RWANDA
toekomst voor
de kinderen
niet alle kinderen gaan naar school
sommige zijn daar veel te arm voor
PZC/ varia 21
DONDERDAG 13 NOVEMBER 1980
zijn daar te arm voor en dan moeten de
kinderen helpen met het werk
Bij Simon thuis was er wel genoeg geld
om hem en al zijn broertjes en zusjes
naar school te sturen. En zijn vader en
moeder willen ook graag dal hij wat
leert. Er is thuis maar een klem stukje
land. dat straks maar voor een of twee
zoons genoeg is. als die volwassen zijn
geworden en een eigen gezin hebben.
Dus als de anderen dan ergens anders
kunnen werken omdat ze geleerd heb
ben. dan zou dat heel fijn zijn Maar ei
genlijk moet het daarvoor aan Simon
ook nog lukken naai' de middelbare
school te gaan. want alleen met lagere
school kan hij nog niet veel beginnen
En er gaan maar zo weinig kinderen van
de lagere school naar de vervolgschool.
dat je wel heel erg veel geluk moet heb
ben om daar terecht te komen Sommi
gen zeggen zelfs dat je daar rijk voor
moet zijn. of heeél kanp. Maai' niemand
weet precies hoe dat gaat. want de rege
ring beslist wie waar naar school mag
Dan moet je heel goed naar de radio
luisteren, want daar wordt je naam om
geroepen als je naar de vervolgschool
mag.
Simon zelf is elf jaar. Zijn Rwandese
naam is Rukundo. dat betekent Liefde.
Zijn broertjes en zusjes hebben alle
maal andere namen, niet zoals in Ne
derland allemaal dezelfde achternaam.
Allemaal hebben ze een Europese
(Franse» naam (voor hem is dat Simoni
en een Rwandese (voor hem is dat Ru
kundo)
Simon heeft veel broertjes en zusjes
Maar er zijn ook al twee doodgegaan de
ene vrij snel na de geboorte, de andere
toen hij drie jaar was. Niemand uit de
familie weet waar dat precies van geko-
klaas tjoelker
men is van het gebruiken van besmet
water, waardoor die kinderen ziek zijn
geworden, of van te weinig eten
Simons moeder geeft nooit de fles aan
haar kinderen maar altijd de borst Als
er dan weer een kindje geboren wordt
dan is er voor het eerste niet meer ge
noeg Dan moet zijn moeder heel erg
oppassen dat er voor de eerste genoeg
ander eten is. anders wordt die ziek van
honger
Simon heeft broertjes van 12.5 en 1 jaar.
Hij heeft zusjes van 9 en 3 jaar Dus als
er niemand ander werk vindt, moeten
ze alle vier op het kleine stukje land
werken. Hun land is in verschillende
kleinere stukjes verdeeld, maar er is in
totaal toch echt te weinig om voor vier
gezinnen genoeg te eten te geven
Sommige jongens gaan wel eens ergens
anders werken zonder dat ze op school
geleerd hebben. Ze gaan dan werken als
tuinman, of zo maar als arbeider Maar
dan verdienen ze vaak weer te weinig
om genoeg eten te kunnen kopen. Dus
daarom willen Simon en zijn broertjes,
maar ook zijn zusjes, graag naar school
Bovendien vinden ze het fijn om te kun
nen lezen, al zijn er niet veel boekjes
hier
water
Simon moet vaak na schooltijd wat
Simon Rukundo voor het Ru andese school
Simon en zijn klas hebben gymnastiek.
Daar is geen zaal voor. hei gebeurt ge
woon buiten En er zijn ook geen toes tel
len. maar ze vermaken zich best'
mensen aan het begin van het nieuwe
schooljaar goed naar de radio luisteren,
want soms worden ze vlak van tevoren
nog overgeplaatst Dan moeten ze nog
in allerijl verhuizen om op tijd op hun
nieuwe school les te kunnen geven
jaar van het kind
Het internationale jaar van het kind.
