BEVRIJDING
PZC/zaterdagkrant
Oorlog, een
map met
herinneringen
>10 NAME
•cl.st-*0lH
mopping up
OCt.Sl-*CKf/
DE SLOTAANVAL
*UICH18CN VJoN
Wttlkwp*/!* /feo
&cvelanB^
.VITALITy I
Oct. 33'Sf
WotnsJrtcJi
.INFATUATE I
nor. /- 3
.VITALITy I
Oct 24-3/
Ternturen
.INFATUATE I
(rmoi/rt i,t
nor t-3
kantoor en woning zouden komen
doorzoeken De Roo had. behoudens
de papieren van zijn clientèle, nogal
wat belastende paperassen Gehaast
bracht hij deze 'in veiligheid' op de
kamer van zijn op 18-jarige leeftijd
overleden zoon. Toen de Duitsers het
pand kwamen doorzoeken pakten zij
de zaak grondig aan Elk hoekje en
gaatje werd ondersteboven gekeerd
De bezetters wilden ook'in het bewus
te kamertje kijken. Een onderofficier
van het Duitse leger volgde De Roo
naar het vertrek. De man werd meteen
getroffen door een foto van de zoon en
was van zijn stuk gebracht toen hij van
De Roo vemam dat de jongen dood
was Ook hij had. zo bekende hij de
Goesenaar. een zoon op jonge leeftijd
verloren De Roo en de onderofficier
praatten wat over deze gemeen
schappelijke ervaring tot de Duitser
plotsklaps bewogen zei: ik heb hier
andrew.tonneman
niets meer te zoeken, ik zal maar weg
gaan.
De Roo is vol lof over de 'oorlogshou
ding" van de gemeentepolitie van Goes
en de rijkspolitie op de Bevelanden.
De politie speelde nogal wat gegevens
door Als er onderduikers moesten
worden opgepakt, stelde ze vaak de
betrokken personen in kennis en
'treuzelde' in de uitvoering van haar
1TERDAG 27 OKTOBER 1979
maand, oktober 1944, gutste de
regen in ongekende hoeveelheden
neer op het Zeeuwse land Over de
verdronken polders waaide een bit
terkoude wind De eeuwige dijken, de
lage schuren en de kleine boerderijen
lagen er kleurloos en troosteloos bij. In
dit decor zetten de geallieerden 35 jaar
geleden hun aanval voorde bevrijding
van Zeeland in De soldaten, die rum
dronken om zich tegen de kou te wa
penen. deden gewoon hun werk en
hoopten op een snelle doorbraak De
Duitsers boden echter fel tegenstand,
wetende dat de val van West-
Zeeuwsch-Vlaanderen e'n Midden-
Zeeland voor de geallieerden de weg
naar het 4 september bevrijde Ant
werpen zou openen Eerst 85 dagen la
ter was de toegang geforceerd de bei
de oevers van de Westerschelde waren
na ongemeen bloedige en verbeten ge
vechten in /landen van de geallieerden
gekomen De gevechten concentreer
den zich met name rond Woensdrecht
en de dam door het voormalige Kreek-
rak. en de frontlijn van de Duitsers
langs het D'opoldkanaal en in West-
Zeeuwsch-Vlaanderen. Later, nadat
Zuid- en Noord-Beveland waren be
vrijd. richtten de schermutselingen
zich ook op Walcheren, waar de
Duitsers hun laatste wanhopige bol
werk hadden opgericht
Eind okt ober is het 35 jaar geleden dat
Zuid-Beveland werd bevrijd. Een paar
dagen later. 2 november, vielen de
laatste Duitse stellingen in West-
Zeeuwsch-Vlaanderen en werd
Noord-Beveland bevrijd. Walcheren
vormt een hoofdstuk apart. Om het
verzet van de Duitsers te breken bom
bardeerden de Engelsen de dijken van
Westkapelle. Veerc. VUssingen en
Rammekens waardoor het land onder
water kwam te staan De weerstand
van de bezetter was echter groter dan
verwacht Het duurde nog een week - 8
november - eer het Duizendjarig Rtjk
althans op Walcheren zijn laatste
adem uitblies
Op deze pagina een gesprek met een
van de voormannen van het Beve-
landse verzet, de nu82-jarige Anthoms
de Roo uil Goes
ging liever verder met m'n accoun
tantsbureau. De beslommeringen van
het burgemeesterschap lagen me niet
zo. In oktober 1945 heb ik ontslag ge
nomen als waarnemend-burgemees
ter. Wel ben ik tot 1949 wethouder ge
bleven en daarna nog vier jaar raads
lid Toen ben ik er maar mee opgehou
den. op de zaak was het ontzettend
druk en ik was het enige WD-raadslid
en kon zodoende niets bereiken"
Milder
De Roo is al pratende weer in het he
den terecht gekomen. Vele dingen zijn
intussen gesleten, nuances aange
bracht. Je wordt wat milder op je ou
de dag: ..Een hoop dingen houd je
toch. maar verschillende raak je weer
kwijt. It's allemaal zo anders gewor
den, ik bemoei me er eigenlijk ook
niet meer mee". Toch lijkt De Roo zich
hiertegen te spreken, want even later,
als de persoon Aantjes wordt aange
roerd. recht-ie de rug. En als ook Men-
tcn ter sprake komt merkt De speciale
tribunalen l'eigenlijk te streng), zegt
de verzetsman terugblikkend be
recht. De Roo werd benoemd tot
waarnemend-burgemeester van
Goes. In januari 1945 legde hij, samen
met andere vertegenwoordigers uit
het bevrijde Zuiden, in Engeland een
bezoek af aan koningin Wilhelmina.
