GROTE GAT
het gebied van
de groeiende sten
ZEEUWSCH-VLAANDEREN NATUURLIJK
Zeeuwsch- Vlaanderen
VRIJDAG 7 SEPTEMBER 1979
^pzc/BTgl ZEEUWSCH-VLAANDEREN-?
Het hooi is weer van het veld. De lange rijen gras die lagen te drogen en aan wiens rijpe zaden de
kneutjes en groenlingen zich te goed deden tijdens de nazomertrek zijn tot pakken geperst en de
hooilanden zijn weer effen groen gekleurd. De combines op de gouden graanvelden zijn zo zoetjes
aan uitgeraasd om plaats te maken voor ratelende aardappel- en bietenrooimachines en
zwoegende tractoren. Alom bedrijvigheid op het land nu. want weldra zal het weer herfst zijn.
Vandaag is het nog een mooie nazo
merdag. 's Morgens een buitje en met de
middag een flinke opklaring met prach
tige hoge wolkenluchten. We staan aan
de oever van het Grote Gat ten zuiden
van Oostburg. Een groot aantal zwalu
wen scheren snel over het water van de
binnendgedijkte getijdegeul. die eens
een der drukst bevaren handelswegen
van West-Zeeuwsch-Vlaanderen was.
Laaggelegen weilanden en rietvelden
omzomen de oever en er zijn hier ver
schillende stadia van verlanding te
vinden. Het gebied is vanaf de openbare
weg goed te overzien.
Betreden is verboden, tenzij u eens met
een excursie van vogelwacht 'Het
Duumpje' meegaat, zoals wij eens de
den. In het hartje van het natuurgebied,
dat grotendeels eigendom is van de
stichting het Zeeuws Landschap, zagen
wij daar met eigen ogen de zogenaamde
groeiende stenen. Dit zijn mosdiertjes
oftewel bryozoa. kleine slijmerige dier
tjes die een kalkhuisje om zich heen
bouwen. Omdat ze in kolonie leven en
aan elkaar vergroeid zijn, vormen ze
met hun kalkachtige omhulsels, hele
klompen harde substanties die op ste
nen lijken. Ze overwinteren door hun
ongeslachtelijke kiemen die zelfs onder
zeer ongunstige natuuromstandighe-
den in leven blijven, in kleine bolletjes
binnen het omhulsel te bewaren. In het
voorjaar groeien deze kiemen uit tot
nieuwe dieren. Ook op geslachtelijke
wijze planten deze diertjes zich voort
door middel van eieren die binnen de
diertjes bevrucht worden. Uit die eieren
ontstaan zeer vreemde larven die een
tijdlang vrij rondzwemmen en zich daar
aan een of ander voorwerp vasthechten,
waarna er langs ongeslachtelijke weg
door knopvorming weer nieuwe kolo
nies kunnen ontstaan op een andere
plaats. De laatste jaren gaat de stand
van de groeiende stenen echter achter
uit door de verslechterende waterk
waliteit. Een waarschuwing aan de ver
vuilers is dan ook op zijn plaats.
van een straatlantaarn. Ze leggen wit
te eitjes met een groen stipje in het
midden tegen het riet en de rupsen die
daaruit komen zijn al flink uit de klui
ten gewassen voordat de winter invalt.
Dat is voor hen een tijd van beproevin
gen en gevaren. Ze gaan nu overwinte
ren, spinnen zich helemaal in in een
spinsel dat ze stevig vastmaken aan een
riethalm of aan een grasstengel. Zo
gaan ze de winter in en kunnen gerust
een keer of vijf bevriezen en weer ont
dooien zonder er het loodje bij te leg
gen. De rietvink hoort hier al van
oudsher thuis en is gewend aan ons bar
re klimaat. Een paar keer zon in maart
doet de rupsjes ontwaken. Ze kruipen
uit hun spinsel en eten zich dik en rond
aan de harde bladeren van het riet en
aan scherpe grasbladeren. In deze pe
riode zien we de bruingrijze harige rup
sen waarop aan de zijde kleurige
schuine streepjes staan, dikwijls tot
vlak boven de waterspiegel kruipen om
hun kop in het water te steken. Vooral
na een regenbui kruipen ze omhoog
langs het riet of gras omdat in de oksels
water blijft staan waar ze dan ook weer
hun kop insteken. Of ze dit nu doen om
verkoeling te zoeken of om te drinken is
nog steeds een open vraag.
