ALCOHOL Polio geen land waar het gebruik zo snel stijgt als hier GOED EN KWAAD PZC/zaterdagkrant ZATERDAG 2 DECEMBER 1978 20| jr. A? PlM - iiÉiiili |K7 lion In het jaar 1976 dronk de gemiddelde Nederlander 84 liter bier. In vergelijking met een land als Duitsland, waar het 150 liter waren, lijkt dat niet zoveel. Toch was het acht keer onze eigen hoeveelheid van 1949. Het geldt voor wijn in nog sterkere mate. In 1949 dronken we in Nederland 0,6 liter wijn per hoofd van de bevolking, in '76 was dat al tegen de 12 liter. Dat is weinig vergeleken met Frankrijk, waar het wijngebruik meer dan honderd liter per hoofd per jaar is. Toch is er geen Westeuropees land waar het gebruik van alcohol de laatste jaren zo snel stijgt als.juist in Nederland. •an Dalen, voorlichtingsdes- W. E kundige van de Federatie van instel lingen voor alcohol en drugs in Biltho- ven, waaronder de consultatiebureaus voor alcohol en drugs en de versla- vingskhnieken vallen, zegt: ..Er zijn grote aantallen mensen, die dagelijks te veel drinken zonder dat ze alcoho listen zijn Maar over vijf a tien jaar zijn ook die mensen bij de hulpverle ningsinstellingen te verwachten" Dekker, Moerkerk en Van de Wal schrijven in het tijdschrift voor alco hol. drugs en andere psychotrope stoffen van september '77 over de „al- cohollsering van het cultuurpatroon": ..Globaal gesproken werd alcohol tot 1940 voornamelijk buitenshuis ge bruikt Na de Tweede Wereldoorlog zien we dat ook het gebruik in huise lijke kring in zwang komt. Sinds de zestiger jaren wordt, ook in jeugd- en buurthuizen alcohol geschonken, ter wijl de laatste jaren het samengaan van alcohol en sport naar voren komt" Je kan je daarbij alleen maar afvra gen: wordt het in de toekomst zo dat drank ook weer een geïntegreerd deel gaat uitmaken van de werksfeer? We leven nu eenmaal in een klimaat waarin het drinken enorm wordt aangemoedigd. Drs. H. O. Heersma van Voss, publicist-documentalist van de Nationale Commissie tegen het Alcoholisme: „Dat er meer wordt gedronken is gedeeltelijk een wcl- vaartsverschijnsel, daar hoef je niet onmiddellijk van in paniek te raken. De mensen geven hun extra geld uit aan een auto. een televisie, drank en sigaretten. Wie meer dan 25 mille verdient, begint in die sector uit te breiden". „Ik vind persoonlijk kenmerken van problematisch alcoholgebruik het 's ochtends vroeg drinken en het betrek kelijk vaak alleen drinken. Iemand die na zijn werk met collega's naar een café gaat en er vier. vijf pilsjes drinkt, hoeft minder op te passen dan iemand die - thuisgekomen - in z'n eentje vijf glazen gebruikt" Zeker in de Middeleeuwen werd er ontstellend veel gedronken in ons land Heersma van Voss: „Kijk eens naar de schilderijen van Frans Hals. Als je zo'n schutterij ziet: allemaal la veloos. rooie neuzen. Zelfs de Spaanse huurlingen verbaasden zich over de enorme drankzuchtin de lage landen". Ook in de tweede helft van de negen tiende eeuw werd er flink gedronken. Dat kwam door de sociale ellende. Het was een armoedeverschijnsel. ..Toe vader drink niet meer Jenever was goedkoop in die dagen. Dat het drank gebruik in het begin van deze eeuw be gon af te nemen, kwam mede door de acties van geheelonthouders en mati gingsbonden Invloeden (toen) vanuit de linkse hoek In de AJC werd je geacht niet te drinken Daarna kwam de verbeterde sociale wetgeving met medische voorzieningen. pen sioenrechten. verkorte werktijd, in spectie in bedrijven In de wereldoor logen ging het gebruik vanzelf naar beneden, evenals in de crisisjaren. Misvatting Heerma van Voss: „Al die tijd hebben we in een constant vooruitgangsge loof geleefd, dat gold zowel voor communisten als liberalen. Alles zou beter worden, de agressiviteit zou af nemen. We waren op weg naar een be tere. evenwichtiger wereld door de verbetering van de materiele om standigheden". Dat