Roo op: „Het wordt steeds erger, niet
alleen in Nederland, maar in heel de
wereld" De uitwassen ziet de Goese
naar vertaald in de inbraken en de
moorden. ..Die kwamen vroeger prak
tisch met voor. Nu hoef je de krant
maar open te slaan.Dat is De Roo's
grote zorg. Criminaliteit die volgens
hem zijn oorsprong vindt in de
jeugdwerkloosheid.
„Ik kan het van de jongeren begrijpen,
want de ellende is - dat blijf ik beweren
- dat ze niet op de één of andere manier
aan de slag kunnen komen Ik heb wei
eens het Idee dat de situatie nu erger is
dan vroeger, hopelozer. De mensen
namen de moeilijkheden toen mak
kelijker op als tegenwoordig De bo
dem ingeslagen idealen. De Roo geeft
het zelf eigenlijk al aan. De frustratie
van de oud-verzet mensen dat er na die
oorlog eigenlijk niets veranderd is.
Terwijl men met zoveel idealen de
stryd begon Na de bevrijding zouden
we de zaken anders gaan aanpakken,
beter.
De Roo: „Ja. dot hebben we allemaal'
gedacht en verwacht. Maar er is niets
van terecht gekomen Nou ja. niets...
niet veel. Dat lag aan de politiek. Er
had meer overeenstemming moeten
zijn om Nederland naar boven te wer
ken. Nuginghetzodatdeene partij dit
wilde en de andere dat Daar heb ik mij
dood aan geërgerd. Ze hadden de
kleine dingen op politiek gebied zeker
de eerste 10 jaar moeten vergeten. Je
beperken tot de hoofdlijnen"
Niet pessimistisch
Ondanks de lichte teleurstelling bij
degenen die het allemaal actief heb
ben meegemaakt, is de oud-OD-dts-
trictscommandant niet echt pessimis
tisch Hij dicht de kans op het uitbre
ken van een nieuwe wereldoorlog en
het opstaan van een tweede Hitier ('ze
proberen het wel') niet veel geloof toe.
Wel zegt hij de Russen voor geen cent
te vertrouwen. Heeft het nog zin om de
jeugd te blijven vertellen over de pe
riode 1940-1945 Kan er dan een begrip
groeien dat de kans op eén nieuwe
oorlog kleiner maakt?
Afgaande op de mening, van De
Rooniet. „Er valt niet veeruit te leren
Maar hel is wel goed er lets van te ver
nemen. Alhoewel er ook bij de ouderen
niet veel belangstelling meer voor is.
De hele wereld ls ook zo veranderd.
Juist van de mensen die het niet heb
ben meegemaakt kan ik eigenlijk best
begrijpen dat ze zeggen: nou ja. da's
gebeurd"
opdracht. Als de politiemensen bij het
bewuste adres kwamen was de vogel
allang gevlogen. Onwillekeurig heeft
het hoofd van de politie, zoals dat op
alle belangrijke posten het geval was
een NSB-er. aan deze informatie-ver
strekking meegedaan. De Roo: „Uit
hoofde van zijn functie wist hij na
tuurlijk het één en ander. En de man
kletste veel te veel. Zodoende kon het
ondergeschikt personeel ons vaak nog
op tijd waarschuwen". Deze zaak heeft
voor de verzetsman een pijnlijk trekje.
