lUG.
iE MEIJER
al honderd jaar
de ruggegraat
van Terneuzen
Redactie en administratie:
Terneuzen, Nieuwstraat 22,
tel. 01150-94457.
Hulst, Steenstraat 6, tel. 01140-4058.
VRIJDAG 16 NOVEMBER 1979
Zeeuwsch-Vlaanderen Extra
yjUmber 1979 bestond het Temeuzense haven-
mrtbedrijf Aug. de Meijer bv honderd jaar
in wordt - enigszins verlaat - op vrijdag 23
;<:ierd met een receptie in het bedrijfsge-
litTmdenweg. P. J. Baert duikt in de geschie-
Uxhrijfl het ontstaan, de eerste jaren en de
iDeAfeyer BV.
itil het bedrijf uitgebreide transport- en
>ii Dit jaar richtte De Meijer BV zich
ni van houtproducten. Vooral de laatste
'ïtgon ruim zeven jaar geleden met invoer
den uit Scandinavië) nam de import van
legen 10 uur, als Livinus de Meijer op 24 februari 1816 lachend het kantoor van zijn
;emeester van Sas van Gent binnenstapt, en opgetogen zegt 'het is een flinke zoon',
isop31 augustus 1771 te Assenede geboren en hij drijft, samen met zijn vrouw, Maria
tPauw, die op 16 juli 1777 te Zelzate is geboren, een landbouwbedrijf te Sas van Gent.
Ktsler weet al een hele tijd, dat het gezin De Meijer gezinsuitbreiding verwacht, dus hij
maal niet verrast door de komst van Livinus naar het stadhuis. Na een stevige hand-
fiird met de nodige felicitaties, wordt door de burgemeester, als ambtenaar van de
(stand, de geboorteakte opgemaakt.
producten als papier, triplex, hout en cellulose een grote
vlucht. In de toekomst wil De Meijer die activeit nog
verder uitbreiden. Daarbij wordt gedacht aan Canada,
de grootste leverancier van houtproducten ter wereld.
De Meijer zelf bestemd de producten voor klanten in
Frankrijk, Zuid-Duitsland. België, Zwitserland en Ne
derland.
Dit jaar ook begon het scheepvaartbedrijf met autovti -
voer. Voorheen gingen autoschepen leeg terug, omdat
dat aanvankelijk voordeliger en sneller bleek te zijn. De
Meijer nam daarop ook het vervoer van Volvo's naar
Scandinavië ter hand. Tot nu toe werden enkele duizen
den auto's vervoerd
IM
It
Rlnog in de Franse taal.
i Is nog niet zo heel lang
Franse invloed is overal
lanwezig na de 20 jaar
die geboorteakte
Ülfbruan 1816 te 21
ikIscus Bernardus de
I vierde kind is van ge-
tón De Meijer-De Pauw.
indien er nog vier kinde-
ipaar het levenslicht
zodat er dan acht De
Sen groot gezin..zeggen
wdletyd was zo'n aan-
iil Men leefde toen zon
en andere ontspan-
icde meest gebruikte
waren de klompen,
rtd algemeen niet te
ttroleumlampje zitten.
de bedstee indook,
dsn nog zo vroeg is dan
K :o gauw.
Hilar over en zien dat
Itnel 1832 naar Terneu
ier de oorzaak van is.
nlj jonge leeftijd het
verlaat, kunnen wij
fe De Meijers leefden
oc| ««rustige tijd in ver-
26 Belgische omwenteling.
-.1 Wschenen er geregeld
/ft «le Belgen in de grens-
mj|| to dit gebied onveilig
«JI [Kegeld gevechten voor.
or I» waren beiden, zoals
03 Belglft geboren en hun
l»ker in de buurt van
WJkheid bestaat dus,
He druk op dit gezin
I. *nd om hen aan hun
Het ls dus niet uitgeslo
ten hun zoon voor zijn
evacueren, temeer daar
m 1831 ook al naar
vertrokken.
a«r aannemelijke, re-
MJn. dat Franciscus
en scheepvaart aan-
Door de aanleg van
U827 was daartoe in
Klop gelegenheid ont-
Beigische opstand, die
to het kanaal echter
lemeuzen toen de eni-
2 'b om zich op dat ge-
31 J*eer van hem horen,
tin in Terneuzen als
3 jestlgd. Hij huwt met
Assens, die op 28 fe-
J')ke is geboren, en
ien 5 kinderen ge-
Mie op li oktober
J® is Augustinus Be-
jvde stichter zou wor-
tyfdat thans zijn hon-
"5 viert.
