Scheldemusch' straks in
Amerika als bouwpakket?
amerlid: gascontract
nu op losse schroeven
Nostalgisch boekje over
vliegtuigbouw De Schelde
Geref. Synode:
zuinig met energie
PZC/binnen-buitenland
SANCIERINGSPROBLEEM ALGERIJE
Werkgevers: Frankrijk
geen nieuw
centraal
overleg
Overvallers
marechaussees
zijn Israëli's
Boycot van
dienstplicht
in Rhodesië
SIHANOEK IN NEW YORK
VOOR TOESPRAAK IN VN
Priester Het
Wind en sneeuw stellen Eikske moet
het verkeer op de proef parochie uit
VRAGEN ROND KERNCENTRALES
NU API
INDERDAG 11 JANUARI 1979
mm
De Scheldemusch: we hebben het er enkele weken geledennog over gehad op deze plaats. U weet
wel: dat vliegmachientje dat voor de oorlog in een bescheiden serie bij 'De Schelde' in Vlissingen
werd gebouwd. Hetpubliek was in die tijd dan al wel verwend met de wetenschap dat er in het
luchtruim allerlei wonderen mogelijk waren, zoals de Franse eenzitter, van ontwerper Henri
Mignet, de Pon-dudel, of wel hemelluis had aangetoond. Toch keek iedereen op die internationale
luchtvaartshoiv in Parijs z'n ogen uit bij het zien van dat handzame Scheldemuschje. 'Les Bouwpakket
Uoineaux de l'escaut', vertaalde de speaker van het vliegveld Orly onmiddellijk bij de introductie
mndetwee Schelde-toestellen bij hetpubliek. Nou, dat klonk al veelbelovend. Eniedereen riep het
uit; een wondervogel is het!
vliegtuigfabrieken de latere fusie van
de Nederlandsevüegtuigfabrieken wa
ren daar de ooreaak van. Maar de op
gedane ontwerp- en productieervaring
zou later toch op alle mogelijke manie
ren vruchten afwerpen.
In het verhaal van enkele weken terug
hebt u kunnen lezen dat er plannen
in om te komen tot de bouw van
een replica van die goede oude
Scheldemusch. Het is een idee van de
Nederlandse vereniging van geïnte
resseerden m het historische vliegtuig.
Wim Mesu uit Oost-Souburg is de
coördinator van dit reconstructieplan.
al een poos op zoek naar aan
knopingspunten voor die herbouw
Geen gemakkelijk werk, want veel
houvast is er na die jaren niet meer.
Dacht hij, tenminste. Maar het zit al
lemaal knap mee. Dezer dagen kon
Wim een aardige slag slaan.
Hij spoorde het adres op van een
vroegere tekenaar op de toenmalige
afdeling vliegtuigbouw van 'De
Schelde'. En die tekenaar bleek zo
waar in het bezit te zijn van een be
langrijke verzameling werktekenin
gen. Schema's, berekeningen. Bijna
een historische schat. Aan dat mate
riaal heeft die vereniging straks bij de
herbouw een stevig houvast.
Tachtig procent van alle tekeningen
zijn hiermee boven water gekomen.
Maar er ontbreken nog wel wat dé
tailgegevens. Zo mist Wim Mesu onder
meer nog tekeningen van de
staartbomen en ook zoekt hij nog
naarstig naar gegevens over het hou-
I De Scheldemusch kreeg op Schiphol veel bekijks.
ten neusje en het cockpitkapje van de
'Scheldemusch'. Dus als er mensen
zijn die hem bij zijn speurtocht een
aanwijzing kunnen geven: Wim houdt
zich van harte beschikbaar voor het in
ontvangst nemen van eventuele tips,
die kunnen leiden tot de opsporing
van het nog ontbrekende materiaal.
Uitgebreide gegevens over de bouw
van de 'Scheldemusch' en andere toe
stellen. die destijds bij 'De Schelde' 'op
stapel' werden gezet zijn verwerkt in
de onlangs bij de Cockpit uitgeverij in
Bennekom verschenen 'Nederlandse
vliegtuig encyclopedie' Het is een uit
gave die tot stand kwam onder hoofd
redacteurschap van Hugo Hooflman.