In ieder geval hebben zij aan deze ge
woonte wel hun naam te danken. Het
verpoppen gebeurt ook weer door zich
in te spinnen. Deze zomer zagen we eens
zon geel ovaal spinsel tegen een
rietstengel geplakt zitten. Het leek wel
of er van binnen iets bewoog. Na lang
wachten kwam er een scheurtje boven
in het dradige spinsel. Het scheurtje
werd groter en groter en dan ineens
stak er de kop van de vlinder door naar
buiten. Een vreemd insect met een dik
okergeel behaard lichaam en rare ver
frommelde vleugels kroop langs de
rietstengel omhoog. Zienderogen wer-
nalen pompte. Eindelijk zat daar nu het
gave prachtige dier zoals wij het ken
nen. te drogen in de morgenzon. Met
hetzelfde okerbruin van het lichaam
over de vleugels, die versierd waren met
fijne lijnen en een simpele witte stip.
Nadat hij was opgedroogd verschool de
rietspinner zich in het dichte groen om
te wachten op de avond, zijn vliegtljd.
Het gebied rond het Grote Gat is van
belang voor broedvogels van moeras,
weide en riet. Scholekster, kluut,
kievit, tureluur, wilde eend, bergeend
enz. brengen er hun jongen groot. In
het riet wonen rietgors, kleine kare-
kiet en rietzanger. Ook op het gebied
van de plantengroei is het Grote Gat
belangrijk omdat in de verschillende
verlandingsstadia in het brakke water
natuurlijk ook weer die planten groei
en die alleen onder deze omstandighe
den kunnen gedijen. Trouwens ook in
landschappelijk opzicht is het gebied
erg aantrekkelijk. Vooral nu er sinds
de laatste jaren de grauwe ganzen
broeden, die vrijwel dagelijks vanaf de
Kaas en Broodse dijk te bewonderen
zijn.
De ganzen die eigenlijk vanuit het vo
gelpark het Zwin bij Knokke uitge
zwermd zijn. behoren jammer genoeg
niet tot onze oorspronkelijke fauna. Het
is een Oosteuropese ondersoort. Maar
het zien opgroeien van de jongen langs
een landschappelijk zo fraaie kreek
maakt voor de natuurliefhebber veel
goed. Overigens komen er wel te veel.
De grauwe ganzen hebben nogal wat
voedsel nodig en brengen dan ook
schade toe aan de landbouwers in de
buurt. In onderling overleg met de na
tuurbeschermers zal hier in de toe
komst het nodige aan gedaan worden.
Tekst en foto's: B. M. Grootjans.
De rietvink of drinker
Een nachtvlinder van het ruisende riet.
Wilde heemst, een geneeskrachtvg kruid.
Het geneeskrachtige
heemst
In augustus en september bloeit aan
het Grote Gat de heemst en bok aan de
iets verder gelegen Blontrok, vroeger
Prinsengat genaamd, een oude kreek
die in verbinding stond met de van
1502 tot 1505 door de stad Brugge ge
graven Brugse Vaart. De heemst is een
hoge plant die meer dan een meter lang
kan worden. Zij is bedekt met een zil
verkleurig fluwelen waas van heel fij
ne haartjes en is familie van het kaas
jeskruid dat we door heel Zeeuwsch-
Vlaanderen kunnen vinden. Heemst is
echter in ons gewest tamelijk zeld
zaam omdat ze zich alleen op haar ge
mak voelt in een zilte bodem. Haar ge
neeskracht is al uit de oudheid bekend,
maar pas in de middeleeuwen werd de
roem van het geneeskrachtige kruid
wijd en zijd bekend.
Verschillende kruidendokters gebrui
ken de heemst ook tegenwoordig nog
als kalmeringsmiddel, om pijn te ver
zachten en als beschermingsmiddel te
gen irritatie. Evenals het kaasjeskruid
hebben de platte vruchtjes de vorm van
een Gouds kaasje. Hierin zitten de
zaadjes. Laat de planten alstublieft
staan als u ze ziet langs de kreek, want
ze zijn zoals gezegd bij ons zeldzaam.
