molukkers
'teveel een
optelsom
REGERINGEN
SPELEN
SPELLETJE
elke partij brengt nu
eenmaal tradities mee
PZC/zaterdagkrant
Een misverstand noemt de kuis
arts F. L. J. Tutuhaienewa. uit het
Friese Buren liet. in een exclusief
gesprek met deze krant dat hij op
het laatste congres van de Zuid-
molulcse beweging Badan Persa-
tuan is aangewezen als opvolger
van ir. J. A. Manusama. .De heer
Manusama is president-voor-het-
leven van de RMS-regering in bal
lingschap. V/el kom ik als oudste
lid van zijn staf na zijn dood in
aanmerking om leiding te geven
aan het kiezen van een nieuwe
president. Of ik dan de nieuwe
president word, is echter nog de
vraag", aldus de eerste man in
het kabinet van ir Manusama.
In het vraaggesprek zegt hij har
de aanwijzingen te hebben dat de
Nederlandse en Indonesische re
gering een spelletje spelen om de
Zuidmolukkers massaal te bewe
gen zich in Indonesië te vestigen.
De oriëntatiereizen van de Zuid
molukkers naar Indonesië noemt
de heer Tutuhaienewa in dat ver
band „pure tndoctrinatiereizen"
Ik heb aanwijzingen dat
zowel de Nederlandse als
de Indonesische regering een
spelletje spelen met de Zuid-
molukse bevolking in ons
land. Een spelletje dat zich
kenmerkt door een eensgezin
de gedachtengang van beide
naties om ons massaal uit Ne
derland naar Indonesië te la
ten verhuizen- In het voorma
lige Nederlands-Indiê heeft de
Nederlandse overheid 350 jaar
lang gebruik gemaakt van de
werklust, de mankracht, de lef
en de grote mond van de Zuid
molukkers. Nu hebben zowel
Nederland als Indonesië ge
lijksoortige belangen bij ons
volk. Als we niet oppassen zit
ten we via sociale maatrege
len in zo'n enorme wurggroep
dat we het hele RMS-ideaal
(een Republiek van Vrije
Zuid-Molukken) wel kunnen
vergeten"
Dokter Tutuhatenewa roept het haast
uit dat de Zuidmolukkers in ons land
er voor moeten waken dat ze zich door
de overheid zand in de ogen laten
strooien. Hij is ervan overtuigd dat de
Nederlandse en Indonesische regering
de Zuidmolukkers gevoelig maakt
voor een definitief vertrek uit Neder
land om vervolgens in Indonesië te
worden ingezet als werkers aan de eco
nomische opbouw van dit eilanden
rijk.
..Er is daar een schreeuwende behoefte
aan werklustige mannen met een wes
terse scholing en vakopleiding. Men
denkt hierbij het eerst en bovenal aan
Zuidmolukkers. De Indonesische re
gering kan ons heel goed gebruiken en
in het kader van onder andere de ont
wikkelingssamenwerking komt het de
Nederlandse overheid eveneens goed
uit. Beide landen verpakken dit alle
maal onder het mom van spijtoptan
ten. maar we moeten tijdig inzien dat
dit een vals etiket is", aldus de heer
Tutuhatenewa
plank voor kop
Zijn waarschuwing aan de Zuidmo
lukse gemeenschap in ons land nader
toelichtend merkt hij op. dat het hem
is opgevallen dat de zogeheten oriën
tatiereizen van Zuidmolukkers naar
Indonesië zonder inspraak van of
overleg met de Zuidmolukse gemeen
schap worden georganiseerd door een
eendrachtig samenwerkende Neder
landse en Indonesische overheid.
„Het is wel gebleken dat deze oriënta
tiereizen veel beter kunnen worden
aangeduid roet indoctrinatiereizen.
Zonder een bepaald doel of ingelegd
plan doen Zuidmolukkers hieraan
mee en dat vind ik verkeerd. Je ziet
deze reizigers dan ook terugkeren met
een - laat ik het zo maar noemen -
plank voor de kop. Ze zijn volkomen
beinvloed door de Indonesische auto
riteiten; de realiteitszin is ver weg.
Oriëntatiereizen op zich keur ik niet af,
maar bij de organisatie ervan moeten
dan wel Zuidmolukkers worden be
trokken. Zeker, het ls daar geweldig.
Als toerist, met Nederlandse guldens
op zak... Als Je daar echter je bordje
rijst bij elkaar moet scharrelen - zo dat
al lukt - wordt het echter anders".
