OEGANDA
NA AMIN
SAMEN
OP WEG
safari dooreen
verloren paradijs
gereformeerde en
hervormde synoden
ZATERDAG 27 OKTOBER 1979
PZC/ zaterdagkrant
v
26-
„In Noord-Oeganda schuimen nog
duizenden muitende Amin-solda-
ten door de bush: in afgelegen hut
ten liggen ontelbare wapens ver
borgen; in Kampala worden men
sen als vliegen doodgemept, ze
hebben er niet voor niets een
avondlijk uitgaansverbod; de
nieuwe politie is onervaren en
hulpeloos en die Tanzaniaanse mi
litairen zijn, zeker als ze in hun
verveling dronken raken, onbere
kenbaar, vooral tegenover Euro
pese pottenkijkers". De kranten in
Kenia schilderen een allesbehalve
aantrekkelijk beeld van het buur
land dat onder Idi Arnins mon
sterlijke schrikbewind en tijdens
de verwoestende oorlog die daar
een eind aan maakte, in een trieste,
grauwe duisternis van ellende,
armoede, stuurloosheid en poli
tieke verwarring is weggegleden.
„Ik hoop dat u in het noorden en in
de hoofdstad erg voorzichtig bent
en dat u terugkomt en ons uw in
drukken wilt geven", zei de bezorg
de Nederlandse ambassadeur in
Nairobi nog op de dag dat ik per
Landrover richting Oeganda ver
trok. zonder ook maar een greintje
heldendom, maar gedreven door
nieuwsgierigheid. Je wilt. als een
van de eerste westerse journalisten
in Oeganda, dan toch wel eens met
eigen ogen zien wat vooral de Ke-
nianen allemaal beweren over het
rampzalige Oeganda-na-Amin.
Je hoeft namelijk geen politiek ex
pert te zijn om een handvol goede
redenen te bedenken waarom Ke
nia Oeganda nog zwarter maakt
dan het is. Ik ben In het noorden
geweest, heb volkomen weerloos in
een Lango-hut geslapen, mijlenver
van de bewoonde stadswereld
midden in de bossen, en ik heb de
doffe misère van Kampala gezien.
Me echt bedreigd gevoeld? Nee.
Hoop gekregen op een snel herstel
van het arme Oeganda? Nee. Ge
schokt? Ja - door de onbe
trouwbaarheid van de berichtge
ving vanuit Kenia. Helaas worden
daar ook de internationale pers
bureaus geringeloord, die niet in
Kampala zitten, maar slechts van
een afstand afgaan op wat er uit de
propaganda-koker van Kenia
komt. Hieronder het eerste deel
van mijn indrukken na een twee
weken lange safari door een verlo
ren paradijs.
(Door Reinier van de Loo)
LIRA (LANGO, NOORD-OEGANDA) - „Nyerere ndjoe, Amin ndjini!", zingen ze. „Lang leve
Nyerere, weg met Amin!" Uhuru-dag in Lira, 9 oktober, herdenking van de onafhankelijkheid, de
bevrijding van het Britse kolonialisme in 1962. Zestig brede grijnzen op de gezichten van de
zingende dansers. Parelwitte tanden flitsen in het schemerduister onder de reusachtige mango
boom. Bezwete, zwartglimmende lijven, trillend in het aardschokkende stampritme van de
inheemse dans. Wraak en blijdschap in zestig paar vuurschietende ogen. Het is hun eerste
feestdag, hun eerste dans, hun eerste lied sedert acht jaar diepe duisternis. Want dit is Lango,
Amins'martelkamer bij uitstek.
We zitten midden in de bush, een god
verlaten eenzaamheid, veertig kilome
ter weg van het dichtstbijzijnde
plaatsje. Slechts een vijftal hutten, een
gastvrije Langi-familie, die zelfs een
koe voor haar gast slacht, de dansers
uit omliggende hutten-gemeenschap
pen, de blitzkrieg van duizenden mus
kieten en verder alleen de diepzwarte
stilte van de Afrikaanse nacht, een
paar graden boven de evenaar, waar
alles anders is voor een Europeaan,
zelfs de halve maan die hier niet verti
caal maar horizontaal doormidden is
„gesneden".