1979. is achter de rug. Ook in Rwanda
hingen affiches die vertelden dat het
het jaar van het kind was. Maar is er
ten gevolge daarvan nou veel veran
derd? Dat is moeilijk te zeggen. Maar
wat wel vaststaat, dat is dat er in
Rwanda gewerkt wordt aan de toe
komst van het land. dus aan de toe
komst van lien die nu kinderen zijn, en
aan de toekomst van de toekomstige
kinderen.
Voor Rwanda betekent dat. dat er ge
werkt wordt aan een heleboel dingen
die in Nederland vanzelfsprekend aan
wezig zijn. soms zelfs overdadig. Hier
moet meer voedsel geproduceerd wor
den hier moeten meer kinderen naar
betere scholen kunnen, hier moet meer
zuiver drinkwater komen. Als Zeeland
daar aan mee heeft kunnen werken, dan
is dat prachtig
Maar in Rwanda is men zich terdege
bewust dat zij zélf het werk moeten
doen. Buitenlandse hulp stelt mets
voor als er in het land zelf niet aan de
toekomst gewerkt wordt
Met het oog op die toekomst worden de
scholen verbeterd. Het hele onderwijs
wordt meer toegespitst op de Rwande
se situatie. Tegelijkertijd hoopt men
meer kinderen naar school te kunnen
laten gaan En meer kiriderett met een
afgeronde opleiding van school te kun
nen laten gaan. Dat houdt in dat ze
meer dan tot nu toe in de praktische
dingen van alledag opgeleid zullen wor
den Voor de universiteit houdt dat óók
in bezig zijn met waar de Rwandezen
wat aan hebben. Een voorbeeld daar
van is het onderzoek naar Rwandese
geneeskruiden, die al eeuwenlang door
genezers gebruikt zijn: Als vastgesteld
kan worden dat die goed werken, niet
schadelijk zijn en redelijk gemakkelijk
bereid kunnen worden, dan kunnen die
middelen het land op dat gebied zelf
standiger maken. Dan hoeven de
Rwandezen minder van de. vaak te du
re, Europese geneesmiddelen te kopen.
Om zoveel mogelijk de bevolking aan
het werk te zetten voor de ontwikke
ling, heeft de president van Rwanda,
generaal-majoor Habyarimann Juve
nal. een beweging opgericht om de
mensen te activeren. Dat is de 'Mouve
ment Révolutionnaire National pour le
Développement'. In het Nederlands:
nationale revolutionaire beweging voor
de ontwikkeling. Het devies luidt Een
heid - Vrede - Ontwikkeling. De bedoe
ling is om zoveel mogelijk samen het
land op te bouwen zonder scheiding
van de drie volksgroepen Hutu's. Tut
si's en Twa's iln het verleden zijn daar
wel. soms bloedige twisten tussen ge
weest i Het eigenbelang mag nsct voor
opslaan, maar het belang van iedereen
gezamenlijk moet vooropstaan
De MRND moet die idealen onder de
bevolking uitdragen. Tegelijkertijd is
deze beweging de politieke partij van
het land „We kunnen onze doelstellin
gen alleen bereiken", zegt de president,
„door de gebundelde inspanningen van
alle zonen en alle dochters van onze
moeder, het Vaderland'
tallen scholen op de plaats waar vroe
ger missieposten waren. Vooral de ver-
volgscholen, zoals de 'Rwandese ma
vo' (die heet hier op zijn Frans: Tronc
commun) en verpleegstersopleidingen
zijn in een aantal plaatsen geconcen
treerd. En dat zijn lang niet altijd ook
de grotere steden: het zijn de plaatsen
waar de eerste Europese zendelingen
en missionarissen toegelaten werden.
