VERKIEZINGEN BRITSE STIJL Margaret Thatcher: ongehinderd David Steel: prototype kopman James Callaghan: onopvallend Carnavalssfeer verhult de grote problemen ZATERDAG 28 APRIL 1979 PZC/zaterdagkrant 27 margaret Thatcher maakte volgens de opiniepeilingen een grote kans zich te kunnen voegen in vrouwelijke premiersclub: v.l.n.r. Golda Meir (Israel). Mevrouw Bandaranaike Ceyloni en Indira Ghandi dndiAi (Van onze correspondent, Henk Leffelaar LONDEN - Een Britse ver kiezingscampagne is een periodiek terugkerend ver schijnsel waarbij een 1700 volwassenen, als stam boekvee getooid met kleu rige rosetten, de markt op gaan en hopen niet naar het slachthuis te worden afge voerd. Als zij gedurende die periode iets te zeggen heb ben dat niet op geloei lijkt, is dat niet te danken aan originaliteit, maar aan het feit dat ze serieus genomen lijken te worden. Avond na avond worden de Britten getracteerd op televisieforums, analyses, speculaties en commenta ren die uitmunten in mee dogenloze ernst en onver biddelijke saaiheid. Het kan niet anders dan dat bij zo'n hoeveelheid informa tie de mening postvat dat er een betekenisvolle dimen sie aan de campagne moet zijn, ook al ontgaat deze de meeste kiezers. Daarom was het een voorlopig hoogtepunt toen de demissionaire minister van financiën. Denis Healy een televisievraaggesprek had met een kwieke Italiaanse commentator, die zei Healy al 30 jaar te kennen. Om te beginnen antwoordde Healy in het Italiaans, alleen om gevraagd te worden waar hij die „vreemde taal" had geleerd en van wie. „In Italië, van een vrouw", zei Healy. „Van een of meer vrouwen?", vroeg de Italiaan, die een goed verhaal meende te ruiken. Healy stak een vinger op. „U was toen ongetrouwd?", sloeg de Italiaan toe. „Ja", zei Healy. (Jammer, hoorde je de Italiaan denken.) Toen het filmen zou beginnen, bleek de Italiaanse cameraman nergens te vinden te zijn. Healy stond nu alleen, terwijl de onder vrager zijn filmer probeerde op te sporen. „Het lijkt wel een vertoning van de Marx Brothers", zei Healy. niet van zijn stuk te krijgen. Maar zulke ogenblikken van ver- kiezmgsvermaak worden zelden geboden. Niettemin zijn er zelden in een campagne zoveel belangrij ke onderwerpen aan de orde als nu in Engeland. De verkiezingen van dit jaar kunnen wel eens ge boekstaafd worden als doorslag gevend voor de toekomst van het Verenigd Koninkrijk. Want waar het in wezen om gaat. is of het Britse socialisme sinds de Tweede Wereldoorlog diep genoeg wortel heeft geschoten om die toe komst blijvend te bepalen, of dat het wordt teruggeschroefd. En als het wordt teruggeschroefd, wat zal de positie van Engeland dan zijn in een EEG die door overwegend so cialistische landen wordt gedomi neerd? De Britse conservatieve party, en dat wordt vaak over het hoofd gezien, is een goed deel con servatiever dan behoudende Wes- teuropese party en. Op het spel staat de rol van de vak bonden en hun macht, een moge lijke denationalisatie van een aan tal grote bedrijven, een wyziging van het belastingsysteem die grote gevolgen kan hebben voor de klas se-structuur van de Britse samen leving. herinvoering van dc doodstraf, straffere immigratiebe palingen, relaties met de EEG In de carnavalssfeer van de cam pagne dreigen deze onderwerpen weg te zinken in de confetti van gemeenplaatsen, of anders dood- gepraat te worden door ver kiezingskandidaten die steeds meer grammofoonopnamen van zichzelf dreigen te worden. Wel iswaar hebben de belangrijkste partijen zendtijd via radio en tele visie ter beschikking gekregen, maar tot een werkelijke uitwisse ling van standpunten komt het niet. Wat de Britten te zien en te horen krijgen, zijn politici die zich over de hoofden van de kiezers tot hun opponenten richten. Een werkelyk debat was mogeiyk geweest als Margaret Thatcher de uitnodiging had