|Het late gelijk van een 'individualist' GRIMM IN HET MUSEUM BACH-PRIJS MESSIAEN 'GAS STATION ART', GRAPPIG Joan Jonas, performance in Van Abbe WOBBE ALKEMA IN HAAGS MUSEUM D, Scapino bracht Coppélia in Schouwburg Middelburg FILMS Shakespeare- prijs voor Tom Stoppard Films BROOKS BUNUEL WADJA Dixie Daddies Bor-Van Blerk VRIJDAG 19 JANUARI 1979 PZC/ kunst/cultuur 9 I YJóbbe Hendrik Alkema, schilder en graficus, wordt 11 februari 79. Hij heeft eigenlijk slechts de laatste jaren de aandacht gekregen die hij al veel eerder had verdiend. De belangstellingsgolf voor wat de jaren twintig en dertig aan de eigentijdse kunstgeschiedenis hebben bijgedragen, heeft ook Alkema naar de voor hem wat ongewone plaats van het middelpunt geschoven. Zijn werk houdt het daar best uit; men heeft dat kunnen vaststellen aan de hand van de reeks tentoonstellingen van meestal recente datum. Die exposities versterkten in Ne derland de klank van een nog vage 'naam' en in het buitenland keek men - in contructivistisch georiënteerde kring - verwonderd op van een zo sterke, zo weinig bekende bijdrage. Wobbe Alkema kreeg zijn plaats in Duitsland (voor namelijk de galerie Gmurzynska-Bargera, mét Annely Juda ware specialisten) en ook in eigen land: Collection d'Art, Magazijn, Stedelijk Museum Amsterdam. Nu is er dan in het Haagse Gemeente museum een reprise van de Am sterdamse tentoonstelling onder de ti tel 'Het vroege werk van Wobbe Alke ma Het zal wel niet helemaal toevallig njn dat in de tentoonstellingsperiode -lot 18 februari - in het Prentenkabinet, onder hetzelfde museumdak, enigerlei werk uit de eerste vijftien jaren van de Groninger kunstgroep 'De Ploeg' wordt gewond Alkema wordt vaak in Ploeg-verband gepresenteerd; hij maakte een zeer kor te periode deel uit van dat verbandloze verbond. In de geest is hij. geloof ik. nooit helemaal een Ploegmakker ge west Zijn werk stond ren staat) zeer veraf van wat De Ploeg, uitsluitend hier te lande, nog enige faam heeft bezorgd: het wat duitsige expressionisme-met- een-geleende-ziel. De betekenis van De Ploeg is altijd al wat overschreeuwd. Men dacht, gem- ten naar de taal der manifesten en het lawaai der bohémiens dat vanuit het etablissement Chez Dicque de rust van Groningen brak, met werkelijk grote figuren van doen te hebben. Hun werk. hoe 'gedurfd' ook in die tijd, is evenwel nooit veel verder gekomen dan Groningen en de betekenis van Wlegers, Dijkstra, Van der Zee. Al tink, Martens, Hansen en bentgenoten bleef zeer beperkt. Hel is tekenend dat de twee leden die het verst van dat accentrijke boerderij- geschildcr afstonden. Werkman en Al- tornook in de tijd de grootste per soonlijkheden bleken te zijn De vergelijkingsmogelijkheden liggen si het Haags Gemeentemuseum open: het krachtig credo van de Einzelganger Alkema en - luttele meters verder - het meestal krachteloos landschappelijk getut van de Ploegmaten. Ik heb over Wobbe Alkema wel horen beweren dat hij 'naar zijn eigen gelijk toe' heeft geschilderd. Het is wellicht eerder zó dat Alkema in zijn werk al tijd strikt zichzelf is gebleven, niet boven evenwicht en zuiverheid uit be rekening. Zijn 'formules' liggen in de beschou wing meer dan in de arithmetiek: zijn wat ik zou wil noemen 'overwegend warme abstractie' verdrijft de gedachte aan Kalte Kunst. De ordening van de persoon is er hoger genoteerd dan de wet der reeksen en vierkante centime ters. Ook Alkema's ordening streeft naar evenwicht, het sleutelwoord voor zijn oeuvre, het sleutelwoord ook voor deze tentoonstelling. vanwege zijn starre gelijk, maar om dat hij zich geheel kan vinden in zijn manier