GEREEDSCHAP
zwaluwstaartverbinding
kook
boeken
het groot
soepenboek
lekkernijen uit
dertig landen
verf en algen verwijderen
DONDERDAG
17 APRIL 1980
PZC/ hobby
Elk land heeft zijn eigen gerechten.
Elke beschaving heeft zijn eigen keu
ken. Sommige van die scholels zijn zo
geslaagd dat ze de meest veeleisende
fijnproever bevallen. In 'Het groot
soepenboek' door Sybille Schall
wordt de aandacht gevraagd vooreen
aantal soepen uit alle windstreken.
Soep werd waarschijnlijk al in de pre
historie gegeten Eeuwenlang werden
soepen van vlees getrokken, in 1857
lukte het om een ingekookt bouillo-
nextract in een klein tabletje te con
serveren het nu haast onmisbare
bouillonblokje was uitgevonden In dit
boek worden ook ontbijtgerechten als
porridge en griesmeelpap tot de soe
pen gerekend ('Milchsuppe'i. ook ko
men verschillende groenten- en vruch
tensappen aan de orde. Interessanter
zijn de verschillende soorten tomaten
soep: er zijn recepten voor uit Spanje.
Italië en Griekenland. Er is een keur
van vissoepen, waaronder een uit het
Hongaarse stadje Szegedm. dat ook
bekend is om zijn goelasj. Vele vissoor
ten die ln deze vissoep worden ge
bruikt en die afkomstig zijn uit de ri
vier de Teiss, die dwars door Szegedin
stroomt, zijn hier niet te krijgen. Goe
lasj is eigenlijk ook een dikke soep. ge
maakt van uien. rundvlees, aardappe
len en paprika's: bij ons wordt goelasj
meestal als een vleesragoüt gegeten.
Opvallend is de grote verscheidenheid
aan minestrone, er is onder meer een
recept van Bartoiomeo Scappi uit 1610
opgenomen. Zoete soepen worden als
dessert gebruikt, ln het hoofdstuk over
zoete soepen komt onder meer water
gruwel ter sprake. Tenslotte biedt 'Het
groot soepenboek' een aantal soepen
die snel klaar zijn en die als tussen
doortje kunnen worden gegeten. Een
goed boek is het niet. de recepten zijn
vaak fantasieloos, en er wordt te vaak
naar pakjes en blikjes gegrepen.
Het groot soepenboek. door Sybille SchaW
vert Hilleken Reinoud - Luitingh. Laren.
'Lekkernijen uit dertig landen' door
Annette Wolier is een boek met recep
ten uit de hele wereld, al is de Europe
se keuken het ruimst vertegenwoor
digd. Italié krijgt zeven recepten: vol
gens dit boek zou de Italiaanse kook
kunst nog iets behouden hebben van
de keuken van de Romeinen.
Lombardije. Rome en Napels hebben
de meest uitgebreide keuken: pasta is
er een voorgerechtterwijl op het arme
Sardinië pasta het hoofdmaa! vormt
Spanje heeft invloeden van de Arabi
sche keuken ondergaan, er zijn vijf re
cepten uit dit land opgenomen, waar
onder paella. Uit Frankrijk komen tien
recepten, onder andere de bekende
steak au poivre. Zwitserland, dat met
zeven gerechten vertegenwoordigd is,
heeft onder andere een bijzondere fon
due De Duitse keuken is rijk en sma
kelijk; tussen de zes recepten staat een
soep met leverballen die echter uit
Oostenrijk afkomstig is. De palings
oep die aan Nederland wordt toege
schreven is eerder een Vlaams gerecht
België en Nederland hebben allebei
vier gerechten Eigenzinnig en tradi
tioneel is de keuken van Engeland;
men probeert de smaak van rauwe in
grediënten te bewaren door ze slechts
in water te koken en niet te beboteren.
