Rechten van
de mens
Oliebesparing
Theo van Boven al twee
jaar directeur YN-afdeling
Ji
A
Oliebronnen orè
landbouwgrond
I
VERWACHTINGEN NIET
HOOG GESPANNEN
:o(
ZATERDAG 7 JULI 1979
(Door ome correspondente Kati David
Een van de belangrijkste en meest omstreden posten in de wereld van de Verenigde Naties wordt
door een Nederlander bekleed. De 45-jarige Theo van Boven is sinds twee jaar directeur van de in
Genève gevestigde afdeling van de rechten van de mens. Van Boven valt dus de twijfelachtige eer
te beurt om voor de hoogste autoriteit op het gebied van mensenrechten door te gaan.
F?
ITEI
PZC°pinie en achtergrond
Twijfelachtig, omdat hij vaak gefru
streerd is door de moeizame procedu
res, het zware administratieve ap
paraat en vooral de politieke pressie die
bij het explosieve onderwerp men
senrechten nog sterker is dan in andere
organen van de Verenigde Naties. Van
Boven kan veel minder concreet werk
doen dan hij zou wensen. Daarvoor is
hij te zeer gebonden door de soevereini
teit van de 46 lidstaten van de commis
sie van de rechten van de mens, waar
van de leden om de drie jaar wisselen
zonder dat de politieke samenstelling
veel verandert. Ondanks dat is het de
afgelopen twee jaar toch gelukt om
naast Israël, Zuid-Afrika en Chili ook
een aantal andere landen in de be
klaagdenbank te krijgen. Zo is de ab
solute stilte rondom Oeganda, Equato-
riaal-Guinee en Cambodja verbroken.
Een persoonlijk succes voor Van Bo
ven? Ongetwijfeld niet alleen, maar ze
ker is wel dat hij er in tegenstelling tot
anderen die dergelijke posten bekleden
niet voor terugdeinst om zich vijanden
op de hals te halen.
Oeganda is na zoveel jaar eindelijk via
een vertrouwelijke procedure op de
zwarte lijst gezet. Heeft dat ergens toe
geleid?
„Ja tot een onderzoek en het uitbren
gen van een rapport. Wij hebben de
zaak echter nog niet afgesloten, want
ons mandaat is nog niet afgelopen.
Maar de situatie in Oeganda is inmid
dels wel veranderd. De vraag is nu:
moet je er een punt achter zetten of
moet j e doorgaan en je met het verleden
bezighouden? Vanuit humanitair op
zicht mogen de zaken niet onder de ta
fel worden geschoven, hoewel het mo
gelijk is dat een beleidsorgaan als de
commissie voor de rechten van de mens
daar om politieke redenen anders over
denkt."
Hoe is uw relatie met de Argentijnen?
„Ik heb veel goede relaties met Ar
gentijnse ballingen, maar de betrek
king met de autoriteiten zijn zeer moei
lijk. Je zit met een dilemma als inter
nationaal ambtenaar omdat je met alle
landen contacten moet onderhouden.
Maar soms zijn er omstandigheden die
je werk zo belemmeren dat het niet
meer mogelijk blijkt om effectieve con
tacten te handhaven."
Pressie
„Ik sta vanuit verschillende hoeken
onder pressie. Dat werkt frustrerend,
maar het kan niet anders omdat de
Verenigde Naties een organisatie is
waarin de regeringen de dienst uitma
ken. Met als gevolg dat vaak andere
belangen dan de rechten van de mens
overheersen."
„Ik kan hier op kantoor niet alles zeg
gen wat ik wil. Het kan best dat we op
dit moment afgeluisterd worden. Ik ben
in wezen in mijn werk geen vrij mens. Ik
kan ook lang niet die mensen aantrek
ken die ik zou willen kiezen. Je kunt ook
niet de initiatieven nemen waarvan je
vindt dat ze nodig zijn."
„Een andere frustratie is dat ik te veel
administratieve taken heb en dus gauw
het gevoel krijg dat ik niet met de reali
teit werk. Trouwens, je vraagt je af of we
ons niet te veel met irrelevante zaken
bezighouden."