Lango. Het meest geteisterde district
van Oeganda onder Amins barbaarse
regime. Niet één familie hier die niet
minstens één keer door de moorde
naars van de verziekte tiran is bezocht.
Acht jaar lang hebben de Langi elke
minuut van de dag en de nacht in de
doodsangst gesidderd. Elk naderend
motorgeronk betekende onheil en
weer een overhaaste vlucht diep het
hoge gras in, hutten en bezittingen
achterlatend. De wrede Nubiêrs,
Soedanezen en Kakwa van Amins
huurlingenleger moordden hier blin
delings. zonder enig onderscheid,
roofden alles wat ze voor de vingers
kregen.
Pure terreur en alleen maar omdat de
mensen hier Langi zijn. Amin zelf is
een' Kakwa uit het Nijl-district in
Oeganda's uiterste noordwesten. En
de Kakwa haten de Langi (niet in het-
minst omdat Amins voorganger, ex-
president Milton Obote, een Langi is).
En dus was elke Langi vogelvrij. Let
terlijk.
Je kunt er in Afrika nooit omheen; die
voor iedere weldenkende Afrikaan
pijnlijke traditie van de diep ingekan
kerde haat tussen verschillende
stammen, tegenstellingen die het hele
politieke en sociale leven nog volledig
beheersen. Zeker ook in Oeganda, dat.
hoewel maar zes kéer zo groot als Ne
derland, ruim twintig hoofdstammen
kent. Radio-Kampala geeft het nieuws
dagelijks in tien inheemse talen plus
Kiswahili en Engels.
Van het half miljoen doden dat Amin
volgens de huidige president. Godfrey
Binaisa, op zijn geweten heeft, vielen
er alleen in Lango ruim hon
derdduizend.
Maar Obote kreeg zijn wraak. In Tan
zania bundelde hij de hele Oegandese
oppositie in ballingschap en kreeg
tenslotte de onmisbare militaire hulp
van president Julius Nyerere om het
monster te verdrijven.
Ik heb nooit zo'n uitgelaten blijdschap
gezien als daar ondei die mango-boom
in Lira. Lango. Was Uhuru tot nu toe
een. soort onafhankelijkheidsfeest
zonder veel emotionele herinneringen,
dit keer was het een echte bevrijdings
dag. Ik ben niet oud genoeg om me mei
1945 duidelijk te herinneren, maar dat
feest moet erg hebben geleken op deze
Uhuru-dag in Lango,
Voor het eerst lopen er weer Langi op
straat. Onder Amin was het hele dis
trict spookachtig leeg, niemand,
waagde zich buiten. Voor het eerst
wordt er weer gedanst. Gezongen. Snel
en geestig aan de nieuwe politieke toe
stand aangepaste teksten. Puur poli
tiek cabaret. Liederen over de dappere
Tanzanianen, „Nyerere ndjoe!". „Obo
te ndjoe!". „UNLF (het Oegandese be
vrijdingsfront dat nu regeert) ndjoe!".
En Binaisa, vraag ik voorzichtig. Eni
ge aarzeling - dan: „Ndjoe!"
ter, wat prik, per dag een paar pijpjes
bier en als „borrëlhap" hooguit wat
gestampte matoke (bananen), daaris
gastvrijheid nog steeds een heilige
wet: de hele eretribune en aanpalende
opstandjes wordt zomaar getracteerd
op een glaasje water (een godsgave bij
40 graden zonder zon-afscherming),
dan ook nog een fles bier en tenslotte
hele brokken warm koeievlees.
Parade
De opening is een parade. Als de reden
niet zo ernstig was, zou je glimlachen
om het soort mensen dat erin mee-
marcheert: een handvol politieagen
ten. een paar honderd verpleegsters
en schoolkinderen. Eigenlijk prach
tig, zo vriendelijk, zo weinig sol
datesk. Maar Oeganda hééft gewoon
geen leger meer om te paraderen. De
hele huurlingenhorde is in april en
mei met de staart tussen de benen ro
vend en moordend door hel noorden
de grenzen met Soedan en Zaire over-
gevlucht, op hol voor de oprukkende
Tanzanianen en Oegandese ballin
gen-vrijheidsstrijders.
