JONGE JAN beurs te water
storm
R! igj ZATERDAG 10 JANUARI 1981
fotografie wim riemens
ik heb bericht ontvangen van de zee
dat straks een reinigende storm opsteekt
uit: m. nijhoff'het huis', nagelaten gedichten
t moed gekregen. Na verschil
lende teleurstellingen afgelopen jaar
ziet het er naar uit dat hij dit jaar ein
delijk weer emplooi zal vinden voor
zijn binnenschip 'De Jonge Jan'. Dank
zij de inspanningen van Sietz Leeflang
van maandblad De Twaalf Ambach
ten, 28 lezers van genoemd blad, vorm
gever Wim van Overbeeke en fotograaf
Boyd Noorda komt er een eind aan het
doelloos langs de wal liggen van wal
wel genoemd wordt 'het kleinste bin
nenschip van Nederland'.
Als we op een troosteloze december
morgen verwelkomd worden door de
scheepshond klinkt er radiomuziek op
uit het ruim. En wanneer het luik van
het roefje open gaatstljgteen penetran
te geur van celluloselak op die de ogen
doet tranen. Jan van der Plas is druk
doende, want op 6 januari moet de me
tamorfose van vrachtschip tot beurs-
schip zijn voltooid; maar als werkdag
lijkt deze dag grotendeels verloren. Jan
is een gezellige prater met een zeer ei
gen mening over de meest uiteenlopen
de onderwerpen. En terwijl koffie- en
verfgeur zich met elkaar vermengen
komt hij los. HIJ vertelt dat 'De Jonge
Jan' dateert uit 1873 en in de vaart
kwam als 'pakschuit'. In de loop der ja-
ten is er nogal wat aan het schip gewij
zigd; zo is de slaapruimte voor de roef
veranderd in motorcompartiment. Het
dieseltje dat 'De Jonge Jan' voorstuwt
is volgens de schipper een en al be
trouwbaarheid een aanleiding voor een
enthousiaste uiteenzetting over de
voordelen van langzaamlopers boven
hardlopers. Dat oude type scheepsmo
tor met zijn lage toerental, dat onver
moeibaar voortpuft, komt weer hele
maal terug.
- Terwijl de koffie pruttelt voegt foto
graaf Boyd Noorda zich bij ons in de
Boyd is nauw betrokken bij de
Plannen om aan 'De Jonge Jan' een
nieuwe bestemming te geven. Hij heeft
een Memobedrijfje in Den Haag, Socia
Media', en hij zal binnen het kader van
de varende beurs een diaserie verzor
gen. Na de Memobeurzen van 1978 en
1980 in Hilversum is het 'mens- en mi-
1 "euvriendelijk ondernemen' in een
stroomversnelling geraakt Boyd. „na
de opkomst van de voedingssector, die
op de eerste beurs sterk vertegenwoor
digd was, beginnen ook andere secto
ren een vlucht te nemen. Het is zo dat er
uu al voor heel veel produkten. die
grootschalig worden vervaardigd, een
Kleinschalig alternatief bestaat. Ook in
de ambachtelijke sector is er sprake
van een gunstige ontwikkeling. De
Stichting Memo (Mens- eri Milieuvrien
delijk Ondernemen) waarin vele klein
schalige bedrijven zich hebben ver
enigd. heeft zich na een niet helemaal
vlekkeloze start thans uitstekend geor
ganiseerd en doet veel stimulerend
werk. 'De Jonge Jan' wordteen aanvul
ling daarop. Boyd: „De Jonge Jan moet
een varende promotiebeurs voor klein
schaligheid worden. Je kunt het zien als
een symbiose van belangen, want het
doel is tweeledig: Jan van der Plas gaat
er als memo-ondernemer van leven en
daarnaast wordt een activiteit ont
plooid die is gericht op de consument
en ^p de mensen die nieuwe ideeën wil
len opdoen".
verkopen
Jan van der Plas verduidelijkt zijn rol
in het hele schema: ik kan vanaf mijn
schip de produkten van kleinschalige
bedrijven verkopen. Via de stands aan
boord verbreiden die bedrijfjes boven
dien informatie over wat ze doen". Jan.
die uit een oude schippersfamilie
stamt, herinnert zich met spijt dat
vroeger veel gemakkelijker was om als
schipper zelfstandig iets te onderne
men.
'Tot kort na de tweede wereldoorlog
hadden schippers een kleine handels-
kaart. Daarmee was het toegestaan om
bijvoorbeeld een lading aardappelen of
turf direct vanaf het schip aan het pu
bliek te verkopen'. Pogingen van Jan en
zijn vrienden om in die sfeer een be
staan te vinden leden schipbreuk op
het samenspel van grootschalige ont
wikkelingen in de binnenvaart en amb
telijke bepalingen. Een van de teleur
stellingen die Jan in 1980 moest onder
gaan was de beslissing bij de laatste
verplichte ijlfing en de tonnage van 'De
Jonge Jan' te verlagen van 55 tot 50 ton.