Rond het jaar 1900 kwamen de eerste
missionarissen Rwanda binnen. Rwan
da was toen een koninkrijk, en de ko
ning en de edelen waren bang voor te
veel invloed van die missionanssen
Dus stuurden ze die maar naar wat af
gelegen plaatsen, waar ze niet zoveel
kwaad konden. Om mensen tot het
christendom over te halen, en ook om
priesters enzovoorts op te leiden, wer
den door die missionarissen scholen en
ziekenhuizen) opgericht. Niet zoveel la
ter kwamen ook de zendelingen. Meer
dan de missionarissen trokken die naar
het platteland en verspreidden ze zich
daar Daardoor kwamen er ook meer
verspreide scholen, dichter bij de men
sen Maar natuurlijk kwamen er ook
scholen in de grotere sleden Er werden
ook enkele scholen door de Belgische
regering gebouwd, die toen in Rwanda
de baas was look al bleef de koning, de
mwanu'. bestaan'
Rwanda is sinds 1962 onafhankelijk Nu
zijn alle scholen onder controle van de
regering: bij de lagere scholen kun je
alleen nog aan de godsdienstlessen zien
door wie ze opgericht zijn. Maar de on
derwijzers en leraren worden door de
regering betaald en geplaatst. Wel blij
ven de schoolgebouwen eigendom van
de kerken. Die plaatsing van het onder
wijzend personeel wordt, net als de-
plaatsing van de leerlingen, via de radio
bekendgemaakt. Dus moeten deze
bn klas in de glazen school. Dit lokaal is wat groter dan in het andere aeboun He. maar met zovee nderen is er toch u c
Plaats'
Simon i oor zijn eigen huis. Zijn haar i$ q
van school uit verplicht gesteld
den ze weggaan? Maar ook als een fami
lie wél ver uit elkaar komt te wonen,
blijven ze elkaar opzoeken, hoe moeilijk
dat vaak ook is (soms moet er twee of
drie dagen héén en net zoveel terug ge
reisd worden voor familiebezoeken
Als de leerlingen van de internaten
vakantie hebben, moeten ze dus ook
vaak die lange reizen maken Daarvoor
zijn ze dan aangewezen op handelaren
die net dezelfde kant opgaan, voor drie
Franc per kilometer kunnen ze dan
meerijden Je moet het natuurlijk wel
net treffen dat er net iemand de goede
kant opgaat Als het meisjes zijn. die zo
ver van huis naar school gaan. komt
vaak een oudere broer hen ophalen
Maar ook dan moet er met een hande
laar meegereden worden, want weinig
mensen bezitten zelf een auto.
Het gevolg is. dat deze leerlingen vaak
ook hele afstanden te voet af moeten
leggen. Zodat er soms heel weinig tijd
thuis overblyft.
verspreid
Hoe komt dat nu dat die scholen vaak
zo ver van huis zijn?
Veel scholen, bijna alle zelfs, zijn ge
sticht door missionarissen en zende
lingen. Daarom vind je vaak hele aan
maal' er zit een lange stok aan vast. Aan
die stok heeft hij een stuur vastge
maakt, zodat hij er echt mee kan rijden.
Daar heeft hij dan enorm veel plezier
mee. Zo heeft hij dus speelgoed waar hij
dubbel plezier van heelt eerst bij hei
maken daarna bij hel spelen En het
kost allemaal niets
Simon heeft nog een leuk spelletje
Soms wacht hij net zolang aan de wee
totdat er een combi langs komt Daar
holt hij dan keihard achteraan, en dan
probeert hij zich aan de achterbak om
hoog te trekken Vaak lukt dat niet.
soms valt hij zelfs half van de auto af.