Het bewuste hoofd van de politie was
voor de oorlog één van zijn vrienden
geweest. ..Ik heb vaak met hem ge
jaagd
Taak erbij
In de eerste helft van 1943 kreeg De
Roo er nog een taak bij. Hij werd tot
districtscommandant van de OD rOr-
de Dlensti benoemd. De OD was spe
ciaal in het leven geroepen om bij de
bevrijding de geallieerden op alle mo
gelijke manieren behulpzaam te zijn.
„De OD ls min of meer haar doel voor
bijgeschoten. Daar is een aantal facto
ren voor aan te wijzen. Een van de
voornaamste is het zogenaamde Eng-
landspiel De Duitsers kregen de uit
Engeland overgekomen personen in
handen. Juist zij zouden een netwerk,
waar ook de OD inpaste, op poten
moeten zetten. Dat is dus falikant
mislukt. Toch is de Zeeuw van mening
dat de OD goed werk heeft gedaan.
Vooral toen 24 oktober '44 de Canade
se 2e Infanterie Divisie via de verove
ring van de heuvel bij Woensdrecht en
Kreekrakdam Zuid-Beveland inviel
en 26 oktober 2 brigades van de 52e
Schotse Laagland Divisie een landing
uitvoerden bij Ellewoutsdijk en
Hoedekenskerke De Roo had zijn OD-
mannen opdracht gegeven dadelijk
contact te maken met de geallieerde
troepen. „Dat heeft veel vernielingen
op Zuid-Beveland voorkomen. Wij
konden hen precies informeren over de
aanwezige Duitse troepen, de verster
kingen enzovoorts. Zo waren de gealli
eerden eerst van plan Goes te bom
barderen in de veronderstelling dat de
stad anders niet genomen kon worden
Zij wisten niet. en dat konden wij hen
vertellen, dat er slechts 100 Duitsers in
de Ganzestad waren gelegerd.
Er is nog wel wat gebombardeerd,
maar veel minder dan men van plan
was De Canadezen hebben onze raad
goed opgevolgd Dat is de verdienste
van de OD"
De oorlog in Zeeland was afgelopen.
Spoedig ging het dagelijkse leven weer
z'n gangetje De landverraders werden
opgepakt en later door De vorstin was
zeer geïnteresseerd in de lotgevallen
van haar onderdanen tijdens de bezet-
ting. Anthonie de Roo vond het con
tact met Wilhemina heel prettig. Later
kon hij. als waarnemend burgemees
ter van Goes, de koningin in eigen stad
ontvangen. „Zij verzocht me toen bur
gemeester van Goes te worden, maar
daar voelde ik toch weinig voor. Ik
nthonie de Roo zit rustig onderuitgezakt in zijn comfortabele stoel in een
partement van de serviceflat 'De Schakel' in Goes. De oorlog is ver weg, bijna
tzo ver als het wijdse uitzicht vanaf de zesde etage. Het riante uitzicht in de
hting van het dorp 's-Gravenpolder laat zien wat eens, in de roerige jaren
een belangrijk werkgebied van De Roo was. De voormalige verzetsman
i ijft uiterlijk volkomen rustig als hij weer met al dat 'oud zeer' wordt gecon-
n inteerd, hoewel hij goede vrienden heeft verloren, anderén bij de 'vijand' heeft
aansluiten en menig hachelijk moment heeft doorleefd.
jorlog lijkt,niet alleen ver weg. hij is
ook De Roo geeft te kennen dat luj
a Jwel zo'n beetje afstand heeft ge-
en van die periode. Hij denkt er
fl wel eens aan. maar zeker niet da-
is. laat staan dat hij ervan
«nt Angsten zijn hem vreemd
ndertig jaren hebben duidelijk
'sporen' achtergelaten. Het ge
il ten is wat minder geworden, de de-
a vervaagd. Vrienden in de strijd
wen zijn verhuisd of dood. De
geblevenen spreekt De Roo nog
Bi Hij bezit nog wel een map met
lei materiaal uit die tijd: kran-
rtikelen. foto's van het bezoek van
r.gin Wilhelmina aan Goes in de
dat De Roo waamemend-bur-
fester van de Ganzestad was. toe-
ilen. persoonsbewijzen en-
orts „Als het ik nu achteraf be
tja dan moet ik zeggen, dat ik het
i had willen missen. Niet dat ik die
n o» zo fantastisch vond. welnee.
9 fik zat er nu eenmaal en ben dan
w blij dat ik het heb meegemaakt".
de bijna 82-jange oud-verzets-
a Hoe raakt iemand in het verzet
aid? Via via meestal. De Roo
fd :i geen uitzondering op de regel.
