CONTROVERSE de poolse bijl hakt nu ook in brazilië MOSKOU-REIS zit nederland nu wel of niet vol? schmidt als 'kopman van de bondgenoten DINSDAG 1 JULI 1980 PZC/opinie en achtergrond merkelijk, zo „kerk van de toekomst" maakt, is niet alleen het moedige ge drag van de kardinalen Arns en Lor- scheider. van bisschoppen als Casal- daliga, Balduino, Padim, Fragoso en anderen, maar het geheel van wat er gebeurt; de programma's van bewust making en pastorale bezinning, de to tale inzet voor de rechten van de ar men en de onderdrukten, de tiendui zenden basisgemeenschappen zij zijn bepaald niet de onschadelijke liefdadi ge gebedsgroepen zijn. die ik wel eens door Nederlandse bisschoppen heb horen beschrijven, maar wel degelijk zeer politiek geëngageerde actiegroe pen, die alleen niet aan „binnenkerke lijke contestatie" hoeven te doen, om dat zij hun bischoppen achter zich hebben. Toch is het nog maar tien jaar geleden, dat de jonge dominicaan „Betto" Li- banio Christo uit de gevangenis een verklaring van de toenmalige bis schoppenconferentie „een schemati sche samenvatting van de doodsnood van de oude kerk" noemde. „Het woord armen of iets wat daarmee ge lijkstaat, komt er nergens in voor. Van het begin tot het eind gaat het over zaken die het volk niets kunnen sche len seminaries, roepingen, de taak van de leken, tenslotte uitlopend op een poging de waarheid omtrent de druk op de kerk af te zwakken en een officieel tintje te geven aan de politiek van „goede nabuurschap" van het re gime". Die snelle verandering valt, zeker niet toevallig, samen met de promotie van kardinaal Agnelo Rossi van Sao Paulo naar de Romeinse curie en de kardi naalsbenoemingen van zijn opvolger Ams en van de nieuwe aartsbisschop van Fortaleza, Aloisio Lorscheider. Maar dit was toch niet meer dan een erkenning en bezegeling van een al veranderde kerk, de kerk aan de basis waarvan bijv. Betto, met.zijn gevan genschap en zijn brieven, getuigde. toekomstkerk Vandaag is Brazilië, om nogmaals de deskundige van dc Noordamerikaan- se bisschoppen inzake Lalijns-Ameri- ka, Quiglan, te citeren, „zo klaarblij kelijk de kerk van de toekomst, dat het niemand, ook haar eigen tegen stribbelende leden niet, zal toestaan haar te laten omkeren. Het is in feite een maatstaf van haar volwassen heid, dat de Braziliaanse hiërarchie personen van radicaal afwijkende meningen kan omvatten en niettemin haar weg kan gaan als een eensgezin de groep". Zo'n afwijkende mening is bijv. die van de aartsbisschop van Aracaju, Lucia no Cabral Durante, die onlangs ver klaarde: „Ik maak me zorgen, dat de pastorale aandacht van ons episco paat maar blijft uitgaan naar sociaal- politieke problemen, tot schade van de specifieke problemen van de kerk. Een daarvan is het totaal van 12.000 priesters, waarvan de helft uit het bui tenland komt. Wat is dit voor een ka tholiek land, dat niet eens in staat is zijn eigen priesters, missionarissen en religieuze leiders voort te brengen?" Natuurlijk is het niet zo, dat ook de bisschoppenconferentie zich daar geen zorgen over maakt. Maar het is niet meer, zoals het in 1970 blijkbaar nog wel was, het centrale probleem; dat ligt eerder, zoals het heet in het laatste document over „solidariteit", in de strijd tegen „een vorm van justi tie, die de rijken beschermt en de ar men onderdrukt, die de bazen verde digt en profiteert van de arbeiders, die het hoofd buigt voor de machtheb- iDoor Hein ten Kortenaar) Paus Johannes Paulus II is geen man die de conflicten schuwt. Hij bewees dat herhaaldelijk door binnenkerkelijke knopen, als nieuwe liturgie, priesteropleiding of progressive theologische stromingen, met de Poolse bijl door te hakken. Waarbij hij niet zelden anderen (wij hoeven maar