Sterke prijsstijging
benzine en stookolie
Kleine winst Carter
in debat Cleveland
Antillen verwelkomen koningin en prins
PZEM bestudeert alternatieve energiebronnen
AN WESTEN
VERWACHTE GEVOLGEN OORLOG IRAN-IRAK
vandaag
Opschudding
rond dammer
Wiersma
WEINIG INVLOED OP KEUS KIJKER
223e jaargang no. 256
Donderdag 30 oktober 1980
Meer zon
Afnemend buiig en in de loop van de
dag gelleidelijk meer zon. Middagtem-
peratuur omstreeks 11 graden. Matige,
aan de kust eerst nog krachtige noord
westenwind.
MENSWBXR
Goes
HANSWEERT - De PZEM gaat zich
actief bezighouden met alternatieve
energiebronnen. Er worden in dat
verband momenteel plannen beke
ken om nabij de kernenergiecentra
le te Borssele een windmolen te
plaatsen. Verder werkt de PZEM
aan het plan om, waarschijnlijk in
Middelburg, een flatblok uit te rus
ten met een warmtepomp. Ook
wordt een nota van zo'n 8 jaar gele
den, over het opwekken van energie
uit getijdenbewegingen, weer uit de
kast gehaald en nader bekeken.
Daarnaast gaat de PZEM aandacht
besteden aan projecten, zoals het py-
ramideprojcct bij Souburg, en plan
nen om energie te winnen uit zonne
warmte. Dat liet adjunct-directeur
ir L. G. Sisouw de Zilwa van de
PZEM, woensdagmiddag weten bij
de opening van het energiecentrum
te Hansweert.
In een toelichting vertelde hij dat de
PZEM tot nu toe altijd negatief
moest antwoorden op vragen van ge
bruikers. die wilden weten wat het
energiebedrijf aan het opwekken van
energie uit alternatieve energiebron
nen deed. „Het is toch vreemd dat de
gebruiker iets yan ons wil weten waar
we geen antwoord op kunnen geven.
Om die reden willen we dan ook erva
ringen gaan opdoen met alternatieve
energiebronnen. Het is de bedoeling
dat we eerst onderzoek plegen naar
die hoek. Zo willen we bijvoorbeeld
een ilat uitrusten met een warmte
pomp en een andere soortgelijke ge
woon laten functioneren zoals dat tot
nu toe gebruikelijk was. We kunnen
op die manier de verschillen in ener
giegebruik van de beide flatblokken
nagaan en de voor- en nadelen van de
beide systemen bekjjken. Het is ge
woon de bedoeling dat we ervaring
met die materie opdoen. Ik denk na
melijk niet dat het opwekken van
energie uit dergelijke bronnen op dit
moment goedkoper is. Maar dat wil
niet zeggen dat met de stijgende
energieprijzen die zaak niet veran
dert.. En op dat moment hebben we in
ieder geval de ervaring in huis", zei
de heer Sisouw de Zilwa.
Veranderingen
de ogen kan sluiten voor de ontwik
kelingen op het gebied van de alter
natieve energieopwekking, al gaat
dit zeer waarschijnlijk geld kosten.
Toch benadrukte hij dat de projec
ten die nu nog niet rendabel zijn, in
de toekomst wel geld kunnen gaan
opleveren. Daarbij betoogde hij dat
de PZEM niet alleen wil vasthouden
aan kernenergie. .Je kunt best kern
energie gebruiken en alternatieve
energiebronnen. Het is echt niet zo
Hij stelde dat de PZEM niet langer Slot Zie pag. 9 kol. 2)
CLEVELAND - President Jimmy Carter
(boven) en zijn rivaal Ronald Reagan
benadrukten beiden tijdens hun debat
van dinsdagnacht met handgebaren
hun standpunt.
ROTTERDAM (ANP, AP, RTR, AFP) - De prijs van ruwe olie en van olieprodukten is de laatste
'dagen op de vrije markt in Rotterdam sterk aangetrokken. De prijs voor een vat ruwe olie loopt nu
naar de veertig dollar, tegen 32 dollar een maand geleden. In kringen van de Rotterdamse
'spotmarkt' worden ook prijsstijgingen geconstateerd voor benzine, gasolie en vooral stookolie.
Men verwacht dat het overleg tussen het ministerie van economische zaken en de oliemaatschap
pijen zal leiden tot 'forse' prijsaanpassingen per 1 november voor met name benzine en stookolie.