aangenomen om met Callaghan op de televisie in discussie te treden, naar voorbeeld van de berucht geworden Ken- nedy-Nixon-debatten. Maar That- cher weet waar haar valkuilen lig gen en een daarvan is haar stroeve relatie met de pers en haar neiging om ondoordachte uitspraken te doen. Ze nam de uitnodiging dus niet aan en stipuleerde verder dat zy niet door bepaalde commentatoren op de televisie ondervraagd wilde worden. In de Verenigde Staten zou een dergelyke stipulatie door de grote televisienetwerken van de hand zyn gewezen op grond van de vuistregel dat alleen zy uitmaken wie een interview afneemt. Op dit punt komt de BBC dan ook pynly k naar voren als een uiteindely k door het rijk gefinancierd en geleid be drijf. Naast alle zwart-op-wit gestelde punten van de verkiezingsprog ramma's is er een punt dat nergens in druk is verschenen, maar dat niettemin voor een meer dan be langrijk deel deze verkiezingscam pagne beheerst. Dat is Margaret Thatcher zelf, en de vraag of Enge land rijp -is voor een vrouwelyke eerste minister. Nog geen drie maanden geleden beaamde een functionaris op het hoofdkwartier van de conserva tieve party myn stelling dat de conservatieven, wanneer zij win nen. de overwinning ondanks Thatcher behalen. Maar dat wan neer zy verliezen, de nederlaag ge zien moet worden als een afwyzing van haar als vrouw Ik weet niet hoe deze functionaris daar nu over denkt, maar niemand kan eromheen dat Engeland en het parlement in het byzonder een he renreservaat is. Het is, byvoor- beeld. nog maar kort geleden dat er in de nabyheid van de vergaderzaal van het Lagerhuis een toilet voor vrouwen werd geïnstalleerd Die gelegenheid wordt in de wandeling „Barbara's Kasteel" genoemd, naar het Lagerhuislid en .Labour- minister Barbara Castle, die ervoor pleitte. In deze verkiezingscampagne zyn er 120 vrouwelyke kandidaten De meesten maken nauwelyks of geen kans gekozen te worden. Opval lend hierby is dat Margaret That chers eigen party de slechtste sta tistiek oplevert: 30 vrouwen op een totaal van 635 kandidaten. Labour daarentegen heeft 52 vrouwen kandidaat staan, de Liberalen 32 in de 400 districten waar zy kandida ten hebben en de Schotse Natio nale Party 6 in 71 kiesdistricten Een nadere bestudering van deze cijfers laat verder zien dat 19 van de vrouwelyke conservatieve kan didaten in de districten waar zy ge plaatst zyn zo goed als geen kans maken, vyf hebben al een zetel die zy nu verdedigen, en zes maken een redeiyke kans gekozen te worden. Labour heeft om te beginnen al 14 vrouweüjke Lagerhuisleden, acht zyn er geplaatst in „veilige" distric ten als opvolgers van een manlyke parlementariër, maar toch nog 18 staan kandidaat in omstreden dis tricten. Deze gegevens illustreren dat Thatchers kandidatuur niet ge zien kan worden als een doorbraak van het Britse feminisme. Het is, als uitzondering, eerder een beves tiging van de regel dat het heren- dom in Groot-Brittannié nog steeds floreert. Margaret Thatcher is er weliswaar in geslaagd haar collega's in het parlement te doen vergeten dat zij een vrouw is, maar dat zijn tenslotte maar 635 van de 17.000.000 kiesgerechtigden. De Britse minister van financiën Denis Healy. X oen Margaret Thatcher in 1975. kort nadat zij werd gekozen als leid ster van de conservatieve partij, op een persconferentie werd gevraagd hoe zij het had klaargespeeld, zei ze bondig: „Door verdienste". Tegen een ander die haar zei dat ze geluk had gehad, antwoordde ze: „Ik heb geen geluk gehad, ik heb het verdiend". Dat is „IJzeren Maggie", zoals zij bij na algemeen inde Britse pers wordt genoemd, ten voeten uit: een vrouw, ongehinderd door bescheidenheid, gebrek aan ambities, of een te lang zame tong. De Labour-minister voor financiën. Denis Healy. heeft haar „La Passionara van de bevoorrechte klas se" genoemd. Zij