Voormalig hoofdconstructeur ïr N
Schipper - nu zeventig - schrijft in een
voorwoord, dat de 'Scheldemusch' en
de 'Scheldemeeuw' vanwege hun om
vang dan wel niet zo erg spectaculaire
toestellen zijn geweest, ze hebben toch
een niet te onderschatten betekenis
gehad.
„Een nuchtere zakelijke scheepswerf
machine fabriek laat niet zomaar de
opbrengst van een marine-order, als
de bouw van de Domiers ('De Schelde'
bouwde vleugel en radiozender van de
drie-motorige Domier vliegboot) ver
timmeren aan de hobby van de pionier
als de heer slot." Vooral met de licht
metalen Meeuw was het de bedoeling
om een aanloop te krijgen naar een
grote seriebouw van een vier persoons
taxie-vliegtuig de zogenaamde S-20 en
het. hypermoderne jachtvliegtuig de
S-21. Deze plannen zijn echter niet
meer tot ontwikkeling gekomen. Het
uitbreken van de oorlog en ook
'Scheldemusch': tegenwoordig zou
den we zo'n toestel een "homebuild"
kunnen noemen, zegt Hooftman in
zijn beschrijving. Een eenvoudig door
amateurs op zolder of in de kelder te
bouwen sportkistje. zoals dat tegen
woordig zoveel en dan met name in
Amerika gebeurt. Wim Mesu heeft
overigens contacten met Amerika
waar iemand hevig geïnteresseerd is
om de 'Scheldemusch' daar in een
soort zelfbouwpakket op de markt te
brengen.
De 'Scheldemusch' werd in de dertiger
jaren geboren uit het idee om een
volksvliegtuigje te bouwen, een
vliegtuigje voor iedereen. Het was een
lichtgewicht toestel, waarmee ge
makkelijk te vliegen en te landen was.
Om dit* landing te vergemakkelijken
werd de landingssnelheid op vijft ig km
per uur gehouden. Dat kon overigens
ook worden bereikt dank zij een lage
vleugelbelasting- van onge veer vijfen
twintig kg per vierkante meter
De 'Scheldemusch', zo staat er in de
vliegtuigencyclopedie te lezen, was in
feite het eerste Nederlandse vliegtuig
met neuswiet, wat voor die tijd erg
'progressief was. De eerste vlucht zou
in tegenstelling tot. de informatie die
valt te putten uit het officiële gedenk
boek van 'De Schelde' zijn gemaakt in
november 1935 door vlieger W A Ra
demaker van de firma Van MeUe in
Breskens De geschiedenis van de
'Scheldemusch' is. 20 valt te lezen uit
het boekwerkje, er een geweest van
vallen en opstaan Er valt over te filo
soferen wat er van het toestel zou zijn
geworden als de oorlog niet was uitge
broken. Scheldewerknemer De Bru.vn
herinnert zich in het boekje nog, dat
hij na de oorlog voor zijn zoontje een
trap-auto maakte met diverse onder
delen van de 'Scheldemusch': onder
Het boekwerkje over de
vliegtuigbouw bij de Schelde staat
ook uitgebreid stil bij de bouw van
onderdelen (vleugels, motorgondels,
vleugelstijlen en brandstoftanks)
voor de Domier vliegboten.
De foto toont het vervoer van de eerste
vleugel op de Singel in Vlissingen
De Domiers werden aanvankelijk
naar Indié gebracht waar ze werden
ingezet in de strijd tegen de Japan
ners. Toen de Duitsers Nederland bin
nenvielen was de Domier-24 volop in
productie in Vlissingen. De Duitsers
gaven toen de opdracht dat het toestel
voor Duitsland in productie moest
blijven. Het mag. stelt Hooftman vast.
een donkere bladzijde zijn in de ge
schiedenis van De Schelde, dat tijdens
de oorlog voor de Duitsers werd ge
werkt, een geluk is dat geen bom
menwerpers of jachtvliegtuigen zijn
gebouwd die de geallieerden schade
hebben berokkend, maar dat de bouw
beperkt is gebleven tot die van 'men-
senlievende' Do-24's die (als 'Seenot-
flugzeug') zelfs tal van geallieerde vlie
gers het leven hebben gered De
Duitsers beweren zelfs dat hun Do-24's
tijdens de oorlog totaal vijfduizend
mensen hebben gered.