dacht ook de socialistische politi cus Frank van der Goes in 1907: „Het drinken is slechts een der kwaden die aan de economische staat der arbei ders verbonden zijn. Wanneer zij door betere arbeidsvoorwaarden zich een maal aan de macht van de drank ver minderen". Heerma van Voss: „Wat zien we nu: dat ondanks die gestegen welvaart de verslavingspatronen toenemen. Doordat het verwachtingspatroon van de mensen niet is bewaarheid. Er is een toenemende „stress" in arbeidssitua ties. de vreugde in het werk wordt minder. Allerlei samenlevingsverban den zijn aan het veranderen, waardoor de onzekerheid-toeneemt' Het NCA-foldertje „Nee dank u. ik moet nog rijden" zegt erover- „Na tuurlijk heeft alcoholgebruik diepere oorzaken. Onze tijd kent problemen die niemand onberoerd laten. Of het nu gaat om de problematiek van hon ger en oorlogsdreiging in de wereld of om de onzekere economische toestand en de veranderende normen hier - het gaat nooit helemaal aan ons voorbij. Angst, onzekerheid en eenzaamheid zijn een vruchtbare bodem voor drankmisbruik" Drank in huis Ook G. Sijlbing (SWOAD) concludeert in zijn onderzoek naar drink- en rook- gewoonten (juni '78) dat de houding J0ng6K6n holgebruik in 1880.1885 zijn top. daar na ging het dalen. We zijn nu bijna een eeuw verder. Zal het weer zo gaan0 Maar aan het einde van de vorige eeuw was er dat duidelijke perspectief, ge relateerd aan het kapitalisme en aan de slechte sociale toestanden. De ar- beidsbeweging zou ervoor zorgen dat alles beter ging. Zo'n perspectief is er nu niet". tegenover stevig alcoholgebruik toe geeflijker is geworden, dal er niet meer alleen op feestdagen wordt ge dronken en dat steeds meer mensen drank in huis hebben. „Dit is niet verwonderlijk in een samenleving, waarom welke reden dan ook. een grote behoefte bestaat aan spannings- en angstonderdrukkende middelen. Wij wijzen slechts naar de sterk toe genomen consumptie van kalmeren de middelen als librium en valium en de enorme vraag naar psychothera peutische bijstand". In het zojuist bij Meulenhoff (informa tie) verschenen boek over alcoholisme concluderen dr N Kessel en dr H Walton: „Alleen daar waar de cultuur het drinken aanmoedigt, vinden we wijdverbreid alcoholisme. De exces sieve drinker in 'de westerse samenle ving drinkt tegen zijn maatschappij. Excessief drinken wordt haast een vorm van rebellie. Onder deze om standigheden kan het gewoon niet missen of sommige mensen worden al coholisten" W E. van Dalen vraagt zich dan ook af ..Zullen de mensen in de nabije toe komst voldoende gezondheidsbesef opbrengen om de drank met mate te gebruiken? Na 1850 bereikte het alco Hij maakt zich vooral zorgen over het toenemend aantal jongeren dat met grote regelmaat alcohol drinkt. „Om dat daardoor naar mijn mening hun gezonde ontwikkelingsproces wordt onderbroken. Je ontwikkelt je met vallen en opstaan en over een „val" moet je zonder alcohol heen kunnen komen. Maar alcohol wordt een steeds belangrijker schakeltjc in dat leerproces. Ook de intelligentie wordt er nadelig door beïnvloed. Het is niet hard te maken wat ik zeg. maar kijk eens om je heen. Op feestjes is alle creativiteit door de drank gedood. Jonge mensen die te vroeg kennis ma ken met de alcohol zijn in de toekomst creatiefloze mensen met minder weerstand tegen de dagelijkse pro blemen". Die zorg van Van Dalen voor jongeren spreekt ook uit de map „Alcohol", een uitgave van het Stedelijk Orgaan ter Bevordering van de Gezondheids voorlichting en -Opvoeding in Den Haag „Jonge mensen lopen een extra risico Zij kunnen bij intensief gebruik vaak grote hoeveelheden verwerken, maar pas op latere leeftijd komen de gevolgen aan het licht Uit dezelfde map „De kans op geeste lijke of lichamelijke afhankelijkheid is groter naarmate men jonger begint met drinken uit gewoonte Datzelfde geldt voor