8 wethoudersfunctie bij de gemeen-
n Boes. een 'te' felle inwtjdings-
praak bij de installatie van de
we NSB-burgemeester. als gevolg
;in een ontslag uit al zijn functies.
speen vernauwing van de banden
de illegaliteit. Dit alles speelde
af in december 1941 De bur-
sstersinstallatie deed De Roo de
lm De Duitsers voerden een poli-
om alle burgemeestersposten
NSB-ers te laten bezetten. Zo ook
ces. Loco-burgemeester Dc Roo
de twijfelachtige eer C. Lenshoek
eindigen Hij maakte van zyn hart
il moordkuil. De in grote getale op-
8 Jmmelde Duitsers WA-mannen.
li Istormers verbleekten bij het
loren van hetgeen de-tfethouder
ïde bracht. Grootste steen des
Oods waren de volgende woor-
Ondanks de grote macht, die de
neester thans is toegekend, ja
aardoor is zijn taak zeer zwaar,
[waar U. als nationaal socialist
een gemeente, waar U. noch
burgerij, noch van degenen
lee U dagelijks moet samenwer-
ïet vreugde wordt begroet". De
age NSB-ers waren door zoveel
loedigheid met stomheid gesla-
Duitsers begrepen - 'gelukkig'
ie Roo achteraf - het fijne niet
rede Waarschijnlijk liep de af-
larom met een sisser af De Roo
oor 'der Reichskommissar' per-
Ik als wethouder ontslagen. Dat
oor hem het sein om zich meer en
h te zetten voor een vrij Neder-
Tussen neus en lippen door vermeldt
de oud-verzetsman dat de medewer
king van de Bevelanders in het alge
meen niet groot was. „Dat wil niet
zeggen dat zij achter dc Duitse zaak
stonden, maar ze durfden niet goed".
Al met al, zo schat De Roo. heeft het
Bevelandse verzet zo'n 500 onder
duikers hulp verleend.
Naargelang de oorlog vorderde kwa
men er nieuwe taken voor het verzet
bij. Het werk werd ook riskanter. De
Duitsers loerden op kansen om de
kopmannen van het verzet te ontmas
keren. De NSB was hen hierbij zeer
behulpzaam De nationaal-sociallsten
hadden nog een oude rekening met de
ex-wethouder te vereffenen: die rede
van december 1941 zat hen nog steeds
hoog. ..Zij hadden natuurlijk hun ver
moedens dat ik voor het verzet werk
zaam was en hielden me dan ook
scherp in de gaten. Je moest ontzet
tend voorzichtig zijn, Nee. het was ab
soluut niet eenvoudig".
Een geringe verspreking kon ramp
zalige gevolgen hebben. De Duitsers
kenden geen mededogen: zeven
leidinggevende figuren uit het verzet
op de Bevelanden hebben door een
kogel de dood gevonden De oorzaken
veelal: loslippigheid „Je moest na
tuurlijk goed opletten aan wie je wat
toevertrouwde. Iets te veel kletsen, te
gen bijvoorbeeld familie kon de drup
pel zijn die de emmer deed overlopen
Dan werden ze weggevoerd en gefu
silleerd. Als iemand werd opgepakt
kon dal ook de groep schaden. Met
name voor éen waren we bijzonder
bang. Toch heeft hy altijd z'n mond
gehouden, ondanks 'vleierijen' van de
Duitsers. Natuurlijk was alles van te
voren afgesproken. Als je betrapt
werd. dan wist je van tevoren van die
moffen dat je zéér waarschijnlijk zou
worden doodgeschoten. De opgepakte
verzetsmensen hebben zich, gelukkig.
allen aan de afspraak gehouden."
Oog van de naald
Zeker één keer is De Roo door het oog
van de naald gekropen. Het was hem
ter ore gekomen dat de Duitsers zijn
tierduikers
bet begin", vertelt De Roo, „had-
We als verzetsgroepering vooral
"aken met onderduikers. Echte
Hemen hehhen we daarbij bijna
tékend. Soms was het weieens
Ui ik m een onderduikadres te
vooral als er haast bij was.
if er was altijd wel een mouw aan
assen. Bij mij thuis, aan de
fcelmarkt in Goes, is ook tijde-
kij wijze van noodoplossing, een
jJM onderduikers over de vloer
Jftst. Later werden ze onderge-
fkt bij de boeren of in de dorpen". Britse troepen op Zuid-Beveland