meer een windschermpje en een
stuurknuppel
Al even opmerkelijk als de 'Schelde
musch' was de vliegboot uitvoering
ervan de 'Scheldemeeuw het
kleinste wate vliegtuigje van Neder
land dat voorzien was van een klein
drijvend"rompje zodat een vliegbootje
was ontstaan dat van het water kon
opstijgen en daarop ook weer kon lan
den De 'Scheldemeeuw' mag dan een
leuk ding zijn geweest, populair is die
nooit geworden Er zijn maar twee
exemplaren van gebouwd Kort voor
de inval van de Duitsers in mei 1940
kwam bij 'De Schelde' de S-20 gereed:
een leuke vierzitter met dubbele
staartbomen en intrekbaar neuswiel.
Het toestel was bedoeld als oefenvlieg
tuig voor meer gevorderden. De oorlog
wierp roet in het eten zodat het in dit
geval bij een veel belovend project
bleef In de encyclopedie rept samen
steller Hooftman ook van de S-21wel
licht het meest interessante toestel
dat Slot voor 'De Schelde' ontwierp, zo
steltluj vast. Een geheel metalen jager
met een glazen rompneus, waarin een
beweegbaar kanon was aangebracht
dat door de vlieger kon worden be
diend.
De bouw van het prototype was in mei
1940 al aardig gevorderd toen de
Duitsers de fabriek bezetten. Berich
ten als zou het toestel toen door hei
personeel zijn vernietigd worden in
het boekwerkje tegen gesproken. Sa
men met de S20 moet de S-21 zijn op
gehesen en aan het plafond hebben
gehangen van de huidige koperslage
rij. Maandenlang liepen de Duitsers
er onderdoor zonder dat ze enige be
langstelling voor de toestellen aan de
dag legden... Pas in 1941 moeten de
Duitsers de toestellen hebben weg
gehaald. Hooftman haalt in zijn boei
ende beschrijving nog de verschij
ning in het luchtruim aan van de
SAAB in Zweden, een jager die on
miskenbare trekken van de Schelde
21 in zich had. Het is een mysterie dat
nooit is opgelost.
Naar Paramaribo
Ook zouden er voor de oorlog contac
ten hebben bestaan tussen de KLM en
'De Schelde', over de bouw van een ge
heel metalen vérkeersvliegtuig. Plan
was een dergelijk toestel ter lengte van
zeventien meter in te zetten op de
route naar Paramaribo. Er zou plaats
zijn voor vier passagiers
Hooftman filosoferend .Als de oorlog
met was gekomen, wie weet had de
KLM dan toch nog eens een dienst op
Paramanbo geopend met geheel me
talen vliegtuigen die in Vlissingen
door 'De Schelde' waren ontworpen en
gebouwd. Het leek een mooie droom,
ec*n droom die nooit is uitge komen.
De Nederlandse vliegtuigencyclope
die: twee honderdvierentwintig blad
zijden en 265 foto's vol Vlissingsc nos
talgie. Een boekje tevens waarin een
uniek stukje luchtvaart-historie wordt
belicht waarvan we tot nog toe veel te
weinig wisten.
Nog iets te
melden?
Bel dan 01184-15144
toestel 40
HAAG (ANP) - De problemen
tod de financiering van de installa-
tein Algerije voor vloeibaar aardgas
««kenen dat de zaak van het contract
Nederland op losse schroeven
bat. Dat vindt het tweede-kamerlid
Kke Lambers-Hacquebard, de ener-
tospecialiste van D'66.
oor de VARA-radio zei zij woensdag
bi bijvoorbeeld de Gasunie toch zeker
*>Bingen heeft gedaan om de financie
rs rond te breien. Dat is niet gelukt,
kweet niet of dat binnen de zes weken
itstel die nu zijn verleend wel gelukt
'dozijn. Als het niet lukt, dan valt het
ontract formeel weg", aldus mevr
umbers.