IÉ i•niel ,le* S^zin De
i!t h|n 1858donkere wol-
'ji boven Terneuzen.
'858 wordt door de
i'toljk een overzicht
tostoestand der be-
«n. Hieruit blijkt dat
to ls ontstaan en er
1,1 "10 personen aan
Ksdljke
torden
deze ziekte lijden, waarvan er reeds 1
is overleden. De epidemie, die wij nu
als pokken kennen, zal tot mei 1859
voortduren. In totaal zijn er dan 154
mensen ziek geworden, waarvan er 14
overleden. Franciscus wordt ook mét
deze ziekte besmet tengevolge waar
van hij op 24 december 1858 overlijdt.
In de opgave waarbij van zijn overlij
den melding wordt gemaakt, staat
aangetekend, dat hij de 40e zieke is en
dat het niet bekend is op welke wijze
de ziekte in Terneuzen is gebracht. In
eerdere publicaties over dit geval
wordt gezegd, dat hij en zijn water
klerk op een van de schepen die hij be
handelde. werden besmet door het
pokkenvirus. Dit is uiteraard moge
lijk, doch ik heb hierover geen aante
kening gevonden.
Dit zou het einde van het verhaal kun
nen zijn, maar dat ls het zeker niet. Mis
schien kunnen wij het beter het einde
noemen van het eerste hoofdstuk van
de 'De Meijer Story'. August was dus 2
jaar toen zijn vader overleed, zodat het
nog niet goed tot hem doorgedrongen
zal zijn. welk ongeluk het gezin toen
trof. Wij slaan'zyn Jeugdjaren over en
zien dat hij in februari 1882 het café
'Maison de Pilote' bij de Westsluis heeft
overgenomen van J. A. van Rompu. Dit
is het huidige cafe 'De Rijnvaart' van de
heer Dieleman op de hoek Westkolk-
straat-Roeiersgang. Het was een on
dernemend man, die alles aanpakte om
vooruit te komen, Zo had hij in die tijd
een paard met een rijtuigje waarmee hij
reizigers van de boot naar de trein en
zakenlieden, die zijn café bezochten,
naar hun bestemming in Terneuzen en
omgeving bracht. Hij ging dus veel om
met lieden die zich op schaapvaar-
gebied bewogen, zodat het niet ver
wonderlijk is dat wij hem geregeld in
die kringen terug vinden.
In 1878 zien wij. dat hij winkelier ls. als
wy het kohier hoofdelijke belasting van
dat jaar bekijken. Hij zal dus. voordat
hij café-houder werd, winkelier zijn ge
weest- Het volgende jaar wordt echter
vermeld dat hij scheepsmakelaar is.
Naast het winkelier en café-houder zijn,
was hij dus vanaf 1879 ook scheeps
makelaar. Hiermee zijn wij dus geko
men bij de stichting van Aug. de Meijer
Zonen's Expeditie en Agentuur Maat
schappij'. zoals dit is vermeld op de ju
bileumkalender die het bedrijf in 1929.
ter gelegenheid van haar 50-jarig be
staan. uitgaf.
In 1879 startte August dus als
scheepsmakelaar met datgene waar
mee zijn vader in 1851 ook was begon
nen. maar die het helaas niet tot een
goed einde kon brengen. August zou
meer geluk hebben, althans wat zijn ge
zondheid betrof. Dit wil natuurlijk niet
zeggen, dat hij op zakelijk gebied zon
der tegenslagen werkte. Hij zal heus wel
moeilijke tijden meegemaakt hebben,
maar aan hardheid en doorzet
tingsvermogen zal het hem zeker niet
hebben ontbroken, gezien het resultaat
van zijn arbeid. Helaas overleed zijn
echtgenote toen zijn kinderen nog vrij
jong waren. Dit had tot gévolg dat hij
zijn oudste zoon Francois op zeer
jeugdige leeftijd in de zaak opnam. Hij
was inmiddels naar de Schotsehoek (de
Noordstraat, tussen de Korte Kerk
straat en de Arsenaalstraat) verhuisd,
alwaar hij zijn kantoor aan huls had.
Vooruitstrevend
Francois ontpopte zich als spoedig als
een vooruitstrevend compagnon, want
hij was het die tegen zijn vader zei:
'Het is wel mooi om hier als sieepagent
en scheepsmakelaar te werken, maar
alle schepen varen door naar Gent. Wij
kunnen toch wel eens bekijken of wij
ons niet meer kunnen begeven op bet
gebied van het havenbedrijf. Dit was.
de aanleiding voor de grote vlucht die
bet bedrijf in de volgende jaren zou
nemen. Al spoedig bleek, dat hij de
man was die met zijn broer Henry, er
voor zou zorgen dat het bedrijf zich in
die richting zou ontwikkelen.