„Er bestaat behoefte aan een autoriteit
die niet afhankelijk is van politieke be
sluitvorming van regeringen en toch
met gezag zou kunnen optreden. Daar
om vind ik dat er een hoge commissaris
voor de rechten van de mens moet ko
men. Zo'n voorstel speelt al heel lang.
maar er is te veel oppositie vanuit Oost-
Europa en de Derde Wereld om een
duidelijke meerderheid te krijgen. Zo
lang het er niet van komt moeten we
naar andere middelen zoeken, zoals het
oprichten van nationale en regionale
commissies voor de mensenrechten. Je
kunt niet alles internationaal doen en
soms is een regionale behandeling een
goede manier om interventie van grote
mogendheden te verminderen."
Duizend brieven
Maandelijks komen er tussen de twee-
en drieduizend brieven binnen bij de
afdeling waar Van Boven werkt. „Ze
hebben veelal betrekking op fami
liehereniging, persoonlijke problemen
en vooral in Latijns-Amerika op ver
miste familieleden. Mensen schrijven
ook vaak over de situatie in de gevang
enissen. In sommige landen kan je
vanuit de gevangenis schrijven, in an
dere niet. Soms krijgen we hele dos
siers binnen over moord en doodslag,
arrestaties op grote schaal, religieuze
discriminatie, over etnische discrimi
natie en dergelijke."
„Veel verrassingen komen wij niet te
gen. In de meeste gevallen bevestigen
ze het patroon van schendingen dat al
bekend is. Toch kunnen er zaken op
tafel komen waar we in het westen niet
bij stilstaan, zoals de discriminatie
van de autochtone bevolking: de in
dianen in Noord- en Zuid-Amerika en
de inheemse bevolkingen van de
eilanden in de Stille Oceaan."
„De brieven die binnenkomen worden
op een vertrouwelijke lijst geplaatst,
met een korte samenvatting. De lijst
wordt naar de leden van de commissie
voor de rechten van de mens gestuurd
en voorgelegd aan een werkgroep om
na te gaan of het wijst op een systema
tisch patroon van schendingen. De be
trokken regeringen worden ingelicht
en om commentaar gevraagd. We gaan
niet in op d inhoud; als VN-secreta-
riaat moeten wij dat overlaten aan de
beleidsorganen. Alleen zij kunnen be
slissen of er sprake is van een systema
tisch patroon van schendingen."
„Als wij iedereen een persoonlijk ant
woord zouden willen geven, terwijl we
hiervoor maar een paar mensen be
schikbaar hebben. De achterstanden
zijn enorm. We hadden gehoopt die op
te heffen door een computer, maar nog
afgezien van de onpersoonlijkheid van
computer-antwoorden, duurt het in de
bureaucratie van de VN jaren om ver
nieuwingen in te voeren."
Hoe vindt u het als zigeuners en
dienstweigeraars uw kantoor komen
binnenvallen?
Van Boven:„Ik probeer altijd ledereen
te ontvangen. Ik vind het ook een wel
kome afwisseling naast de formele ge
sprekken met diplomaten. De informa
tie die we zo krijgen is belangrijk voor
het werk dat we doen. Maar ik kan ze
lang niet altijd concreet helpen want we
zijn geen hulporganisatie. Dergelijke
problemen vallen onder dezelfde klach
tenprocedure als de brieven. Als de
schendingen niet flagrant en systema
tisch zijn worden ze niet geselecteerd
door de werkgroep."
.Maar in gevallen waar levensgevaar of
de vrijheid in het geding is, richten we
ons tot de secretaris-generaal van de
Verenigde Naties in de hoop dat hij nog
wat kan bereiken via diplomatieke ka
nalen. Dat gebeurt in dringende, uit
zonderlijke gevallen. Bijvoorbeeld als
je weet dat een gevangene zeer ernstig
ziek is en dreigt te sterven door onvol
doende medische zorg.
„In sommige gevallen heeft dat succes,
maar dat moet confidentieel blijven.
Het is ook moeilijk precies vast te stel
len want je weet niet of het door het
optreden van de secretaris-generaal of
door anderen kwam, actiegroepen zoals
Amnesty International, of regeringen
die bemiddelen."
Politiek wand kleed je
.Het is ook erg belangrijk dat de VN
Dr. Theo C. van Boven.
rechtstreeks in contact kan treden met
mensen. Ik ben zelf in Chili geweest. De
ontmoetingen met leden van de junta
hadden hoofdzakelijk het karakter van
een beleefdheidsbezoek.
