Vier Haagse paleizen
voor koningin Beatrix
DRUKKE STROOM VAN GERUCHTEN
KWAM 'S MIDDAGS AL OP GANG
Voorzitter BOV: het défilé
wordt een sprankelend feest
„Ik had liefst een
potje willen huilen
Vorst
dichter
bij het
volk
„Monarchie is staatsgezag
verpakt in sentimentaliteit"
OPKNAPPEN KOST 70 MILJOEN
FREULE WTTEWAALL:
Tv-opname in Soestdijk ontspannen
VRIJDAG 1 FEBRUARI 1980
ling voor Huis ten Bosch, maar dan uit
sluitend om er te wonen. Met grote re
gelmaat bezoekt zij thans het onder
handen zijnde project, dat „in regie",
men kan zeggen naar bevind van za
ken, wordt uitgevoerd onder directie
van de Rijksgebouwendienst en mits
dien voor rekening van de belastingbe
taler.
De kosten lopen fors op. Niet alleen
moet elke kamer die de prinses komt
inspecteren geheel van stof, werklieden
en gereedschappen worden ontdaan al
vorens zij arriveert, ook dient er nogal
eens een wijziging in de plannen - al
dan niet onder handen - te worden aan
gebracht. Voorts komt er een atoom-
vrije schuilkelder die— zonder inrich
ting voor een verblijf van enkele maan
den - twee miljoen gulden gaat kosten,
met daar bovenop een zwembad van 10
bij 70 meter.
Dit alles komt naast het koetshuis, tot
voor kort het woonhuis van oud-pre
mier De Jong, dat eveneens verbouwd
moet worden, omdat een zwembad de
cabijheid van kleedruimtes vereist. Het
is overigens niet het enige bijgebouw
dat onder handen genomen moet wor
den. Geheel van de grond af aan wordt
elders binnen de met rozenstruiken
overgroeide prikkeldraadomheining
een nieuw wachthuis geplaatst voor de
manschappen van de Koninklijke Ma
rechaussee
Standverhoging
Elders in Den Haag lopen de kosten
trouwens ook fors op, en daarnaast de
prijzen. In het hartje van Den Haag
staat paleis Noordeinde. Een door stu
denten uitgewoonde bouwval, waar
van koningin Wilhelmina al na haar
terugkeer uit Londen spijtig zou heb
ben opgemerkt dat dit paleis, waar zij
haar jongste jaren doorbracht, helaas
geen voltreffer had mogen krijgen.
Beatrix heeft besloten dat Noordeinde
haar werkdomein moet worden. Dat
vergt een investering van 60 miljoen
gulden en een bouwtijd van zes d zeven
jaar; een strijd met het Haagse gemeen
tebestuur over de toegankelijkheid van
de paleistuin; en heeft een ongelooflij ke
prijsopdrijving tot gevolg van de woon-
DEN HAAG - ,Jk had een liefst een potje willen huilen", zo reageerde
jonkvrouwe mr. C. W. I. Wttewaall van Stoetwegen op de aankondiging dat
koninging Juliana zal aftreden. „Het bericht over haar aftreden is als een
volsjagen verrassing voor mij gekomen. Ik voelde ook de ontroering bij de
Koningin zelf, maar ze heeft zich machtig beheerst. Ze heeft haar aftreden
meesterlijk verborgen gehouden. Toen ik hoorde dat de Koningin een toe
spraak zou houden, heb ik niet direct gedacht dat ze met de aankonding van
haar aftreden zou komen".
Mevrouw Wttewaall heeft niet de
indruk dat de Koningin er al fysiek
aan toe is om af te treden. „Ik vond
haar zo fit als wat. Maar ik denk dat
ze zichzelf op bepaalde punten min
der vindt reageren. Misschien is ze
wel doof. Maar het is goed om af te
treden als je eigenlijk nog goed
bent", aldus de freule, die een goe
de vriendin is van de koningin. „Ik
mocht nooit majesteit tegen haar
zeggen".
