IKoningin Juliana opvallend door
\haar eenvoud en bescheidenheid
Wie ben ik dat
ik dit doen mag?"
TITELS
PZC/ binnenland
DEN HAAG (ANPi - In officiële
stukken ivordt koningin Juliana
aangeduid als .Juliana, bij de Gra
tie Gods. Koningin der Nederlan
den. Prinses van Oranje-Nassau,
enz enz." Met dit tweemaal her
haalde enzovoort worden bedoeld
de titels Hertogin van Mecklen
burg, Prinses van Lippe-Biesterfeld
maar haar vader en mam en een
aantal titels vroeger gevoerd door
Oranje-vorsten en voor het eerst
gebruikt door koning Willem I in
een proclamatie van november
1813. Deze titels zijn Hertog van
Limburg, Markies van Veere en
Vlissingen, Graaf van Katzenneln-
bogen. Vianden, Diez. Spiegelberg,
Buren. Leerdam en Culemborg.
Burggraaf van Antwerpen. Baron
van Breda. Diest. Beilstein. de stad
Grave, het land van Cuyk. IJssel-
stein, Cranendonck. Eindhoven.
Liesveld. Herstel, Warneton. Arlay
en Nozeroy. Erf- en Vrijheer van
Ameland. Heer van Borctdo. flr'
devoort. Lichtenvoorde. L
truidenberg. Clundert. Zevenber
gen. Hooge en Lage Zwaluwe,
Naaldwijk. Polanen. St Maartens
dijk. Soest. Baarn. ten Een. Willem
stad. Steenbergen. Montfoori. St.
Vith. Burgenbach, Daasburg. Nier
vaart, Turnhout en Besancon.
Wanneer koningin Julihna privé
reist en niet bekend wil worden, ge
bruikt zij een van hare vele titels
als naam. meestal gravin van Bu
ren.
Prinses Beatrix zal bij de opvolging
van de koningin deze titels die aan
het staatshoofd, hoofd van het ko-
ninkltjk huis toebehoren, overne
men.
In tegenstelling tol hun moeder en
grootmoeder komen in de officiële
namen van prinses Beatrix en prin
ses Margriet de familienaam van
hun man niet voor. Hun kinderen
dragen echter wel mede de familie
naam van hun vader.
VRIJDAG 1 FEBRUARI 1980
II li—
S taatscrisis
Een artikel in het Westduitse blad Der
Spiegel van 13 juni 1956 deed de bom
barsten. Voorop het geruchtmakende
nummer van dit weekblad: een grote
foto van prins Bernhard met de kreet:
Tussen Koningin en Raspoetin - Gehei
men binnen het huis van Oranje. Bij
het zes pagina's tellende artikel bin
nen koppen als „De Wonderdokter" en
„Staatscrisis".
Aan die laatste kreet was geen letter
overbodig: er was inderdaad een ernsti
ge crisis ontstaan. Ook in het huwelijk
tussen Juliana en Bemhard. Want de
prins stond diametraal tegenover de
neutralistisch-pacifistische lijn die zijn
vrouw onder influistering van Greet
Hofmans was gaan volgen.
De prins, met zijn nauwe relaties met
Amerikaanse en Engelse legerautori-
teiten, was uiteindelijk degene die de
dingen in beweging zette. Een commis
sie van drie wijze mannen. Beel. Ger-
brandy en Tjarda van Starkenborgh
Stachouwer, onderzocht, wikte, woog
en gaf de koningin het onvermijdelijke
advies: breek met Greet Hofmans.
Nieuive zorgen
Zorgen over haar dochters waren vol
gende klippen. Dat begon in 1964. toen
prinses Irene te kennen gaf dat zij de
regel uit het Wilhelmus „de koning van
Hispaniën heb ik altijd geëerd" letter
lijk wilde opvatten. Haar huwelijk
met prins Carel Hugo van Bourbon
Parma, kroonpretendent in Spanje,
viel als een sieen in de tot dan toe rim
pelloos schijnende oecumenische vij
ver.