op haar beurt zei over hem: „Er zijn ministers van fi nanciën die macro-economisch zijn, anderen zijn alleen maar fiscaal, maar deze is gewoon goedkoop". Bevoorrecht is Thatcher echter niet echt geweest Ze werd 53 jaar geleden geboren als een van de twee dochters van een kruidenier die het tot bur gemeester van zyn woonplaats Grantham bracht Het gezin huisde boven de winkel in een woning die geen toilet binnenshuis had (ook van daag bestaan er nog duizenden wo ningen zonder toilet in Engeland). Ze stond in de wankel vaak achter de toonbank. Vader Roberts hield de wónd eronder Op zondag was het kerkgang en geen zondagskranten Hy had graag schoolmeester willen worden en hy zag er dan ook op toe dat zyn dochters een goede opvoeding kregen. Mar garet blonk onmiddellyk uit in byna alles en werd in een klas geplaatst van een jaar oudere leerlingen Het was vanzelfsprekend dat ze naar de universiteit (Oxford) ging. Ze stu deerde er chemie en haar eerste baan was als research-assistente by een chemisch bedryf. waar ze onder meer werd belast met het onderzoek naar een nieuwe ïymsoort. Toen ze 24 was. stond ze kandidaat in een kiesdistrict waar voor de conservatieven geen eer aan viel te behalen Hoewel zy de verkiezingen verloor, hield zy er een echtgenoot aan over Denis Thatcher die al een huwelyk achter de rug had. Ze trouwden in 1951. Inmiddels was Margaret That cher in haar vrye tyd rechten gaan studeren, met een specialisatie in be lastingrecht Ook dat deed ze in re- cordtyd. Ze had vervolgens enige jaren een praktijk als advocaat In 1953 werden haar tweeling-zoons geboren (later nog een dochten, maar in 1957 keek ze alweer uit naar een kiesdistrict dat de door haar zo be geerde zetel in het parlement zou kun nen opleveren Twee jaar later werd ze inderdaad gekozen en van meet af aan waren haar manlyke collega's in het Lagerhuis onder de indruk van haai kennis van zaken Ex-premier Harold MacMillan gal haar in 1961 al een belangrijke post bij het ministerie voor pensioenen, «aar zij dc reputatie had de enige te zijn die zich volledig in de materie verdiepte en de experts aan hun hoofd bleef zeuren om nog meer gegevens, hoe ingewikkeld ook. Toen de conservatieven in 1970 weer aan de macht kwamen, werd zij aan gesteld als minister voor onderwijs en wetenschappen - de tweede vrouw die de conservatieven ooit als minis ter hadden benoemd. Vijf jaar later, toen Edward Heath en zijn kabinet ten val werden gebracht, won zij de strijd om het partijleiderschap met de hulp van de onlangs om het leven gekomen Airey Neave. Margaret Thatcher is geen werkelyk mooie vrouw, ze is ook niet echt aan- trekkelyk of charmant. Ze heeft een soort koele schoonheid, alsof haar ui- terlyk ook het resultaat is van berede nering en overleg Ze heeft gelukkig afstand gedaan van de hoeden waarzy lange tyd de voorkeur aan gaf. en ook van het strakke kapsel dat uit een vorm gegoten leek te zyn Waar zy echter geen afstand van kan doen, is een stem die is omschreven als die van een sergeant-majoor op het exercitieterrein van een marinierska- zeme. Wat haar ook geen goed zal doen in deze campagne, is haar afkeer van journalisten, die zy beschouwt als cy nische mensen die er alleen op uit zyn haar schaakmat te zetten. Wanneer men Margaret Thatcher be zig ziet op een verkiezingsbezoekje aan een markt, of ziet spreken met voorbygangers, kan men moeilyk tot de conclusie komen dat zy iemand is die zich werkelyk voor de „gewone maninteresseert. Men heeft het ge voel dat zy de antwoorden op haar vragen zelf al heeft bedacht en wacht op de gelegenheid om de volgende be- leefdheidsvraag te stellen. Volgens de opiniepeilingen is de kans meer dan groot dat Margaret That cher de eerste vrouwelijke premier van het Verenigd Koninkrijk wordt. Zij wordt dan opgenomen in de ex clusieve vrouwelijke premiersclub van Golda Meir (Israël), mevrouw Bandaranaike (Ceylon) en Indira Ghandi (India). Het is te hopen dat de Britse schatkist tegen die tijd akkoord zal gaan met een kleine verbouwing van de of ficiële residentie op 10 Downing Street (waar Thatcher aangekondigd heeft te zullen gaan wonen), want in de onmiddellijke omgeving van de vergaderzaal van het kabinet is geen enkel toilet voor dames te vinden. 