De heer Tutuhatenewa zegt doodsbe
nauwd te zijn dat de leden van de Zuid
molukse gemeenschap in ons land met
..open ogen in de val lopen die de rege
ringen van Nederland en Indonesië
met grote behoedzaamheid hebben
gezet".
Volgens hem ls de kans groot dat de
Nederlandse overheid de Zuidmoluk
kers aanbiedt naar Ambon terug te ke
ren met behoud van rechten en sociale
verworvenheden. „Nederland heeft
daar financieel voordeel van. want het
is zeker dat bijvoorbeeld de uitkerin
gen lager zullen zijn omdat ze ln de
valuta van Indonesië zullen worden
uitgekeerd. Andere voordelen voor Ne
derland zijn het beschikbaar komen
van woonruimte en arbeidsplaatsen.
Dat met de komst van Zuidmolukkers
uit Nederland een groot deel van de
Indonesische bevolking als gevolg van
een dan optredende sterke inflatie nog
piet swanenburg
verder het dal inzakt zal wel nooit wor
den verteld door de regeringen van Ne
derland en Indonesië.. aldus de heer
Tutuhatenewa.
Hij doet ln dit verband een klemmend
beroep op de oudere leden van de
Zuidmolukse gemeenschap om het ge
zonde verstand te gebruiken en te den
ken aan de toekomst van hun kinde
ren die zich hier in Nederland willen
ontplooien. „Die gelegenheid mag je
de jongere mensen niet ontnemen",
zegt hij nadrukkelijk.
onderwijs
Een ander gevaar voor de Zuidmoluk
se bevolking in Nederland dreigt naar
zijn mening te ontstaan met de invoe
ring van het bi-culturele onderwijs.
„Omdat er maar weinig Znidmolukse
onderwijzers zijn die bevoegdheid
hebben dit onderwijs op de scholen te
geven aan Zuidmolukse jongeren is
de kans groot dat het Maleis straks
gegeven wordt door onderwijzers uit
Indonesië ofwel door vriendjes van
Soeharto...! Op grond van het feit dat
er vrijheid van onderwijs bestaai in
Nederland moeten Zuidmolukkers
het recht hebben om zelf uit te maken
wie hun kinderen onderwijst".
Op het onlangs gehouden (besloten)
congres van de Badan Persatuan ln
Moordrecht is, zo zegt de heer Tutuha
tenewa, als groot bezwaar naar voren
gekomen dat de Zuidmolukkers in we
zen geen enkele werkelijke inbreng
hebben ln het maatschappelijke be
stel. Een en ander vloeit volgens hem
voort uit de omstandigheid dat minis
ter Wiegel op het gebied van de in
spraak een nauwgezet decentralisatie
beleid voert waardoor rechtstreeks
contact op het hoogste niveau onmo
gelijk wordt gemaakt.
F. L. J. Tutuhatenewa
le coalitiepartner getoond. Voor zo'n
manier van samenwerking, ook met
andere partijen, teken ik".
..Het is geen CDA-kabinet. maar een
coalitiekabinet. Daarom moet de
CDA-tractie ook schoten voor de boeg
geven. Zij is ingehuurd om te kijken of
het program wordt verwezenlijkt In
die opzet stond ik als partijvoorzitter
dikwijls aan de kant van de fractie.
Van Agt stond er voor zijn kabinet. Die
moet ook de wensen van de WD hono
reren".
Jk geloof dat de linkervleugel van het
CDA niet voldoende begrip heeft voor
die noodzaak. Als Van Agt voorzitter
zou zijn van een kabinet met de PvdA,
dat was die kritiek er niet Het gaat. in
wezen niet tegen Van Agt. maar tegen
de huidige coalituie. Maar ja. dat wis
ten we nu eenmaal van tevoren",
- Zijn niet veel meningsverschillen
binnen het CDA met. de mantel der lief
de bedekt omdat de lie oktober ge
haald moest, worden?
„Nee. en dat kan lk bewijzen. Denk
maar aan de nacht van het olieboycot
debat Als ik zeker was geweest, dat
men alles na zou laten vanwege die 1 le
oktober, dan had lk die nacht rustiger
geslapen- Maar lk beb met een radio
aan mijn oor zitten luisteren. In bed
Het kabinet ls daar door het oog door
de naald gekropen. Men denkt volgens
mij nu; het CDA gaat door. dat kan
zelfs niet meer door een tussentijdse
kabinetscrisis worden terugge
draaid".