Maar een week geleden lukte het hem
wel om achter in de bak te klimmen
toëö is hij wel anderhalve kilometer
meegereden Dat moest hij wel weer te
rug lopen, maar hij had er dan ook een
heleboel plezier mee gehad
kinderrijk
Simon is cén van de heel veel kinderen
die Rwanda rijk is. Vandaar dat een
jaar van het kind hier helemaal op zijn
plaats was. Maar eigenlijk is elk jaar
een jaar van het kind: werken aan de
ontwikkeling van Rwanda is werken
aan de toekomst van al die kinderen
Vooral ook de kinderen kunnen een
stuk gezonder worden, als er gezorgd
wordt voor schone, beschermde bron
nen met zuiver water. Want vooral ook
veel kinderen worden verzwakt door
wormziektes En die wormziektes wor
den vaak veroorzaakt door te weinig
water, of door besmet water En als hel
wat beter gaat met de landbouw, aan
kunnen vooral de jonge kinderen beter
eten Dan zullen er ook minder kinde
ren dood gaan En dan kunnen de kin
deren gezonder zijn Dat is heel belang
rijk in Rwanda meer dan de helft van
de bevolking is jonger dan twintig jaar!
Er zijn heel wat mensen die vinden dal
er zo veel te veel mensen komen in
Rwanda 'Rwanda is nu al te dicht be
volkt' zeggen ze. 'Er is niet genoeg land
om iedereen van te eten te kunnen ge
ven, en er is niet genoeg werk voor ie
dereen. Maar er zijn anderen die zeggen
dat er nog wel wat mensen bij kunnen,
zeker als de landbouwmethoden wat
verbeterd worden En veel mensen kun
nen ook veel werken. Veel Rwandezen
zeggen als God mij zoveel kinderen
geeft, dan mag ik die niet weigeren De
ze mensen willen dan ook vaak niets
doen om minder kinderen te krijgen En
dan is er ook nog de Katholieke Kerk
die vindt datje ook eigenlijk mets mag
doen om minder kinderen te krijgen En
omdat ongeveer de helft van de Rwan
dezen katholiek is
onderwijs
De meeste kinderen gaan. net als Si
mon. in ieder geval naar dc lagere
school. Toch zijn er ook nog wel kinde
ren die zelfs daar niet aan toe komen.
Ongeveer een kwart van de kinderen
tussen zes en elf jaar gaan niet naar
school. Meestal is dat omdat ze te arm
zijn. Want al kost de school zelf niet
duur (100 Franc pér jaar. dat is hel dag
loon van een geschoold arbeider), er
moet ook nog een aparte school
schoolkleding gekocht worden: voor
meisjes een jurkje van hel-donkerblau-
we stof: voor jongens een korte broek
en een bloes van khaki-kleurige stof.
En verder kun ja als kind natuurlijk
thuis minder helpen als je naar school
gaat.
Als je na ze ven jaar van de lagere school
afkomt, is de kans niet zo heel groot dat
ie in het vervolgonderwijs terecht kunt
Slechts zes procent van degenen die de
lagere school gedaan hebben krijgen
een plaatsje in het vervolgonderwijs
De overige vierennegentig procent
gaan thuis of ergens anders aan het
werk
Maar tot nu toe had je weuug aan watje
op de lagere school geleerd had. ten
minste als je thuis op het land ging
werken, Daarom is de regering nu met
een grootscheepse hervorming van het
onderwijs bezig De lagere school wordt
straks acht jaar Vooral in de laatste
twee jaar daarvan zal de nadrui gelegd
worden op praktische dingen. Maar het
is ook de bedoeling dat dan negentig
procent van de leerlingen nog drie jaar
doorleert. Daarbij komt dan de nadruk
te liggen op vakken die voor hen in hun
dagelijkse leven (als landbouwer bij-
voorbeeld) van praktisch nut zullen
zijn landbouw, kunstnijverheid, huis
houding. De overige tien procent gaan
naar scholen die hun naar het middel
baar en misschien zelfs het universitair
onderwfis zouden kunnen leiden Zover
is het nog niet helemaal Maar overal bij
de lagere scholen verrijzen al werk
plaatsen. waar straks de praktische
vakken gegeven zullen worden
lezen
Veel scholen die na de lagere school
komen hebben een internaat in Rwan
da Als kinderen thuis blijven en toch
veel moeten leren, ook buiten school
tijd. levert dal veel problemen op.