b oen brief aan de tweede kamer zegt
omisler Van Aardenne van economi
se zaken dat de belangstelling van
Werlandse banken voor de fina-
bnngsoperatie tot nu toe gering is ge
ileken.
woordvoerder van de Gasunie ver-
Marde desgevraagd in de problemen
onö de financiering van de Algerijnse
lergiemaatschappij Sonatrach geen
inleiding te zien voor de gedachte dat
«gehele zaak niet doorgaat. De Gas-
Ble Saat gewoon verder met het pro-
eet en wacht af wat er gaat gebeuren,
jjevr Lambers ziet nu toch weer moge-
Wieden ontstaan om te gaan praten
over transport per pijpleiding, een al
ternatief dat kabinet en Gasunie heb
ben afgewezen. Volgens het kamerlid
heeft Algerije al eerder een signaal ge
geven daarover te wilden praten, maar
heeft de regering dit genegeerd.
De Nederlandse banken zijn wel dege
lijk geïnteresseerd in het verstrekken
van een krediet aan Algerije, ze heeft
een woordvoerder van de Algemene
Bank Nederland verklaard naar aan
leiding van mededelingen van het ka
merlid. De onderhandelingen zijn nog
in volle gang.
^STERDAM (ANP) - De twee voort-
«uebtige buitenlanders, die dinsdag-
ond drie marechaussees een uur
5 gevangen hielden in een woning
de Van Beuningstraat in Am-
raam-west blijken Israëli's te zijn.
p Identiteit van de verdachten, die 20
21 jaar oud zijn, is inmiddels bij de
r, rche bekend. Volgens een poli-
woordvoerder was het tweetal op 28
"«mber ontvlucht uit de jeugdge-
genis in Zutphen. Zij zaten daar een
uit wegens het plegen van over-
DEN HAAG (ANP) - Een gesprek tus
sen werkgevers en werknemers in de
Stichting van de Arbeid over het even
tueel heropenen van het centraal loon-
overleg heeft geen zin.
Dat concluderen de centrale werkge
versorganisaties, die samenwerken in
de raad van bestuur in arbeidszaken, na
woensdag de briefwisseling over even
tuele heropening van het centraal
overleg te hebben bestudeerd
Van die briefwisseling van de laatste
weken, tussen de raad, het ministerie
van sociale zaken en de vakbeweging,
maakt ook een brief van de FNV aan de
raad van 9 januari deel uit.
In die brief schrijft FNV-voorzitter Wim
Kok dat een centraal overleg geen en
kele kans van slagen heeft zolang de
werkgevers blijven bij hun eisen dat er
slechts over een 'kostenafdekkend'
pakket van arbeidsvoorwaarden on
derhandeld kan worden en dat van
deelakkoorden geen sprake kan zijn.
De raad ziet na bestudering van de
briefwisseling geen reden deze eisen te
laten vallen.
De raad van bestuur in arbeidszaken
ziet wel goede kansen voor een centraal
gesprek over de arbeidsproblematiek.
De FNV wil zich nog nader beraden op
dit werkgeversvoorstel voor een drie-
partyen-gesprek. CNV en de Raad
MHP zün bereid deel te nemen aan dit
overleg.
Algerije onderhandelt met Franse ban
ken over kredieten voor de bouw van
een LNG-fabriek in de Algerijnse ha
venstad Arzew. zo is in industriële krin
gen m Frankrijk vernomen. Franse
banken hebben meegedeeld dat het
gaat om een lening van wellicht drie
miljard frank (1,5 miljard gulden).
Burgemeester Scholten van Delfzijl
heeft in zijn nieuwjaarstoespraak
woensdag gepleit voor vermengen van
het LNG met kolengas. Dat zou volgens
hem enige honderden extra arbeids
plaatsen opleveren. Nu de Eeinshaven
is gekozen als de plaats waar het LNG
aan land komt moet men deze kans met
beide handen aangrijpen, aldus rar.
Scholten.
SALISBURY (RTR) - In Rhodesië zijn
woensdag de eerste zwarte
dienstplichtigen ingelijfd, maar het
gros is thuisgebleven. Volgens een
woordvoerder van defensie meldden
zich slechts 300 zwarte rekruten van de
1.544 die sedert begin december een
oproep hadden gekregen en die zich bij
het kamp Lcewellyn in Boelawayo
hadden moeten melden.