- Het CDA is geen vergrote KVP^
„Geen sprake van. Dat, houd ik altijd
tegen. Ik tart iemand om met ook
maar één bewijs daarvoor te komen.
Of moet, het nou altijd weer zijn omdat,
meneer Van Agt. minister-president is?
We waren het er toch over eens dat, hij
de meest geschikte was? En als me
neer Aantjes niet uit de Kamer ver
dwenen was, dan was er nu een fractie
leider uit de AR geweest, We krijgen
nu een voorzitter uit de AR. Wat dat
betreft is het Roomse gevaar wat te
ruggedrongen. Ik heb me er ook altijd
fel tegen verzet dat, men over „die drie
KVP'ers" praat, ik bedoel dus Van
Agt, Lubbers en mijzelf'.
- Is dit CDA het CDA zoals dat u 13
jaar geleden voor ogen stond?
„Het CDA is niet in alle opzichten ge
worden wat, ik ervan verwacht had.
Drie punten; ik vind dat het te lang
]j ZATERDAG 11 OKTOBER 1980
CDA
geduurd heeft, we hebben veel te veel
tijd besteed aan de grondslagdiscussie
en de organisatie, het politieke profiel
beeft te weinig aandacht gekregen. En
lk vind het Jammer dat het CDA nog te
veel overkomt als een optelsom van
AR. CHU-en K VP. Vanaf het begin heb
ik gewild dat er iets nieuws uit zou ko
men. Maar de krachten die willen
voortbouwen op bet verleden en van
daaruit, lijnen willen trekken naar de
toekomst, zijn dikwijls sterker. Elke
partij brengt nu eenmaal zijn eigen
tradities mee".
- Was dat verlangen destijds dan een
illusie?
„Als-je het wilt, is het geen sprookje,
zeg ik met. Herzl. Maar ze wilden niet
Ik stond zelf veel losser tegenover de
oude partijverbanden. Ik kan makke-
lijker afscheid nemen van iets dat ge
groeid is. Als je iets nieuws gaat begin
nen moet je niet meer omkijken. Ik
vind nou net datje blij moet zijn datje
samen iets nieuws bouwt Het is daar
om symptomatisch dat er op het, CDA-
congres geen muziek, geen zang ls".
goudzwaard
- Er hangt, het nieuwe CDA nu al een
afsplitsing boven het hoofd van de
rond prof. Goudzwaard verzamelde
mensen. Kan het CDA dat aan?
„Ik beb tegen Goudzwaard gezegd: Je
kan nu wel met een nieuwe part,ij be
ginnen. maar wat maak je er nou mee
klaar? Kijk nou eens naar de geschie
denis. We hebben in Nederland al ja
renlang afsplitsingen gehad van de zo
genaamde confessionele partijen, vóór
de oorlog had je Veraart, de Michael6-
beweging, de groep van Arts, de Chris-
ten-Democratischie Unie van Van
Hout, de SGP. later het GPV. de groep
var) Welter, Klaas Beuker, de RPV, de
PPR. de EPV. Zeer achtenswaardige
mensen allemaal, maar als Je ziet wat
zij hebben klaargestoomd, dan ls dat
toch geen effectief invloed uitoefenen
op het beleid".
..Binnen een grote partij kan je veel
meer klaarspelen Ik heb de stellige
overtuiging dat een groep als Niet Bij
Brood Alleen meer zou bereiken bin
nen het CDA, want dan wordt er reke
ning met ze gehouden, je blijft ln ge
sprek. Dat is "beter dan een afgesloten
groepte ln de Tweede Kamer, met twee
zetels. Dan doe Je twee verkiezingen
mee en is het afgelopen Ik vind het
tactisch gezien een onverstandige
weg".
„Maar dan zeggen zij: ja. die Steen
kamp heeft er belang bij. Dus ik weet
dat, ze toch niet naar me luisteren.
Maar kijk nu eens naar de PPR, wat is
daar nou nog van over".
- Kunt u zich de ideologische argu
menten van Goudzwaard indenken?
Jk ken Bob Goudzwaard heel goed Ik
weet wat bij hem het zwaarst speelt.
Dat is de kernbewapening. Sociaal-
economisch zi,jn we het-eens, daar is hit
misschien op sommige punten nog wel
conservatiever dan lk. Maar die kern
bewapening zit hem hoog".
compromisloos
„Kijk, ik heb zelf nogal moeite met de
abortusproblematiek. Stel nou voor
dat ik tegen het CDA zou zeggen: nu
moet je goed luisteren, ik ben het echt
niet eens met die abort us van jullie, ik
ga de partij uit. Ik ga weg en sticht een
eigen partij. Dat kan toch niet. Je kan
toch niet op een bepaald punt, hoe be
langrijk ook, zeggen: laat de partij
maar zitten. Er zijn toch zoveel ande
re punten. Je blijft de partij trouw.