Overdag na schooltijd moeten de kin
deren thuis en op het land helpen. Als
het donker is kan er niet meer gewerkt
Worden, dus dan zou er tijd zijn om te
studeren. Maar daar is het dan ook te
donker voor. al rond zes uur wordt het
donker (het hele jaar door). De meeste
mensen, zeker op het platteland, heb
ben geen elektriciteit, maar vaak zelfs
geen petroleumlampen. Dus dan komt
er van studeren weinig terecht, want
het houtvuurtje geeft te weinig licht
om bij te kunnen lezen.
Dus komt het wel goed uit. wat dit be
treft. dal er dan internaten zijn waar 's
avonds wel licht is Misschien is het
voor vele Rwandezen wel moeilijker
dan voor vele Nederlandse kinderen om
ver van huis le gaan Als je 15 bent, en
nog nooit van huis geweest, dan is het
nier zo leuk om dan ineens op een dag
reis van huis naar school te moeten.
De mensen in Rwanda zijn heel erg op
hun familiebanden gesteld. Vaak wo
nen broers en neven nog heel dicht bij
elkaar daar hebben ze dan een stukje
grond kunnen krijgen, dus waarom zou-
Het is vroeg in de morgen in Rwanda. De mist, die in deze tijd vaak om de jeuvels hangt, is nog
net niet helemaal opgetrokken. Dat komt omdat het regentijd is: de grond is nu erg vochtig.
Simon is al een paar uur wakker, maar hij moet zich nu toch heel erg haasten om op tijd op school
te komen. Hij heeft zelf geen horloge, maar ook bij hem thuis is er geen één klok in huis! Maar nu
hoort hij op de andere heuvel de schoolbel luiden, en holt hij heuvelop-heuvelaf op zijn blote
voeten naar school. Hij vanmorgen om zes uur opgestaan, en heeft al wat hout gesprokkeld voor
het kookvuurtje van zijn moeder. Daarna heeft hij nog wat om huis gescharreld. Soms gaat hij
extra vroeg naar school, omdat hij hoopt dat hij dan de klok mag luiden. Maar vandaag heeft een
van zijn vriendjes dat gedaan.
karweitjes opknappen. Soms gaat hij
water halen. Dat is een zware klus.
w ant het is wel een kw artier lopen. Hij
neemt een groot blik mee. dat aan een
kant open is. Als dat \ol is weegt het
wel zo'n 15 kilo. Hij draagt dat op zijn
hoofd, dat vindt hij het makkelijkst.
Maar dan moet hij wel een beetje voor
zichtig lopen, anders klotst het erover
en krijgt hij liet water zelf over zich
heen.
Soms. als zijn broertjes en zusjes dat.
niet doen. gaat Simon hout halen Dan
gaat hij het bos in. en zoekt hij wat dro
ge takken bij elkaar Dat hout is nodig
om het eten op te koken er is geen gas.
geen elektriciteit om op te koken Dat
zou toch ook te duur zijn hout kost
meestal niets, maar je meel er wel voor
werken.
Bij hem thuis eten ze vaak bonen, soms
erwten Die moeten heel lang gekookt
worden, dus daar is heel wat hout voor
nodig elke dag.
Er is nog een karweitje dat Simon wel
eens doet: dan gaat hij bananenblade
ren zoeken Uit de stengels van die ba
nanenbladeren worden dan een soort
draden of vezels gemaakt. Daarvan
maakt zijn moeder dan weer hele mooie
mandjes De kleinere mandjes worden
vooral aan rijkere mensen verkocht De
vinden ze zo mooi. dat ze ze op de kast
en de schoorsteenmantel zetten voor de
sier.