Koningin Juliana kan zich volgens
de freule zeker nog nuttig maken
voor het land. „Ze kan bezoeken af
leggen aan instellingen. Ik denk
dat met name in de eerste tijd nog
vaak een beroep op haar zal worden
Beatrix wordt een heel andere ko
ningin. „We zullen aan haar moe
ten wennen. Ze is alerter dan de
Koningin. Juliana is meer be
schouwend en die overweegt din
gen. Beatrix is sneller in haar reac
ties. Aan prins Claus zal ze een zeer
goede raadgever hebben. Beatrix
zal het niet minder doen, maar wel
heel anders".
Mevrouw Wttewaall gelooft dat
prinses Beatrix niet opziet tegen
haar zware taak. „Ze zal er, gezien
haar goede voorbereiding, makke
lijker instappen dan Juliana des
tijds". En over Beatrix als mens
zegt mevrouw Wttewaall: „Ze is een
beetje verlegen en daardoor komt
ze in haar spraak als hautain over.
Maar dat is ze helemaal niet".
ten, uiteindelijk de derde persoon van
het jaar. direct achter koningin Juliana.
„Kouingin Juliana is erin geslaagd
dicht bij het volk te staan. Haar af
scheid maakt emoties bij mij los uit
respect en genegenheid tot haar", zo
reageerde de voormalige minister
prof. W. de Gaay Fortman, nu lid van
de Eerste Kamer. „Maar het is geen
treurig feit dat ze aftreedt. We hebben
haar niet door de dood verloren. Ze
blijft in ons midden. Met de nieuwe ko
ningin mogen we blij zijn. Prinses Bea
trix is goed voorbereid. Er is geen ko
ningin zo goed, zo modern voorbereid
op haar nieuwe taak. als de nieuwe ko
ningin".
Incidentje in
raadzaal van
Doelinchem
DOESBURG - Een klein incidentje
deed zich gisteravond voor in de
raadzaal van het Oostgelderse
Doesburg Door de radio klinkt de
stem van koningin Juliana, die
haar aflreden aankondigt. Als het
Wilhelmus wordt ingezet, verheffen
de raadsleden zich van hun zetel.
Op twee na. Twee socialistische
vertegenwoordigers, mevrouw M
A Struik-Thuijsman en H. W. J. Da-
men. blijven demonstratief zitten
Prijzen voor
postzegels met
beeltenis koningin
straks snel
omhoog?
VLISS1NGEN - In kringen van
postzegelverzamelaars verwacht
men al spoedig stijgingen in de
aankoopprijzen van postzegels
tussen de vtj/lig cent en de tien gul
den die de beeltenis dragen van
koningin Juliana. De heer Rorije
uit Vlissingen ex hoofdbestuurder
en erevoorzitter van de plaatse
lijke afdeling van de internationale
vereniging FUatelica' zegt de in
druk te hebben dat deze voorraad
die al niet zo groot is. snel uitgeput
zal zgn De postzegels tot vijftig
cent met de beeltenis van de konin
gin zgn al geruime tijd niet meer te
verkrtjgen. Deze zegels zijn inmid
dels tot meer dan het dubbele in
waarde gestegen. Afgaande op ge
beurtenissen in het verleden valt te
venvachten dat er straks uit gene
genheid voor de scheidende konin
gin enkele postzegels icorden uit
gegeven ter gelegenheid van haar
troonsafstand Ook zullen er waar
schijnlijk postzegels verschijnen
ter gelegenheid van de troonsbe
stijging door prinses Beatrix. De
stijging van de prijzen van postze
gels die de beeltenis dragen van
koningin Juliana zal in belangrijke
mate beïnvloed worden door aan
kopen vanuit het buitenland. ..Ne
derland wordt erg druk verzameld
in het buitenland", aldus de heer
Rorije.