„Het is ook erg belangrijk dat de VN
rechtstreeks in contact kan treden met
mensen. Ik ben zelf in Chili geweest. De
ontmoetingen met. leden van de junta
hadden hoofdzakelijk het karakter van
een beleefdheidsbezoek. We voerden
inhoudelijke gesprekken met rechters,
ministers, gevangenisautoriteiten en
het hoofd van de veiligheidsdienst.
Daarnaast hebben we ex-gevangenen
ontmoet en mensen die gemarteld zijn,
familieleden van vermiste personen,
vakbondsmensen, kerkelijke leiders en
vele anderen."
Bij u thuis heeft u een affiche hangen
waarop staat. Pinochet, waar zijn de
2000 vermisten? Krijgt u daar veel
reacties op?
„Er wordt weieens een opmerking over
gemaakt. Zo van: moet dat nou...? Of:
wat betekent dat,.,? Die opmerkingen
komen overigens evenzeer van Wester
se zijde. Ook de wandkleedjes, de z.g.
'arpilleras' die ik uit Chili heb meege
bracht geven nogal eens aanleiding tot
commentaar en bieden een goede gele
genheid om over de situatie te discus
siëren."
„De 'arpilleras worden gemaakt door
de vrouwen van vermisten en werklo
zen. Ze bespreken een thema, zoals
hongerstaking of recht op informatie en
werken dan uit in politiek geïnspi
reerde wandkleedjes. De traditionele
manier van handwerken is weer hele
maal opgebloeid. Door 'arpilleras' te
kopen kun je die mensen helpen."
.Nederland is nu weer lid van de com
missie voor de rechten van de mens en
ex-minister Van der Stoel zal ons land
daarin vertegenwoordigen. Ik vind het
plezierig dat Nederland weer die ver
antwoordelijkheid op zich heeft geno
men. Die commissie is nog steeds het
meest bekende en centrale orgaan en
heeft de breedste taak. Ik geloof dat
Van der Stoel een gelukkige keuze is
omdat bekend is dat de rechten van de
mens hem ter harte gaan en hij als oud
minister moreel en politiek gezag
heeft."
Nederland weer lid
Wat vindt u van de recente nota over
mensenrechten en buitenlands beleid
die aan de tweede kamer is gepresen
teerd en waarin gesproken wordt over
de relatie tussen mensenrechten en
hulpverlening?
„Ik vind datje geen ontwikkelingshulp
moet geven aan de autoriteiten van
landen die repressie bedrijven en de
rechten va de mens op grove wijze
schenden. Ik denk in dit verband even
goed aan het leveren van wapens aan
repressieve regeringen, als aan het eco
nomische systeem van landen waar
grote onrechtvaardigheden heersen.
Landen waar je de economische mach
ten steunt op een manier die vaak ten
nadele van de sociale belangen van de
meerderheid van de bevolking gaat."
„Dit neemt niet weg dat je de allerarm
sten in de landen moet steunen. Maar
dat kan dan beter niet via regerings
kanalen gebeuren maar via bijvoor
beeld de kerken of de NOVIB. Bepaal
de ontwikkelingsorganisaties of VN-
instellïngen zoals de Unicef kunnen
dat werk soms ook goed doen. Aan de
andere kant kan je via ontwikkelings
samenwerking positieve ontwikke
lingen steunen, zoals in landen waar
gestreefd wordt naar meer sociale
rechtvaardigheid en naar meer par
ticipatie van alle lagen van de bevol
king in het politieke, sociale econom-
siche en culturele leven. Al met al vind
ik het onderdeel ontwikkelingssa
menwerking een van de betere hoofd
stukken van de nota."
)STK
meen
My
p. D.
boor
IH dei
ndon
tspra
lalde
madr
ilangi
-Lizorgf
öedert de datum waarop Kho
meini in Perzië verscheen (en de
bikini daar verdween) heeft haast
iedere oliegebruiker in Nederland
een paar zorgenrimpeltjes erbij
gekregen. De berichten die ons nu
dagelijks bereiken reppen van een
onvermijdelijke energiecrisis.