De prijsstijgingen van de ruwe olie en
•produkter. op de Rotterdamse vrije
markt zijn volgens oliekringen te wijten
aan een aantal factoren. De voortdu
rende oorlog tussen Iran en Irak is daar
één van. Verder is er sprake van sei
zoeninvloeden en van de sterke stijging
van de dollarkoers.
fregat
Met een plechtigheid op het terrein
van de Koninklijke Maatschappij De
Schelde ln Vllsslngen heeft de Konink
lijke Marine woensdagochtend het
standaardfregat 'Banckert' officieel ln
gebruik genomen De 'Banckert' ls het
vierde fregat in de serie van twaalf die
de ongeveer 25 jaar oude onderzee
bootjagers zal vervangen.
bijspringen
De Nederlandse regering zal China bij
springen met kredieten op gunstige af-
betalingsvoorwaarden en meteen laag
rentepercentage Die kredieten zullen
evenwel worden gebonden aan projek-
ten die al in een fase van uitvoering
zijn. China zal Nederland op korte ter
mijn een lijstje geven van prioriteiten
op het gebied van landbouw, havenen
transportvoorzieningen en lichte in
dustrie
PAGINA 13
kritiek
Minister De Geus (defensie) kreeg gis
teren in de Tweede Kamer ffinke kri
tiek te verduren bij de behandeling
van zijn begroting. Zowel de oppositie
als zijn eigen CDA zeiden dat defensie
in de jaren na 1981 niet zal ontkomen
aan verdere bezuinigingen. Het defen
siebeleid zal daaraan moeten worden
aangepast
daglicht
In het damwerelcfje. waar men elkaar
met behulp van 40 schijven op een 100
ruiten tellend bord een loer pleegt, te
draaien, zouden de laatste tijd zaken
gebeuren, die amper het daglicht kun
nen verdragen. Er is ln het verleden
weieens gewag gemaakt van combi
nes. die de spelers op belangrijke toer
nooien overeenkwamen, maar dat kon
nooit hard worden gemaakt.
PAGINA 19
geen onzin
Ischa Meijer presenteert zaterdag zlln
theatershow 'Ischa Meijer als Izzy M
waarin hij samen speelt met Marianne
Copez. In een gesprekje over dit pro
gramma drukt hy de verslaggever op
het hart in niets de indruk te wekken
dat de produktie een geintje is. of dat
het zou behoren tot de categorie 'on
zin'.
Nieuws uit Zeeland: 2, 4, 5,
7, 8 en 9.
Binnen- en buitenland: 3
en 13.
Sport: 15.
Varia: 17.
Kunst: 19.
Radio en televisie: 21.
Financieel: 23.
GRONINGEN - Wereldkampioen
dammen Harm Wiersma wordt er
van beschuldigd hoofdrolspeler te
zijn in een schandaal dat zijn gelijk
ke in de damgeschiedcnis niet
kent. De Nederlander zou namelijk
hebben geprobeerd de uitslag van
de damtweckamp tegen de ex-Rus
Isar Koeperman tevoren schrifte
lijk vast te leggen. Voorts zou Koe
perman onder druk een stuk heb
ben moeten ondertekenen, waarin
stond dat hij afstand zou doen van
de wereldtitel wanneer hij de
tweekamp winnend zou afsluiten.
Voor de ex-Rus was dat aanleiding
om zich terug te trekken als tegen
stander van Wiersma.
De beschuldigingen komen uit de
mond van Wim Los. ex-bestuurslid
van de Koninklijke Nederlandse
Dambond. Volgens Los. in 1974 be
geleider van Wiersma tijdens het
wereldkampioenschap in Rusland,
bestaat er een document waaruit
de juistheid van zijn beschuldiging
moet blijken. Dat zou op dit mo
ment echter ln handen zijn van de
Russische minister van sport Ivon-
jin
Harm Wiersma noemt de uitlatin
gen. van zijn vroegere begeleider
lachwekkend. Meer over het schan
daal op pagina 15.
Een voortduren van het conflict tussen
Iran en Irak kon tot verdere prijsstijgin
gen leiden omdat landen als Japan en
Frankrijk, die voor hun ruwe olievoor
ziening voor een belangrijk deel van de
ze landen afhankelijk waren, ook op de
markt zullen komen. Verder worden
Iran en Irak binnenkort zelf op die
markt verwacht omdat de produktie
van ruwe olie en olieprodukten daar als
gevolg van de oorlog vrijwel ls stil ko
men te liggen.