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG - Koningin Wilhelmina, de laatse vorstin die in Den Haag resideerde, had geen
behoefte aan een nieuw paleis, hoewel haar huisvesting ruimschoots te wensen overliet. Daarmee
bleef een nu 100 jaar oude hartewens van het Haagse gemeentebestuur onvervuld. Koningin
Juliana wilde evenmin een nieuw Haags paleis, want zij bleef in Soestdijk. Beatrix heeft, in deze
tijd van bezuinigingen, ook geen behoefte aan een nieuw paleis. Van de vier huisvestingen die de
koninklijke familie in Den Haag bezit, laat Beatrix er twee opknappen voor naar schatting 70
miljoen gulden.
Den Uyl, ln de jaren dat hij minister
president was, heeft bij prinses Beatrix
herhaaldelijk erop aangedrongen dat
zij zich zou beperken tot één paleis.
Maar zijn aandrang is vruchteloos ge
bleken. Beatrix wil wonen en werken
strikt gescheiden houden. Zij acht dat
niet te verwezenlijken in het omvangrij
ke Huis ten Bosch, dat qua capaciteit
zeker niet hoeft onder te doen voor
Soestdijk. Beatrix en haar gezin gaan
wonen in Huis ten Bosch, op de grens
van Den Haag en Wassenaar.
Huis ten Bosch werd gebouwd in op
dracht van de vrouw van stadhouder
Frederik Hendrik, Amalia van Solms,
in de eerste helft van de 17e eeuw. Het
werd een prachtig gebouw. De Hage
naars spraken ronduit schande van de
„prots" waarmee het werd ingericht.
Dat werd nog heviger toen Frederik
Hendrik in 1647 overleed, en Amalia
besloot het werk nog prachtvoller te
laten afmaken ter ere van haar overle
den echtgenoot.
Veel Oranjes hebben in het Huis ten
Bosch gewoond, maar in 1943 leek het
einde zeer nabij. De Duitsers wilden het
slopen om ons land te verdedigen tegen
een geallieerde landing uit zee. Dat
werd. anders dan bij veel andere Haag
se huizen, ternauwernood voorkomen.
Het kon niet worden verhinderd dat de
bezetters ln 1944 en '45 in de tuin van
Huis ten Bosch een lanceerinrichting
opstelden voor V-2's. Het paleis heeft
daarvan sterk te lijden gehad. Niet elke
lancering gelukte.
Opgeknapt
Voor drie miljoen gulden is Huis ten
Bosch na dc oorlog opgeknapt, dat wil
zeggen nagenoeg geheel teruggebracht
in zijn vooroorlogse staat. Naarmate
Beatrix' troonopvolging naderbij leek
te komen, groeide ook haar belangstel-
BIESHEUVEL:
DEN HAAG - Ex-premier mr. Barend
Biesheuvel roemde koningin Juliana
donderdagavond als de vorstin die
voor een belangrijk stuk „democrati
sering van het koningschap" heeft ge
zorgd. In de periode-JuIiana is volgens
hem vooral de afstand tussen het vor
stenhuis en het volk kleiner geworden.
.Zij heeft scherp aangevoeld dat zich
grote maatschappelijke veranderingen
zouden voltrekken" Daardoor was het
beeld van het vorstenhuis anders dan in
de tijd dat koningin Wilhelmina regeer
de, aldus Blesheuvel.
De koningin staat in deze maatschappij
niet boven, maar midden tussen het
volk. „Ik denk dat prinses Beatrix die
fijn zal voortzetten". Volgens Biesheu
vel heeft Beatrix zich erg goed voorbe
reid. Zij is regelmatig bezoekster van de
vergaderingen van de Raad van State
en heeft bovendien erg veel van haar
moeder geleerd.
Voorbeeld
De oud-premier, die in die functie veel
vuldig contact met de koninigin heeft
gehad, zei tc hopen dat prinses Beatrix
haar functie „met even veel plichtsbe
sef zal uitoefenen als haar moeder. Zij
had wat dat betreft geen beter voor
beeld kunnen hebben".
Volgens Biesheuvel zal prinses Beatrix
het door haar „voortvarendheid, haar
ongeduld" in haar werk moeilijker krij
gen dan koningin Juliana, die de zaken
wat rustiger tegemoet treedt. Koningin
Juliana blijft in zijn herinnering als
„een buitengewoon hartelijke vrouw".