van beelden en uitdrukken. Alkema vond zijn weg binnen het Con structivistisch Complex op een mo ment dat de geometrische abstractie noch gewild noch echt modisch was. Ik spreek met nadruk van het Con structivistisch Complex omdat 'con structivisme' slechts een deel van dat geheel dekt. zoals 'neo-plastlclsme', 'elementarisme' dat doen. Er zijn. bin nen dat Complex, zeer grote verschil len. Op basis van de prediking der ab solutisten (Mondriaan bijvoorbeeld) is men toegekomen aan een uiterst be perkt gebruik van kleuren, lijnen en vlakken, een wetmatigheid die de - wat de Duitsers noemen - 'Kalte Kunst' in de hand heeft gewerkt. De berekening telde (en telt) daarin zwaarder dan spel en gevoel. Het heeft geen nut de geometrische ab stractie van Alkema in die sferen te plaatsen. Bij Alkema heersen voelen, aanvoelen - en vanuit dat punt: weten - MIDDELBURG - Voor een uitverkoch te zaal heeft het Scapino ballet gister avond in de Schouwburg te Middelburg het ballet 'Coppélia' op muziek van Leo Delibes en met een choreografie van Armando Navarrouitgevoerd. leanette Popeleski vertolkte Cop pélia,terwijl Carlos Serrano haar ge liefde danste.De kostuums en het decor entworpen door Wim Bijmoer. Het ballet was een abonnements-voorstel- tag van de ZVU Nederlandse impressionisten uit de collectie van het Haags Gemeentemu seum zijn van 26 januari tot 26 februari le zien in het Stedelijk Museum in Alk- naar. 'e overeenkomsten met de Jozef Peeters-expositie die ik in juli van het vorig jaar in Antwerpen (ICC) zag, zijn treffend en dat is niet geheel zonder reden. Jozef Peeters - wat is er ook aan die man droevig weinig gedaan - heeft Alkema vrij goed gekend beide kunstenaars za ten, ieder in zijn eigen betrekkelijke Isolement, op eenzelfde golflengte. Ze werkten korte tijd samen (tijdschriftDe Driehoek) en gingen vervolgens weer de eigen weg; twee sterke persoonlijkhe den met een afkeer van gemakkelijk succes Voor Wobbe'Alkema hebben de moei lijkheden - zo sterk als voor Peeters - geteld. Tussen, grofweg, 1931 en het einde van de tweede wereldoorlog heeft Alkema niet meer kunnen wer ken. Pas Jater - de expositie laat er iets van zien - heeft hij zichzelf hervonden in meer lichte, open composities. Het hoofdaccent van deze. nu Haagse, tentoonstelling valt evenwel op het vroege werk. krachtige olieverven, li no's. etsen en tekeningen Alkema komt er in naar voren als een opvallend evenwichtig en span ningsvol colorist, een speels bedwinger van vorm en vlak, de maker van gave en vooral voorname kunst. Het kan alleen maar verwonderen dat we Alkema moesten missen op de grote manifestaties van kunst uit de jaren twintig en dertig, zoals de Europaten toonstelling 'Tendenzen der zwanziger Jahre' in 1977 in Berlijn. Wobbe Alkema behoort zonder veel twijfel bij de inter nationalisten die de art non figuratif in Europa bepaald hebben Andre Oosthoek Expositie Haags Gemeentemuseum, tot 18 februari. Catalogus - inleiding Ad Petersen - geeft een inventarisatie van Alkema's vroege werk. in kleur en zwart wit. Voorts facsimiles en bibliografie 5.