Jammer voor de Kenianen. die dage
lijks anders lezen in hun kranten, maar
d'r zit nu vrijwel geen enkele bewa
pende Amin-soldaat meer in Oegan
da's noorden. En als ze er al zitten, TVfnprnswntPr
uniformen en wapens diep in de bush iviucruo vvulci
verstopt, is hun terreur toch zo goed
als afgelopen.
exportartikel aan Moi's mannen.
Daarmee kon Amin vervolgens de in
voerrechten op wapens en munitie be
talen die vanuit de Sowjet-Unie en de
DDR naar de Keniase havenstad
Mombasa waren vervoerd, bestem
ming Amin. Moi zou persoonlijk het
transport door Kenia hebben geregeld
en toen de douane aan de Keniaas-
Oegandese grens het wapentransport
wilde tegenhouden, kwam er weer een
rechtstreeks telefoontje van Kenyatta
Avenue in Nairobi, waar het presiden
tiële kantoor staat. De koffie is ten
slotte in Keniase verpakking met*
'viervoudige winst verkocht door een
import-export-onderneming waarvan
Moi hoofdaandeelhouder heet te zijn.
Kenia vaart zeerwel bij de ellende van
Oeganda. Het vroeger bloeiende toe
risme naar het schitterende Zwitser
land van Afrika met zijn beroemde
wildparken is sinds Amins staatsgreep
in 1971 totaal verdwenen. De toeris
tendollars en -marken vloeien nu al
lemaal naar Kenia. En Kenia's
ziekenhuizen draaien voor een aan
zienlijk deel op duizenden gevluchte
Oegandese artsen, terwijl in Oeganda
tal van hospitalen zonder verplegend
personeel, doktoren en medicijnen zit
ten,
Slang
En een'paar weken geleden berichtte
de Keniase pers dat er ergens in het
district Basoga een moordaanslag op
president Binaisa was gepleegd. Er
was in een plaatselijk stadion op hem
geschoten. Met andere woorden: het
gaat niet best met het nieuwe bewind.
Er is op die dag inderdaad geschoten
in dat stadion. Door politiemannen die
een slang doodden die tussen het pu
bliek was doorgedrongen. Je vraagt je 1
af wat voor nieuwsbronnen dat zijn in
Nairobi. Trouwens, in heel Oost-
Oeganda werkt bijna geen enkele
telefoonverbinding, hoe zouden al die
verhalen dan in hemelsnaam op waar
heid kunnen worden getest. En zeil
gaan Kenianen niet naar Oeganda.
Teveel boter op het hoofd omdat het
sterk op het Westen gerichte, oer-kapi-
talistisch ingestelde Kenia Amin al
tijd heeft ondersteund.
Toen Amin in de laatste wanhoopsda-
gen van zijn oorlog tegen de Tan
zanianen hulp kreeg van een bataljon
Libiërs, mochten die heren doodleuk
op een Keniaas vliegveld landen, ter
wijl de hele wereld toch juichte over
het naderende einde van het Oegan
dese beest.
Het'ierucht wil zelfs dat Kenia's pre
sident Arap Moi hoogst persoonlijk
met Amin een allersmerigst handeltje
heeft gesloten. Toen Amin al was ver
jaagd uit Kampala en in Jinja zijn
laatste bolwerk optrok, liet hij alle nog
in Kampala voorradige koffie bijeen-
roven en naar de Keniase grens bren
gen. Voor een kwart van de wereld-
handelsprijs verkwanselde hij hon
derden tonnen van Oeganda's beste
Ik bezocht het staatsziekenhuis van
Atutur in de provincie Teso: één arts
(2400 shilling per maand; een biertje
kost 70 shilling, ongeveer f 17,50.
waarom zou je Kenia dan verlaten,
nietwaar?), vier verpleegsters, al
twee maanden geen water, dat wordt
met grote teilen op handkarretjes
door 17 inderhaast ingehuurde wa
terdragers uit een naburig moeras
gehaald. Een cilinderkop van de mo
tor voor de waterpomp is kapot. In
heel Oeganda is er geen nieuwe te
vinden. De elektriciteit valt er ook
herhaaldelijk uit en de telefoon is
morsdood. Bloed, medicamenten,
couveuses, beddegoed is er evenmin.