Want Irene, protestants gedoopt en op
gevoed. wilde rooms worden. Kardinaal
Alfrink doopte haar in het geheim op
nieuw. en zij trouwde - zonder dat daar
enig familielid bij aanwezig was - in de
kerk van Maria Magiore in Rome
Dit huwelijk bracht het Nederlandse
staatsbestel hevig In beroering. Het
leidde uiteindelijk tot de opmerking
van premier Marijnen tot de toen nog
aanstaande bruidegom: ,,Uw schoon
moeder, hoogheid, ben ik", toen de jon
ge Spanjaard tegen hem zei dat hij de
hele zaak wel „alleen met mijn aan
staande schoonmoeder" kon regelen.
De opschudding over dit huwelijk was
nauwelijks geluwd, of Margriet en
Beatrix deden van zich spreken. Mar
griet vond haar Pieter, en daar kon nie
mand echt bezwaar tegen hebben,
maar de keuze van Beatrix deed wel
erg veel stof opwaaien.
De uitverkorene. Claus von Amsberg,
was Duitser, zeker toen nog een natio
naliteit die bU velen in het land niet
lekker viel. om het genuanceerd uit te
drukken. Dat betekende dus massa's
protesten en rookbommen tijdens de
bruiloft die in 1966 in Amsterdam werd
gevierd. „Rookbommen?", vroeg dc ko
ningin na de plechtigheid. „Zijn die er
geweest? Daar heb ik niets van gezien".
De laatste dochter. Marijke, die op een
goede dag besloot zich Christina te noe
men zodat honderden kleuterscholen,
kinderziekenhuizen en revalidatiesche-
pen plotsklaps hun naam moest veran
deren, trouwde in 1975. Alle kinderen
waren nu om het iets raillerend te zeg
gen. het huis uit en daarmee was de rust
op paleis Soestdijk weergekeerd.
Lockheed
Hoewel... Op 26 augustus 1976 moest
premier Den Uyl die diep-ingrijpende,
voor velen uiterst aangrijpende rede
voering houden met daarin onder meer
de woorden; „Samenvattend komt de
commissie tot het oordeel dat Zijne
Koninklijke Hoogheid, in de overtui
ging dat zijn positie onaantastbaar, en
zijn oordeel niet te beïnvloeden was,
zich aanvankelijk veel te lichtvaardig
heeft begeven in transacties die de in
druk moesten wekken dat hij gevoelig
was gunsten."
„Vervolgens heeft hij zich toegankelijk
getoond voor onoirbare verlangens en
aanbiedingen van de kant van Lock
heed. Tenslotte heeft hi) zich laten ver
leiden tot het nemen van initiatieven
die volstrekt onaanvaardbaar waren en
die hemzelf en het Nederlandse aan-
schafflngsbeleid bij Lockheed en. zo
moet er thans aan worden toegevoegd,
ook bij anderen, in een bedenkelijk dag
licht moesten stellen."
Er bestaat een foto, gemaakt door een
fotograaf met een uiterst krachtige tele
lens. Je ziet er de koningin op die in
haar paleis Soestdijk door een gang
loopt, het hoofd gebogen, met neerhan
gende schouders. Het leek er in '76 even
op dat de Lockheed-zaak, zo gedetail
leerd beschreven in het rapport van de
commissie-Donner, het einde zou bete
kenen van de monarchie,
Geen vijanden
Maar nee. Bij de volgende prinsjesdag
stonden er langs de route In Den Haag
veld opgewacht door prins Berhard met
wie ze naar Soestdijk reed. Dat paleis
had tijdens de oorlog dienst gedaan als
herstellingsoord voor Duitse officieren.
T roonwisseling
En In 1948 nam ze definitief de plaats
van haar moeder in, die al sinds een
jaar te lijden had van een niet erg beste
gezondheid. Op 14 oktober 1947 was
prinses Juliana al bij een zitting van de
beide kamers der Staten-Generaal
plechtig beëdigd als regentes van het
Koninkrijk.
Greet Hofmans, betekende de eerste
echte crisis voor koningin Juliana. Zij
kwam in het leven van de koningin na
de geboorte van de laatste prinses. Ma-
|DEN HAAG - „Sinds eergisteren ben ik geroepen tot een taak die zo zwaar is, dat niemand die zich
5? ook maar een ogenblik heeft ingedacht haar zou begeren, maar ook zo mooi dat ik alleen maar
zeggen kan: wie ben ik, dat ik dit mag doen?"
1 Die laatste regel, deze vraag die Juliana zichzelf stelde op de dag dat ze van prinses koningin werd,
I vormen ongetwijfeld de meest historische woorden die de koningin die binnenkort weer prinses
I wordt, op haar naam heeft staan.