De groei van het bedrijf bracht De
Meijer ertoe om in september 1902 de
smederij van Wed Harte aan de West-
koikstraat te kopen. Nicolaas Harte
stichtte daar in 1868 die smederij en De
Meijer bouwde op die plaats in 1903 een
.woonhuis met kantoor Het woonhuis
was bestemd voor zijn zoon Francois,
dieermet^iln gezin vele jaren zougaan
wonen. In 1908 liet vader August het
kantoor verbouwen tot woonhuis met
kantoor. Beneden werd het kantoor en
boven woonde zoon Henry. Hierdoor
ontstond dus het bekende complex van
waaruit August met zijn beide zoons
het bedrijf groot maakten. Toen August
de Meijer in 1928 overleed hadden de
beide zoons het bedrijf allang van hun
vader overgenomen en aan hen was de
taak opgelegd om het ongeschonden
door de moeilijke perioden 1914-1919 en
1929-1936 te loodsen en om het zo mo
gelijk nog groter en beter te maken.
Nadat het Zuiderdok in 1922 was vol
tooid. bouwde De Meijer daar haar be
kende loodsen. Met de loodsen aan het
spoor (voorheen Little), Oost en West
nabfl De Hoop. en de Kaliloods. die in
1928 naast de loodsen van Little werd
gebouwd, ontstond het bedrij/ van De
Meijer uit de dertiger jaren aan 'het
spoor'.
Om de situatie aan het spoor' een
beetje te. leren kennen moet men een
praatje maken met hen die daar toen
werkten. Over het algemeen hoort men
dan. dat men daar een vrij goede boter
ham verdiende als men in de vaste
ploeg zat. Het was echter wel een toe
stand aan 'het spoor' die wij ons in 1979
nauwelijks kunnen voorstellen. Het zou
ook met juist zijn om de arbeids
verhoudingen. de verhouding werkge
ver-werknemer. enz te gaan bekijken
dooreen bril uit 1979. Zo'n vergelijking
gaat trouwens ook niet op voor aijdere
streken en bedrijven. Maar laten wij te
rugkeren naar dat spoor en zo'n 'boot
werker' laten vertellen over de wil
lekeur van sommige bazen of voorman
nen waaraan men vaak overgeleverd
was. Als zo'n baas of voorman aan de
Axelsebrug kwam om een aantal boot
werkers aan te nemen als er een schip
verwacht werd. dan zat je goed als je
goede connecties had door familierela
tie of op andere wijze. Ook maakte het
groot verschil of je een goede of minder
goede klant was van het vaak door hem
gedreven winkeltje Je kon er dan wel
op rekenen dat je steeds bij de losse
groep was die werd uitgezocht voor het
tijdelijk werk en niet zelden geraakte je
dan automatisch bij de vaste ploeg In
gedeeld
Ook over de toestand bij het werk zeli
hoor je zo wel het een en ander Met de
veiligheid werd het over het algemeen
niet ai te nauw genomen en als er iets
ernstigs voorviel, dan ondervond je. dat
de werkman totaal met meetelde, aldiis
zo'n verteller „Ja", zegt hij. .zo waren
wij eens bezig met het lossen van een
boot en wij waren diep in het ruim aan
het scheppen, toen éen van onze men
sen onwel werd en ter plaatse een hart
verlamming kreeg Onze dooie vriend,
gehuwd en vader van een flink gezin,
lag midden in dat ruim en wij stonden
er verslagen bij. niet wetende wat te
doen en wachtend op medische hulp.
Toen verscheen plotseling het hoofd
van de grote baas over de verschansing
en hij nep tegen ons: 'zeg leg die man
eens wat aan de kant. dan kan het werk
tenminste doorgaan'. Je kan natuurlijk
heel lang doorgaan met dergelijke ver
halen. maar het is verleden tijd, en het
ls daar nu gelukkig heel wat beter ge
worden", zegt hij
Groei
Het inzicht van de firmanten in het za
ken doen heeft er veel toe bijgedragen
om Terneuzen. voor de eerste wereld
oorlog. tot derde haven in Nederland te
helpen uitbouwen. Tijdens die oorlog
lag de haven Terneuzen lam en na
beëindiging daarvan was het beeld
daar behoorlijk gewijzigd. Ver
schillende bedrijven waren door de
oorlogsomstandigheden verdwenen
en die kwamen niet meer terug. Het
jaar 1919 betekende voor de firma De
Meijer een nieuwe start. De activitei
ten in de haven en op het gebied van
sleep- en bergingswerk werden uitge
breid.