Wèi 103 patiënten.
Behalve het economische profijt van
de Kenianen speelt ook nog mee dat ze
Tanzania haten en speciaal Nyerere's
Afrikaanse socialisme. De grens tus
sen beide landen zit potdicht. Diezelf
de Tanzanianen hebben Oeganda be
vrijd en zitten er nu nog, 30.000 man
sterk ter handhaving van de uiterst
labiele orde en rust.
Nyerere en Binaisa bestuderen mo
menteel de mogelijkheid om Kenia
helemaal links (rechts) te laten liggen
en een spoorlijn aan te leggen van het
Victorlameer naar de Tanzaniaanse
havenstad Tanga. Parallel aan de lijn
door Kenia!
Prelaten
Terug naar de Uhuru-parade in Lira.
Je krijgt in zo'n Afrikaans stadion een
hele serie nationale problemen en ge
gevens in een notedop op een presen
teerblaadje. Eerst wordt de zegen
over het feest, over Oeganda, de
UNLF, Tanzania, Binaisa en Nyerere
afgesmeekt. Door achtereenvolgens
een katholieke bisschop, een Ang
licaanse collega, een islamitische
priester (ondanks de vurige bemoei
enissen van de selfmade „hadzji"
Amin, schiet de islam niet al te
vruchtbaar wortel in Oeganda: in Li
ra en Kampala staan onafgebouwde
moskeeën, protserige prestigeobjec
ten van Amin) en tenslotte zelfs een
orthodoxe prelaat.
Ook nog scherpe religieuze scheidslij
nen. Oeganda had nog niet genoeg
verdeeldheid: noord-zuid. ofwel Ha-
mieten en Niloten contra de hoger
ontwikkelde Bantoe-volkeren. Twin
tig provincies met evenzovele talen of
dialecten, want Oeganda kent het Ki
swahili, een soort Oostafrikaans es
peranto. niet zoals Kenia en Tanzania
als algemene voertaal.
Obote
Politieke tegenstellingen ook: Amins
inmiddels verjaagde opvolger Luie
geniet in het zuiden nog steeds grote
aanhang (bij Jinja verwoestten onbe
kenden honderden hectare suikerriet
uit protest tegen Lule's opvolger Bi
naisa, die teveel vriendjes van de
vroegere president Obote benoemt)
en Obote zou vandaag nog uit Tan
zaniaanse ballingschap mogen terug
keren als de Noordoegandezen het
voor het zeggen hadden.
Maar dat hebben ze niet want de in
vloed van Oeganda's begaafdste,
rijkste, grootste en machtigste volk.
de rondom Kampala woonachtige Ba-
ganda, kunnen Obote's bloed nog
steeds drinken, omdat hij in de zes
tigerjaren de koning van Buganda, de
kabaka Moetesa, als staatshoofd wip
te.
Obote kan hoogstens op de ruggen van
het Tanzaniaanse leger naar de macht
worden gedragen. Via vrije verkiezin
gen haalt hij het nooit. Binaisa doet
het momenteel veel beter dan de pes
simisten aanvankelijk- dachten. Men
zag hem tot voor kort slechts als weg
bereider, stoelverwarmer, stroman
van Obote. Maar als er morgen presi
dentsverkiezingen zouden worden ge
houden, zou Binaisa een zeer sterke
kandidaat zijn, niet in het minst om
dat hij het voordeel heeft dat zijn
moeder een Noordoegandese is en zijn
vader een Moeganda (in de meeste
Bantoe-talen wordt gewerkt met
voorvoegsels bij een hoofdwoord: Moe
betekent één, Ba- is veel, dus één
Moeganda, maar het volk van de Ba-
ganda, ze wonen in Boeganda en spre
ken Loeganda; vergelijk één Moe-ntoe
en het volk der Ba-ntoe, of één
Moezoengoe - blanke - en de Ba-
zoengoe).