-. Samenstelling exposi tie Flip Bool en Ad Petersen Gelijktijdig in het Haags Gemeentemu seum. Stadhouderslaan 41: schilderijen en aquarellen van J. M. W. Turner, tentoon stelling 'De Ploeg' en 'Satirische Machines' van Axel en Helena van der Kraan. De U)NDEN - De Britse toneelschrij ver Tom Stoppard heeft de Sha- kespeareprijs voor uitzonderlijke Prestaties van een Britse onder daan gekregen, zo heeft de Britse Raad voor de Kunst donderdag bekendgemaakt. De onderscheiding is Stoppard toegekend door een Brlts-Dultse jury van de FVS-stichtlng in Ham burg in de Bondsrepubliek Er is een geldbedrag van 25.000 mark aan verbonden, alsmede een beurs die Stoppard in staat stelt Iemand aan te wijzen voor een jaar studie in de Bondsrepubliek. De 41-jarige Stoppard is als Tho mas Straussler geboren in Zlin in Tsjechoslowakije. Toen hij twee Jaar oud was verhuisden zijn ouders naar Singapore, dat ze ver- Reten vlak voordat de Japanners er de tweede wereldoorlog bin nentrokken. Hij bracht enkele schooljongens) aren door in Dar- Jeeling in India, een periode in zfjn 'even die hij 'gelukkig en interes sant' noemt. Stoppard, de meester van het enigma en de paradox, vestigde sijn reputatie als toneelschrijver op 30-jarige leeftijd, met het be woonde stuk 'Rosencrantz und uuildenstern are dead'. zijn recente werk over men senrechten 'Every good boy deser ves a favour', in samenwerking met Amerikaanse componist en dl- hgent André Previn. werd door het Russische satirieke weekblad Krokodil 'monsterachtig lang en onhandig' genoemd. Wobbe Alkema. Kompositie 1927, collectie Stedelijk museum Amsterdam. 'e Amerikaan Bruce Gray, die in Nederland werkzaam is als toneel technicus, is met deze „theater-ach- tige" voorstellingen langs de grote au towegen in zijn land opgegroeid. En wat nog aardiger is: hij heeft er een naam aan gegeven: Gas Station Art and Culture. Samen met Frans van Barschot, televi sietechnicus. heeft hij vorig jaar zomer opnamen gemaakt van een aantal van deze bezienswaardigheden. Het resul taat is een bijna drie kwartier durende film, die een goed en vaak humoristisch beeld geeft van „het cultiveren van het verleden van de Amerikaanse samen leving". Voor de kijker naar deze film valt er zo nu en dan heel wat te lachen, vooral als het gaat om de ernst waarmpp gidsen en explicateurs bezig zijn hun objecten aan te prijzen. Geestig is ook de manier waarop vechtpartijen in beeld worden gebracht. Een wrak njtje huizen, een stel stoere kerels met breedgerande hoeden op. knallende revolvers, een opdravende sheriff: men waant zich bij een opname voor een nieuwe cowboy film Maar dan geeft de camera plotse ling een totaalbeeld van de opwindende gebeurtenis en ziet men een lacherige, anno 1978 geklede, schare Amerikanen de gevaarlijke gebeurtenis gadeslaan. Die maffe Amerikanen toch. is men ge neigd te denken. Maar Gray en Bar schot verzekeren dat de Gas Station ln het Van Abbemuseum te Eindhoven geeft de Amerikaanse kunstenares Joan Jonas zondag om 15.00 uur een performance op basis van een der sprookjes van de gebroeders Grimm. Het Van Abbemuseum toont de installatie die Joan Jonas voor "The Juniper Tree" gebruikt, van 21 tot en met 28 januari. De Amerikaanse kunstemares Joan Jonas (geboren te New York. 1936) is van origine beeldhouwster en maakt sinds 1972 video-banden en performances, die vooral handelen over het hema 'tijd en ruimte'. In haar eerste werekn ("Left Side. Right Side", 1972 en "Organic Honey's Visual Telepathy") richt haar aandacht zich op de ruimte en het effect van afstand op onze waarneming. Wanneer zij bezig is met de maat van links naar rechts, de afstand tussen voor- en achtergrond, maar ook met de relatie tussen de bron van geluid en de grenzen van de weergaven, doet zij dit vanuit haar interesse voor beeldende gegevens Medium Joan Jonas over haar ontwikkeling sinds 1970 en de nieuwste performance "The Juniper Tree": Aan het eind van de zestiger jaren begon ik na te denken over het medium 'performance'. Hierbij leg ik de nadruk op een speciale conceptuele context die al geheel was ontwikkeld toen ik begon te werken - een context die zich