Zelf hebben we de directe gevol
gen van het beleid van de ayatolla
al aan den lijve ondervonden ge
durende de afgelopen weken in
Engeland en Amerika. We kunnen
u melden dat het in een lange file
voor een benzinestation eindeloos
staan wachten een erg vervelende
variant is van de 'normale' file op
(auto)wegen waar wij al zo lang
mee verwend worden.
Het lijkt ons goed juist in een tijd
die bol staat van de crisisachtige
energie verhalen ook eens te wijzen
op de haast koortsachtige ijver
waarin ook in de landbouw gezocht
wordt naar het tot ontwikkeling
brengen van een produkt of van
enkele produkten die de rol van de
olie als energie-brenger gedeelte
lijk kunnen overnemen.
Velen zullen zich - enigszins vaag
wellicht - herinneren dat er ver
band bestaat tussen alkohol, gist
en suiker. Alkohol ontstaat door
een distillatiepioces. Daarbij zet
suiker zich om in alkohol. In prin
cipe kun je dus van alle produkten
waar suiker in zit alkohol fabrice
ren. Zowel van druiven, als van
graan, als van aardappels. Dat
hebben we in Nederland en haast
ieder land ter wereld al vrij vroeg
ontdekt; bijna ieder mogelijk pro
dukt is wel eens gedestilleerd - om
gezet in alkohol. Meestal niet in
zuivere alkohol, maarin alkoholi-
sche produkten d.w.z. naast pure
alkohol bevinden zich een aantal
andere stoffen in die vloeistof die de
herkomst van het geheel verraden.
Dat zijn de zgn. brandewijnen. Eni
ge roemruchte voorbeelden daar
van zijn Cognac - gedistilleerd uit
druiven. Calvados gedistilleerd uit
appels, jenever en whisky gedistil
leerd uit granen etc. etc. Allemaal
dranken om zo nu en dan in lyri
sche bewoordingen te vervallen,
dat wordt vaak - ook door ons - ge
pleegd. maar waar we vandaag niet
over willen uitweiden. Deze zgn.
brandewijnen zijn natuurlijk wel
door een extra distillatie om te zet
ten in zuivere (neutrale) alkohol,
maar dat is een nogal kostbaar
proces. Het is veel handiger om
zuivere alkohol te vervaardigen uit
een produkt dat van nature het
meeste suikerpercentage bevat -
suiker, of in de variant van suiker
biet, of van suikerriet. Waarom is
die alkoholdan zo belangrijk? Om
dat kortgezegd agrarische alkohol -
alkohol afkomstig van agrarische
produkten naast een konsumptie-
middel ook een energiedrager is,
het is een vervangingsmiddel voor
olie en benzine.
Op zich is dit natuurlijk geen
nieuwe ontdekking. In de tweede
wereldoorlog werd alkohol soms al
gebruikt als auto-brandstof. Door
een aantal ontwikkelingen is alko
hol veel interessanter geworden als
vervanger van olie Ten eerste door
de energie-krisis van een jaar of vier
geleden zelf. De sterk geste,
zen van olie-energie en c
maanden weer sterk
gaande prijzen maken het pi_
schil tussen alkohol en olie T
kleiner. Daarnaast zijn de-61
bouwkundige ontwikkelii
paald niet stil blijven I
Suikergehaltes in bieten zijnp1
geworden, mechanisatiepro
hebben voor veel grotere o
gezorgd. De mogelijkheden
verwerking van biet tot alkolft J
veel groter geworden. Tei g,2
zijn een aantal oude gewas» C
veredeld. Gierst, ook wel sort
genoemd is daar een treffeno
beeld van. Die zeer oude ku GT1
plant is momenteel zozeer vei uu
dat er een soort ontstaan is mpGE
zeer hoog suikergehalte. ReflüTij
bekend geworden, dat Fn.Ulft
grote plannen heeft op dat giicer
Juist in het Zuiden van FraJES
waar in de Midi een paar C<
hectares zijn bedekt met
wijnstokken zou dit sorghujniai
gewas kunnen zijn dat. Franijdsrr
de niet al te verre toekomsflstwi
een deel van alkoholenergibte
voorzien. Het voordeel van fine
hum is net als bij suikerriet cve«
gens. dat de uitgeperste rfLS'
meteen bruikbaar is als braSO
voor de fabriek die de suikergale
in alkohol. Dubbel voordeü 'D'
Wat suikerriet betreft; op dStiv;
rein heeft een land als Brazil eer
ambitieuze plannen - ook sUya'
het doel om de daarmee te faFl
ren alkohol aan te wenden alt
*ie. Men denkt daar en is gecPrpI
lijk al bezig om 80 miljoen h mo
grond die nu nog voor een 'kl
deel uit bos en woest land tx>
om te zetten in suikerrietptsth'
ges. Men is tevens bezig me*
3000 alkohol-fabrieken uit de
te stampen. Ook vanuit InöPuu
men berichten dat men op ST
scheepse wijze agrarische a.®1"
wil gaan produceren, via suil TR
en dergelijke produkten. A K
sche alkohol, dat woordje agi?ER
moet er wel bij, want men ks. r ft
synthetische alkohol vervaal 'Sf
via de petro-chemische indi &a
daar schiet je echter niets nfthe
wat nieuwe energie-bronne
treft, die alkohol is afkomst?5»"1
aardolie. Pfe
Staan we aan de vooravon
tamelijk grote ontwikkeling!