Trouwens, behalve Binaisa staan nog
wel een paar krachtfiguren uit het
huidige UNLF-kabinet te trappelen
om staatshoofd te worden: minister
van binnenlandse zaken Moewanga,
minister van financiën Ssentongo, mi
nister van transport Pojok, de chef
staf Ojwok en de voorzitter van cle Na
tionale Raadgevende Vergadering
(parlement), Rugumayo.
Tanzania's bevrijders zingen op de
Uhuru-herdenldng een loflied op hun
president Nyerere die Amin verjoeg.
De militairen zijn al bijna, een jaar van
huis en niemand iveel hoe lang ze in
Oeganda nog nodig zijn.
Bovendien zijn de herinneringen aan
de Oosteuropese steun voor Amin nog
te sterk. Het hele Amin-leger. het best
uitgeruste van heel zwart-Afrika, was
van Oosteuropese makelij, de talloze
tankwrakken langs Oeganda's wegen
spreken nog boekdelen. Maar ook de
technische en ontwikkelingshulp van
Russen en Oostduitsers was nogal
baatzuchtig: een Russische arts kreeg
niet alleen een fors Oegandees staats-
salaris, maar de Sowbank in Moskou
streek ook nog eens een maandelijkse
premie voor hem op.
Benoemd
Wat wel dreigt, is de één-partijstaat,
overigens in Afrika niets ongewoons
en momenteel te verkiezen boven nog
meer verdeeldheid zaaiende partijpo
litieke versnippering. De UNLF moet
alleen oppassen voor een te eenzijdige
samenstelling van kabinet en par
lement. Heftige kritiek is er al geuit op
het feit dat het voorlopige ballingen-
parlement onlangs met zo'n tachtig
leden is uitgebreid. Dat betrof mensen
die al die jaren in het land zijn geble
ven. Ze zijn nooit door het volk geko
zen, maar domweg door districtsraden
benoemd. En die raden zijn op hun
beurt weer aangewezen door de UNLF-
ministerraad.
Kritische kranten zoals de Citizen en
de Economy betwijfelen openlijk of
het ooit tot vrije verkiezingen komt,
zoals beloofd in het politieke UNLF-
manifest. De Citizen en de Economy
hangt intussen censuur en zelfs een
verschijningsverbod boven het hoofd,
zodat je je bezorgd afvraagt hoe lang
het tere plantje van de nieuwe democ
ratie nog bloeien blijft.
Ik sprak met de journalist Kakooza in
Kampala. De volgende dag werd hij
gearresteerd. Het UNLF heeft in de
Uganda Times een makkelijke
spreekbuis. Hoofdredacteur Ben Bella
Hakut veranderde ijlings de naam die
onder Amin nog de Voice of Uganda
luidde, maar His Masters' Voice is het
ook nu weer.
Gift
Socialisme?
Geen van hen is voorstander van Obo-
to's socialisme en niemand gelooft in
Kampala dat Tanzania's president
Nyerere na de algemeen toegejuichte
militaire actie ook politieke bemoei
enis (via Obote) zou willen claimen.
De Keniase roddels over Tanzaniaan
se plannen om heel Oeganda in te lij
ven, zijn helemaal onzinnig. So
cialisme in Oeganda kan nauwelijks,
daarvoor staat het prive-onderne-
merschap te sterk in de schoenen.
keer terug naar het stadion
van Lira. Na de viervoudig afge
smeekte zegen maakt de gouverneur
bekend dat het district Lira 100.000
shilling bijeen heeft gecollecteerd
voor de weduwen en nabestaanden
van gesneuvelde Tanzaniaanse solda
ten. Pal daarop een uniek nummertje
politiek cabaret van de bevrijders
zelf: een peloton zwaarbewapende
Tanzanianen, junglepak, Kalasj-
nikows van Chinese makelij, geeft
drie krijgsliederen ten beste. Je mag
ze in Oeganda beslist niet fotografe
ren, maar het is Uhuru-dag en ik krijg
zomaar toestemming dit vredig staal
tje verbroedering midden in het sta
dion te vereeuwigen.