Daarmee werd het laadvermogen uit
veiligheidsoverwegingen de duwsche-
pen en hardlopers van de moderne bin
nenvaart vormen met hun enorme hek-
golf een gevaar voor de diepgeladen
kleinere schepen weer aanzienlijk ver-,
laagd Noodkreten om lading voor 'De
Jonge Jan' bleven onbeantwoord, want
geen verscheper heeft belang bij zulke
kleine vrachtjes Het gevolg was dat
Jan van der Plas. die met een zekere
weemoed terugdenkt aan de tijd dat hij
aardappelen ging laden in Kamperland
en hij afmeerde aan de Loskade in Mid
delburg. in Leiden werk moest gaan
zoeken via een uitzendbureau.
Hoewel Jan niet altijd heeft gevaren -
hij werkte ook gedurende een periode
in zijn leven op een scheepswerf - trok
zijn hart toch altijd naar het water.
Het was dan ook een teleurstelling
toen hij, nadat hij een jaar of wat gele
den 'De Jonge Jan' had gekocht, tot de
ontdekking kwam dat het niet meer
mogelijk was om als zelfstandig schip
per de kost te verdienen. „Je moet te
genwoordig met van die enorme Rijn
schepen varen, met een stuurhui die op
de cockpit van een vliegtuig lijkt".
Voor Jan is dat niets gedaan, zo'n
dienstregelvaart tussen Rotterdam en
Bazel.
Hij is echter enthousiast voor het idee
van Sietz Leeflang om met tochten lang
s vertrouwde vaarwegen door het hele
land de kleinschaligheid te gaan die
nen Boyd „er komen meer dan 20
stands van allerlei bedrijven, die aan de
hand van foto's en documentatie infor
matie geven over wat zij doen. Voor
zover het produktiebedrijfjes betreft zal
er ook een voorbeeld te zien zijn van wat
zij vervaardigen". Kort nadat Boyd de
ze uiteenzetting heeft gedaan wordt er
op de deurtjes van de roef geklopt. In
het gangboord staat een mandenvlech-
ter uit de omstreken van Zwolle met
een mand en een fotoboek over zijn me
mobedrijfje. We bewonderen het vak
manschap waarmee de mand is ge
maakt. Uit het fotoboek blijkt dat er op
drie plaatsen in het land cursussen wor
den gegeven in mandenvlechten, onder
meer in Zeeland. Dat er meer dan alleen
HetruimvanDeJongeJanwordtomgebouwatottentoonstellingsruimle. Van links naar rechts o letz Leejlatig, Boyd Noorda en Jan van der flos.
„Zo komen er iedere dag mensen aan
boord met voorbeelden van hun pro
dukten", zegt Van der Plas. Boyd
Noorda voegt er aan toe dat het niet
alleen gaat om oude ambachten als
mandenvlechten, maar dat er ook vol
strekt nieuwe activiteiten aandacht
zullen krijgen op 'De Jonge Jan'.
De laatste Ujd. zo zegt hij. zijn er ontzets
tend veel nieuwe initiatieven ont
plooid. Er zijn bijvoorbeeld echt in
noverende bedrijven, zoals dat van de
Amerikaanse ovenbouwer Paul Rayar,
die een zeer energiezuinige oven voor
keramische bedrijven ontwierp en ont
wikkelde. het eenmansondernemlnkje
dat uiterst efficiente ventilatoren
bouwt en Volksenergie met brandstof-
besparende cv-schakelingen. Diverse
drukkerijtjes. klussbedrijQes. potten
bakkers en gezond voedselproducen
ten zullen gezamenlijke stands bez t-
ten Daarnaast zullen een smid. een
windmolenbouwer, een maker van
kringlooppapier, een boekbinder, een
bouwer van houten boten hun eigen
stands innemen naast producenten van
ingenieuze zaken als de "Wielwel', een
voortbewegingsmechanisme voor rol-
'stoelen en de 'stapeldrukker' een zeer
eenvoudige stencilmachine op basis
van de zeefdruktechniek. Voorts zal de
tegelkachel te zien zijn De standhuren
zijn bijzonder laag gehouden: voor een
basispaneel van 150 maal 115 wordt
50.- per maand gevraagd Met een en
treeprijs van l.-per persoon denkt
men rond te kunnen komen. Daarvan
kan De Jonge Jan varende worden ge
houden en schipper Jan van der Plas
aan een boterham geholpen worden.
Op Oudejaarsdag waren alle stands
verhuurd op drie na. Na de opening
van dc tentoonstelling op 6 januari in
Leiden blijft De Jonge Jan daar nog
ruim een week in het Galgewater afge
meerd. Daarna gaat de varende klein-
schaligheidsbeurs naar Den Haag
(Kaakhaven), Delft (Schie) en Rotter
dam i Voorhaven i. Later hoopt Jan van
der Plas dan ook Middelburg weer aan
te doen. Het vaarschema zal worden
vastgesteld in overleg met Energie An
ders dat enkele jaren geleden met een
tentoonstellingsschip door Nederland
reisde en daarbij veel ervaring opdeed.
rien van reems