De overgangsregering bepaalde vorig
jaar oktober dat alle zwarte Rhodeslërs
tussen de 18 en 25 jaar. die drie jaar
onderwijs hebben genoten,
dienstplichtig zyn. in totaal ongeveer
25.000
MADRID - Als gevolg van een algehele
staking van het Spaanse spoorweg
personeel rijden er vandaag geen trei
nen in Spanje.
ROME - De geschorste Franse aarts
bisschop Marcel Lefebvre, aanvoerder
van grote aantallen aartsconserva
tieve katholieken in Europa en Ameri
ka, maakte woensdagochtend zijn op
wachting in het Vaticaan. Hij had een
lang onderhoud met kardinaal Franjo
Seper, hel Joegoslavische hoofd van dc
congregatie voor de geloofsleer, het
vroegere Heilig Officie.
ISlot van pagina 1)
Cambodjaanse premier Pol Pot is mets
bekend. Volgens onbevestigde berich
ten is hij kort. na de val van Phnom
Penh gedood. Volgens officiële kringen
in Thailand waren woensdag de voor
malige Cambodjaanse president Khieu
Samphan en de afgezette minister van
buitenlandse zaken leng Sary aange
komen by de grens met Thailand. Per
brief aan de Thailandse regering vroe
gen ze vrije doortocht door Thailand
om naar Peking te gaan. In regerings
kringen in Bangkok weigerde men op
de inhoud van de brief in te gaan.
Verslaggevers aan de grens van Thai
land met Cambodja meldden woensdag
dat de eerste vluchtende soldaten van
de Rode Khmers de grens overtrokken
en door Thailandse grenswachten wer
den ontwapend.
De Rode Khmers zeiden te zullen biy-
ven vechten tegen de Vietnamese inva
siemacht
Inlichtingenkringen in Thai
land bevestigen dat er zware gevechten
woeden in het ruige noordoosten van
Cambodia.
Naar verluidt zouden twee Vietnamese
divisies langzaam maar zeker opruk
ken naar het noorden langs hoofdwe
gen aan weerszy den van het meer Tonle
(Slot van pagina 1)
gesteld. Het mag, in haar ogen, niet
meer voor komen dat reizigers lange
tyd in onzekerheid moeten verkeren
over vertrektijden van treinen en bus
sen en over het uitvallen van verbin
dingen.
België
Zuid-Belgiè is woensdag door een
nieuwe koudegolf getroffen en de
sneeuw lag hier en daar twee meter dik
Het verkeer werd er helemaal onmoge-
ïyk door. De sneeuwstorm heeft ook
huisgehouden in het gebied van de ver
keersweg van Brussel naar Luxemburg,
de stad Marche is er geheel door geiso-
leerd. Sinds de eerste kou toesloeg in
Belgie. op oudejaarsavond, zyn er al
tenmmste 19 mensen door overleden.
Het aantal gewonden door ongelukken
op de weg. branden als gevolg van over
verhitting en andere oorzaken loopt in
de vele tientallen.
Hittegolf
Sydney in Australië beleefde
woensdag zijn zevende dag in een hit
tegolf die haar hoogtepunt nog moet
krijgen. Warmste streek in Nieuw Zuid
Wales was dinsdag Ratranald in het
verre zuidu esten van de slaat, waar 45
graden Celsius werd gemeten. In Syd
ney werd het woensdag 38 graden en in
zijn voorsteden 43. Op het strand van
Sydney werd een aantal zwemmers
door de hitte bevangen.
SCHAESBERG (ANP) - Pater Cor van
der Spek. die dinsdag door de bisschop
van Roermond, Gijsen. gesuspendeerd
en geëxcommuniceerd werd. moet in
opdracht van het bisdom nu ook de
pastorie binnen veertien dagen verla
ten. Dit heeft het bisdom Van der Spek
dinsdag via een Maastrichts advoca
tenkantoor laten weten. Indien de pa
ter niet aan deze aanzegging voldoet
zullen, volgens het bisdom, juridische
stappen volgen.