Beter is het dan nog om een ot twee van
die kaasjes te plukken als ze rijp zijn en
dan volgend jaar voorjaar uit te zaaien
in een bakje. Als u de stekjes uitzet in
een diepe frisse bodem, die rijk is aan
ammoniak, heeft u kans dat u deze
plant zelf kunt kweken. Zij is echter
tweejarig, dus u zult tot het volgende
jaar moeten wachten op de grote prach
tige lichtrose tot bleekpaarse roosach
tige bloemen. Als het u alleen om deze
bloemen te doen is, kunt u bij de plan-
tenhandel terecht want die heeft de
grote heemstroos, die weliswaar niet zo
geneeskrachtig is, maar mooie grote
bloemen heeft.
Rietvink of drinker
Lopend langs de rietkraag, genietend
van de zang van de kleine karekiet,
valt ons oog op een beigekleurige prop
die tegen een rietstengel aangedrukt
zit. Wat dichterbij gekomen blijkt het
een nachtvlinder te zijn die hier zijn
slaapje houdt. Het is de rietvink of
drinker. De vlinders vliegen nu in sep
tember nog rond in de nacht uiteraard.
Ze cirkelen dijkwijls rond in het licht
'In naam van de koning-pausin Vendome te Antwerpen.
De natuurbeschermingsvereniging Het Duumpje' op excursie in het gebied van de groeiende stenen.
Een groep grauwe ganzen aan de oever van het Grote Gat.
ANTWERPEN
Rex: Avalanche Express' met Lee
Marvin, Robert Shaw. Mike Con
nors en Linda Evans. Spanning en
avontuur rond een naar Amerika
overgelopen Russische geheim
agent. Dagelijks 12.00-14.00-16.00-
18.00-20.00-22.00 uur.
Odeon: 'Bilitis', met Patti d'Ar-
banville, Mona Viristensen en
Mathieu Carriere. Regie: David
Hamilton. Dagelijks: 12.00-14.00-
18.00-20.00-22.00 uur.
Astrid: 'Killerfïsh'. met Lee Majors,
Karen Black. Margaux Heming
way en Maris Berenson. Regie:
Anthony Dawson. De man van zes
miljoen in de jungle van de Amazo
ne Dagelijks: 12.00-14.00-16.00-
18.00-22.00 uur.
Vendome: In naam van de koning -
paus', met Nino Manfredi, Salvo
Randome en Danilo Mattei. Regie:
Luigi Magni. Homoristisch rij
pingsproces van een vader-zoon-
verhouding; twee verschillende
overtuigingen komen met elkaar in
botsing. Dagelijks: 14.15-16.30-
18.45-21.00 uur.
Savoy: The Warriors', met Michael
Beck, James Remar en Thomas
Waites. Regie: Walter Hill. Straat
benden maken hun eigen wetten en
handhaven zich met geweld en ter
reur. Maar alle benden zijn eikaars
vijand. Dagelijks: 12.00-14.00-16.00-
18 00-20.00-22.00 uur.
Rubens: 'Doctor Zhivago', met
Omar Sjarif, Geraldlne Chaplin,
Julie Christi en Rod Steiger. Liefde
in het Rusland op het eind van de
19de eeuw. Dagelijks: 12.00-16.00-
20.00 uur.
Capitole: 'Spiderman strikes back',
met Nocholas Hammond. Robert
F. Simon en Michael Pataki. Geen
enkele hindernis kon Spiderman
tegenhouden. Dagelijks: 12.00-
14.00-16.00-18.00-20.00-22.00 uur.
Quellin: 'The Deer Hunter", de met
vijf Oscars bekroonde film van re
gisseur Michael Cimino. Met Ro
bert de Niro en John Savage; 23ste
week. Dagelijks: 14.00-15.15-18.30
Metro: 'Buck Rogers in de 25ste
eeuw', met Gil Gerard, Pamela
Hensley en Henri Silva. De super
held van een nieuwe ruimte-tijd.
Dagelijks: 12.00-14.00-16.00-18.00-
20.00-22.00 uur.