Wij noemen hier ongemerkt het sleep
en bergingswerk waar Aug de Meijer
een belangrijke rol in speelde en nog
speelt. De heer A. P. Minnebo schreel
hierover een interessant artikel, waarin
hy onder meer zegt: De eerste klant van
Aug. de Meijer is de Unie van Redding
en Sleepdienst te Antwerpen, want in
1980 is het 100 jaar geleden, dat ons be
drijf het agentschap te Terneuzen en
Gent verwierf van dit sleepbedrijf.
In 1870 werd te Antwerpen opgericht de
'Remorquage a helice H. Gerling' (in
het Nederlands: schroefsleepdienst).
Wellicht zal men zich afvragen waarom
het woord schroef erbij staat. Dit is ech
ter niet zo verwonderlijk, want men
moet bedenken, dat de eerste sleepbo
ten raderboten waren, dus een vaartuig
met schroef-voortstuwing was wel de
gelijk iets nieuws. Het sleepbedrijf J. B.
Maas was reeds als concurrent te Ant
werpen gevestigd. Rond 1880 wordt
Aug. de Meijer agent voor dit sleepbe
drijf. Het stoomsleepbootje 'Klamper'
met 50 pk wordt de eerste sleepboot te
Terneuzen. De 'Sleepdienst Terneuzen'
is geboren In 1890 besluiten Gerling en
Maas. na een hevige concurrentie, te
gaan samenwerken Dit duurt tot 1901.
waarna Gerling de sleepdienst Maas
overneemt. Aug. de Meijer wordt nu
agent voor Gerling
In 1923 komt er weer een vreemde eend
in de bijt op sleepvaartgebied op de
Westerscbelde en wel 'Sleepdienst Let
zer'. Wederom concurrentie De strijd
duurt tot 1928. Beide sleepbedrijven
besluiten dan te gaan samenwerken en
de "Union de remorquage et de sauve-
tage sa' wordt opgericht Beide maat
schappijen brengen een gelijkwaardig
aandeel boten in deze NV
Zeesluis
In Terneuzen heeft de tijd ook niet stil
gestaan. Het oude kanaal is verruimd
en op 15 februari 1910 wordt de nieuwe
zeesluis geopend. De vaart naar de Ne
derlandse kanaalhavens en Gent
wordt intensiever en de schepen wor
den groter, hetgeen meer werk voorde
sleepboten oplevert. Tot het uitbreken
van de oorlog in 1940 waren te Terneu
zen gestationeerd de stoomsleepboten
Pres. John P. Best, gebouwd in 1900,
Ajax uit 1913, Tenace uit 1884, Wal-
visch uit 1912 en Baltic uit 1915.
Wy büj ven nog even in de jaren vóór de
tweede wereldoorlog, want Terneuzen
krygt er een sleepconcurrent by, en wel
Willem Muller. Deze komt uit Dor
drecht en sleept binnenlichters over
Zeeland naar Terneuzen en omstreken.
Hy probeert een graantje mee te pikken
van de sleép- en bergmgskoek op de
Westerschelde en het kanaal Tëmeu-
zen-Gent. Een felle concurrentie breekt
los. Voer de één met een sleepboot uit.
dan ging de ander er achter aan en om
gekeerd Dat het soms niet al te faii
verliep was te begrijpen. Met de regle
mentering nam men hel in de con
currentiestrijd toen niet al te nauw
Had men een melding binnengekregen
van een schip, dat op de Westerschelde
aan de grond was gevaren, dan verliet
men heel stil de haven, iets wat met
stoommachines nog kon. geheel onver
licht. om vooral de concurrent niet
wakker te maken
De sleepbootbemanningen hielden dag
en nacht uitkyk op de dijk. De sleep-
bootwacht en het wachtgebouw van
het Nederlands Loodswezen stonden
op de havendam. die nu de scheiding
vormt tussen de Westhaven en Bin-
nenvaarthaven.
Gebeurde het. dat een bemanningslid
niet goed had opgelet of in slaap was
gevallen by de potkachel in de sleep-
bootwacht en de concurrent was er als
eerste by. dan werd de betrokken per
soon op bet matje geroepen by meneer
Henry (In de wandeling werd hy meneer
De Westkolkstraat met rechts het huis
met het kantoor dat Aug. de Meijer in
1903 liet bouwen. Het kantoor, dat aan
de zijkant een ingang had. werd in 1908
verbouwd lot woonhuis met kantoor.