Een van de zeven gerechten uit Enge
land is de plumpudding De Skandina-
vische keuken kreeg negen recepten,
vooral visschotels Oostenrijkers heb
ben een voorliefde voor zoete gerech
ten: uit dit land zijn zeven recepten
opgenomen, waaronder dat voor ker-
senstrudel. De Balkan is ook met ze
ven gerechten vertegenwoordigd; er is
een recept voor maïskolven op de
houtskoolgrill, een lekkernij die in de
Baikanianden vaak op straat ver
kocht wordt. Verder zijn er recepten
uit Rusland, het Midden-Oosten.
Noord-Ainerika. Latijns Amerika. Au
stralië. Zuid-Azie en Oost-Azie opge
nomen. De keuken van Oost-Aziê
vindt zyn hoogtepunt in China; ingre
diënten worden rauw in gelijkvormige
kleine blokjes gesneden en de gerech
ten worden kort voor de maaltijd snel
in hoge pannen bereid. 'Lekkernijen
uit dertig landen' biedt de mogelijk
heid om met vele onbekende keukens-
kennis te maken
Lekkernijen uit dertig tanden, door Annette
Waiter vert. Parma van Loon, f 20.75.
sterdam Boek. Amsterdam
In iedere tuin en zelfs op liet balkon
is wel een plaatsje te vinden voor een
of meerdere struikjes met kleinfruit:
frambozen, bessen, bramen e.d. De
voordelen van kleinfruit zijn dat het
makkelijk te kweken is, veelal rijk
vruchten draagt en betrekkelijk wei
nig ruimte inneemt. Zoek wel altijd
een zonnig plaatsje op. zodat de
vruchten goed kunnen rijpen en als u
kleinfruit in bakken or kuipen
kweekt, moeten die we! voldoende
groot zijn.
aalbessen
Er zijn witte en rode aalbessen en
vreemd genoeg zien we de rode soort
vaker dan de witte. De witte aalbes is
echter zoeter dan de rode en de bessen
blijven langer aan de struik zitten
Ook hebben de vogels weinig belang
stelling voor de witte bessen De bes
sen houden van een goed doorlatende
grond en moeten zo n 1.5 m uit elkaar
geplant worden Ieder jaar bemesten
met organische mest. zoals compost oi
stalmest, verzekert u van een rijke
oogst. Ook moet u jaarlijks de struiken
sterk terugsnoeien Zorg er' daarbij
voor dat het ..hart'' van de struik goed
open blijft en houd er rekening mee
dal de bessen op het meerjarig hout
verschijnen, namelijk op de kleine zij
takjes van de hoofdtak Als er erg wei
nig ruimte beschikbaar is kunnen de
struiken ook langs draad geleid wor
den oi' op stam gekweekt worden
zwarte hes
Deze wordt eigenlijk niet tol de tafel
bessen gerekend, maar u kunt er heer-
AAjx.u ...j.i of bessensap van maken.
Voor de wijn moet u 1 kilo bessen met 1
kilo suiker en 1 liter water in een grote
weckfles doen, daaroverheen een ka
toenen lap met een elastiekje Dat ge
heel zet u boven de verwarming en
wordt dagelijks een keer geschud Na
zes weken heeft u een heerlijke wijn.
die alleen nog even gezeefd moet wor
den
De cultuureisen zijn dezelfde als die by
de rode en witte aalbes, alleen draagt
de zwarte bes vruchten op een- en
tweejarig houtzodat u bij het snoeien
steeds het oude hout weg moet halen.
framboos
De framboos moet langs draad geleid
worden en de struiken kunnen zo n 25
cm uit elkaar geplant worden De
vruchten zijn het lekkerst als ze pas
geplukt worden wanneer ze goed rijp
zijn. daarom is het ook een ideale plant
om zelf te kweken De frambozen die u
in de winkel koopt zijn vaak te vroeg
geoogst "met het oog op het transport
en smaken daarom minder lekker
Zorg er wel voor dat de grond waarin
de framboos staat nooit te droog
wordt, omdat dat erg slecht verdragen
wordt Na de oogst moeten de takken
die vrucht gedragen hebben 'ot vlak
boven de grond weggesnoeid worden
braam
Bramen moeten ook langs draden ge
kweekt worden en op een zonnig
plaatsje zult u zonder al teveel moeite
ieder jaar van een rijke oogsi kunnen
genieten. De bramen worden in het
vroege voorjaar geplant op een onder
linge afstand van zo'n 125 cm.