het roken van tabak Zware rokers blijken vaak heel jong met ro ken te zijn begonnen Pessimistische woorden ook in het boek ..Alcoholisme' De lieden die er belang bij hebben de drank aan de man te brengen, richten nu hun re clamecampagnes vooral op tieners Het toenemende drankgebruik door jongeren begint nu zijn weerslag te vinden in het groeiende aantal geregi streerde alcoholisten in de leeftijds groep tussen 20 en 30 jaar Velen van hen zullen vóór him 40e jaar dood gaan". Alcohol is vuur Twee wat meer positieve opmerkin gen daar tegenover. Op het Neder landse congres over openbare ge zondheidszorg in november '77 zei prof Trimbos: „Alcoholgebruik heeft steeds een onderdeel uitgemaakt van het menselijk bestaan, doet dat nog en zal dat blijven doen. We zullen moe ten leren leven met alcohol. We moe ten onze jeugd van het gezin leren drinken en moeten haar socialiseren tot een positief gebruik van alcohol. Alcohol is vuur; vuur biedt gevaren, maar zonder de gloed van het vuur ontbeert men warmte". En op een congres in Mainz zei prof. dr W. Barsch in Oktober '77 over „ge zondheidsopvoeding in het onder wijs" „Deze opvoeding tot. gezond le ven moet het kmd ertoe brengen later duidelijke beslissingen te kunnen ne men die er op gericht zijn z'n gezond heid te bevorderen en te vermijden wat die kan schaden Het kind moet weerstand worden bijgebracht tegen de manipulatietendensen van de maatschappij om de consumptie steeds te vergroten". Hoewel alcoholhoudende dra nkei^ wat alcoholgehalte betreft verschillen, consumeer je over het algemeen een zelfde hoeveelheid alcohol pee glas: 25 cl bier a 5 procent bevat 1.25 cl alcohol. 10 cl wijn a 12 procent 1.20 cl alcohol en 3.5 cl gedistilleerd a 35 procent 1 22 cl alcohol. Er is momenteel een voorlichtlngsac- tie aan de gang. waann de vraag wordt gesteld. „Bent u nog wel een gezel- ligheidsdrinker?". Advertenties wij zen op de mogelijkheid een boekje te bestellen dat is getiteld. „Drank, makkelijk te veel Moeilijk terug". Het bevat feiten over alcoholgebruik Daaruit „De lever doet ongeveer an derhalf uur over tien gram pure alco hol. Dat is wat ongeveer in een glas bier. wijn of sterke drank zit. Willen we de lever af en toe ook nog wat anders laten doen dan alcohol afbreken en willen we onder het dagelijks promil lage blijven dat op korte termijn ver vetting en op langere termijn verhar ding van de lever veroorzaakt, dan komen we uit op een maximum van 40 gram pure alcohol per dag ofwel vier glazen" Van Dalen: „Een veilige limiet van vier glazen per dag? Daar wil ik wel een opmerking bij maken. Als je iedere dag vier glazen drinkt, zitje zo weer in een riskante zone. Het is al te veel om nog auto te kunnen njden Voor de groep, waarvoor deze actie is bedoeld, is het natuurlijk wel gunstig als ze terug keert naar een kwantum van vier gla zen per dag" Levercirrose Uit hetzelfde boek: „Wie regelmatig boven vier glazen zit. ontkomt op den duur niet aan alcohol problemen". Veranderingen in het leverweefsel kunnen namelijk, via vettige degene ratie en bind weefsel woekeringen, re sulteren in levercirrose: verlies van levercellen en vervanging daarvan door bindweefsel. Gedeeltelijke uit schakeling van de lever heeft ernstige gevolgen voor hel hele lichaam, want de lever is een soort chemische fa briek: het haalt alle giftige stoffen uit je bloed. Er wordt wel eens beweerd dat roken en drinken elkaar „opheft", omd^t. ta bak de bloedvaten vernauwt en alco hol verwijdt. Dié redenering gaat ech ter niet op. omdat de bloedvaten rond het hart. - waarover het hier gaat- niet worden verwijd. Kessel en Walton schrijven dan ook in „AlcoholAlcoholisme is een dodelij ke ziekte: levercirrose. ondervoeding, verkeersongelukken en zelfmoord ei sen allemaal een zware tol Het sterf tecijfer bij mensen met in dit opzicht riskante beroepen