De soldaten van Nyerere zijn al bijna
een jaar van huis, hebben heel Oegan
da te voet doorkruist en zullen nog wel
maanden moeten blijven: Oeganda
zelf kan nog niet op eigen benen staan.
En de boze droom van een onverhoed
se terugkeer van Amin blijft rondwa
ren. Waar de massamoordenaar nu zit,
weet of zegt niemand. Een beter ge
rucht dan dat hij in Libië asiel kreeg, is
in Oeganda niet te vinden.
Tropenhelm
Eerder op die dag zat ik op de ere
tribune van het stadionnetje van Li
ra. Ongevraagd, maar je huidskleur
betekent automatisch dat je een be
zoeker van ver bent en dus word je
gastvrij onthaald. Vlakbij de provin-
cie-gouvemeurkrijg je een klapstoel.
De man draagt een buitenmodel-uni
form met oer-Britse tropenhelm. Zo
lang is Uhuru immers ook nog niet
geleden.
Het feest is schitterend. In dit leegge
roofde land. waar vrijwel niets meer te
krijgen is behalve op de zwarte markt,
waar honderden mensen uren in de
zinderende zon in de rij staan voor een
winkel waar rantsoenen zout worden
verkocht, waar restaurants niets meer
te bieden hebben dan een glaasje wa
Voor het eerst na acht jaar Amïn-terreur kan de gedecimeerde bevolking van het
district Lango de martelkamer bij uitstek van de dictator, weer zingen, dansen,
ja, zelfs weer onbevangen op straat.
'Militaire parade' in Lira, Noord-Oeganda. Wat meemarcheert. zijn sphoolkinde-
ren, een handvol politieagenten en verpleegsters. Want een leger heeft het lana
niet meer.
He,
Let is een goede gedachte geweest dat de synodeleden van de hervormde
gereformeerde kerken in september in een aantal regio's een voorbercidic
vergadering hebben gehouden voor hun samen-zijn op 11 en 12 oktober. In
kerk is een goede voorbereiding van een synodale bijeenkomst belangrijk,
de manier zoals het nu gebeurd is met die regionale samenkomsten, had
vele voordelen. Voor hen die voor het eerst een synodezitting zouden meen
ken, betekende dit dat zij wat ingewerkt werden. Van gereformeerde zijdeh
men om uitstel gevraagd, omdat ongeveer de helft van hun synodelei
'nieuwelingen' waren. In die vóórvergaderingen kon men van weerszijden»
aan elkaar wennen. En verder: men is dan bijeen in een kleiner gezelschi
zodat er meer mogelijkheden zijn dat ieder met zijn vragen en gedachten
bod komt. Zo'n voorvergadering draagt een onofficieel karakter, zodat ij
alles wat er gezegd wordt even zwaar wordt afgewogen. Het is alles nog voofl
pig. Maar zoveel is wel duidelijk geworden op die vóórvergaderingen dat er
II en 12 oktober in Lunteren een tamelijk eensgezind gezelschap bijeen zouzi
Het is, met het afwerken van de agenda, vlotter gegaan dan men had gedac
Feitelijk was men in één dag klaar. De hervormde en gereformeerde kerl
kunnen verder werken aan hun federatie, waarachter een fusie opdoemt, ma
dat is.nog een ver verschiet. Het verheugende van de zitting van de gezarni
lijke synoden was, dat men vrijwel eenstemmig goedkeuring hechtte aan
aantal voorstellen die de route van 'Samen op Weg' verder zullen bepalen,
op zich zelf is reeds een hele stap voorwaarts.
Dit is dan de 4e keer dat er een geza
menlijke synodale vergadering is ge
houden van de herv. en geref. kerken.