I En ze zijn tekenend voor die karakterei-
I genschap van Juliana die al haar bio-
1 gr af en als een van de meest in het oog
3 springende beschrijven: haar eenvoud.
Shaar bescheidenheid.
MDat was des te meer opvallend toen
Juliana op 6 september 1948 haar moe-
der opvolgde. Want koningin Wilhelmi-
J na was een vrouw met een beel andere
■persoonlijkheidsstructuur. De.Moeder
des Vaderlands", „de enige kerel onder
de buitenlandse politici in ballingschap
1 in Londen zoals Churchill dat zei, was
1 een harde, autoritaire, vaak arrogante
■vrouw.
iAnders
ÏpDan was haar opvolgster en dochter
^Juliana heel anders. Ze was er al hele
maal niet zo erg blij mee, dat ze drie
jaar na de oorlog de kroon moest over
nemen van haar moeder, die deze vijf
tig jaar had gedragen.
Dat betekende niet alleen een zware
verantwoordelijkheid, maar ook een
verblijf in een gouden kooi. altijd in het
middelpunt van de belangstelling
staan, beperkingen voor het gezinsle
ven: haar jongste dochter Christina was
net een jaar eerder geboren-
Maar niettemin stond ze daar toch, op
die zesde september „Wie ben ik, dat ik
dit mag doen?". De woorden stierven
weg in de Amsterdamse Nieuwe Kerk.
bij de verenigde vergadering van Eerste
en Tweede Kamer. Velen waren diep
onder de Indruk. Als er nog twijfelaars
waren, waren die op dat moment om
voor deze jonge vrouw, die zo'n zwaar
ambt aanvaardde.
Haar moeder had het in de radiotoe
spraak. waarbij ze haar besluit tot aftre
den toelichtte, gezegd: „Juliana, die
naast wijs inzicht ook haar leeftij d voor
heeft en over jonge, frisse krachten be
schikt". En Juliana in haar rede bij de
Inhuldiging: „Het vervult mij met
troost, dat ik haar mag verlichten door
die last met mijn onervaren handen,
maar sterkere, wat jongere kracht, over
te nemen en dat ik daarmee iets voor
mijn moeder kan doen".
Vrouwen
Juliana Louise Emma Marie Wilhelmi
na. Dat was de reeks namen waarmee
het kind werd gedoopt, dat op 30 april
1909 geboren was als dochter van ko
ningin Wilhelmina en prins Hendrik.
De reeks was even lang als beroemd, en
kon alleen maar een last betekenen
voor de draagster ervan.
Juliana, naar Juliana van Stolberg.
Louise van Louise de Coligny, de vrouw
Van prins Willem de Zwijger, Emma.
haar haar grootmoeder, die als jong
helsje trouwde met de toen al niet meer
zo jonge koning Willem m van Neder
land. Marie naar de grootmoeder van
vaderszijde Marie van Mecklenburg
Bchwerin en Wilhelmina tenslotte, niet
alleen naar haar moeder, maar ook naar
fle minstens even militante echtgenote
van stadhouder Willem V die bij Goe-
Janverwellesluis voorgoed een alleszins
repectabele positie in de geschiedenis
verwierf
Elke naam een opdracht De foto's uit
de kinderjaren van Juliana laten een
ernstig meisje zien. Het zijn foto's die de
Intense eenzaamheid uitstralen van
een kind dat altijd alleen is tussen gro
te, deftige mensen die haar met.hoog
heid" aanspreken.
Niettemin wilde haar moeder vermij
den dat Juliana net zo'n geïsoleerde en
Bpartaanse opvoeding zou krijgen als
zijzelf gehad had. Contacten met leef
tijdsgenootjes vond de koningin uiterst
belangrijk. Daarom zorgde ze ervoor
dat haar dochter samen met andere
kinderen les kreeg op Huis ten Bosch.
een kinderfeest in Den Haag. en op haar
elfde legde ze de eerste steen voor het
Jaarbeursgebouw ln Utrecht.
Studente
Even na haar achttiende verjaardag
werd prinses Juliana lid van de Raad
van State. In datzelfde jaar. 1927, liet
ze zich inschrijven als studente aan de
universiteit van Leiden. Drie jaar lang
volgde ze hier colleges Nederlandse
letterkunde, volkenrecht en fenome
nologie der godsdiensten.