te denken aan het Nederlandse episcopaat na de synode) ietwat verwezen met de twee losse einden achterlaat. Ook op zijn voortdurende reizen deed hij ferme uitspraken over controversiële onderwerpen: in Mexico over de plicht van de priesters om zich bij de godsdienst te houden en zich niët met politiek te bemoeien, in de Verenigde Staten over seksuele moraal, priestercelibaat en (verboden) priesterschap voor vrouwen, in Afrika over eenheid in liturgie en het monogame huwelijk. Zjjn deze week begonnen reis naar Brazilië is misschien wel de meest con troversiële die hij tot nu toe heeft on dernomen. Er is lang sprake van ge weest. dat de hele reis niet kon door gaan: het Braziliaanse episcopaat ligt, weliswaar niet sinds vandaag of giste ren, maar de laatste tijd weer meer dan ooit, overhoop met de regering. En een pauselijk bezoek kan er nu eenmaal niet omheen zowel de regering als de plaatselijke bisschoppen de verwach te eer te bewij zen- Hoe kan, zo luidde (en luidt) de vraag, de paus zijn opwachting bij de rege ring maken zonder de bisschoppen te desavoueren, en d£ bisschoppen als medebisschop tegemoet treden zon der de regering voor het hoofd te sto ten? De plannen waren echter al in een zo vergevorderd stadium, dat de reis wel moest doorgaan, ongeacht wat de bis schoppen ervan mogen denken. De paus rekent kennelijk ook op zijn be proefd persoonlijk charisma om de problemen, zo niet te overkomen, dan toch te omzeilen. Toch heeft het er een ogenblik naar uitgezien, dat de aange kondigde reis zou worden uitgesteld. De aanleiding voor de strubbelingen lag in de daadwerkeliijke steun van kardinaal Paulo Evaristo Arns aan de stakende metaalarbeiders van zijn diocees Sao Paulo, en in de daarop vol gende solidariteitsverklaring van de bisschoppenconferentie. subversief De Braziliaanse regering beschuldig de de bisschoppen van „subversieve actie" en werd daarin geestdriftig bij gevallen door de ultrarechtse katho lieke organisatie „Tradicao, Familia e Propriedade" (TFP), die zich, zoals de naam zegt, inzet voor traditie, ge zin en bezit cn zich ook in het verleden op soortgelijke wijze verdienstelijk had gemaakt. In 1977 stelde bisschop Geraldo Sigaud van Diamantina, een van de oprichters van TFP, openlijk twee van zijn collega's, Pedro Casal- daliga van Sao Felix en Tomas Bal duino van Goias, aan de kaak als „communisten". Hij verklaarde zich bereid er nog 55 te noemen, en voegde eraan toe, dat hij de namen van 22 anderen uit liefde wilde verzwijgen. Naar het schijnt, is dit conflict, dat er een ogenblik ernstig uitzag, voorlopig weer bijgelegd, maar het is, zo zei Arns vorige week in Rome, „normaal in een autoritaire staat". Hoewel president Joao Figuereido, de vijfde generaal aan het bewind sinds de militaire staatsgreep van 1964, vo rig jaar bij zijn ambtsaanvaarding een „abertura" (opening) beloofde, politie ke amnestie afkondigde en de officiële censuur afschafte, maakt niemand zich daarover al te grote illusies. Men herinnert zich nog maar al te goed, dat zijn voorganger Ernesto Geïsel in maart 1974 zijn presidentschap begon in het teken van de „distencao" (ont spanning) en hoe maar weinig maan den later de massa-arrestaties op nieuw begonnen. Bisschop Casaldali- ga werd met, verbanning bedreigd, een ander, Adriano Hipolito van Nova Iguacu werd gearresteerd en mishan deld en op verschillende plaatsen in het land werden priesters vermoord. Een episcopaat, dat hei conflict met de autoritaire staat als normaal is gaan beschouwen, is dus ook niet lan ger geneigd het uit de weg te gaan. In de eerste vijf jaar na de generaals- coup was dat nog wel het geval was). Wanneer Brazilië aan de ene kant het prototype is van de „nationale veilig- heidsstaat", het