bezig hield met het ontdekken van nieuwe vormen van beweging en totaal nieuwe manieren om de tijdelijke vorm van een gebeurtenis te structureren. Als ik echter mijn werk tegen die achtergrond van performances in de zestiger jaren bekijk, dan realiseer ik mij dat dit specifieke bezigzijn met beweging en tijdelijkheid niet dat is waar het mij om gaat. Mijn eigen denken en productie hebben zich gericht op eigenschappen van ruimte - manieren om ze te ontwrichten, verkleinen, vlak te maken, en binnenste buiten te keren - waarbij ik altijd probeer haar te onderzoeken zonder mezelf of anderen toestemming te geven erin door te dringen. Ik heb steeds weer een speciale opstelling van formele ateriéle metaforen ae- HAMBURG - De Franse com ponist Olivier Messiaen krijgt de Bach-prijs van de stad Hamburg, waaraan een bedrag van ruim 30.000 gulden is ver bonden. Dit is donderdag officieel meegedeeld De 70-jarige Messiaen krijgt de prijs, omdat hij 'een van de belangrijkste mu sici van deze eeuw is', in wiens composi ties experiment, traditie en oorspron kelijkheid op voorbeeldige wijze ver enigd zijn' De Bach-prijs van Ham burg, die om de 4 jaar wordt toegewe zen, is in 1950 ingesteld Het was toen 200 jaar geleden, dat Bach stierf. De prijs wordt Messiaen vermoedelijk in mei uitgereikt. Messiaen Het zijn meestal wel degelijk objecten waar de betrokkenen trots op zijn. Het zijn in elk geval geen „acts" die worden opgevoerd, maar bloedserieuze ge tuigenissen van een roemrijk verleden. Het zou ook een uiting kunnen zijn van angst van elke Amerikaan, omdat zijn land geen „normale" cultuur heeft De film „Gas Station Art and Culture" neemt je. kortweg, mee langs het Ame rikaanse Madurodam en de Ameri kaanse Efteling. En dat is best een grappige ervaring. De film is gereali seerd door I. F. Produkties met finan ciële steun van het ministerie van CRM. Een stukje onvervalst Gas Station Art uit de gelijknamige film A (Door Peter Huysman) merikanen besteden hun tijd graag nuttig en houden van opschieten. Ook als zij op reis zijn. Europa „doen" in een dag of wat: men draait er zijn hand niet voor om. Bezienswaardigheden, met of zonder culturele, historische of bouwkundige waarde, gaan er gemeenlijk uitstekend in. De grootste, de oudste, de sterkste, de gemeenste: je moet ze gezien hebben. Er zit niets anders op. In Amerika zelf bevinden zich op onherbergzame plaatsen langs autosnelwegen, vaak in de on middellijke omgeving van een bezinestation, zulke toeristische trekpleisters. Oude. eenzame theatertjes, wild-west- taferelen waarbij de bezoeker hoogstpersoonlijk het doodvonnis mag voltrekken aan een cowboy met een slecht karakter die zoéven nog druk met het pistool in de weer was. namaak- beelden en -gebouwen, het huis waar Jesse James om zeep werd geholpen Die bezienswaardigheden: je vindt ze overal in The States en het voordeel is dat een automobilist die toch moet stoppen om te tanken, zo'n opgezet beest of wassen beeld „even mee neemt". Het uitstapje neemt weinig tijd in beslag en korte tijd later zoeft men weer opgefrist en met een nieuwe „erva ring" erbij langs de highway Art je toch opslokt als er eenmaal deelgenoot van bent geworden. Vol gens het tweetal is het niet alleen maar „niks" wat je in al die uithoeken van de VS krijgt gepresenteerd. Hannibal-prijs Moniek Toebosch UTRECHT - Het zeven jaar geleden op gerichte culturele genootschap 'Ons Genoegen' uit Delft heeft de zogenaam de Hannibal-prijs voor de beste solisti sche prestatie in 1978 toegekend aan de zangeres-actrice Monique Toebosch voor haar programma 'Ze zeggen dat ze zingt'. Zij krijgt