De drie eerste heb ik persoonlijk kun
nen meemaken. Bij de nu gehouden
zitting heb ik het moeten doen met
verslagen uit de dagbladen, die altijd
een persoonlijk karakter dragen Maar
zoveel is mij daaruit wel duidelijk ge
worden, dat men met een grote eens
temmigheid en vreugde verder 'Sa
men op Weg' blijft gaan. Voor wie de
derde bijeenkomst van deze twee sy
noden in Utrecht heeft meegemaakt,
zal deze eenstemmigheid een verras
sing zijn geweest. Toen werden er, zo
wel van geref. als herv. zijde allerlei
obstakels op de weg gelegd. En wie aan
de ontvangst van de geref. hoogleraren
H. Ridderbos en G. C. Berkouwer met
hun proeve van belijden in de herv. sy
node terugdenkt, zal wel helemaal
verbaasd zijn dat er nu zulk een eens
temmigheid was, terwijl nu ook de
kwestie van het belijden op tafel
kwam. Op die voorgaande gezamen
lijke synodale bijeenkomst, kwam er
vanuit de herv. kerk een stevige oppo
sitie, voornamelijk onder woorden ge
bracht door leden van de Geref. Bond,
terwijl uit de mond van geref. synode
leden klanken werden gehoord die een
akkoord moeilijk maakten. Vooral dr
Vlaardingerbroek was met zijn pun
tige stellingname de woordvoerder.
Niemand vergeet gemakkelijk zijn
verleden en dat verleden weegt in ker
kelijke kringen gewoonlijk nogal
zwaar. Nu is er van die last van het
verleden, volgens de verslagen die ik
las, niet zoveel gebleken, hoewel er nog
een aantal problemen zijn die opgelost
moeten worden.
Eer we verder gaan willen we nog even
een stukje geschiedenis in herinnering
brengen die tot deze ontwikkeling in
de beide betrokken kerken hebben
geleid. In 1962 hoorden we ineens van
de 'groep van achttien', negen gere
formeerden en negen hervormden, van
wie de meeste predikant, die zich aan
een hadden gesloten om een stuwk
racht te zijn voor de éénwording van
de geref, en herv. kerken, die hun als
een visioen voor ogen stond. Deze
achttien belegden in Utrecht een ver
gadering, die zoveel leden uit beide
kerken aantrok, dat men de conclusie
mocht maken dat de gedachten van
die 18 leefden in beide kerken. Nog an
dere vergaderingen volgden, maar het
aanvankelijke succes ebde wat terug.
In 1969 r\amen jongeren uit beide ker
ken de gedachten van de 18 over en zij
stelden met hun 'Samen op Weg' dat
binnen tien jaar er een eenheid moest'
komen tussen de beide betrokken
kerken. Hun blik was allereerst gericht
op het plaatselijke vlak. Een synode
kan wel beslissingen nemen, maar die
moeten worden aanvaard door de
plaatselijke gemeenten. Daar zal men
tot federatief verband moeten komen,
om zoveel mogelijk 'Samen op Weg' te
gaan. Nu zijn we dan tien jaar verder.
Die eenwording van de twee kerken is
er voorlopig nog niet. Maar wel is er in
die tien jaar het een en ander gebeurd.
Op een persconferentie van de twee
synoden te zamen ,werd naarstig
geïnformeerd hoe het nu stond met dat.
'Samen op Weg', welk motto van de
jongeren door de synoden is overge
nomen. Medegedeeld werd dat men in
een honderdtal plaatsen in een federa
tief verband was getreden. Dat was
voornamelijk geschied in Brabant, in
de nieuwe polders rond het Flevomeer
en in nieuwe stadswijken. Die samen
werking is niet van synodale zijde ge
stimuleerd, maar ze is voortgekomen
vanuit de basis, vanuit de gemeenten
zelf. Ook werd er geïnformeerd naar de
'witte plekken', naar gemeenten waar
geen poging tot enige samenwerking
werd ondernomen. Het antwoord
mocht eigenlijk als bekend worden
verondersteld. Dat waren gerefor
meerde bonds- en vrijzinnige gemeen
ten in de herv. kerk. Zonder een naam
te noemen werd er vermeld dat er toch
één vrijzinnige gemeente was waar
men met elkaar in gesprek is gekomen.