Na de oogst wordt al het hout dat.
vruchten heeft gedragen weggesnoeid
en verbrand, dit om de kans op ziekten
zo klein mogelijk te houden Er zijn
gelukkig ook doornloze bramen in de
handel, die toch ook veel en smakelij
ke vruchten voortbrengen, zodat het
werken eraan niet meer zo n vervelend
karweitje is.
vlierbes
De vlier is een makkelijke en snel
groeiende stmik, die heerlijke bessen
levert. De bessen kunt u oogsten als ze
bijna zwart zijn en dat is meestal om
streeks oktober. Een plaatsje ln dc zon
is voor de rijping van de bessen het
beste, maar de struik groeit overal wel
goed In het voorjaar verschijnen de
grote witte bloemschermen aan de
struik, die ook prachtig zijn
Van de bessen kunt u heerlijke wyn
maken volgens hetzelfde recept als
van de zwarte bes. maar ook sap en
jam van vherbessen zijn een lekkernij.
Denk er wel om dat ook de vogels gek
zijn op de bessen, dus probeer ze voor
te zijn.
krentehoompje
Het krenteboompje wordt meestal al
leen voor de sier in de tuin gezet, zon
der dat men weet dat de vruchtjes
heerlijk zijn en beslist niet giftig. In het
voorjaar is de struik overladen met
witte bloemtrosjes en in het najaar
verkleuren de blaadjes prachtig. De
besjes verschijnen in de zomer en kun
nen in het najaar, als ze blauwzwart
zijn, geoogst worden; ze zijn wal zoel
van smaak De struik stelt heel weinig
eisen aan de grond of standplaats
few?2*" £'-"! llcl lekkerst als ze pas geoogst worden wanneerzc goed ri jp :.im De.'
°1 op hel balkon Ie zetten
Toen een goede twintig jaar geleden een team van gereedschappenmakors in het Engelse
Maltby de surform uitvond, beseften ze op dat moment waarschijnlijk niet dat ze eigenlijk een
kleine revolutie op gereedschappengebied op gang hadden gebracht. Die nieuwe surform kwam
nogal bescheiden op de markt, zo van: kijk, weer eens wat nieuws. Niettemin heeft hij voor
honderdduizenden mensen allerlei bewerkingen mogelijk gemaakt waaraan zc zónder dat han
dige, volstrekt probleemloze gereedschap nooit hadden durven beginnen;
De aloude zwaluwstaartverbin
ding. vroeger toen arbeidstijd nog
niet zo zwaar meetelde door geduldi
ge schrijnwerkers met de hand uitge
stoken, heeft nog altijd de voorliefde
van puur holibylstische houtbewer
kers. Ze maken zo'n zwaluwstaart
vaak om het plezier dat ze in die tech
niek hebben. Daarnaast is natuurlijk
ook het decoratieve effect van zo'n
verbinding een belangrijke motiva
tie.
Er zijn veie andere, ook zeer sterke
hout verbindingen die de doe-het-zei-
ver heel wal gemakkelijker kan ma
ken. Vandaar dat er nog maar heel wei
nig gezwaluwstaart' wordt. Toch is
er wel weer een groeiende belangstel
ling voor waar te nemen. De oorzaak
daarvan is het toenemend gebruik van
massief vure- en grenehout.. Het blank
houten meubel is erg populair en daar
om wordt ook voor allerlei dhz-werk
weer méér massief hout gebruikt
Vuren en grenen planken van forse
dikte i verlijmd tot gave. fabrieksmatig
pnsciuiurde delen i worden weer door
diverse leveranciers in de handel ge
bracht.
Om daarvan nu bijvoorbeeld een kast
je. een lade of iets dergelijks te bou
wen, is een houtverbindingstechniek
vereist die bij voorkeur spijkers,
schroeven of andere storende materia
len uitsluit.