De prinses liet zich in het woelige stu
dentenleven niet onbetuigd. Ze werd
een enthousiast lid van de Vereniging
van Vrouwelijke Studenten te Leiden
IWSLI, en was blij verrast toen bleek
dat een door haar anoniem ingezonden
lied uitgekozen werd tot jaarlied.
Uit deze Jaren dateert dat verhaal van
haar benen. Toen ze met een aantal
vriendinnen kampeerde, zei een van de
meisjes dat ze vond dat Juliana zulke
dikke benen had. Juliana antwoordde
ad rem: „Ja. maar daarop rust dan ook
het hele Oranjehuls.
De prinses rondde in 1930 haar studie
af met het in ontvangst nemen van het
haar verleende eredoctoraat in de let
teren en wijsbegeerte. Haar promotor
professor Joban Huizinga zei daarbij
onder meer: „Wanneer een vraag van
alie kanten bekeken scheen, dan kwam
meer dan eens de prinses met een „ja,
maar", dat onaangeraakte gronden
aanroerde en al het verworvene weer
op losse schroeven zétte™ Aan uw oor
deel, prinses, had het hart altijd deel".
Juliana zelf was er nuchterder onder
Later zei ze over haar promotie: „Ik heb
nooit het gevoel gehad dat verdiend te
hebben. Het was een schijnvertoning".
Wat de promotie in ieder geval beteken
de, was het eind van een aantal zorgelo
ze jaren: ze woonde ln die tijd met een
aantal vriendinnen in een villa te Kat
wijk.
Zorgeloos waren de jaren niet voor ver
uit het gTootste deel van ons volk. De
economische crisis die de wereld in zijn
greep hield, drukte de welvaart in ook
ons land steil naar beneden. Juliana
wilde daar tets aan doen en deed het
voorstel een charitatieve instelling te
stichten om de noodlijdenden te hel
pen. Zo werd ze voorzitster van het Na
tionaal Crisis Comité.
Huwelijk
De prinses had inmiddels de zoals men
dan zegt huwbare leeftijd bereikt, en
het gonsde dan ook van de geruchten
over eventuele kandidaten. Daar
kwam in september 1936 een einde aan
toen de verloving werd aangekondigd
van Juliana met Bernhard Leopold
Frederik Everhard Julius Koerd Karei
Godfried Pieter van Lippe Biesterfeld.
Koningin Wilhelmina kondigde in een
radiotoespraak zelf het voorgenomen
huwelijk van haar dochter aan. En de
prinses voegde daar onder meer aan
toe: „Hoe kan Ik u beschrijven, wat een
blij moment het voor mij is, mijn ver
loofde voor te kunnen stellen? Ik ben
heel gelukkig. Nadat wy elkander in de
loop van dit jaar in alle stilte heel goed
hebben leren kennen. Het eerst ont
moetten wij elkaar in de wintersport,
daarna herhaalde malen hier in het
land. tenslotte onlangs in de bergen.
Geleidelijk aan zijn we het samen eens
geworden, en wel zéér eens".
Op 7 januari 1937 trouwde het jonge
paar. Volgde een glorieuze tocht door
Den Haag en een huwelijksreis per auto
naar het Poolse wintersportoord Kryni-
ca teen krantekop uit die tijd: In nage
noeg vier uren zijn Prins en Prinses,
beurtelings chaufferende, per auto van
Boedapest naar Weenen gereden).
van onder anderen zeelieden en militai
ren. Menig soldaat heeft ongeweten een
door koninklijke vingers gebreide trui
gedragen. En in sommige kerstzakken
van de marine zaten zakdoeken met
daarop de door haar geborduurde
driekleur.
Op 3 mei 1945. na een afwezigheid van
vijfjaar, betrad prinses Juliana weer va
derlandse bodem. Ze werd op het vlieg
ryke Christina. De koningin had tijdens
haar zwangerschap van deze prinses
roodvonk gehad en het gevolg daarvan
was. dat haar dochter vanaf de geboor
te aan een ernstige oogkwaal had gele
den.