ligt veel hoger dan bij de rest van de bevolking. Zo is de sterfte van barkeepers aan levercirro se negen keer zo hoog als voor alle an dere mannen van vergelijkbare leef tijd" Toch kunnen de al zo hoog geschatte cijfers over drankmisbruik in bns land nog aan de lage kant zijn als we ervan uit zouden gaan (de cijfers zijn immers gebaseerd op de beschikbaar komende drank in ons land) dat Ne derlanders in het buitenland meer drinken dan buitenlanders hier: als het aantal geheelonthouders groter zou zijn dan 20 procent- en als we er rekening meehouden tiat „inactieve alcoholisten" niet meetellen: zij die langdurig ziek zijn, in de gevangenis zitten of ergens worden behandeld. De laatste jaren is ook het rijden onder invloed aanzienlijk toegenomen Ver ontrustend is vooral de houding van de verkeersdeelnemers ten aanzien van alcoholgebruik. Uit een enqu'te bleek dat 43,5 procent van de onder vraagden meende binnen vijf uur mi nimaal zes glazen bier te kunnen drin ken. zonder onder invloed te raken Normen In het boekje „Alcohol vandaag" is de slotconclusie: „Wij kunnen aan meer alcoholisme ontkomen en misschien de problemen terugdringen als ieder een zich een verstandige drinknorm aanmeet en zich ook aan die drink norm houdt". Hel boekje „Drank, makkelijk te veel Moeilijk terug besluit met: „Bij het lezen hebt u aan het familielid gedacht dat met bijna driekwart liter jenever per dag stralend gezond 93 is gewor den U hebt aan die collega gedacht, of die kennis, die tegen alle goede raad in dit boekje zondigt, maar die helemaal normaal, goed gezond, altijd opge ruimd. nooit humeurig is. U hebt aan die professor gedacht, die volgens de kranten had gezegd dat drinken hielp tegen hart- en vaatziekten U hebt aan die malle man in de buurt gedacht, die altijd dronken was, altijd piezier had en ergens voor in de 70 stierf met een cirrose zonder ooit merkbare last te hebben gehad of zelfs maar ziek te zijn geweest U hebt aan de Fransen ge dacht, die met honderdduizenden te gelijk ernstige leverproblemen zouden moeten hebben als alles wat in dit boekje staat waar is Geeft mets Als u maar met de fout maakt om aan te nemen, dat het met uzelf dus ook wel niet zo'n vaart zal lopen En wat die Fransen betreft, dat klopt wel onge- Foto Vfim Riem ens Carlo Nagel iDoor dr. mr. dr. W Schuurmans Stekhoven, verzekeringsarts-juristi Nu van overheidswege is verklaard dat de polio-epidemie bijna is afgelopen, na het verstrijken van twee maal de zogenaamde incubatietijd (de periode tussen het "aanslaan" van de besmetting met poliovirus en het eventueel op. treden van verdachte verschijnselen)zullen zeker ook de vele vragen vanuit df Tweede Kamer over aantal, leeftijd en ernst van de besmetting moeten worden beantwoord. Dan kan de balans van het aangerich te kwaad min of meer worden opge maakt. Voorzover bekend was er één sterfgeval en waren er 70 lichte tot ern stige verlammingsgevallen op de in to taal 109 herkende gevallen. De mo dernste specialisten zullen met de modernste kunst- en hulpmiddelen (tot elektronisch bestuurbare appara ten toe» doen wat zij kunnen om duurzame schade te beperken In veel gevallen is men daar al in geslaagd. Interessant is de verdeling van de ge vallen over ons land en die naar leef tijden. De volgende cijfers geven al vast enig idee (achtereenvolgens her kende gevallen en verlammingsver schijnselen: Gelderland 45-33, Zuid-Holland 39-25, Utrecht 7-7, Zeeland 12-11. Noord- Brabant 3-2, Overijssel 3-1. A.ls deskundige ben ik voorzichtig met zulke cijfers, maar daarover na der, nadat ik eerst de leeftijdsverde ling van de beide categorieën heb vermeld (achtereenvolgens herkende gevallen en verlammingsverschijnse len): 4-4 jaar 19-9. 5-9 jaar 28-19. 0-14 jaar 24-13.15-19 jaar 18-14. 