Hij stelde dat de koningin in ons demo
cratisch stelsel politiek een „matigende
rol" speelt. Een partijpolitiek heeft zij
zich nooit opgesteld. „De koningin
heeft in scherpe mate haar rechten,
plichten maar ook haar beperkingen
gekend".
Vrije wil
Een andere ex-premier. Piet de Jong,
zei verheugd te zijn dat de vorstin dit
besluit geheel uit vrije wil heeft geno
men en niet onder dwang van ziekte of
dood. De Jong zei ten aanzien van de
vorstin met gevoelens „van liefde,
warmte en genegenheid" te denken
aan dc lange jaren „dat zij ons met zo
veel toewijding heeft gediend".
Koningin Juliana heeft volgens De
Jong „aan onze samenleving die zich
voortdurend wijzigde, een element van
saamhorigheid, van vastheid gegeven".
Prinses Beatrix zal als koningin haar
geheel eigen stempel drukken op ons
land, aldus De Jong. „Ieder doet dat
Immers naar zijn eigen aard".
PROF.MR. VAN MAARSEVEEN:
ROTTERDAM - „Het is uit de tijd. in een democratie, dat
topfuncties bij erfopvolging aan iemand toevallen." Dat is
het commentaar van een van Nederlands meest vooraan
staande anti-monarchisten, prof. mr. F. van Maarseveen.
Ook in het uur van opwellende koningsgezindheid uitbar
stende Oranjeliefde houdt prof. Van Maarseveen zich aan
zijn republikeinse overtuigingen. „Ik ben een tegenstander
van de monarchie.
Op de troonsafstand van koningin Juliana en de opvolging
door prinses Beatrix op zichzelf heeft prof. Van Maarseveen
weinig commentaar. Of het moest zijn dat hij betreurt dat
opnieuw een vrouw de hoogste - en enige - erfelijke bestuurs
functie in Nederland bekleedt
„Het koningschap in Nederland sentimentaliseert de sa
menleving. Het feit dat een vrouw die functie bekleedt,
maakt het, in onze cultuur tenminste, nog een graadje erger.
Dat hebben we toch onlangs nog kunnen zien. met die vie
ring van het Jaar van het Kind..."
Tegelijk met de verheerlijking van de sentimentaliteit beli
chaamt, in de ogen van prof Van Maarseveen, het erfelijk
koningschap ook de menselijke ongelijkheid ..Het koning
schap maakt de ongelijkheid tot norm Monarchie betekent:
het staatsgezag verpakt in sentimentaliteit, het is een soort
theocratische opvatting, een samenstel van deels religieuze,
deels nationalistische gevoelens"
Prof. Van Maarseveen. hoogleraar staatsrecht aan de Eras
mus Universiteit in Rotterdam, heeft, als grondwetspccia-
list, zijn opvattingen geuit in vele artikelen. Zouden konin
gin Juliana en prinses Beatrix die artikelen ooit hebben
gelezen? „Ik denk het niet. Als ze verstandig zijn, lozen ze
die artikelen niet, ze zouden maar aan het twijfelen worden
gebracht..."
(Van onze verslaggevers)
DEN HAAG - Donderdagmiddag rond
een uur of drie barstte op het Binnen
hof de geruchtenstroom over het aan
staande aftreden van koningin Juliana
los. Aanleiding hiervoor was een be
richt uit Hilversum, dat de regering bij
dc NOS zendtijd had gevraagd'voor
acht uur in de avond via beide tv- en
alle radionetten.
Aangezien dat slechts in heel bijzonde
re gevallen gebeurt, was de combinatie
tussen de verjaardag van prinses Bea
trix en een troonsafstand van de Konin
gin al gauw gelegd Nauwelijks een urn-
later wist iedereen ln het gebouw van de
Tweede Kamer, tot de portiers toe, al te
vertellen dat de Koningin zou aftreden.