land waai- de geïnsti tutionaliseerde onderdrukking, de fol tering en het geweld in dienst van de „national security" het eerst systema tisch werd toegepast, is het ook het land. waar „de kerk het verst is gegaan in de verdediging van de rechten van de armen en verdrukten". progressief „De Braziliaanse kerk heeft waar schijnlijk de progressiefste, sociaal meest bewuste hiërarchie in de we reld en heeft ongetwijfeld de opval lendste reeks officiële uitspraken voortgebracht in de afgelopen tien jaar" (Thomas Quigley, in „Cross Cur rents", Spring 1978). Hiertoe behoren o.m. een „Boodschap aan het gods volk" (1976), „Christelijke eisen voor een politieke orde" (1977), de herder lijke brief van de bisschoppen van de staat Sao Paulo „Gij zult uw broeder niet onderdrukken" (1975) en vele an dere. Ook nam de bisschoppenconferentie een initiatief, dat buiten de grenzen van Brazilië trad de „internationale studiedagen over de bestrijding van de onderdrukking", waaruitzij zich overi gens in 1978, onder druk van het Vati- caan moest terugtrekken Maar wat de kerk van Brazilië zo op- bers en de onderliggenden vermor zelt". Het ligt, zoals bisschop Helder Cama- ra vorig jaar aan de Latijns-Ameri kaanse bisschoppenconferentie schreef, in de aanklacht tegen multi nationale bedrijven, tegen de inmen ging van de CIA, tegen de uitbuiting in naam van het „recht op privé-be- zit": „Als men ons beschuldigt van het verwaarlozen van onze geestelijke plicht omwille van politieke opga ven, laten we ons dan afvragen of het niet even politiek is, een pseudo-so- ciale orde te blijven verdedigen, die verschrikkelijke sociale ongerechtig heden toedekt. Zou onze neutraliteit niet neerkomen op verraad, als wij onze oren zouden sluiten voor de roep stem van ons volk?" president De paus neemt afscheid op de luchthaven Leonardo da Vim- Kardinaal Arns, zo wordt mij verze kerd door een Braziliaanse collega van het blad O Globo in Rio de Janei ro, geniet tegenwoordig in zijn land een prestige, waardoor hij onmiddel lijk tot president zou worden geko zen, als hij zich ooit kandidaat zou stellen. Maar dat is niet het soort poli tiek dat de Braziliaanse kerk na streeft. Arns zei mij vorige week. dat de kerk zich niet beschouwt als een normale politieke oppositie, maar eerder als ge weten. als verontruster van de natie. Dat betekent echter wel. dat in het zelfverstaan van de Braziliaaanse kerk de politieke dimensie ingebakken zit Een oproep om zich tot de godsdienst te bepalen en zich van politieke stand punten te onthouden, zou in dit land helemaal verkeerd vallen. Het bete kent ook, dat een afwijkende mening van Johannes Paulus H evenmin in staat zal zijn de kerk van Brazilië „te laten omkeren". De bisschoppen zijn vanzelfsprekend teleurgesteld, dat de paus zich het eerst naar Brasilia begeeft om de re gering te begroeten (en dat hij zich op zijn 12-daagse reis naar elf steden door het presidentiële vliegtuig laat vervoeren), in plaats van eerst naar Fortaleza te komen, waar het natio naal eucharistisch congres wordt ge houden. Waar de bisschoppen vooral voor vre zen, is dat deze toenadering tussen staatshooofden door de regering zal worden uitgebuit als de legitimatie van haar „christelijk karakter", die de bisschoppen 'standvastig geweigerd hebben. Ook vinden zij het jammer, dat de paus niet is ingegaan op hun voorstel om in Fortaleza twee dagen met hen te discussiëren, in plaats van hen naar Rome te laten komen voor het voorgeschreven vijfjaarlijkse be zoek (het bespaarde geld hadden zij willen bestemmen voor hun eigen ar men en voor de kerk van Nicaragua). Wat de paus in Brazilië zal ontmoe ten, is een zeer zelfbewuste kerk, die uitstekend weel in welke richting zij zich