Bezorgd om haar kind. wilde de konin
gin ook heel andere wegen dan die van
de officiële wetenschap volgen. Prins
Bemhard introduceerde Greet Hof
mans aan het hof, die hy had leren ken
nen vla een relatie uit het voormalig
verzet, generaal Koot
Koot kende juffrouw Hofmans als ie
mand die door middel van gebed gene
zing trachtte te vinden voor zieken en
gebrekkigen. Hij was er heilig van
overtuigd dat Greet Hofmans, met
haar kennelijk occulte krachten, ook
Koningin Wilhelmina heeft zojuist haar abdicatie bekend
Juliana' De ontroerende scene vond plaats op het balcon
gemaakt en roept nu met geheven vuist 'Lang leve koningin
van het paleis op de Dam in Amsterdam, september 1948.
voor Marijke Christina wat zou kun
nen bereiken.
Van haar gaat het verhaal dat zij in
1948. bij de eerste confrontatie met de
toen amper een jaar oude prinses, na
gebed en meditatie had gezegd. „Marij
ke zal weer zien God zal haar het volle
licht in de ogen teruggeven - binnen
twee jaar".
Dat gebeurde dus niet. maar juffrouw
Hofmans had met baar merkwaardige
deels religieuze, deels occulte, en in ie
der geval sterk pacifistische ideeën een
geweldige invloed op de ontvankelijke
en door de geboorte van haar jongste
dochter uit haar evenwicht gebrachte
koningin. Ook een politieke invloed (zo
kreeg de oorlogsmisdadiger Willy La-
ges gratie, dank zij de koningin, maar
eigenlijk dank zij Greet Hofmans). en
daar ging het dan ook mis.
al weer duizenden die speciaal voor de
prins - voor het eerst gekleed in jacket
in plaats van uniform - waren geko
men. En zo je kan spreken van liefde
van een volk voor zijn koningin, dan is
die merkbaar sterker geworden na '76.
Dat blijkt wel: koningin Juliana heeft
geen vijanden. Het bleek in 1977. toen ze
haar 40-jarige huwelijk vierde. Het
bleek m 1978. toen ze 30 jaar koningin
was. en het bleek in 1979. toen ze zeven
tigjaar werd.
Pedagoog
Dat zullen ongetwijfeld kinderen van
stand zijn geweest, en dat was degene
die Juliana les gaf. ook. Niemand min
der dan de pedagoog Jan Ligthart - de
schrijver van de vermaarde boekjes
over Ot en Sien - gaf de koningin ad
viezen op het gebied van onderwijs en
Opvoeding van Juliana.
Hoewel Wilhelmina in ieder geval po
gingen deed om haar dochter als „een
normaal kind" te laten opgroeien, be
gonnen de officiële plichten al vroeg
Nog maar net drie jaar oud moest het
prinsesje als eregast aanwezig zijn op
Dochters
Volgde ook: hevige zorg. toen de prins-
zakenman op 29 november van datzelf
de jaar bij een ernstig anto-ongeluk be
trokken raakte. Zijn hele leven zouden
de gevolgen daarvan merkbaar blij
ven.
Volgde: dochters! Beatrix (1938). Irene
(1939) en Christina (1947) werden gebo
ren in paleis Soestdijk. waarvan een
vleugel als huwelijksgeschenk van het
Nederlandse volk. geheel nieuw werd
ingericht en gemeubileerd. De derde
dochter. Margriet, werd in 1943 in Otto-
wa geboren.
Aan laatstgenoemde geboorte waren
enige juridische moeilijkheden vooraf
gegaan Men krijgt nu eenmaal de na
tionaliteit van het land waar men is ge
boren. Daarom werd met grote nauwge
zetheid een formulering in een speciale
wet opgenomen, die bepaalde dat de
plek waar de geboorte plaats zou vin
den. op dat moment Nederlandse
grondgebied was.
Dat dat hele kleine stukje in Canada
lag. kwam door de oorlog die voor ons
land op dat moment al weer drie jaar
duurde. Prinses Juliana had op 12 mei
1940 met haar twee kinderen vader
landse bodem verlaten. De weg ging
met een geblindeerde auto naar IJmui-
den. waar het koninklijk gezelschap op
een torpedojager overstapte.
De uiteindelijke overtocht naar Cana
da maakten de prinses en haar kinde
ren via de Nederlandse kruiser Suma
tra Al voor het einde van het jaar. be
zocht prinses Juliana de Verenigde Sta
ten, waar ze als gast van president Roo
sevelt op het Witte Huis logeerde
Zoals zoveel vrouwen werkte de prinses
mee bij werkzaamheden ten behoeve De eedsaflegging in Amsterdam