Maar hij is zo gegrepen door die kern
wapens. dat dat helemaal bepalend is
geworden voor zijn politieke keuze".
- Compromisloos?
„Ja, al wil lk hem dat met verwyten-
Maar hij vindt echt dat er geen com
promissen gesloten mogen worden-
Hij zegt dat we recht op de ondergang
afstevenen en dat we daar iets aan
moeten doen. Maar als je kijkt hoe het
CDA nu oordeelt over de NAVO en de
kernwbewapening. dat, is gewoon on
vergelijkbaar met driejaar geleden. Ik
zeg niet dat dat alleen maar aan Goud
zwaard en de AR-lijn te danken is,
maar zij hebben zeker invloed gehad.
Je kunt die dingen nu eenmaal niet zo
snel omkrijgen. En als je ziet, hoe ook
ten aanzien van de NAVO sommige
dingen gerelativeerd worden, dan zeg
ik: ze zijn toch niet helemaal zonder
Invloed geweest. Maar op het ogenblik
dat je de partij uitgaat heb je je in
vloed. HIJ kiest de verkeerde weg".
- Maar hij kiest toch ook op tal van
andere terreinen een andere weg?
„Ze hebben nu een manifest met een
aantal andere punten ook. ja. Zij zou
den liever een samenwerking hebben
met de Partij van de Arbeid. Ja. maar
breek me de mond niet, open, daar zijn
we in '77 toch zeven maanden mee be
zig geweest!"
,Jk vind datje het die laatste maanden
nu maar zijn natuurlijke gang moet la
ten gaan. Wij hebben een volstrekt
open situatie bij de verkiezingen op 26
mei 1981. Ook als. ik zeg nadrukkelijk
„als" want hij is het nog niet, ook als de
heer Van Agt lijsttrekker wordt",
grondslag
Een zaak die Steenkamp. zoals hij zelf
zegt, „danig beeft aangepakt" is de zo
genaamde „grondslagdiscussie" bin
nen het CDA geweest. Over de vraag
ln hoeverre een CDA'er aanspreek
baar Is op het evangelie- Vooral voor
de ARP'ers was en is dat een zwaar
punt,
„Aan die discussie heb lk een grote tol
betaald. Het is een van mijn twee
grootste teleurstellingen. De eerste
was toen ln het voorjaar van 1975 de
AR opnieuw begon met de grondslag
kwestie. We hadden de nota van de
Contactraad gehad, waarin wij een
goede formulering hadden gevonden.
„De partij moet een antwoord geven
op de oproep van het Evangelie". Maar
toen begon het lieve leven opnieuw. Ik
wil ronduit zeggen dat ik daar nooit
meer los van gekomen ben. Iedereen
weet dat ik een grote sympathie voor
de AR heb, maar bij alles wat ze deden
dacht Ik van toen af terug aan de ver
rassing van 1975. daar komen ze weer,
ze hebben weer wat"
„De tweede teleurstelling was dat de
CHU met meedeed aan het kabinetr
Den Uyl. Nee, zelfs een oppositie ging
voeren waarvan openliik gezegd werd
dat die harder was dan die van de
WD, Ik vroeg mij af hoe dat bij elkaar
te krijgen. Het is gelukt Maar daarbij
heeft vooral de vroegere Unievoorzit
ter Van Verschuer een voor het CDA
onbetaalbare rol gespeeld"
- U heeft zich in die grondslagdiscus
sie steeds afgezet tegen liet monopoli
seren van het evangelie?
JaJe mag mensen niet voor het ron t-
genapparaat zetten om hun evangeli
sche bewogenheid te melen. Ik vind
dat wij aan die discussie te veel tijd
hebben besteed. Dat was met verstan
dig. het gaat Immers om het politieke
beleid. De politieke discussie heeft te
weinig aandacht gekregen"
- Zijn CDA'ers wel voldoende ver
draagzaam tegenover mensen met een
afwijkende mening? Men verkettert el
kaar nog al gauw?
„Dat is fout. Ik vind dat je meer van
elkaar moet accepteren, anders houd
je het nooit uit met mensen uit ver
schillende levensgroepen. Het is onbe
grijpelijk dat die christenen dat niet
van mekaar leren, he?