In Rotterdamse marktkringen worden
de komende maanden geen leverings
problemen verwacht. Ook niet als er
sprake zou zijn van een zeer strenge
winter in West-Europa. Voorwaarde is
echter wel dat de Straat van Hormoez
openblijft.
Gijzelaars
Het Iraanse parlement (madjlis) heeft
woensdagmorgen het debat voortgezet
over de Amerikaanse gijzelaars zonder
tot een oplossing tc komen van dit pro
bleem. Volgens verscheidene parle
mentariërs wil een deel van de madjlis
tot een oplossing komen voor de Ame
rikaanse presidentsverkiezingen op 4
november.
Een ander deel zou echter willen wach
ten tot na deze datum. Vandaag wordt
het debat in het openbaar voortgezet.
Volgens een bericht op de Zweedse ra
dio zal Iran de Amerikaanse gijzelaars
voor de verkiezingen van volgende
week vrijlaten ln ruil voor wapens. De
opperste rechter van Iran, ayatollah
Sadegh Khalkah, zou dit in een vraag
gesprek met de Zweedse radio gezegd
hebben. „We willen dat de gijzelaars
voor de Amerikaanse presidentsverkie
zingen van aanstaande dinsdag worden
vrijgelaten", aldus het citaat. Inmid
dels heeft de belofte van president Car
ter dat zodra de gijzelaars zijn vrijgela
ten Washington de levering van militai
re onderdelen aan Iran zal hervatten ge
leid tot onduidelijkheid over de positie
van de VS in het conflict tussen Iran en
Irak. Een woordvoerder van het Witte
Huis verklaarde dat de gijzelaarskwes
tie een zeer complexe zaak ls en dat de
levering van militaire onderdelen de
neutrale positie van de VS niet aantast.
Maar de woordvoerder zei woensdag
geen duidelijkheid te kunnen scheppen
in de verschillende wijzen van uitleg die
president Carter, vice-president Mon-
dale en minister van buitenlandse za
ken Muskie gaven aan deze neutrali
teit.
De strijd in de Iraanse havenstad Chor-
ramshahr om de controle van de strate
gische brug over de rivier de Karoen,
duurde woensdag nog steeds voort.
Ook op andere delen van het front werd
strijd geleverd tussen Iraakse en Iraan
se eenheden.
In de Libanese hoofdstad Beiroet werd
woensdag vernomen dat ongeveer 1500
jonge Libanezen naar Irak zijn ver
trokken om mee te strijden tegen Iran.
Zij zouden komen uit kringen rond de
Libanese afdeling van de pro-Iraakse
Baath-partij. Deze zond eerder een
paar houderd sympathisanten naar
Bagdad uit solidariteit.
Pond weer boven
de vijf gulden
AMSTERDAM (ANP) - Op de Am
sterdamse wisselmarkt is hel Brit
se pond voor het eerst sinds de eer
ste helft van 1976 gestegen tot bo
ven de 5.-.
In de vroege middag werd een
koers vastgesteld van 5.0030.
Het geldt hier de koers voor han
delstransacties. Voor particulieren
was de koers van het pond vorige
week al ver boven de vijf gulden ge
stegen.
(Van onze correspondent)
WASHINGTON - Het belangrijkste
evenement van de Amerikaanse ver
kiezingscampagne. het debat tussen
president Carter cn zijn republikeinse
tegenstander Ronald Reagan, heeft
vermoedelijk weinig veranderd aan
reeds gevestigde opinies van kiezers,
noch zal het de grote massa twijfelen
de kiesgerechtigden nopen tot een
haastige gang naar de stembus op 4 no
vember. Waar vrijwel alle commenta
toren het erover eens waren, dat beide
mannncn een geloofwaardige presta
tie hadden geleverd, gaf een meerder
heid niettemin de kleine winst aan
Carter.