beweegt. Zijn eigen zorg voor de mensenrechten wordt er geheel ge deeld, en zijn uitspraken op dat ge bied zullen zeer welkom zijn. Tot poli tieke neutraliteit zal de Braziliaanse kerk zich echter nooit meer laten dwingen, en van haar streven naar christelijke bevrijding zal zij zich niet laten afbrengen. Van onze correspondent Hans Ameszi De Westduitse bondskanselier Helmut Schmidt is maandag voor een twee daags bezoek in Moskou aangekomen. Vrijwel niemand in de Bondsrepubliek had begin dit jaar gedaeht dat hij nog in 1980 met Leonid Brczjnjev zou kunnen praten. Afghanistan heeft een lange schaduw geworpen op Schmidls bezoek, dat al vorig jaar was afgesproken. Maar dat was vóórdat 85.000 Sowjct-solda- ten de tot dan toe weliswaar communistisch geleide maar blokvnje staat binnenmarcheerden en voordat contacten met het Kremlin in het Westen taboe werden verklaard. Schmidt is de eerste westerse rege ringsleider die na de Russische inval in Afghanistan Moskou bezoekt en daar om is zijn reis van uitzonderlijk be lang. De Duitse regeringschef heeft weliswaar geen westers mandaat, maar het staat vast dat hij rekening zal houden met de ideeën dje zijn colle ga's op de economische topconferentie in Venetië naar voren hebben ge bracht. Regeringswoordvoerder Klaus Boelllng: „De kanselier gaat met volledige rugdekking van de bondgenoten naar Moskou". miserabel Dat klinkt prachtig, de werkelijkheid ziet er echter anders uit. Het is een publiek geheim dat het westelijk bondgenootschap helemaal niet in zo'n florisante toestand verkeert. Ze ker, in Venetië zijn vele vriendelijke Woorden gevallen, maar in dc dagen en weken voor de topconferentie was er voortdurend sprake van ernstige meningsverschillen tussen Amerika en Europa, of liever: tussen Washing ton en Bonn. En hoewel Schmidt en Carter na een gesprek van 90 minuten in Venetië breed lachend en arm in arm naar buiten kwamen om eensge zind te beklemtonen dat er over alle belangrijke vraagstukken „absolute overeenstemming" bestond, heerst daarover zeker in Bonn de nodige scepsis. Wat dit betreft hadden de om standigheden waaronder de bonds kanselier naar Moskou gaat, nauwe lijks miserabeler kunnen zijn. Niet dat Helmut Schmidt, zoals Frankrijks president Giscard d'Es- taing, het westelijk bondgenootschap met een „verrassing a la Warschau" heeft geconfronteerd De consultaties met Washington en de partners in de Europese Gemeenschap over het Mos kou-bezoek hadden bij wijze van spre ken niet zorgvuldiger kunnen zijn. Hoe smal de brug tussen de Duitse bonds kanselier en de Amerikaanse presi dent intussen echter geworden is. be wijst de brief die Carter op 13 juni aan Schmidt stuurde. De laatste noemde dit schrijven „onbeschaamd" en ver klaarde in een kabinetszitting dat „Duitsland toch niet de 51e staat van de Verenigde Staten is". President Carter had Schmidt schrif telijk gewaarschuwd in Moskou niet terug te komen op het NAVO-besluit van december vorig jaar over de mo dernisering van tactische kernwapens voor de middellange afstand. Dat is in Bonn. om het maar zacht uit te druk ken, in het verkeerde keelgat gescho ten. Was de Duitse regeringschèf im mers niet degene geweest die als eerste op het gevaar van dé zich almaar uit breidende Russische bewapening had gewezen? En was het niet Schmidt ge weest die zich zo had ingezet voor het bewuste NAVO-besluit? In Venetië zei Carter dal hij de brief alleefi gestuurd had omdat er „mislei dende persberichten" over Schmidts voornemen waren verschenen. Die berichten, o.a. in de New York Times, kwamen erop neer dal de bondskan selier eventueel bereid zou zijn con cessies aan de Sowjct-Unie te doen. Niets is in feite minder waar. Schmidt heeft slechts openlijk verklaard