Er stond in de herv, gemeente een pre
dikant waaf het vrijzinnig tussen
haakjes mocht worden gezet. Toen hij
vertrok hebben de beide kerkeraden
de koppen bij elkaar gestoken ent e
ziet er nu naar uit dat zij tot overee t
stemming zullen komen. Voor ben
gemeenten werd het hebben van i
eigen predikant ook steeds moellijl
Maar de grote moeilijkheid ligt in
herv. kerk bij de Geref. Bond. G«
enkele gemeente hier waar men cnij
poging tot toenadering ziet. Daars
was het des te verrassender in dev«
slagen van de onlangs gehoudeni
zamenlijke synodale zitting te lea
dat verschillende geref. bondsleJi
van de synode nu positief reageerdt
op het samengaan. Op de drie vw
gaande bijeenkomsten hadden
voor zover ik mij kan herinneren,!
leen maar bezwaren en kritiek in
brengen. En nu? Een ouderling, tot
Geref. Bond behorende, sprak uïttf
er bij ons beschaamdheid van aan
zicht moet zijn'. Er zijn allerlei sji 1
bolets (kenmerken van een bepaal
groep) die te verklaren zijn uit anj
om vast te houden wat ons eigenlijk
ontvallen is. Hij stelde voor een pi
torale brief te schrijven aan die t
meenten, waar'Samen op Weg'niet
nauwelijks leeft. Veel indruk mw
ook gemaakt hebben het persoonli
getuigenis van dr L. G. Zwanenbuij I
predikant te Huizen. Hij verteldedi J
hij er toe geprest moest worden vo
deze synodale zitting rapporteur
zijn. Hij was onder de indruk got
men van 'de stem des Heren', die in
voorstellen klinkt. „De belijdenis
op tafel gekomen". 'Samen op We?1
een opdracht die wij niet mogen 01
lopen". En daarmee doelde hij opï li
kernen van belijden', die door del 1
treffende commissie op de tafel
de synodeleden was gelegd. De vi
zinnigen volgen 'met Argus-ogen
ontwikkeling'. Ook zij wensten vo
hun gemeenten een pastorale brief
ontvangen.
Alle voorstellen van de Raad van R
putaten en van de werkgroepen j
met vrijwel algemene stemmen ae
vaard. Daaronder was ook het
over kerkordelijke aangelegenhedfl
waarover we een paar maanden gei
$en op deze plaats hebben geschrei!
en dat nodig was voor die gemeend
waar men nu reeds een federatie h«
aangegaan en voorde gemeenten to
men bezig is dit te doen. Die gem
ten hangen nu ergens kerkrechtelijk
de lucht. Maar die kerkordelijke voo
stellen voor die ca 100 gemeenli
kunnen, met. enige veranderingeno
tuurlijk, ook dienen als een modelvfl
de 'werkorde'. die eerst nodig
wanneer deze twee kerken in haar?
heel tot een federatief verband koiw
Aan een fusie moeten we nog maarni
al te spoedig denken. Kerkelijk isf
ook niet onbekend. Hoelang heeft tl
in de Geref. Kerken niet geduurd dl
na 1892, toen de vereniging tot stsi
kwam tussen de Chr. Geref. kerkeni
Nederduitsch GerefKerken, die ulti
Doleantie waren voortgekomen.
Middelburg hebben de kerken A B.
C. tot. 1917 naast elkaar bestaan, ledi
met eigen predikanten.
De begeerte om 'Samen op Weg'
gaan, is er wel en door de twee synod!
is deze dan nu ook officieel bevesti?
„Een bemoedigende bijeenkomst",!
zen we in een van de verslagen.
die begeerte is nog geen gemeengd
geworden. In beide kerken zijn
groepen die het samengaan geen a
volle zaak vinden. Wanneer men
gaat op de resultaten van deze
menlijke synodale zitting, mag nx
verwachten dat er nog meer stapd
zullen worden afgelegd. De synodt
den zien het over het algemeen welt
ten. Doch zij beslissen niet alleen.I
grote vraag ln dezen is of men de bas
de gemeente meekrijgt. Er zijn
sen waar men er rijp voor is, maar
zijh ook plaatsen waar dit nogW
niet het geval is. In leder geval hebt»
de gezamenlijke synodeleden
Raad van Deputaten en hun we;
groepen verzocht voort te gaanW
hun werk en dit op zich zelf )s reedsfi
bemoedigend resultaat.