9}.^Lls je hem een padvindershoed opzet, is hij het prototype van een hopman", heeft iemand eens van Da vid Steel gezegd. Michael Foot, de leider van de Labour-parlemen- tariërs, heeft hem onlangs nog „de jongen David" genoemd. Het zijn ty peringen waar de nu 41-jarige leider van de Liberalen weinig gelukkig mee is. Toen hij 14 jaar geleden voor het par lement werd gekozen, was hij met zijn 27 jaar inderdaad het jongste lid van het Lagerhuis; een politiek won derkind. Het was een reputatie en een beeld dat hij niet van zich af heeft kunnen schudden. Steel is de zoon van een Schotse pre dikant die veel kerkwerk in Afrika deed De jonge Steel bracht dan ook vier schooyaren in Nairobi door. voor dat hy rechten ging studeren aan de Universiteit van Edinburgh. Toen hy afstudeerde, gaf hy echter de voorkeur aan de journalistiek en werkte enige tyd voor de Schotse BBC als televi sieverslaggever In het parlement vestigde hy de aan dacht op zich toen hy erin slaagde een belangrijke wetswijziging door te voe ren. waardoor het abortusbeleid werd geliberaliseerd. In 1976 werd de toe nmalige leider van de Liberalen. Je remy Thorpe, gecompromitteerd door wat nu bekend staat als de „Scott af faire" - Norman Scott. de homosek sueel met wie Thorpe al of niet een re latie had. (Het proces tegen Thorpe wegens samenzwering tot moord zal begin mei. kort na de verkiezingen, worden geopend i Thorpe trad als leider af en werd opge volgd door Steel. De Liberalen met hun 13 zetels in het Lagerhuis waren weinig meer dan toeschouwers van het politieke gebeuren, maar Steel besefte dat. naarmate de Labour-regering in moeilykheden zou komen over de te verwachten vakbondsstakingen, de 13 zetels wel eens de doorslag zouden kunnen geven by het op de been hou den van James Callaghan en zyn ka binet. „Ik was vastbesloten om de gelegen heid aan te grijpen om de gefixeerde partytegenstellingen te verzwakken die het land al zoveel schade hebben berokkend", schrijft Steel in een boek dat binnenkort zal verschynen onder de titel „Een verdeeld huis' Hoewel niet alle Liberalen ervoor voelden, wist Steel zijn collega's te overtuigen van het belang van een re geringsovereenkomst tussen zijn par tij en Labour, het zogenaamde „Lib- Lab Pact". De overeenkomst stelde Callaghan in staat het jaar 1977 door te komen. De vraag in hoeverre de Li beralen zichzelf schade hebben be rokkend door die onheilige alliantie, zal in de verkiezingen worden beant woord. In ieder geval zijn de voorspellingen dat David Steel na 3 mei de leider zal zijn van een aanzienlijk gedecimeer de Liberale fractie. Of er dan nog veel te leiden zal zijn, staat te bezien: mis schien wordt het meer een hoopvol applaudiseren langs de zijlijn van het veld waarop de parlementaire poli tieke wedstrijd wordt gespeeld. opvallendste van James Cal laghan is zijn onopvallendheid. Er zijn weinig of geen anecdotes over hem in omloop, geen gevleugelde uit spraken zijn van hem bekend, hij heeft geen karakteristieke hebbelijk heden. Kortom. Callaghan is wat geen politicus wenst te zijn: kleurloos. Maar aan die kleurloosheid heeft hij een eigen stijl gegeven, die bij veel Britse arbeiders en middenstanders aanslaat, omdat Callaghan geen pre tenties lijkt te hebben. Waar zijn voorganger Harold Wilson al bij voorbaat hele bevolkingsgroepen te gen zich innam, alleen maar door met zijn pijp op de beeldbuis te verschij nen en zijn