hóeft een provincie geen re
gionale omroep te nemen, maar wan
neer er wél voor gekozen wordt dan
dient de regio de offers te dragen „die
nodig zijn voor de eigen levensstijl en de
bevordering van de samenlevingsop
bouw" in het betrokken gebied.
Overigens wil mevrouw Gardeniers
niet dat een regionale omroep per dag
meer dan drie uur mag uitzenden, al
zijn uitzonderingen mogelijk. De mi
nister gaat er in principe ook vanuit
dat iedere provincie een omroep kan
krijgen, behalve Zuid-Holland dat er
voor twee in de markt is. Een provincie
mag weliswaar meer omroepen zend
tijd geven, maar krijgt er maar voor
één een rijksbijdrage.
Volgens het wetsontwerp zal de provin
cie Zeeland voor het eerst in 1984 op een
bijdrage kunnen rekenen. Omgerekend
in guldens van dan komt dat neer op 1,7
miljoen. De provincie mag jaarlïjks'de
opgelden vaststellen.
De waarde van een participatie var.
f5000 m het Delta-Lloyd-Asscher Dia
mantfonds (I) is vorig jaar gestegen
met 37,24 pet vanf7070,54 tot f9666,01
Het fondsvermogen bedroeg op 31 de
cember bijna f 1.98 min, zo blijkt uit. het
jaarverslag.
Het moest er toch een keer uit", bekent oud marineman Wijnand Claes uit Amstelveen aan
het eind van zijn boek 'De kat met negen levens', waarin hij verslag doet van zijn
belevenissen als bemanningslid van Nederlands meest seccesvolle onderzeeboot, de 'O 21'. Een
maritieme seinnaam met een in deze contreien bekende klank, want het bouwen van die onder
zeeboot behoorde tot een marine-order, die door 'De Schelde' in Vlissingen werd afgewerkt. Tot
een volledige afbouw kwam het niet meer. want bij aanvang van de oorlogshandelingen in mei
1940 zocht de 'O 21', samen met de onderzeeboot '0 22' dwars door een voor de haven van
Vlissingen aangebracht mijnenveld een goed heenkomen naar Engeland.
Dc marincperiode bleef echter deel
van zijn leven. „De scherpe kanten
zijn er nu wel af', zegt Claes nu. „Maar
loslaten doe je die ervaringen nooit".
In zijn streven om wat meer afstand
van die oorlogshandelingen te nemen,
werd hel boek geboren: de kat met
negen levens. Want als een kat met
negen levens kwam de 0 21 en daar
mee ook Wijnand Claes de oorlog
door.
DEN F
jevraf
ehou
bedrij
Op een
Clitex i
rerschi
Zeeuws
tulp or
alang
naar de
gang is,
De Scheldeboot 021 bouwde in de loop
van de oorlogsjaren een opmerkelijke
staat van dienst op, viel fel aan en werd
duchtig aangevallen. Maar op wonder
baarlijke wijze kwam de onderzeeboot
door die roerige jaren heen. Wijnand
Claes. als scheepsjongen aan boord ge
komen van de 0 21. maakte het alle
maal mee en hield er een dagboek van
bij
Na al die tijd heeft de in 1922 in Am
sterdam geboren Claes zoveel afstand
kunnen nemen van die bewogen oor
logsjaren. die hem niet onberoerd lie
ten, dat hij zijn meteen na de oorlog
verder uitgewerkte dagboeknotities
heeft kunnen ordenen tot een relaas,
waann een scheepsjongen terug kijkt
op zijn belevenissen op die onderzee
boot Het is een eerlijk, recht uit ver
slag geworden, een authentiek verhaal
waarin elementen als geweld en liefde,
angsten geloofsvertrouwen, spanning
en humor nauw verweven zijn.
Claes raakte op vierentwintigjarige
lerftijd gepensioneerd, nadat hij na
beëindiging van de oorlog voor de ma-
rinedienst was afgekeurd. Zijn zenu
wen hadden door de dieptebom-aan
vallen. die hij aan boord van de '0 21'
had moeten meemaken, een zodanige
knauw gekregen dat hij ongeschikt
was bevonden voor de zeedienst In
een later stadium bouwde hij een deur
waarderspraktijk op
jaren. Aanvallen op de Duitse onder
zeeboten U 60. U 254, de Duitse onder
zeeboot U 95 tot zinken gebrachtIta
liaanse schepen aangevallen. Japanse
kustvaartuigen beschadigd, krijgsge
vangenen aan boord genomen, bijzon
dere patrouilles op de Atlantische oce
aan. speciale opdrachten in de Indi
sche Oceaan, Javazee en Straat Ma-
doera. landingen op Nederlands-In-
Vierentwintig keer valt de '0 21' vijan
delijke schepen aan. elf keer wordt de
onderzeeér zelf onder hevig vuur geno
men Achter in het boek is een over
zicht opgenomen, dat een duidelijk
beeld geeft van de 'O 21' in de oorlogs-
Wijnand Claes in 1943
(Van onze correspondent!