Volgens het bestuur echter is de paro
chie het eigendom van de streekparo-
chie het Eikske. waar Van der Spek als
assistent van pastor Ed Miedema op
treedt.
Het bisdom daarentegen vindt dat de
pastorie het eigendom is van de officiële
parochie
Sap in de richting van de grens met
Thailand.
Erkenning.
De nieuwe machthebbers in Phnom
Penh zyn erkend door Vietnam, de
Sowjet-Unie en hun bondgenoten.
Hoewel lid van het Warschau-Pact
heeft Roemenië daarentegen besloten
zyn eigen weg te gaan met het verwyt
aan Vietnam dat het „elementen steunt
die zyn opgestaan tegen de leiding van
hun land".
De Nederlandse regering hjkt voorals
nog met van zins het nieuwe bewind in
Cambodja te erkennen.
De berichten over grootscheepse in
terventie door Vietnamese troepen
zijn aanleiding geweest tot een besluit,
de ontwikkelingshulp aan Vietnam
opnieuw te bezien. De resultaten van
dit intern beraad zijn nog niet bekend.
LUNTEREN - De Synode van de Gere
formeerde Kerken heeft woensdag met
op één na algemene stemmen uitge
sproken dat uitbreiding van kernener
gie „een zaak is waaraan zoveel haken
en ogen zitten, dat het de vraag op
roept of zij zich verdragen met een
verantwoord rentmeesterschap over
Gods gaven" Aangezien de behoefte
aan meer kerncentrales mede wordt
veroorzaakt door de verspilling van
veel energie, roept de Synode kerkle
den op meer ernst te maken met het
werkelijk bezuinigen in hun eigen
energieverbruik.
Het gesprek over de kernenergie ge
beurde naar aanleiding van de oproep
die de Raad van Kerken in Nederland
heeft gedaan aan het adres van de rege
ring om de beslissing inzake uitbrei
ding van het aantal kerncentrales en
kelejaren uit te stellen. Tevens werd de
kerken gevraagd zich met deze zaak be
zig te houden en bepaalde voorstellen
te doen. Grote iy n In het debat was: kan
een kerk uitspraken doen over een zo
complexe zaak als kernenergie?
„Nee" zei een deel van de Synode. Dat ls
ons terrein niet. daarvoor missen we de
deskundigheid „Ja" zei een ander deel.
Het is met zo dat de kerk alleen maar te
maken heeft met de ziel van de mensen
en dat de Staat wel voor de rest zal zor
gen De kerk. en dat kwam tenslotte
ook in de besluitvorming tot uitdruk
king, kan, gegeven haar roeping om
zout in de wereld te zyn, er niet omheen
om politieke en andere uitspraken te
doen wanneer daar vanuit het evan
gelie om gevraagd wordt.
Als we de deskundigheid missen om
over kerncentrales te spreken, kunnen
we dat wel doen over de behoefte aan
steeds meer energie, mede de oorzaak
van die kerncentrales, aldus dominee
E. Hoogerwerf uit Vlissingen. HIJ wees
erop dat de Synode zelf een goed voor
beeld zou kunnen geven door in de zaal
in Lunteren wat minder licht te ge
bruiken.
Van vele zijden werden indringende
argumenten aangedragen om als ker
ken met de kernenergie en de daaraan
verhonden gevaren bezig te zijnAJit-
eindelijk werd onder meer besloten de
genoemde oproep tot energiebespa
ring door kerkleden te laten uitgaan en
een bijbelse handreiking te doen sa
menstellen om de problematiek in de
plaatselijke kerken bespreekbaar te
maken.
Kerkvisitatie
Voorafgaand aan het kemenergiedebat
heeft de Synode enkele uren besteed
aan problemen rond de praktyk van de
kerkvisitatie. Een voorstel van deputa-
ten om kerkvisitatie een onderdeel te
maken van gemeente-opbouw werd
met 38 tegen 31 stemmen verworpen,
zy moet gericht biyven op ambtsdra
gers en niet op gemeenten.
Nieuwe deputaten zullen nu nienwe
voorstellen moeten doen om kerkvisi
tatie beter te laten functioneren dan
thans het geval is. Woensdagmiddag is
de Synode van Zwolle, die in 1977 is
begonnen, officieel gesloten.