nasale stem te doen horen, geeft Callaghan geen aanstoot. Hy is het toonbeeld van de degelyke Britse burgers, een geruststellende vader-figuur, de oom die nooit vergeet iets voor zyn neefjes en nichtjes mee te nemen, de aardige kruidenier op de hoek van de straat. Hoe heeft zo'n bra ve man hel tot eerste minister ge bracht? Dat is een vraag die veel politici stel len. alsof zy het geheim willen weten hoe je ogenschynlyk zonder ambities de top van de ladder kunt bereiken, te meer omdat Callaghan van zyn vorige posten geen grote successen heeft ge maakt. James Callaghan (67) was de zoon van een onderofficier by de Britse marine. Zyn eerste schreden als ambtenaar zette hy als functionaris by de belas tingdienst. Dat was in 1929 Zeven jaar later nam hy ontslag en werd lid van het bestuur van de federatie van Be lastingambtenaren In 1931 was hy al toegetreden tot de Labourparty Aan het eind van de oorlog, die hy als luitenant by de ma rine beëindigde, werd hy in 1945 geko zen als parlementslid voor een kiesdi strict in Cardiff, de hoofdplaats van Wales. Sindsdien heeft Labour zyin le ven beheerst, zzeer dat een politicus eens verbaasd opmerkte „Ik geloof dat hy werkelyk van die party houdt - alsof het in de Britse politiek niet te pas komt om je hartstochtelyk aan een partij te verslingeren. In 1964 kreeg hy zyn eerste belangrijke functie als minister van financiën Dne jaar later diende hy zyn ontslag in na een smadeiyke devaluatie van het Britse pond sterling. Volgens insiders was deze afgang voor Callaghan een grote psychologische schok, maar datzelfde jaar >1967) werd hy nog tot minister van binnenlandse zaken be noemd- In 1974. na de val van de conservatieve regering van Edward Heath, kreeg Callaghan in het Labour-kabinet de portefeuille van buitenlandse zaken toegewezen. Over deze drie minis teriële posten schreef een Britse journalist: „Wat blyft hangen, is de volledige afwezigheid van iets dat de moeite waard is om herinnerd te wor den Toen hy premier werd, op 5 april 1976, de dag dat Harold Wilson niet zonder gevoel voor drama plotseling aftrad, was Callaghan de oudste premier sinds Churchill die 10 Downing Street, de officiële residentie, betrok. (Cal laghan verkoos er echter niet te wo nen). Callaghan had ook de distinctie de eerste premier in de Britse analen te zyn die de drie top-portefeuilles als minister had beheerd Waarnemers die in de huidige minister van financiën. Denis Healy. een logi sche opvolging van de onberekenbare Wilson hadden gezien en die Cal laghan beschouwden als diens intel lectuele mindere, moesten echter al gauw toegeven dat ze zich hadden ver gist. Het was alsof Callaghan zich als premier eindehjk in zyn ware element bevond, en het was hem aan te zien zyn zelfverzekerdheid nam toe. in het parlement kon hy zyn mannetje moei teloos staan, op het kabinet had hy een natuuriyk overwicht In zyn openbare optreden liet hy zich kennen als een benaderbaar mens. wars van de irritante opsmuk die Wilson had ge kenmerkt. De kabinetsvergaderingen waren niet langer doortrokken van de sfeer van samenzweringen die er ty- dens het bewind van Wilson heerste De onvermijdelijke vraag is, wat er met Callaghan gaat gebeuren wan neer Labour de verkiezingen verliest. Hoewel Denis Healy (zelf nu meer dan ooit een voor de hand liggende keuze als partijleider) nog maar onlangs zei dat hij verwachtte dat Callaghan nog lange tijd aan het hoofd van de partij zou staan, is het gezien Callaghans leeftijd waarschijnlijker dat hij zal worden vervangen. Hij zal daar geen bezwaar tegen maken (zo hij al zelf niet het roer uit handen geeft), want hij is erg gesteld op zijn boerderij op het platteland en niet minder op zijn drie kinderen (een zoon. twee doch ters) en hun gezinnen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1979 | | pagina 27