Sinjoor: 'Het laatste bolwerk', met
Roger Moore, Telly Savalas en El
liott Gould. "Regie: George Cos-
matos. Een Grieks eilandje gedu
rende de laatste dagen van de inva
sie. Een explosief mengsel vol actie
en avontuur. Dagelijks: 12.00-14.20-
16.45-19.10-21.35 uur.
Ambassades: Kentucky Fried
Movic', met Bill Bixby en Donald
Sutherland. Beeldenstorm in de
USA; kolderfilm. Dagelijks: 14.00-
16.00-18.00-20.00-22.00 uur.
Nachtvertoningen
Metro: 'The Manitou', met Tony
Curtis en Stella Stevens. De we
dergeboorte van een oude Indische
tovemaar. Vrijdag 7 en zaterdag 8
september om 24.00 uur.
Ambassades: 'Ilsa, de bloedhond
van de sheik', met Dyanne Thome
en Sharon Kelly. Vrijdag en zater
dag 24.00 uur.
Stadrandzalen
Festa: 'Emanuelle bij de kanniba
len', met Laura Gen\ser en Gab-
rielle Tinti. Dagelijks:T3.00-15,00-
17.00-19.00-21.00 uur.
Roma: 'De blanke godin van de
kannibalen', met Ursula Andress
en Stacy Keach. Dagelijks behalve
maandag) 20.00 uur, zondag door
lopend vanaf 18.00 uur.
Roma: 'Bambi' voor de jeugd. Zon
dag doorlopend vanaf 14.00 uur,
woensdag 14.00 uur.
Palace: 'Jaguar lives', met Joe Le
wis en Christopher Lee. Dagelijks:
behalve maandag 20.00 uur. Zon-
dag doorlopend vanaf 18.00 uur. I
Palace: 'De zwarte piraat,
Juegdprogramma. Zondag 14.00 en
16.00 uur, woensdag 14.00 uur.
GENT
Calypso: 'Hair', dagelijks: 13.55-
16. 15k 18.35-20.55 uur. Calypso 2.
Three days of the Condor': Dage
lijks: 14.00- 16.20-18.40-21.00 uur.
Calypso 3: 'The Front'. Dagelijks:
14.30-16.25-18.20 uur.
Calypso 3: 'Papilion'. Dagelijks:
20.30 uur.
Capitole: 'De Kolossale Hulk' met
Bill Bixby en Susan Sullivan. Da
gelijks: 14.30, 16.40. 18.50 21 uur. 1
Savoy: 'Het eiland van de duizend
geneugten' met Olivai Pascal en
Philippe Granier Dagelijks: 14.45,
16.50, 18.55, 21 uur.
Select: 'Les Bronzes' met Josiane
Balasko, Miche. Blanc en Michael
Creton. Dagelijks: 14.35, 16.45, t
18.55, 21.05 uur.
Najestic Club: 'Er op los, mammie'
met Annie Girardot en Pierre
Mondy. Dagelijks: 14.45, 16.50,
18.55, 21 uur.
Majestic 2000: 'Buck Rogers in de
25ste eeuw' met Gil Gerard en Pa
mela Hensley. Dagelijks: 14.15,
16.55, 19, 21 uur.
Century: 'Profetie' met Robert
Foxworth en Taljia Shire. Dage-
lijks: 14.35, 16.45, 18.55, 21 uur.
Cine Rex: Goodbye Emmanuelle'
met Silvia Kristel. Dagelijks: 14.45,
16.50, 18.55, 21 uur.
BRUGGE
Memlinc: 'Love and bullets'. Alle
dagen: 20.00 uur; zondag: 14.30-
17.15-20.00 uur. Vrijdag, zaterdag
en zondag draait om 22.30 uur 'De
kat kent de moordenaar'.
Zwart Huis: 'Bulldozer'. Dagelijks:
20.00 uur; zondag: 14.30-17.15-20.00
uur; vrijdag, zaterdag en zondag in
Zwart Huis om 22.30 uur: 'Slaven-
drijvers'.
Rembrandt: 'The Deer Hunter',
23ste week. Dagelijks: 20.00 uur,
zondag 15.00 en 20.00 uur.