De grotere manden zijn net zo mooi
vaak. maar die kun je ook heel goed
gebruiken, Vaak worden daar dingen in
vervoerd, zoals sorgho, maïskolven, bo
nen Zo'n mand wordt dan op het
hoofd gedragen, net zoals Simon liet
blik met water op zijn hoofd draagt
Simon werkt veel Maar toch schiet er
tussendoor ook nog wel tijd over voor
spelletjes. Soms zet hij zijn waterblik
even weg en gaat hij wat voetballen
met zijn vriendjes die op de koeien pas
sen Dat doen ze dan niet met een echte
voetbal, want daar hebben ze geen geld
voor Simon en zijn vriendjes maken
hun voetbal zelf. Van bananeblad ma
ken ze een mooie ronde prop. Met de
draden uit de stengel binden ze die ste
vig vast En dan maar er tegenaan'
Maar ook het andere speelgoed waar hij
mee speelt moet hij zelf maken Er zijn
geen speelgoedwinkels, alleen mis
schien in de stad voor de rijke mensen
Simon heeft daar heel wat op gevonden
Hij maakt soms een huisje van allerlei
kleine takjes, soms een autootje van
takjes. Dat is echt een heel mooi ding:
het autootje zelf is niet zo heel groot.
Die klok is een oud wiel: met een grote
steen moet je daar tegenaan slaan. Als
ie dat goed hard doet. kun je het gelui
ervan heel ver weg nog horen Nu is het
achtuur, voorlopig is het afgelopen met
spelen en werken, en moet hij aan het
leren. Even nadat hij naar binnen is ge
gaan, is de klas in koor Kinyarwanda.
taalles, aan het doen. Dat gaat zo luid,
datje het bijna net zo ver als de school
bel kunt horen!
schooldag
Simon zit nu al in de vierde klas. dat
belekent dat hij alleen woensdagmid
dag en zaterdagmiddag vrij heeft.
Toen hij nog in de lagere klassen zat,
moest hij de ene week elke morgen
naar school, de andere week elke mid
dag. Er zijn te weinig meesters en juf
frouwen. en er is ook niet zo heel veel
ruimte op school.
Vandaag heeft Simon rekenen, taalles
Kinyarwanda i. aardrijkskunde en
iraktisch werken. Dat werken is bij-
roorbeeld het vlechten van manden,
die gebruikt worden om sorgho (graan)
op te drogen Andere vakken die hij
ïeeft Franse taal. gymnastiek en op
voeding tot goed burger van Rwanda.
Het is wel vaak lastig op school want er
öjngeen boeken, en bijna geen leitjes
o;ri op te schrijven. Er is ook geen elek-
risch licht, Dc kleine raamopeningen
ran de school laten weinig licht door.
Als het buiten dus erg donker is - en dat
gebeurt best wel vaak. nu in de regen-
lijd - dan kun je bijna helemaal niets
meer zien
Op een dag waren er mensen uit Europa
die dachtenWe gaan een school laten
•ouwen met heel veel glazen ramen er-
r., dan is er wel genoeg licht. Dat heb
ben ze ook gedaan, maar dat werd ook
ten grote strop Want het glas moest
an heel ver komen, in hotsende en bot
sende vrachtauto's over hobbelige we
gen Dus heel veel van die ramen gingen
al onderweg kapot. Toen de school uit
eindelijk klaar was, zag de school er
heel indrukwekkend uit. Maar na een
tijdje waren er al heel wat ramen stuk:
soms kwam er een bal tegenaan, of een
rogel, of noet iets anders. Dus moest er
weer glas komen van heel ver. En ook
nog iemand die dat glas er weer in kon
tetten. Zo komt het dat er vaak een stel
ramen ontbreken uit deze school!
Tussen de middag loopt Simon met een
stel vriendjes naar huis. Daar eet hij
de eerste maaltijd van de dag.
want 's morgens heeft hij bina niet ge
lden. Hij eet lekker vandaag, vindt
bruine bonen met zoete aardappels
wel een beetje naar tam-
kastanjes!). 's Middags heeft hij
school, tot half vijf maar liefst,
gaat hij soms water halen bij
soms gaat hij weer hout zoe-
op te koken. Hij gaat ook wel
illetjes doen met zijn vriendjes,
naar een van hen toe die niet op
ooi zitten, maar op de koeien of gei-
lang niet alle kinderen gaan in
naar school: sommige mensen