20-24 jaar 12- 10 25-35 jaar 11-7, 35-44 jaar 3-3. Er is een zogenaamde "zomertop" ge weest in juni, met 55 herkende geval len, dat is dus de helft van het totale aantal "herkende gevallen". Misverstanden De nadruk wordt hier met opzet ge legd op de "herkende" gevallen. Ze kerheid bestaat alleen wanneer ver lammingsverschijnselen optreden. Het vaststellen dat een verdacht ge- V00rSD6lUn2 ..„I nAliA„ivnc in viin nf hoor Anfloc. Thans zal de aandachtige lezer of le- smetting die ruim 100 herkende ge vallen - waarvan bijna de helft in de "Veluwe-haard" - had kunnen voor-1 komen. Dergelijke vreemde pohovirus-golven1 dreigen elk jaar en het is nuttig zoveel mogelijk verlammingsgevallen te voorkomen door de thans beschikbare, inentingsmethoden. Maar wie vele ja-^ ren achtereen (vóór die vaccins be schikbaar waren) - in een nu alweer ve: verleden - systematisch j aar in j aar uit alle gevallen van kinderverlamming "in kaart bracht" (een stip voor elk ge val van week tot week, op een de gren zen van alle gemeenten van Nederland aanduidende kaart) en die kaart, trouw van week tot week bijhield van het be gin tot het einde van elke kinderver- lammingsgolf- grillig als die van 1978; die zich tot een strook van Overijssel tot Zeeland bepaalde - ervoer door vergelijking van de "jaarkaarten dat een jaar nadat in een bepaald deel vai ons land - zoals ditmaal op de Veluwe-! een "typische kinderverlam- mingshaard" was gesignaleerd, heil volgend jaar nooit meer een dergelijke haard optrad, maar op zijn hoogst en kele verspreid voorkomende gevallen Als men dus die paar verspreide ge vallen van 1978 in de provincies Over yssel, Noord-Brabant en Utrecht me: meetelt, zijn er dus maar twee kin derverlammingshaardjes geweest: u Gelderland (meer geconcentreerd op de Veluwe) en wat verspreider in Zuid-! Holland. Het Nederlandse poliovin» simport op zeer bescheiden schaal in Canada nu buiten beschouwing la tend, om mijn hooivork niet te overla-i den .•al poliovirus in zijn of haar ontlas ting heeft, zegt niet veel, omdat tij dens een polio-epidemie - veroor zaakt door een "virus-golf" - het aan tal besmetten honderden malen gro ter pleegt te zijn dan het aantal ver lamden. Eigenlijk is het onjuist niet- verlamde "besmetten" als "herkende gevallen" aan te merken. Er is echter geen beginnen aan om tijdens een dergelijke "poliovirus-golf" alle con tacten van verlammingsgevallen op de aanwezigheid van virus te gaan controleren en elke virusdrager als een potentieel verlammingsgeval aan te merken. Een ander misverstand is, te veron derstellen dat onvatbaarheid voor het krijgen van kinderverlamming alleen verkregen kan worden door kunst matige besmetting, liefst met "levend virus" Hier wordt even buiten be schouwing gelaten, dat onvatbaar- making tegen de gevolgen van be smetting met het poliovirus ook heel aardig lukt met dood vaccin. Maar op ruime schaal kan onvatbaar heid voor kinderverlamming ook wor den verkregen door natuurlijke be smetting Een pnliomyelitis-golf ver oorzaakt een massale natuurlijke be smetting, die in een klein aantal ge vallen tot kinderverlamming leidt (die gevallen krijgen lichte of ernstige, maar vaak snel voorbijgaande ver lammingen en zyn dan meteen geimmuniceerd). Overigens immuni seert die golf in ruime omgeving op grote schaal Alle verhalen die aan het geisoleerd leven van bepaalde groepen "gerefor meerden" werden toegeschreven, dat de poliogevallen zich tot die kring be perkten, zagen over het hoofd dat dat niets met de isolatie van die groepen had te maken. De groepen zaten mid den tussen de rest van de bevolking en de kinderen zaten heus niet altijd op aparte scholen. De hele omgeving was besmet, maar het virus had geen vat op de kunstmatig onvatbaar gemaak te kinderen; dat was het nut van de vaccinatie. Belangrijk is de voor de hand liggende vraag: waarom zijn niet al die niet kunstmatig onvatbaar ge- maakten (dus niet