Bij stakingen in buitenlandse havens was Terneuzen de aangewezen plaats vovoor het lossen van
zeeschepen Aug. de Meijer was de firma die toen kans zag om zeer veel schepen in de Temeuzense
haven te lossen. DU beeld toont ons de werkzaamheden in de buitenhaven tijdens de staking in de
Belgische havens van 1936.
De buitenhaven tussen 1893 en 1897. Wij zien hier. dat de stoomvaart de zeilvaart aan het verdringen is.
De provinciale traderiboot is op weg naar zijn aanlegplaats, uüerst rechts. Bij de aanlegplaats zien wij
de 'Klamper', op weg naar de Westsluis.
H genoemd) de Meyer of meneer (F:
Francois de Meyer De woordenschat
die dan over de 'schuldige' werd uitge
stort was niet mals (er was geen laty
by). Het effect was wel. dat de uitkyk in
bet vervolg dubbel waakzaam was. De
ouderen onder ons die meneer Henry
daadwerkeüjk hebben meegemaakt,
kunnen zich ongetwyfeld nog voor
stellen de ongepoiyste taal. die in zo'n
geval werd gebezigd.
Toen ik Minnebo telefonisch bedankte
voor de toezending van zyn artikel, heb
ik hem verteld dat hy dit laatste voor
val zo 'netjes' ■had omschreven. Hy be
greep my onmiddeliyk en wy hebben er
■harteüjk om gelachen
vyf jaar duurt de concurrentiestryd
tussen de Union en Muller en eind 1938
wordt een overeenkomst tot samen
werking gesloten, wat betreft assisten
tie aan zeeschepen op het kanaal en
bergingswerkzaamheden op de Wester
schelde
We naderen de tweede wereldoorlog en
by het uitbreken proberen veel sleep
boten van Gerling, Letzer en Union
naar Engeland te ontkomen Diverse
schepen worden ingezet by het over
brengen van Britse troepen van
Duinkerken naar Engeland- Een groot
gedeelte weet Engeland te bereiken,
alwaar ze een belangrijke rol spelen en
gewaardeerde diensten aan de gealli
eerden bewyzen. Door de oorlogsge
beurtenissen gaan 7 eenheden verloren
Stoomtijdperk
Na de terugkeer van de overblijvende
sleepboten wordt de vloot geleidelijk
gemoderniseerd en uitgebreid. Het
stoomtijdperk loopt ten einde. Te Ter
neuzen worden de Pres. John P. Best,
Walvisch, I>nn Letzer en Pierre als
laatste stoomsleepboten afgevoerd en
gaan naar de sloper. De Jean Cl. Gerli
ng, een nieuwe motorsleepboot van
1000 pk komt als eerste nieuwe haven
sleper te Terneuzen. De Pipsy Letzer en
Brigitte Gerling van 1000 pk komen de
Temeuzense gelederen versterken. De
van stoom naar motor omgeboutvde
Tournai. Charleroi. Liege en North
Star blijven jarenlang bekende ver
schijningen op het kanaal.
De jaren 60 kenmerken zich door een
stygende schaalvergroting in de
scheepvaart. De uit de oorlog stam
mende Liberty. Fort en Park schepen
verdwijnen naar de slopeiyen. De
eerste bulk-carriêr van ca 20.000 dwt
komen van de werven en de groei tot
grotere tonnages gaat gestaag door.
Voor de sleepdiensten hield dit in, dat
er om krachtigere sleepboten werd ge
vraagd.
Minnebo schrijft, dat door de oorlogs
handelingen 7 eenheden verloren gin
gen. Ook het bedryf kreeg een zware
klap te incasseren. Vooral de Belgen,
die hier ter verdediging in 1940 kwa
men. hielden behooriyk huis in het be
drijf. en door deze troepen werd enorm
veel schade toegebracht aan gebouwen
ïn installaties Ook bij het terugtrek
ken van de Duitsers werden de nodige
vernielingen aangericht zodat er niet
veel overbleef om mee te beginnen Er
werd in die jaren heel wat vernield en
raaar Duitsland weggevoerd. Veel werd
ir kapot gemaakt, behalve de wil om te
iverwinnen en het doorzettingsvermo
gen van de leiding en medewerkers.
Reeds by de bevryding werd weer de
grootste activiteit ontplood om Ter-
leuzen weer als haven te doen meetel-
en. Evenals by stakingen, die voor de
>orlog in buitenlandse havens plaats
vonden, zag men nu ook weer kans om
net gebrekkige middelen enorm veel te
verzetten.
Dank zy het werk van elkaar opvolgen
ie geslachten vormt de naam Aug. de
Meyer na 100 jaar nog steeds de rug
gegraat van de Temeuzense haven.
P. J. Baert.