het gebied van agrarische ai"
en groene benzine? We hopd
van harte. Er zal echter veel
gen van de durf en de onij
mersgeest van particuliere
overheid. Veel kapitaal en gi
vesteringen zijn daarbij c
delijk. Technischagrarisch z|
mogelijkheden aanwe:
gezaghebbende kringen uitilf
eigen suikerindustrie - teveu
lang belangrijke en zeer effitr l
alkoholproducenten - kan efisi
goede toekomst gaan dagenjnct
het produkt dat de olie voor
deel kan vervangen.
Mr. Gerard W. SmallqïB<
(Van onze redactie economie
Terwijl het besef over de nood
zaak van energiebewustheid lang
zamerhand wat verder doordringt,
zijn de verwachtingen over de be
sparingen op olieverbruik op korte
termijn in ons land niet hoogge
spannen. In april daalden de verko
pen met 2.5 procent, voor mei wordt
niet veel meer verwacht volgens het
ministerie van economische zaken.
Wellicht zal de besparingsgraad
langzaam oplopen, maar optimis
tisch is men daarover niet. Bin
nenkort worden pas de cijfers over
mei bekendgemaakt.
In het bestaan van een soort crisis
situatie, omdat er een aanbodtekort
is. wordt nog niet algemeen geloofd.
„Het is moeilijk de mensen ervan te
doordringen", aldus een deskundige
uit oliekringen, „in de vorige crisis
(1973-1974) geloofden we allemaal,
maar die bleek niet te bestaan, nu
gelooft men er niet in, terwijl er wel
sprake is van wezenlijke problemen".
Nog niemand kan zeggen of er
dwangmaatregelen zullen moeten
worden genomen. Minister Van Aar-
denne (economische zaken) heeft al
enkele malen gezegd daaraan nog
niet te denken. En als het wel moet
gebeuren, kan het alleen op basis van
internationale afspraken. Het heeft
geen zin beperkingen op te leggen als
je buren het niet doen, vindt hij. De
zer dagen gaan de bij het Internatio
naal Energie Agentschap aangeslo
ten landen in Parijs de besparingsre
sultaten tot dusver bekijken.
Aan de hand van die cijfers, welke
waarschijnlijk niet veel verder dan
tot en met mei reiken, kan eventueel
tot verdergaande plannen worden
besloten. Maar of er al afspraken uit
de bus komen, is twijfelachtig, mede
gezien het feit dat West-Duitsland
nog niet verder is gegaan dan het pu
bliek te waarschuwen wat meer
energiebewust te worden. Van een
campagne zoals die in ons land se
dert begin april wordt gevoerd, is
daar geen sprake
Kortingen
Uat nu nagenoeg alle oliemaat
schappijen zijn overgegaan tot kor
tingen op huisbrandolie, dieselolie,
petroleum en stookolie wordt bij het
ministerie van economische zaken
als een verstandig beleid beoorde
eld. Maatschappijen als Mobil, Cal-
pam, Chevron, Esso hadden al enige
tijd kortingen op hun leveranties
ingesteld. Toen onlangs ook Shell
ermee begon, gaf dat even een
schokeffect, omdat het om een zeer
grote afzet gaat. Maar de maatregel
is wel In overeenstemming met de
oproep die de regering in april heeft
gedaan.