MADRID-Minstens vier generaals, twee luitenant-kolonels, enkele kapiteins en
een vijftiental lagere legerofficieren en onderofficieren zijn maandag direct
betrokken geweest bij de mislukte staatsgreep, die het doel had de Spaanse
democratie omver te werpen. Brein van de poging tot de coup was de 61-jarige
divisie-generaal Alfonso Armada Comin.
Hij is het voormalige hoofd van het se
cretariaat van het koninklijke huis, die.
althans voor de buitenwereld, op ver
zoek van koning Juan Carlos en van de
chef generale staf. generaal Gabeiras.
de onderhandelingen over de vrijlating
van de 350 Tweede-Kamerleden met de
rebellerende luitenant-kolonel van de
Guardia Civil. Antonio Tejero Molina,
leidde.
Van de samenzweerders zijn er op het
ogenblik ongeveer 25 leger- en politieof
ficieren gearresteerd, waaronder luite
nant-generaal Jaime Milans del Bosch,
territoriaal bevelhebber over Valencia,
en luitenant-kolonel Antonio Tejero
Molina. Divisie-generaal Alfonso Arma
da Comin. het brein achter de coup. is
woensdag van zijn functie ontheven.
Welingelichte bronnen in Madrid me
nen dat de arrestaties van generaal Al
fonso Armada Comin. van divisie-gene
raal Luis Torres Rojas, militair gouver
neur van La Coruna. en van divisie-ge
neraal Juste Fernandez, commandant
van de Madrileense gepantserde een
heid Brunete. ophanden zijn.
Generaal Alfonso Armada Comin was
de man die een half uur nadat luite
nant-kolonel Antonio Tejero Molina
maandag met 200 leden van de Guardia
Civil de Tweede Kamer bezette, een mi
litaire regering moest uitroepen
Coördinatie
Generaal Alfonso Armada Comin, die
de laatste jaren een zeer pro-monar
chistisch image opbouwde, heeft zijn
poging lot staatsgreep gecoördineerd
met luitenant-generaal Jaime Milans
del Bosch, territoriaal bevelhebber
over Valencia, divisie-generaal Luis
Torres Rojas, militair gouverneur van
de provincie La Coruna cn voormalig
commandant van de Madrileense ge-
0in de televisie-actualiteitenrubriek
Achter het Nieuw van de Vara wordt
vanavond een reportage uitgezonden
over de gebeurtenissen Spanje. Men
heeft daarbij een interview met de so
cialistenleider Gonzales De Vara be-
teedt voorts aandacht aan het congres
an de PvdA en aan de herdenking van
februaristaking in Amsterdam (Ne-
•rland 2 - 22.40 uuri
pantserde eenheid Brunete, cn met di
visie-generaal Juste Fernandez, de hui
dige commandant van de legereenheid
Brunete.
Terwijl luitenant-kolonel Tejero Moli
na de parlementariërs in bedwang hield
zou Ricardo Garchitorena. kolonel in
fanterie. de militaire gouverneur van
Madrid, onschadelijk maken
Het snelle optreden van koning Juan
Carlos stuurde maandagavond alle
plannen van de samenzweerders in de
war.
Door de samenzweerders was afgespro
ken dat luitenant-kolonel Antonio Te
jero Molina met de gijzeling van de ka
merleden het vuile werk zou doen.
Daarna zouden de andere militairen,
die hoopten het grootste gedeelte van
het leger in Spanje mee te krijgen, in
actie komen Generaal Luis Torres Ro
jas. militair gouverneur van La Coruna.
was maandag in Madrid en had met zijn
opvolger generaal Juste Fernandez en
enkele andere officieren van de gepant
serde eenheid Brunete de details van de
staatsgreep doorgesproken. Merkwaar
dig genoeg werden de democratisch in
gestelde officieren van de legereenheid
niet op de hoogte gesteld van de snode
plannen Maandagmiddag om vijf uur.
twintig minuten voordat Tejero Molina
met 200 Guardia Civil-agenten al schie
tend de Kamer binnenviel, moest ieder
een in de kazerne paraat blijven wach
ten op de dingen, die komen gingen
Onmiddellijk na de bekendmaking
door de radio van de bezetting van het
parlement rukte kapitein Ricardo Par-
do Zancada, een van de samenzweer
ders, als hoofd van de militaire politie
in de legereenheid Brunete, uil naar
het parlementsgebouw, waar hij luite
nant-kolonel Tejero Molina te hulp
kwam. Hierbij liet de kapitein zijn on
dergeschikten buiten het parlements
gebouw in de steek.