tegen polio gevac cineerde gereformeerden) verlamd ge raakt als zij wel besmet zijn? Natuurlijk Eigenlijk is dat antwoord al gegeven: de wel degelijk op grote schaal ter plaatse en mogelijk in ruime omge ving bij en door de "poliovirus-golf" besmette niet kunstmatig geimmuni- ceerde en dus vatbare groep, werd door de besmetting "natuurlijk geimmuniceerd" en dus even onvat baar voor kinderverlamming als de met of zonder verlammingsresten "genezen" poliogevallen. Bij wat wij nu maar de "Veluwe- haard" zullen noemen is door de po- liovirus-golf1978. behalve de herkende geweest, die massaal het virus hebben' gevallen (met en zonder verlam- verspreid en zodoende onder voorheen; mingsresten genezen gevallen), een niet en voorheen wel tegen polio in-i ipaar) honderdmaal grotere groep geénten belangrijk tot verhoging van omngeënten - die dus gevaar liepen - het immuniteitspeil hebben bijgedra- "natuurlijk geimmuniceerd" gen. Dat is allerminst bedoeld om het nut IMeraard heeft tot versterking van dt van de vaccinatie tegen kinderver- immumteitstoestand van de NedeA lamming twijfelachtig te verklaren landse bevolking elke plaatselijke er Het ware zeer te wensen geweest in- gewestelijke immumcenngscam- dien men door tijdige kunstmatige be- pagne bijgedragen. zeres een aantal dezerzijds getrokken conclusies en verantwoord geachte "voorspelling voor 1979" verstaan: a. zogenaamde inenting tegen kin-: derverlamming, die met "dood üir«s"| onschadelijk en voldoende werkzaam is. blijft dringend geadviseerd, al was het alleen maar vanwege de grillig-, heid van de poliovirus-golven die blij ven dreigen: b. in de 1978-haardgebieden is in 1979 geen nieuwe haard te venvachten, zelfs mei als de poliovirus-golf m 1979 opnieuw over ons land mocht zwiepen: c. alleen door een vrijwel onmogelijke nauwkeurige registratie van alle noch kunstmatig, noch natuurlijk dus door besmetting met levend polioviruste gen kinderverlamming beschermde personen - waarbij speciaal wordt ge dacht aan groepen die uit godsdien stige overwegingen een dergelijke in enting verwerpen - zou men een in druk kunnen krijgen van de kans op: poliohaarden in de toekomst En dan staat de overheid nog machteloos Machteloos, omdat Nederland het; verdrag van Rome ter bescherming; van dc Rechten van de mens en dc: fundamentele vrijheden - waarin de vrijheid van godsdienst van elke Ne derlander is gewaarborgd (in artikel 9i - heeft ondertekend en handhaving van die supranationale wet zelfs dooi een beroep op het Internationale Hof voor de rechten van de mens in: Straatsburg kan worden afgedwon, gen Staatssecretaris Veder-Smit van, volksgezondheid is dan ook terecht begonnen met wettelijke dwang- vaccinatie "niet mogelijk te achten" Later is zij - ten onrechte - iets ge-, nuanceerder geworden. Zij kende blijkbaar de voorgeschiedenis niet. tf weten de-overeenkomstig een staats-1 commissie-Aalberse - eerst volledig, opgeheven "koepokinentingsdwang" toen een te gevaarlijke levende koepokvirus-stam aan de lopende band het leven van vele kleintjes (door hersenontsteking) kostte (zogenaam-; de "encephalitis vaccinalis"), terwijl in! Europa toen eigenlijk geen pokkenge vaar meer bestond. Later is die pok kenvaccinatiedwang door pokken vaccinatiedrang vervangen, met vrij stelling van bezwaarden (thans met; een bijna onschuldig - voor zover nog levend - virus). Het is jammer dat van overheidswege wordt getalmd met de publikatie van het aantal poliogevallen met ver lammingsverschijnselen, dat rest- verlammingsverschijnselen heeft overgehouden, en de ernst van dit restgevallen. Blijkbaar is dat erg meegevallen. Wel wordt reeds erkend, dat er een vrijl aanzienlijk aantal „abortieven (niet herkende gevallen) speciaal onder de niet-kunstmatig geimmunlceerden is

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1978 | | pagina 20