de prijs, een trofee en een envelop met geld. zondag uitgereikt in het Utrechtse theater 't Hoogt. Moni que Toebosch is de eerste soliste, die de vorig jaar ingestelde Hannibal-pnjs ontvangt ln hel theater De Brakke Grond in Amsterdam gaat op 10 februari de voorstelling 'Nachtrit' van J Bemlef in een regie van Chrisliaan Nortiet in première. Een 'Nachtriteen produktie van Theaterunie. uerken mee Huib Broos, Linda van Dyck, Marja Habra- ken. Cor van Rijn en Jessamin Starcke. bruikt, waarmee ik deze ruimte vormde. De twee oeiangnjksie luervun zijn de spiegel - met zijn mogelijkheid diepe ruimte te onderbreken en daardoor te frag menteren en zijn eigenschap van desoriëntatie door de links-rechts omkering - en de overbrenging van signalen door een ontwrichtend mediumzoals een heel diep landschap dat vertragingen en icisselingen van het signaal veroorzaakt, of de video feedback, die het signaal zouel ontwricht als fragmenteert' Solo "The Juniper Tree" ("Van de Wachtelboom" of "De Jeneverbes"), een sprookje van de gebroeders Grimm, is een solo performance, waarbij het verhaal gepre senteerd wordt door de handelingen van één rol, in dit geval door de moeder-fi guur. De stijl van de performance wordt gekenmerkt door een minumum aan acteren, afgewisseld met "task" performance, met fragmenten van gebaren die verband houden met dansen. „Mijn eerdere performances weigerden een concessie te doen aan het acteren en ivoren gestructureerd rond het lineair uitvoeren van taken ln vroeger werk waren de gebaren meer verwant met 'dansen', terwijl ze in "The Juniper Tree" worden gebruikt om een karakter uit te beelden Deze performance laat zien hoe ik.de kunstenaar, het verhaal zie. hoé het verhaal wordt geïnterpreteerd op één speciale en persoonlijke wijze, associaties met ar chetypische beelden, met gebaren die rituelen worden, terwijl rollen worden ge vormd en universele thema's worden blootgelegd. "The Jumper Tree" is in stijl en inhoud verwant aan vroeger werk (1971-1972- "Organic Honey's Visual Telepat hy" - voor wat betreft de lineaire aspecten van gebaar, tekening ischilderingi, getalsystemen, betrokkenheid op taboes moord, z'n eigen vlees etenen het ge bruik van tegenstellingen ln het geheel van mijn werk neemt "The Jumper Tree" echter een aparte plaats in vanwege de verhalende vorm" Joan Jonas zal woensdagavond 24 januari in de Stichting De Appel in Am sterdam (Brouwersgracht 196) een lezing en prsentatie geven van enkele van haar videohanden en films, aanvang: 20.00 uur. Verder wordt er een video-workshop georganiseerd in Studio 98. Lauriersgracht 298 te Amsterdam. In Luxor 2 te Tcrneuzen draait tot en met dinsdag voor de Filmliga 'High Anxiety' van Mel Brooks. Deze nieuwe film van Mel Brooks is de tweede waarin hyzelf (naast regie en script) ook de hoofdrol speelt Eigenlijk zyn eerste, want in zijn vorige film. de tamelijk slappe komedie Silent Movie, deelde hij de hoofdrol met Marty Feldman en Dom Deluise. Brooks' steracteur Gene Wilder, die hij voor de film ontdekt heeft, had toen al afgehaakt, omdat hijzelf komedie wilde regisseren. The World's Greatest Lover is daarvan het recente resultaat. En Marty Feldman is hem daarin inmiddels gevolgd. High anxiety is een persiflage op de films van Alfred Hitchcock (o.a. Psycho. The Birds, Notorious enz). Psychiater Richard H. Thomdyke wordt ge vraagd als directeur voor het instituut voor heel-heel-nerveuzen. Deze rol. gespeeld door Mel Brooks zelf, is gemodelleerd naar het Gary Grant-James Stewart-Gregory Peck model Vanavond - vrijdag, 20.00 uur-draait voor Ziejook in De Concertzaal te Zierikzee