Andere militairen, behorend t.ot de le
gerplaats Brunete. rukten uit naar de
studio's van de Spaanse nationale ra
dio in Prado del Rey Op bevel van de
territoriaal bevelhebber over Madrid,
generaal Guillermo Quintana, die even
later met koning Juan Carlos had ge
sproken. kwamen de meesten terug De
anderen, vermoedelijk onder leiding
van samenzweerders, bezetten maan
dag gedurende anderhalf uur de stu-
De bemanning van de Duitse U boot U 95 wordt in Gibraltar van boord gebracht
dio's van de nationale radio en tv en
dropen daarna al.
Generaal Luis Torres Rojas, die vol
gens het Madrileense dagblad Diario-
16 in januari van vorig jaar als com
mandant van de legerplaats Brunete
bij een poging tot staatsgreep betrok
ken was, keerde maandagavond, toen
hij zag dat er meer koningsgezinde mi
litairen waren dan verwacht, ijlings
terug naar zijn standplaats La Coruna.
Sonke destijds gezegd En nu was hij er
zelf niet meer".
Het lezen van de eerste hoofdstukken
van het bij uitgeverij Buijten en Schip-
perheijn in Amsterdam uitgegeven
boek zal bij een hoop Vlissingers de
herinnering helder maken aan de tijd,
toen het wachtschip hr. ms 'NoordBra-
bant' in Vlissingen voor de opvang van
de jonge Jannen zorgde.
„Aan boord van de 'Noord-Brabant'
werden we meteen gekeurd", schrijft
Claes wanneer hij zich als zeventien
jarige vrijwilliger in Vlissingen komt
aanmelden. „En van de eokter gingen
we naar de kapper. Hij kortwiekte on
ze haren, we mochten alleen een soort
scheerkwast op ons voorhoofd hou
den".
Over de oefeningen op Walcheren
meldt Claes onder meer in zijn dag
boek: „Zo leerden we eerst hoe je een
gasmasker moest opzetten en gebrui
ken. Later moesten met het ding op
marcheren, bijvoorbeeld van onze ba
sis naar Souburg. Daar deden we dan
schietoefeningen op het vliegveldje.
Onder het gasmasker gutste het zweet
ons van het gezicht. We hadden het
gevoel dat we zouden stikken. Maar
een slimmerd vond er iets op Zodra de
controlerende mariniers ons voorbij
waren, staken we een lucifer tussen het
masker en onze hals. soms hielden we
er ook even onze vinger tussen".
Claes is nog nauwelijks drie maanden
in Vlissingen in opleiding of de Duit
sers vallen Nederland binnen. Vlak
voordat Vlissingen wordt bezet ver
trekken Franse hulptroepen naar
Breskens. Met hen veel Nederlandse
marinemensen. Zo ook Wijnand Claes.
Een jongen nog. Na een moeilijke
tocht wordt Engeland bereikt. Wij
nand komt in het Schotse Dundee bij
de onderzeedienst en raakt daar als
jong maatje op Hr. Ms 0 21 terecht.
liefde
'De kat met de negen levens' zit boor
devol persoonlijke indrukken. Het
boek verhaalt van Claes' liefde voor
een meisje dat hij in Engeland leerde
kennen. Wanneer Claes zijn strijd
voor de vrijheid hervat, wacht het
meisje niet op hem. Zij trouwt met
een vlieger, maar ze is weer weduwe
als Wijnand haar later, in 1944 weer
ontmoet.
Als het aan de schrijvende oud-mari
neman had gelegen was zijn terugblik
op de oorlog twee keer zo omvangrijk
geworden dan nu in bijna driehonderd
bladzijden is samengebracht. Op ver
zoek van zijn uitgever bracht hij het
manuscript terug tot geringere pro
porties. Maar de gegevens, die nu on
benut zijn gebleven hoopt hij straks
nog eens te kunnen uitwerken tot een
tweede boek, waarvan de inhoud zal
worden aangevuld met authentiek fo
tomateriaal en anderssoortige docu
mentatie.
Commandeur b d. J.F. van Duim. van
1940-1944 commandant van de '0 21'.
schrijft in het voorwoord van 'de kat
met negen levens' onder meer: 'Veel is
geschreven over de verrichtingen van
de Koninklijke Marine in oorlogstijd
Maar dit is het eerste verhaal van een
opvarende van 'voor de mast'. Men
kan nu lezen hoe de gebeurtenissen
van die tijd overkwamen en voortle
ven in de herinnering van een 'jong
maatje'.
Alfonso Armada Comin