In de gespannen atmosfeer rond deze
woordenstrijd die voor de uitslag van
de verkiezingsstrijd van beslissende be
tekenis had kunnen zijn, is het een op
merkelijk feit dat geen van de kandida
ten grove blunders heeft begaan. Rea
gan echter deed een uitspraak die hem
door de zwarte stemmers niet in dank
zal zijn afgenomen: „Toen ik opgroei
de". zei hij. „was dit land zich van geen
rassenprobleem bewust". Carter strafte
dat beheerst af: „Het kan wel zijn dat de
heer Reagan daarvan niets wist. maar
de mensen die onder dat rassenpro
bleem te lijden hadden, waren zich er
des te beter van bewust"
Carter en Reagan zijn geen van beiden
veel verder gegaan dan de standpunten
die zij in verkiezingstoespraken al ui-
tentreure hebben herhaald. Reagan
deed echter alle moeite om zich te pre
senteren als een beminnelijke, oudere
(Slot zie pagina 6 kolom 5)
(Van onze verslaggeefster) lijkheid v£
WILLEMST AD - De eerste dag van het komt.
bezoek dat koningin Beatrix cn prins
Claus brengen aan de Antillen stond Ll'ClIlS
geheel in het teken van de naderende
onafhankelijkheid. Zowel in de toe
spraak die koningin Beatrix voor de
Staten van de Nederlandse Antillen
hield, als in de rede van premier Don
Martina was het centrale thema de
wens van de Antillen „zelf verant
woordelijk te zijn voor de eigen ge
meenschap", zoals de Koningin zei.
Tussen welkom
en afscheid
s eilanden ter sprake
WILLEMSTAD - Op het bordes van het Gouverneurshuis zwaait het koninklijk paar naar de toegestroomde Antillianen op
het plein ervoor. In het midden mevrouw Martina, echtgenote van de minister-president van de Antillen.
Koningin Beatrix wees er de Antilliaan
se Statenleden op dat „voortvarend
heid is geboden, omdat het niet goed is
lang in onzekerheid te verkerenmaar
zei er steeds bij dat men niet „overijld te
werk moet gaan" Don Martina noemde
een bevredigende oplossing voor de in
terne structuur van de Nederlandse An
tillen een absolute voorwaarde voor de
onafhankelijkheid.
Toen het vliegtuig met aan boord ko
ningin en prins en de minister voor An
tilliaanse zaken Van der Stee op het
vliegveld van Curacao landde, begon
een tiendaags bezoek aan dit laatste
restje tropisch Nederland dat hier al als
historisch wordt gekwalificeerd Het
eerste bezoek van Beatrix als vorstin
aan de Antillen valt vlak voor de ronde
tafelconferentie waarin de onafhanke-
Hoewel het vlagvertoon op deze eerste
dag op het eiland tot een minimum
bleef beperkt, stondert er langs de route
van het vliegveld naar Willemstad voor
een gewone werkdag tamelijk veel men
sen In de hoofdstad van Curacao
wachtten op de brug waar Koningin en
Prins een korte stop zouden maken vele
belangstellenden. Als eerste offlciele
daad legden koningin en prins een
krans bij het moment, van de gevalle-
Het
zc
De drukte was het grootst voor het gou
verneurshuis waar koningin en prins op
het balkon verschenen.
De Antillen zijn in feite een verzameling
van zes zeer verschillende eilanden
„Elk eiland is een continent in minia
tuur ".zoals premier Don Martina in zijn
toespraak zei Koningin Beatrix zei in
haar rede, die besloten werd in hel pa-
piamentide taal van de benedenwindse
eilanden Curacao. Aruba en Bonaire)
en in het Engels (de taal van de boven
winden Saba. Sint-Maarten en Sint-
Eustatiusi dat er ondanks verschillen
Slot pagina 6 kolom 41
ret gisteren begonnen be-
Lzoek van koningin Bea
trix en prins Claus aan de Ne-
derlandse Antillen zal zich
g|5g wat de sfeer betreft bewegen
in een soort niemandsland
tussen welkom en naderend afscheid.
Welkom aan een nieuwe vorstin, waar
schijnlijk het laatste staatshoofd van
de eilanden binnen het verband van het
Koninkrijk der Nederlanden- En nade
rend afscheid omdat het bezoek van het
koninklijk paar aan de eilandengroep
valt op een moment dat de Antillen be
zig zijn zich serieus vertrouwd te maken
met de gedachte dat de band met Ne
derland doorgesneden moet worden.
Afgelopen zomer is de 'koninklijks-
werkgroep' onder leiding van oud-pre
mier Biesheuvel gereed gekomen met
een rapport over de planmatige voorbe
reiding van de staatkundige onafhan
kelijkheid van de Nederlandse Antillen.