Bevestiging viel van al die geruchten
niet te krijgen Journalisten die de
Rijksvoorlichtingsdienst belden, kre
gen te horen dat men daar van niets
wist Ook de in de Tweede kamer aan
wezige bewindslieden wisten van niets
Minister Albeda van sociale zaken,
aanwezig bij dc behandeling van zijn
begroting, stuurde een briefje naar een
van zijn medewerkers met de vraag
waarom hij toch om zes uur plotseling
naar een extra-kabinetsberaad moest
De medewerker zelf dacht eerst dat er
een extra vergadering zou zijn over de
bezuinigingsproblcmatiek, maar werd
door de geruchtenstroom al gauw uit
de droom geholpen.
De telefoons in de Tweede Kamer ston
den al gauw roodgloeiend Iedereen
probeerde bij iedereen wat aan de weet.
te komen Fractieleiders als Lubbers en
Den Uyl beenden zenuwachtig rond en
ordenden hun gedachten voor de vele
reacties die zij 's avonds moesten afge
ven. Alleen Boeren-leider Koekoek was
onwetend Hij zei later pas om zeven
uur ln de avond iets gehoord te hebben
Tweede-Kamervoorzitter dr Dick Dol
man liet meteen de handelingen «ka
merverslagen) van 1948 halen en begon
te lezen hoe zijn voorgangers toen had
den gereageerd op de troonsafstand
van koningin Wilhelmina. Toen de Ko
ningin haar tv-rede had gehouden, leg
de ook Dolman ln de Tweede Kamer
een korte verklaring af.
Hilversum bleek donderdag de bron
van de geruchten. Donderdagochtend
al werd NOS-voorzitter mr. Eric Jur-
gens bij minister-president Van Agt
ontboden. Deze moest daarop de direct
verantwoordelijke programmama
kers (de directeuren van de NOS radio-
en tv-diensten) inlichten. Later kwam
daar ook de hoofdredacteur van het
NOS-Joumaal, Ed van Westerloo, bij.
Een kleine NOS-karavaan trok daarna
naar Soestdijk om de technische voor
zieningen voor de opname van de rede
van de Koningin te verzorgen Die op
name vond plaats om kwart over zeven
in een, volgens ooggetuigen, ontspan
nen sfeer. „Het was echt een verjaar
dagspartijtje", aldus een NOS-man. De
korte verklaring van minister-presi
dent Van Agt werd donderdagavond
uitgezonden vanuit de werkkamer van
de premier aan het Binnenhof in Den
Haag
Ook het buitenland was snel op de
hoogte van het nieuws uit Den Haag.
De Duitse televisie kwam al om zeven
uur met een bericht over de geruchten
dat de Koningin zou aftreden Het Ame
rikaanse persbureau AP meldde al eer
der vanuit Den Haag over deze geruch
ten.
Zeker tien landen in Europa hebben de
televisie-uitzending overgenomen. Via
Radio Nederland Wereldomroep wer
den ook de Nederlanders in den vreem
de op de hoogte gebracht.
huizen in de directe omgeving van deze
splinternieuwe koningsbuurt.
Etagewoningen die enkele jaren gele
den nog geen ton kostten, werden in de
afgelopen maanden plots geadver
teerd voor prijzen tot 350.000 gulden.
Huurders in de directe omgeving van
het paleis zelf hebben bericht gekregen
dat de huur wordt opgezegd omdat
„het hof' daar prijs op stelt.
Een restauranthouder in de nabijgele
gen Molenstraat - de omgevicg laat
zich vergelijken met die van de Kaiver-
straatrSpui-Heiligewegbuurt in Am
sterdam - geeft grif toe „genoodzaakt"
te zijn zijn prijzen fors op te stuwen,
zodat zij aangepast zullen zijn aan de
nieuwe situatie. Er staat tegenover dat
prins Claus en zijn zoons hun eerste
pilsje „van het huis" zullen krijgen.