dat het voor de vrede nuttig zou zijn als Oost en West de komende drie jaar zouden afzien van het stationeren van nucleaire middellange afstandsraket- ten teneinde die tijd te gebruiken voor anderhandelingcn over begren zing van wapens. Dat is geheel en al in overeenstem ming met het bewuste NAVO-besluit. Washington denkt echter, aldus Bonn. kennelijk alleen maar aan het eerste deel van dit besluit: de ontwikkeling en produktie van middellange af standsraketten. en minder of helemaal niet aan het tweede deel dat namelijk parallel hieraan met Moskou moet worden onderhandeld over deze Euro- strategische wapens om zo mogelijk een „positief resultaat" te bereiken. Dat houdt in het gunstigste geval in dat er helemaal geen wapens van deze soort in Midden-Europa hoeven te worden gestationeerd. Voorlopig heeft Moskou op het aanbod van de NA VO negatief gereageerd. Het Kremlin is van mening dat het besluit van december teniet moet worden ge daan. of minstens moet worden ver schoven. voordat er „gepraat" kan worden. Schmidt heeft er. in tegenstel ling tot wat met name Amerikaanse correspondenten in Bonn schrijven, nooit twijfel aan laten bestaan dat de Westduitse regering uiteraard achter het NAVO-besluit staat. straf Van onze correspondent) Is Nederland in het hoogseizoen nu wel of niet vol? Over het antwoord op deze vraag wordt al een tijd lang ge kibbeld tussen de ANWB en het VW- wezen. Wie er gelijk krijgt, weten we binnen enkele weken. Vast staat in ie der geval dat naar verwachting 500.000 Nederlanders meer in eigen land blijven dan vorig jaar toen 3.1 miljoen mensen binnen de landsgren zen bleven. Het Nationaal Bureau voor Toerisme verwacht dat het toe risme in Nederland dit jaar een groei van 6 a 8 procent (inclusief buiten landse bezoekers) zal beleven. De ANWB was de eerste die een waar schuwende vinger opstak toen Jan en Alleman (het kabinet voorop) de Ne derlanders opriep de vakantie in eigen land door te brengen omdat dat zo goed voor onze economie is. De ANWB wees er op dat de accommodatie voor toeristen in het hoogseizoen onvol doende is. En waar wel genoeg plaats is. zijn de mogelijkheden van vertier minimaal. Hel Nationaal Bureau voor Toerimse verwacht evenwel geen „nee" te hoe ven verkopen aan vakantiegangers. Voldoende plaats dus. verwacht de toeristenorganisatie. Maar hel NBT weet ook wel dat bijvoorbeeld de Ne derlandse kust niet al die toeristen te gelijk kan verwerken. Daarom staat het begrip „spreiding" hoog in het vaandel van het NBT. Maar helaas is van die vakantiespreiding nog niet veel terecht gekomen. ANWB-woordvoerder Kroon- „Het ls natuurlijk juist om op spreiding te wij zen, maar wanneer bijvoorbeeld Frankrijk vol zou zijn. zegje toch ook niet tegen een toerist dat hij dan maar naar Oostenrijk moet. Iemand die in Nederland nalar de Wadden wil. kun je niet naar Noord-Limburg sturen" Met andere woorden Nederland zal ook in het hoogseizoen niet vol zijn wanneer je alle mensen keurig over ie dere vierkante kilometer kunt verde len. Dit is echter in de praktijk niet mogelijk. En dat vergeet het Nationaal Bureau voor Toerisme. En het feit dat het bij het begin van het seizoen op de Waddeneilanden al zo druk was dat een voetbalveld als camping moest werden gebruikt, maakt wel duidelijk dat Nederland zeer vol. te vol kan zijn". eerlijk De ANWB vindt dat het NBT de zaak niet moet vertroebelen. „De nationale toeristenorganisatie dient een eerlijk beeld te geven. Daarin past bijvoor beeld ook dat in de campagnes gewe zen dient te worden op het vuile Noordzeewater. Eén ding is zeker. Vooral Zeeland krijgt in de julimaand een giganti sche topdrukte te verwerken. De meeste accommodaties zitten prop vol. De Recron londcrnemers in de re