Diversen
Antwerpen: zaal Koningin Eliza
beth: 'Ein Abend in Wien', met
Willy Boskovsky en Rudolph
Schock en het Utrechts Symfonie
Orkest. Vrijdag 7 september 20.30
uur. Zaterdag 8 september even
eens 20.30 uur.
Zeescoutbasis: 7 en 8 september
Scheldefestival met optredens res
pectievelijk Ferry Hill Blaaska-
pelle en zaterdag De Rangers en
Frank Bodanis. Vrijdag 21.00 uur,
zaterdag 20.00 uur.
Zaal Koningin Elizabeth: Herman
van Veen, dinsdag 11 en woensdag
12 en donderdag 13 september
Aanvang 20.30 uur.
Brugge: Concertgebouw zaterdag8
september: Muziektheater De
Speigel 21.00 uur.
Het kassucces 'Moonraker' blijft het Zeeuws-Vlaamsefilmgebeuren beheer
sen. Zowel het Temeuzense Luxortheater als de Koning van Engeland in
Hulst prolongeren James Bond's nieuwste avonturen.
Korte inhoud van de film, die in Amerika aale records breekt: 'Moonraker1
is de naam van zogenaamde space shuttles, raketachtige vliegtuigen
waarmee een pendeldienst wordt onderhouden tussen de aarde en en
ruimtestation. Een aan Groot-Brittanniè uitgeleende raket verdwijnt tij
dens het transport. Aan geheim agent 007 James Bond de opdracht den
verdwijning te onderzoeken. Daarbij kan hij terugvallen op hypermodem
technische snufjes, w.aarmee Bond zelfs de allergrootste klippen weet U
omzeilen. Luxor draait de film vrijdagavond om 20.00 en 22.30 uur, zaterdag
om 14.00-19.30 uur en 21.45 uur; zondag om 13.45-16.00-20.00 uurmaandag
dinsdag en woensdag om 20.00 uur.
In de Koning van Engeland is 'Moonraker' te zien op vrijdag 20.00 uw.
zaterdag 19.00 en 21.30 uur, zondag om 13.30-16.30-21.00 uur, maandagen I
dinsdag om 20.00 uur
Op het programma in Luxor staat verder 'Het Pomoparadijs' met in is
hoofdrollen: Karine Gambier en Corelli Lancaster. Een erotische film is
Bangkok, waar een jongeman zijn vakantie 'liggend' doorbrengt. 'Pomopa
radijs' draait vanavond om 22.30 uur en zaterdag om 21.45 uur. Tenslotteto
Luxor 'Doorbraak in het westen', met in de hoofdrollen Richard Burton, Roi
Steiger en Robert Mitchum. Een prent over de laatste dagen van het Hi-
lerregime aan het Oostfront. Een klassieke oorlogsfilm, die inmiddels al
Oscars heeft gekregen. Doorbraak in het westen' draait vrijdag om 20.01
uur, zaterdag om 14.00 en 19.30 uur, zondag om 13.45-16.00-20.00 uur, maan
dag en dinsdag om 20.00 uur.
Het Oostburgse Ledeltheater heeft vanavond om 20.00 uur, zaterdag om
19.00 uur en zondag om 13.45 uur en 20.00 uur 'Supermanop het program- j
ma staan. Humor, actie en techniek in een film voor jong en oud. De bezet
ting is groots: Marlon Brando, Gene Hackman en Maria Schell zijn slechts -
enkele van de acteurs. In Oostburg ook 'Sexhuis Rosemarie', en dat voorde
vijfde week in successie.
Het sexhuis draait zaterdag om 22.30 uur, zondag om 16.30 uur en maandai
en dinsdag om 20.00 uur.
Naast 'Moonraker' draait in Hulst 'Terug naar het Poseidon avontuW j
Ivrijdag 20.00 uur, zaterdag 19.15 en 21.30 uur, zondag 13.45-18.45-21.00 uw,
maandag en dinsdag om 20.00 uur). Verder in de Koning van Engeland:
'Ilsa, de wolvin van de SS', 'Porno pleziertjes'en 'l'Acte d'amour'. Deze films
staan elke dag (tot en met dinsdagop het programma.