Eenstemmigheid van standpunten was
er in dat rapport niet te vinden. Neder
land wil tussen nu en het moment van
het 'afscheid' nog een overgangsperio
de van ten hoogste tien jaar. Op de
vooral onderling verdeelde Antillen
(het hoofdprobleem van de huidige wei
nig rooskleurige sociaal-economische
en financiële stand van zaken) wil ei
genlijk alleen Aruba zich binden aan
een termijn- De overige eilanden (zeker
de kleine) zien de toekomst in zelfstan
digheid met onzekerheid en angst tege
moet: ze zijn bang dat de straks verbro
ken band die hen met Nederland en te
gelijk samenbindt in het Caribisch ge
bied aan hun lot overgelaten eilanden
zal doen achterblijven. Dat weinig aan
lokkelijk perspectief is oorzaak van de
gemengde gevoelens op de Antillen
over een staatkundige zelfstandigheid,
een definitieve dekolonisatie: de wil is
er. de durf ontbreekt.
In dat politieke en economische span
ningsveld wordt het koninklijk be
zoek van de komende week omgeven
door een met uitbundigheid gecamou
fleerde ingehouden kritiek. Tot een jaar
of tien geleden was er geen koninklijk
gezinder stukje Nederland dan juist de
eilanden van de Antillen, Niets kon er
de symboolwerking van het huis Oranje
naar de kroon steken De nuchtere
werkelijkheid in de toch langzamer
hand zeer kunstmatige onderlinge ver
houdingen tussen Nederland en de An
tillen onder de paraplu van het statuut
voor het koninkrijk (daterend uit 1954)
heeft geleerd dat de dingen die gezegd
moeten worden nu (ook tijdens dit be
zoek) kunnen worden gezegd. De radi
cale minister-president Don Martina,
die met zijn kabinet bezig is orde op
(financiële en economische) zaken te
stellen, gaat de wezenlijke problemen
niet uit de weg. Dat is op zich een geluk
kige zaak. Nederland heeft met de voor
bereiding van de afwikkeling van het
allerlaatste onderdeeltje uit het dekolo
nisatieproces de kans om harde lering
te trekken uit de fouten van het verle
den. De ervaringen met Suriname, in
november vijf jaar geleden onafhanke
lijk geworden, zijn wat dat betreft rich
tinggevend. Op de rondetafelconferen
tie van Nederland en de Antillen, die zo
mogelijk begin volgend jaar aan de uit
komsten van de koninkrijkswerkgroep
zal worden gewijd, zal Nederland onge
twijfeld te maken krijgen met de poli
tieke vertaling van de sfeer die het be
zoek van koningin Beatrix en prins
Claus aan de Antillen in deze dagen om
geeft.
Een lichtend
voorbeeld
In Hansweert is gisteren een provin
ciale voorlichtingsactie over energie
besparing van start gegaan, gericht op
de kleinverbruiker en het midden- en
kleinbedrijf. 'Zuinig ls zinnig' luidt het
motto van de campagne waarin provin
ciale en gemeentelijke overheid, ener
gieproducenten en instellingen op het
terrein van de woningbouw samenwer
ken. Na een aantal jaren waarin er een
bewustwordingsproces over zuinigheid
bij het verbruik van energie op gang is
gekomen, is een gerichte actie afge
stemd op zinnige en niet ai te ingewik
kelde practische toepassingsmogelijk
heden te beschouwen als een stuk be
leid met handen en voeten. Waardevol
in de campagne is ook dat de school
jeugd creatief en actief bij de doelstel
ling energiebesparing wordt betrok
ken. Zeeland is de eerste provincie,
waar de zaken zo aan de basis - in de
heel huiselijke, dagelijkse praktijk -
worden aangepakt. Mogelijk een lich
tend voorbeeld.
vdM
Vier doden bij
aanslag Zimbabwe
SALISBURY (APA/UPI)— Bijeen aan
slag op een rouwstoet van aanhangers
van de ZANU-PF-partij van premier
Robert Mugaba met vuurwapens en
een handgranaat in een zwarte voor
stad van Salisbury zijn woensdag vier
mensen gedood en 16 gewond geraakt.
De aanslag, waarvoor aanhangers van
minister Joshua Nkomo van binnen
landse zaken verantwoordelijk worden
geacht, vergroot de spanning tussen
beide grote zwarte partijen ln het land.
ZANU-PF en het Patriottische Front,
en is het ernstigste politieke incident in
het land sinds zes maanden. In Salisbu
ry bevestigde het hooggerechtshof
woensdag, dat het proces tegen de
zwarte minister Edgar Tekere. die een
blanke boer zou hebben gedood, toch
zal worden geleid door de blanke rech
ter John Pittman.