creatiesector) spreekt van een pro bleemgebied. Deze week wordt bij de toegangsweg naar de Zeeuwse kust (nabij Bergen op Zoom) een „last-mi- nute" informatiestand ingericht om de mensen eventueel nog aan een vrij plekje te helpen. De Recron heeft via een enqu'te onder zijn leden gevraagd hoe zij de komen de drukte beoordelen. Over het alge meen worden meer gasten verwacht dan vongjaar. Alleen in Gelderland en Overijssel zijn de prognoses niet zo hoog gespannen. De meeste onderne mers in deze provincies houden het op eenzelfde drakte als vorig jaar. Zeker is dat in alle regio's in ieder geval meer zal worden gekampeerd. economie De Stichting Recreatie in Den Haag heelt de indruk dat de vele instellin gen die zich met het toerisme bezig houden (inclusief het ministerie van economische zaken) te veel aan het economisch belang van een toeristen- groei denken en minder aan het ruim teaspect. Directeur Swart: „Een ple zierige besteding van de vrije tijd komt in gevaar wanneer we maar on gecontroleerd meer mensen willen aantrekken. Als er twijfel is over wel of niet vol in een bepaalde streek, moeten we de toeristenslroom in het bewuste gebied afremmen. Indien al le bedden vol zijn, is het niet aardig meer. En dan bestaat het gevaar dat de mensen dc volgende keer wegblij ven". Swart. die hoopt dat Nederland nooit vol zal raken, ziet voor de komende overdrukke weken nog geen aanlei ding om in paniek te raken. De groot ste vakantiedrukte valt in de periode 12 juli tot en met 3 augustus. In die periode heeft het kleuter-, basis- en voortgezet onderwijs in alle regio's vakantie en sluiten de bouw-en neven- bedrijven in heel het land collectief. „Natuurlijk zal het in bepaalde delen van het land overvol zijn. Maar hoe in- tepreteer je het begrip „vol"0 Ik ver wacht overigens dat veel Nederlan ders die van plan waren hun vakantie in eigen land door te brengen, als ge volg van het huidige slechte weer als nog besluiten naar zonniger streken te trekken". Er wordt al zo'n tien jaar over vakan tiespreiding gesproken. De vakbewe ging heelt voor wat de bouw betreft er op aangedrongen om in 1981 de vakan tie te spreiden. Er is echter nog geen overeenstemming bereikt met de werkgevers. Het Nationaal Bureau voor Toerisme hoopt dat vakantie spreiding er toe kan lelden dat vakan tie-arrangementen goedkoper kunnen worden Nu moeten de ondernemers hun winst in een betrekkelijk korte pe riode zien binnen te halen zorgelijk De verwachting is dat Nederland dit jaar weer meer Fransen en Engelsen zal aantrekken. Het aantal Duitsers zal stabiel blijven, maar het teruglo pend bezoek van de Amerikanen wordt door het NBT als „een zorgelij ke zaak" omschreven. Het Nationaal Bureau voor Toerisme heeft becijferd dat dit jaar 8,5 miljoen Nederlands op vakantie gaan In dit aantal zitten ook veel mensen die er pas in het najaar of in de winter op uittrekken. In eigen land blijven 3.6 miljoen mensen en 35 procent van dit aantal kampeert. Van de buitenland- gangers neemt 65 a 70 procent de auto. Zo'n 15 procent vliegt en de rest gaat per bus en trein op vakantie naar het buitenland. De zogenaamde doe- vakanties (vaak een combinatie van kamperen, fietsen, wandelen en sport bedrijven) zijn op dit moment popu lairder dan ooit. Wat de buitenlandse bestemmingen betreft, is Frankrijk veruit favoriet bij de Nederlanders (20 procent kiest voor Frankrijk l. Hierbij gaat de grootste belangstelling uit naar de Ardèche, Dordogne en natuurlijk het Zuiden. Het is vrijwel zeker dat de Spaanse toeristenindustrie dit jaar een gevoelige klap krijgt te, incasse ren. Niet alleen zullen de KTA-acties mensen doen besluiten het land de rug toe te keren, maar belangrijker is dat velen de lange trip met de auto