Prof. Plet Steenkamp
H' et kabinetsbeleid mag een rol spelen, maar het is niet de inzet van de verkiezingen. Dat
kan niet! Van Agt wéét dat ook, en ook dat de situatie met de PvdA volstrekt open is. Dat
is voor mij glashelder. Dat punt heb ik voldoende uitgesproken met de heer Van Agt, want die
zaak wilde ik toch voor mezelf geregeld hebben voordat ik wegging".
•Ret 28e Interview van de laatste we
ken", zegt hij- Een gesprek over de
vreugdes en teleurstellingen van 13
Jaar strijden voor een ideaal. Over een
CDA waarvan hij zeker niet op het ge
makkelijkste moment afscheid neemt.
Een dreigende afscheiding aan de lin
kerzijde, een smalle regeerbasis.
Jk vind dat er volgend Jaar ln elk ge
val een meerderheidskabinet moet ko
men. Die 77 zetels zijn te weinig. In
deze maatschappelijke, en sociaaJ-
economisch ernstige ontwikkeling is
het bijna onmogelijk om met een zo
kleine meerderheid een plan te ont
wikkelen voor een aantal jaren. Een
kabinet van CDA en WD alleen kan
hljna niet. meer. Ook de leidende men
sen ln de WD praten al openlijk over
samenwerking van CDA, WD en D'66.
Zl) zien zelf kennelijk ook in dat er
geen coalitie van 90 zetels uitrolt".
„Ik vind dat dit kabinet het eigenlijk
lang zo slecht niet heeft gedaan als
naar buiten wordt voorgewend. Ik had
nooit gedacht dat ze de vier Jaar zou
den halen. Ik vind dat al een hele pres
tatie, En lk geloof ook dat dat te dan
ken ls aan de stuurmanskunst van Van
Agt zelf..,".
- ...en aan de soepele knieën van de
VVD?
„De WD heeft naar mijn mening nog
al wat concessies gedaan. Daarvoor
had ln het CDA meer begrip moeten
worden opgebracht. Het CDA, dat al
tijd klaagde dat het door Den Uyl in
het vorige kabinet werd onderdrukt,
raag dat de WD niet aandoen. Watje
een ander verwijt moet Je zelf niet
doen. De WD heeft zich een heel loya-
,Jk kan me wel voorstellen dat dat bij
1 de PvdA moeilijk ligt, omdat zij uib-
gaan van het verkeerde uitgangspunt,.
Dat een partij kan breken met een coa-
j lltlepartner voordat ze tot een nieuwe
opstelling komen. Vergeet niet dat an
derhalf jaar geleden Den Uyl en Max
van den Berg zelden; wij willen in mei
1981 alleen met het CDA regeren als ze
I vóór die tijd breken met de WD. Maar
j dat is uit-ge-slo-ten. Het kan natuur
lijk wel gebeuren, maar als uitgangs-
punt is het on-aan-vaard-baar! De re
gering zit hier vier jaar en Den Haag is
geen duiventil. Na vier jaar wordt dc
zaak opnieuw bekeken en zijn wij zo
vrij als een vogeltje in de lucht".
- Dat noemen zij juist een duiventil.
„Dan hebben zij dat verkeerd begre
pen- Er bestaan in Nederland nu een-
j maal geen blijvende coalities, iedere
i vier jaar gaat. men een verbond voor 4
jaar aan. Sinds 1917 heeft maar één
i kabinet de volle rit uitgezeten. Ik vind
dat een aanklacht tegen de parlemen
taire democratie".
Jk heb altijd heel duidelijk gekozen
voor samenwerking van CDA en
PvdA, maar niet tot elke prijs. Voor
keur heeft ook zijn grenzen. Ik ben er
van overtuigd dat de PvdA dit ook
gaat inzien. Anders zullen ze zich op
nieuw buiten spel plaatsen. En gek zijn
ze daar niet. Na de grote stommiteiten
van 1977, zullen zij zich wel drie, vier
maal bedenken voordat ze diezelfde
weg op gaan. Ook bij hen zal het ver
stand zegevieren".
- Het nieuwe realisme, he?
„O, jazeker, dat spreekt me erg aan".
te weinig
Prof. Piet Steenkamp, krap een week
voordat „zijn*' CDA er nu eindelijk
komt. Een gesprek in een Elndhoven-
se hotel-lounge, want hij houdt zijn
werk (hoogleraar aan de TH) en zijn
liefde (het CDA) nadrukkelijk ge
scheiden.