Winkeliers met weinig hoogdravende
handel zullen de wijk moeten nemen, en
een sekstent dient helemaal te verdwij-
De paleistuin is nog een punt van dis
cussie. De tuin, die aan de noordoost
kant grenst aan de achterzijde van het
paleis (en vele jaren het enige uitzicht
was van de jonge prinses Wilhelmina,
zoals zij zich wat wrang herinnerde» en
aan de noordwestkant aan de Konink
lijke Stallen, is bij overeenkomst va-
nil954 open voor het Haagse publiek.
Het is een zeer fraaie tuin, een geliefd
oord van zojuist getrouwde paren die
er gelukzalig de fotograaf aanstaren.
Maar de veiligheidsdiensten vinden dat
de tuin gesloten moet worden en zij zijn
ervan overtuigd de strijd te zullen win
nen. Tot dusver heeft het Haagse ge
meentebestuur evenwel niet meer toe
gezegd dan dat de tuin alleen op bijzon
dere dagen gesloten kan worden.
Het vierde huis is een landgoed in de
duinen van Scheveningen, het veertig
kamers tellende Den Ruigenhoek. Ook
daar lijken geen bijzondere investerin
gen nodig te zijn, al zal er wel het een
en ander moeten worden opgeknapt
wanneer Beatrix Den Ruigenhoek
daadwerkelijk in gebruik wil nemen
voor de gasten die in Huis ten Bosch
niet meer kunnen worden onderge
bracht.
Wachtenden bij het paleis Soestdijk.
SOESTDIJK - Verscholen onder paraplu's hebben enkele tientallen personen
gisteravond in de stromende regen de aankondiging van de Koningin aange
hoord. Het merendeel van hen bestond uit vertegenwoordigers van de pers.
Publiek was er nauwelijks- Via radio's en een draagbaar televisietoestel dat
onder een paraplu op een autodak stond, hoorde het kleine gezelschap de mede
deling van de vorstin over haar aftreden aan.
Overigens wil hij van de viering van de
komende verjaardag van koningin
Juliana f30 april, de dag waarop zij af
treedt) „een sprankelend feest maken".
Hij verklaarde te hopen dat ieder jaar
wel iets feestelijks georganiseerd zal
blijven worden, ook als de huidige ko
ningin weer „prinses Juliana" is.
De mededeling van de Koningin leidde
in Lage Vuursche, waar Beatrix en
Claus met hun kinderen wonen, aan
vankelijk niet tot enige opwinding. De
enigen die zich voor de gesloten hek
ken van de oprijlaan ophielden, waren
ook hier vertegenwoordigers van de
pers. Gebuid in zeilkleding wachtten
zij daar op de dingen die zouden ko
men.
De circa 275 inwoners van de buurt
schap verwerkten het nieuws in hun ei
gen woningen. De meeste van hen leken
er de voorkeur aan te geven om eerst de
tv-show van André van Duin uit te zit-
Onder de aanwezigen bevond zich de
heer B. Blijdenstein, voorzitter van de
Baarnse Oraqje Vereniging. De BOV is
verantwoordelijk voor de organisatie
van het jaarlijkse défilé ter gelegenheid
van de verjaardag van koningin Julia
na. Hij verklaarde „overrompeld" te
zijn door de, bij velen als nuchter over
komende verklaring, ook al had hij het
aftreden binnen afzienbare tijd wel zien
aankomen. Hij dacht in dat verband
echter aan „enkele jaren"
Hoe bet nu moet met bet défilé, weet
Blijdenstein nog niet. De BOV had er
dit jaar „een leuk en spontaan" bloe-
mendefilé van willen maken. Door de
„totale verrassing" wist de voorzitter
nog niets te vertellen over de nieuwe
plannen. „Dat hangt er ook van af wat
Majesteit zelf wil", aldus Blijden-
steun. Hij heeft verder nog geen idee
over de wensen van de nieuwe Konin
gin met betrekking tot de viering van
haar verjaardag. Hij. gaf toe. dat 31 ja
nuari niet in de gunstigste tijd van het
jaar ligt om zoiets als een bloemendefi-
lé op poten te zetten. „Ik denk dat het
voor de hand ligt dat het een ander
soort viering zal worden. We moeten
dat echter maar afwachten", aldus de
BOV-man.