de film 'La Femme aux bottes rouges' van Juan Luis Bunuel. Voor Juan Bunuel is het grote probleem dat hij de zoon is van een beroemde vader, zodat zijn films ook voortdurend met die van Luis vergeleken worden. Helemaal onterecht is dat niet. want Juan is niet voor niets de zoon van zijn vader, zodat de typische Bunuel-trekjes ook in zijn films aan te treffen zijn. Daarnaast was Juan Jarenlang regie-assistent van zijn vader en was Luis Bunuel-scenarist Jean-Claude Carrière een van de schrijvers van La Femme aux Bottes Rouges. Dat was in 1974 Juans tweede speelfilm na zijn debuut twee jaar daarvoor. Aux Rendez-vous de la Mort Joyeuse Cathérine Deneuve speelt de jonge Frangoi.se. die een boek heeft geschreven dat niet al te best verkoopt In een café ontmoet ze de rUke kunstverzame laar Pérou (Fernando Rey), die door haar geobsedeerd raakt, zeker als ze heel even voor zijn ogen haar cape open gooit en volledig naakt blijkt te zijn. Fangoise woont samen met een arme schilder. Richard, maar is verliefd op uitgever Mare. Pérou laat al haar gangen voortdurend nagaan en als de vrouw van Marc per ongeluk door haar man wordt gedood en Mare Frangoi- se van die dood verdenkt, nodigt Pérou de vrouw en de twee mannen uit op zijn landgoed. Daar wordt tijdens een spelletje schaak de spanning tot een hoogtepunt opgevoerd, waarbij Juan Bunuel realiteit en droom door elkaar heen laat lopen. Vanavond - vrijdag - in het Kuiperspoorttheater te Middelburg en morgen - zaterdag - in De Villa te Goes laat het filmhuis van Jeugd en Muziek "Mens uit marmer' van Andrej Wadja zien. Beide voorstellingen beginnen om 20.30 uur. JM gaat hiermee verder op het 'Wadja-spoor'. Eerder werden 'Landschap na de slag' en 'Bruiloft' gedraaid. 'Mens uit marmer' duurt twee uur en drie kwartier. Deze ongemeen boeien de film laat Wadja's visie op een groot deel van de naoorlogse geschiedenis van Polen zien de arbeider ten prooi van het stalinisme Volgende week driemaal in het filmhuis 'Le diable probablement' van Ro bert Bresson. Morgen - zaterdag - spelen In de schouwburg te Middelburg (21.00 uur) The Dixie Daddies jazz-oude-stijl. Deze avond, georganiseerd door de Scaldis Swing Society, brengt een pro gramma met een voor deze streken bekend ensemble: Ed de Poorter. Ron nie Hendrikse, Nico Legemate. Guus van Hees, Hans Serdijn, Hans Derckx en Hans van de Velde. De violist Christiaan Bor en de pianist Gerard van Blerk geven zondag middag. 12.00 uur. een koffieconcert in het Zuidlandtheater te Temeuzen. Op het programma staan werken van Kreisler. Bartok. Van Beethoven. Moszkowski en Khachaturian. Christiaan Bor werd geboren in 1950 te Amsterdam en begon de vioolstudie op vijfiarige leeftijd onder leiding van zijn vader, de kunstschilder Jan Bor. In 1964 zette hij zijn studie voort bij Herman Krebbers aan het Amsterdams 'Muzleklyceum', waar hij in 1969 zijn sollstendlploma 'cum laude' behaalde en ln 1971 met de 'Prix d'Excellence' werd onderscheiden. Sinds zijn debuut in 1966 met het Concertgebouworkest ln Amsterdam heeft Christiaan Bor veelvuldig opgetreden met de Nederlandse orkesten en tevens ln recital en kamermuziek, zowel in Nederland, alsook in Engeland. Duitsland. België. Frankrijk. Hongarije en de Verenigde Staten van Ameri ka. In 1971 accepteerde Jascha Heifetz Bor als leerling in zijn meesterklas aan de University of Southern California te Los Angeles, waar hij in 1972 voor het eerst optrad samen met zijn leermeester en cellist Gregor Piati- gorsky tijdens een van de 'Heifetz-Piatigorsky-Concerts'.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1979 | | pagina 9