niet meer maken en daar voor in de plaats ergens in Frankrijk „blijven hangen". De hoge tolgelden op de Franse en Spaanse autowegen alsmede de hoge benzineprijs in belde landen, hebben tot gevolg dat veel toeristen op de au tokosten willen bezuingigen. De alge hele trend is derhalve: minder ver van huis dan voorheen. Dichterbij gelegen gebieden als de Eifel en de Ardennen zullen hiervan ook zeker profiteren. Als Amerikanen en Duitsers over ont wapening discussieren, zoals kort ge leden op een conferentie van dc Frie- drich-Ebert SPD-stichting in Bonn, blijkt dat velen op verschillende golf lengten zitten. De Amerikanen had den het over een „straf' voor Moskou naar aanleiding van de Russische in val in Afghanistan. De Westduitse so ciaal-democraten, waaronder Schmidt, Brandt cn Wehner, vroegen hoe die „straf' er dan wel uit moest zien. Daarop kregen zij nauwelijks concrete antwoorden. De Westduitse regering gaat ervan uit dat geprobeerd moet worden om de Sowjets „politiek vast te nagelen" ten einde in de toekomst voor Afghanistan een politieke oplossing te vinden. Hoe dat moet gebeuren, is een vraag waar op niemand nu een definitief antwoord weet. De bondsregering is er echter vast van overtuigd dat een nieuwe draai aan de bewapeningsspiraal, on der het motto „het Westen moet de Sowjet-Unie 'ter dood' bewapenen", tot een oorlog zou kunnen voeren. Het antwoord van het Westen op de Sow- jet-invasie in Afghanistan moet vol gens de bondsregering niet luiden- af schrikking of ontspanning, maar af schil kldng en ontspanning. Dat staat ook in het NAVO-besluit van decem ber. en dat is het thema van Helmut Schmidt in Moskou. ruimte Schmidts speelruimte in Moskou is klein. Hoewel het Kremlin onlangs heeft aangekondigd 10.000 man en 108 pantsers uit Afghanistan terug te trekken, staat het vast dat de Sowjel- lciding er niet aan denkt alle Russi sche troepen terug te roepen. Niette min zijn er aanwijzingen, hoe vaag ook, dat Moskou zich ten opzichte van Afghanistan flexibeler toont. Dat geldt overigens ook voor de Verenig de Staten. In Washington wordt niet meer alléén over „bestraffing" ge daeht. In plaats daarvan is sprake van een „legitiem veiligheidsbelang" van de Sowjet-Unie in Afghanistan. Vandaar het voorstel om de Russische bezetting af te lossen door een interna tionale troepenmacht. Dat betekent op zijn minst dat Kaboel niet als voor post van het Westen zal worden uitge buit De vraag blijft evenwel of Mos kou dergelijke signalen niet even on geloofwaardig vindt als Washington de terugtocht van een Sowjet-divisie uit Afghanistan. Vooralsnog be schouwt het Kremlin Carters jongste uitlatingen als „volledig duister". Tegen deze achtergrond gaat Schmidt naar Moskou. Hij kan daar niet meer doen dan proberen de verschillende opvattingen op één noemer te bren gen. De Westduitse oppositie onder leiding van Franz Josef Strauss vindt dat Schmidt met concrete resultaten terug moet komen. Met andere woor den: een toezegging van Brczjnjev dat de Sowjet-Unie zich, wanneer dan ook. uit Afghanistan zal terugtrek ken. Schmidt is het met die eis niet eens. Voor hem is het belangrijkste dat elke mogelijkheid moet worden aangegre pen om een nieuwe ikoudei oorlog te voorkomen. Elk gesprek van het Wes ten met de Sowjet-leiding is daarom zinvol. Het alternatief, namelijk geen contacten, zou een isolatie van Mos kou kunnen betekenen met het niet uit te sluiten gevolg dat het Kremlin in de aanval gaat. En dat zal voor de ont spanning in Midden-Europa en dus voor de Bondsrepubliek en Berlijn fa taal zijn. 6jr- tie 1< peP nur: De A p.i.; 21.45 (TER Bria: Ber t yuif Roll, pur: se a. MID bur: TEN |3IN1 Mus.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1980 | | pagina 4