Een van de. ook uit decoratieve over
wegingen meest aantrekkelijke ver
bindingstechnieken is dan wel de zwa
luwstaart. waarbij twee onderdelen
die haaks op elkaar gemonteerd zijn
met kegelvormige „tandjes" precies ir
eikaar grijpen Éen beetje houibjm is
voldoende om een zeer sterke verbin
ding te maken
Nu is liet echter een heel lastig karwei
om die zwaluwstaartprofieltjes alle
maal met de hand uit te steken. Uiterst
precies werd dat alleen een heel gerou
tineerde amateur-houtbewerker tot
een goed einde brengt
Een iets eenvoudiger variant op de
zwaluwstaart is de zgn. landverbin
ding. waarbij de profieltjes niet ke
gelvormig maar recht zijn. Met wat
handigheid (en wanneer men een goe
de cirkelzaagmachinc bezit) is zo'n
tandverbinding nog wel te maken.
Voor beide verbindingstypes bestaat
echter ook een handig hulpapparaat.
Daarmee is een zwaluwstaart- of tand
verbinding in korte tijd gemaakt, per
fect passend Dit zwaluwstaarthulp-
stuk past op de boormachine en er kan
naar wens een conische frees voor de
zwaluwstaart of een rechte vinger
frees" voor de tandverbinding in ge
spannen worden
Het tweede deel van het apparaat
wordt samen met het hout op de werk
tafel geklemd en via de in dat deel aan
wezige sleuven freest men. met de
boormachine in de hand. feilloos de
profielen in beide delen hout. Wie een
maal met dit gereedschap (van Wolf-
crafti gewerkt heeft, krijgt er beslist
plezier m Voor circa fi83 is het in vele
öhz- en gereedschappenwinkels te
koop Een uitstekende aanvulling op
de hu is werkplaats".
namelyk even goed als (maar wel mak
kelijker dan) schuurgereedschap.
Ook als schaaf heeft de surform hoeda
nigheden die hem soms beter bruik
baar maken dan zelfs de beroemde sta
len schaaf. Het ..breken", dus enigs
zins afronden, van scherpe kanten aan
ietwat splintergraag hout gaat met al
die „in sene geschakelde" mini-beitel
tjes vaak beter dan met zefs een zoet
ingestelde schaaf
Met een gewone schaaf kun je ook be
ter geen geverfde zijkanten van deu
ren, ramen e.d. afschaven, want dat
doet de schaafbeitel geen goed Dat
kost een slijpbeurtDe surform echter
begint eerst als „krabber" de dikste en
hardste verflagen weg te werken om
daarna, op het blanke hout aangeland,
als schaaf verder te werken.
veelzijdigheid
Voor de uiteenlopende materiaal
soorten die met de surform bewerkt
kunnen worden, zijn in dc loop der
jaren aangepaste schaaf-vijlbladen
ontworpen. Ze verschillen in vorm.
grootte en „zetting" van de mesjes op
het blad. Vooral het speciale hlad
oor de bewerking van o.a. zachte me
talen en arde kunststoffen verschilt
heel duidelijk; het heeft veel nauwere
perforaties, die bovendien omlcr een
minder grote hoek zijn gesteld.
Een heel sterk punt van surformge-
reedschappen is de gemakkelijke ver
wisselbaarheid van het blad Niet al
leen omdat een, na een lange staat van
dienst, onscherp geworden blad kan
worden vervangen, zodat voor weinig
geld een nieuw gereedschap beschik
baar is. maar ook omdat diverse bla
den op meer dan één surformtype kun
nen worden bevestigd. Door al die ei
genschappen heeft de surform zich een
onvervangbare plaats verworven, zijn
oorspronkelijke merknaam is dan ook
een soortnaam geworden.