Te verwachten is dat die kortingen
zeker niet snel zullen worden opge
heven. Gelet moet worden op de op
bouw van nieuwe voorraden tegen de
winter. Vooral de strengheid en de
lengte van vorige winter (koud tot en
met, begin mei zelfs) heeft voor grote
intering gezorgd. Wat huisbrandolie
en stookolie betreft, is er in die perio
de voor tientallen procenten meer
verstookt dan in vorige, vergelijk
bare jaren. Bij de dieselolie doet zich
wellicht een hamstereffect voor, om
dat de vraag de laatste tijd sterk is
opgelopen
Voor benzineproblemen hoeft voor
lopig niet te worden gevreesd. Gun
stig feit is daar bijvoorbeeld dat het
autorijden in de afgelopen winterse
maanden sterk verminderde. Daar
door bleven de voorraden op peil.
Ook in de zomermaanden zal dat peil
wel gehandhaafd blijven. Factor die
hierbij een rol speelt, is dat hon
derduizenden Nederlanders naar het
buitenland trekken en dus daar tan
ken Er zou alleen krapte kunnen
komen als er in de aanvoersituatie
problemen ontstaan. Want de raf
finaderijen kunnen niet zonder meer
op benzineproduktie overschakelen.
Bij het overzien van de gehele
olieverbruikssituatie wordt
trouwens uitgegaan van het feit dat
de aanvoer, zij het dan iets lager, on
gehinderd voortgaat. Als dit zo is en
iedere automobilist tankt normaal,
dan is er niets aan de hand, aldus een
ingewijde. Maar als door welk be
richt ook een paniekeffect ontstaat,
zoals nu af cn toe in de VS, dan stijgt
het verbruik te veel en komen er wel
moeilijkheden. In zo'n geval gaat ie
dereen steeds voltanken en loopt de
zaak in de war (de gemiddelde tank-
vulling van de auto's wordt nu op 40
procent geschat).
Volgens de oliehandel is er ook op
verwarmingsgebied geen probleem
als iedereen wat begrip opbrengt en
meewerkt. Men moet de zaak aan de
handelaren overlaten, die ook een
korting toepassen, maar zorgen dat
iedere afnemer voldoende krijgt.
Moeilijkheden dreigden even toen
sommige verbruikers in april en mei
(er werd nog flink gestookt) hun
tanks geheel gevuld wilden hebben,
terwijl dat normaal niet gebeurt,
Daardoor dreigde het distribu
tiestelsel in de war te raken.
Over het algemeen hebben de han
delaren geen gevolg gegeven aan
dergelijke vragen. Een goede
oliehandelaar zorgt door middel van
het zogenaamde graaddagensys-
teem (gebaseerd op gemiddelde te
verwachten temperaturen) voor een
contante aanvoer. Er wordt overi
gens op gewezen dat op dit gebied de
besparing pas in 1984 werkelijk effect
zal hebben. De kortingen hebben nu
zodanig geleidelijk effect dat er pas
over vijf jaar minder zou worden ge
leverd dan er werkelijk moet worden
gestookt
Problemen
Meer problemen heeft de oliehandel
met het inschakelen in het levering
spatroon van nieuwe projecten (ge
bouwen en woningen) die moeten
worden gestookt. Die vraag vero
zaakt wat stijging in het verbrui#-
maar tot dusver is de meerdeitt
vraag nog beantwoord. Al met al zitf:
ten de bezwaren niet in een korting»
van 5 procent, zoals de regering di
vraagt. Wel zal de kwestie moeilil"
ker worden als de 5 procent i'
wordt gehaald en grotere bespar
gen nodig blijken.
Overigens wordt niet gevreesd v
de positie van de zelfstandige handtl
die 60 procent van de huisbrai
doliemarkt bedient en 40 proc""
van de dieselolie levert. „De spaiJ
ning op de oliemarkt duurt ook nl
eeuwig", zegt men daar, „en de v
markt zal blijven". Ook het besta:
van de zelfstandige bezlnegrossie#
en de 'witte pompen' is tot dusvf
niet aangetast (marktaandeel in bf
nzine van 15 procent). Wel zijn (j
marges wat kleiner geworden. Eq
moeilijk moment kan ontstaan alsa;
het komende najaar de contract^
moeten worden vernieuwd.