Behalve voor serieuze dhz-karweien
op het niveau van net pure vakwerk is
de surform een echt onderhouds- en
reparatiegereedschap, en daarnaast
nog een (ook voor kinderen veilig
bruikbaar'i hobbywerktuig
Frezen in het ene deel. dan in het andere, en de zwaluwstaart past perfect
Goed beschouwd heeft de surform een
preldlge bijdrage geleverd tot de
ontwikkeling van het zelf
doen. Vanzelfsprekend ook door de
stelselmatige ontwikkeling en perfec
tionering van dit gereedschap, waar-
het ogenblik niet minder dan
lichtverschillende types gemaakt wor-
dageschikt voor de meest uiteenlo-
peadebewerkingen van een hele reeks
13'enalen Niet alleen hout. maar ook
kunststoffen, leer. linoleum,
[adite steen, asbest enz De aard van
jöebewerkingen kan worden gekarak-
tfnseerd als schaven, vijlen, raspen,
«buren en modelleren
Die grote veelzijdigheid dankt de sur-
I (om; aan het nog altijd in onverander-
i de vorm gehandhaafde principé dat de
[Uitvinders destijds lanceerden: een
jblod" van gehard staal met een
poot aantal kleine openingen, waar-
ren zijde (superscherp geslepen)
'éts boven de basis van het blad ligt
|Ds'. betekent dat zo'n blad vele tien-
luien Heine beitelmesjes bevat, elk
ire: sjn eigen spaanafvoeropenïng.
De eerste surform werd in feite als een
soort amateur-schaaf gelanceerd. Om
te schaven hoefde je geen handigheid
meer te hebben, je hoefde geen beitel
in te stellen, kortom, letterlijk ieder
een kon ermee overweg. Dat stempel
de de surform aanvankelijk tot een
amateur-gcrccdschap; de huidige
praktijk is echter wel dat er in iedere
vakmans-gereedschapskist minstens
éen surform zit. Het is namelijk geen
surrogaat voor dc „echte" schaaf,
maar een geheel op zichzelf staand
stuk gereedschap, met een heel eigen
karakter en eigen mogelijkheden.
Sommige daarvan zijn met andere ge
reedschappen zelfs nauwelijks of he
lemaal niet te realiseren.
Het unieke surform-principe, dus dat
geperforeerde „mesjesblad", bleek uit
stekend toepasbaar op nieuwe uitvoe
ringen. Zo werd de surform behalve
een listige schaaf ook een handige vijl,
een gretige krabber of schraper en een.
wat de Engelsen noemen ..smoother"
In diverse situaties werkt de surform
dt voorjaarstijd moet er in en rond het huis wel weer het een en ander
jrschildcrd worden. Wanneer oude verflagen in slechte staat zijn, vergt dat een
{tondige voorbereiding: los zittende verf afkrabben, te dikke lagen afbijten of
-branden, gronden enz. Oppervlakken die nog intact zijn. maar die bijvoor-
i«ldetn nieuw kleurtje moeten krijgen, maken het de dhz-sehilder een stuk
(makkelijker.
Hoewel'net niet altijd zo goed zichtbaar is, zit er op het verfoppervlak toch altijd
ned wat vuil datzich niet zo maar met een natte doek laat verwijderen Een veel
'«gepaste methode is afnemen met ammonia. Prettig werken is dat echter niet
^uitstekend alternatiefis echter eenniet-agressief. natuurzuiver produkt. dus
«tersynthetische stoffen of fosfaten, kortom, een „werk- en milieuvriendelijk''
middel dat onder de ietwat nostalgisch klinkende naam ..St.-Mare" al jaren in de
[handel is maar dat best een beetje meer bekendheid verdient.
Ook om verfoppervlakken gewoon schoon te maken, zonder dal er opnieuw
tschlldcrd wordt, is het uitstekend geschikt. Wie toch nog een beetje voorjaars-
tóoonmaakwoede m zich voelt opkomen, kan met St.-Mare ook de groene
iwnaanslag op muren enz. verwijderen. Groezelig geworden tuinmeubels, zelfs
«kleding daarvan, kunnen er eveneens mee gereinigd worden
trouwens ook wel plezierig is: het is een goedkoop produktDe verpakking
I "weidt overigens nog een hele reeks handige toepassingen.
