IJzendijke, 'Petit Paris'
met zo'n 2800 azijnhalzen
Engelse soldaat sinds
oorlog regelmatige
bezoeker Hoofdplaat
exttA
Film 'Convoy9 in Terneuzen en Hulst
Uitgaan in België
Toneel Miller in
Gent, Brecht
in Antwerpen
I'ZC/
BEVRIEND GERAAKT MET FAMILIE FRAEYENHOVEN
VRIJDAG 10 NOVEMBER 1978
ZEEUWSCH-VLAANDEREN
De heer Stocks bij de naamplaat Hoodplaat. „Die waren er toen met, wij konden
alleen oaar onze eigen stafkaarten gebruiken en we oriënteerden ons op kerk
torens"
Mevrouw Versprille die nu het huis bewoont dat in de oorlog was van het Engelse
artillerie regiment, begroet de heer Stocks. Een aanbod om het huis ook van
binnen te zien, wijst de heer Stocks beleefd af.
IN 1944 WAS HIJ
ER EEN MAAND
GELEGERD
BRESKENS/HOOFDPLA AT-Gunner
(solaat bij' de artillerie) H. T. Stocks
heeft in de oorlog met zijn regiment
getrokken vanaf Normandië tot aan
Wilhelmshafen. Maar ergens hal
verwege deze grote mars vond hij in
Hoofdplaat vriendschap voor het le
ven. Dezer dagen was de heer Stocks,
die in Dagenham in Essex woont, weer
bij zijn Hollandse vrienden op visite,
bij de heer en mevrouw Fraeyenhoven
in Ghistelkerke te Breskcns. Maar in
die woning woont het echtpaar pas dit
jaar. Voordien woonde het gezin in
Hoofdplaat, aan de Schoolstraat. Voor
de heer Stocks was het niet de eerste
keer dat hij weer terug was in Neder
land. „Voor de eerste keer was dat in
1950 en daarna ben ik de afgelopen
twintig jaar zeer frequent terugge
weest. Dit jaar zelfs twee keer, omdat
ma jarig was",,aldus de heer Stocks.
Hij is zo bevriend met het echtpaar
Fraeyenhoven dat hij de heer en me
vrouw aanspreekt met pa en ma.
De heer Stocks, die nu 68 jaar is. kan
zich zijn oorlogsbelevenissen nog goed
voor de geest halen. „Ik kwam als vrij
williger in dienst in 1940. ik was toen
dertigjaar. Ik werd ingedeeld bij de 249
batterij van het 174-de regiment Royal
Horse Artillery Berkshire". Aanvan
kelijk deed hij dienst in IJsland bij de
bewaking van de grote marinehaven,
van waaruit convooien aankwamen en
vertrokken van en naar Moermansk.
Dat deed hij twee jaar. Daarna legde hij
met zijn regiment gedurende twee jaar
versterkingen langs de Engelse kust
aan. Tot D-dav.
„Omdatik diende bij de zware artillerie
werden wij pas na D-day naar Frank
rijk gebracht. Ik werd aan land gezet op
het zogeheten Juno-strand bij Ar-
romanches in Normandië. Van daaruit
trokken we op naar Caen. naar Faiaise
en later via Brussel naar Zeeuwsch-
Vlaanderen", aldus zijn relaas.
„Wij hadden de taak om de oprukken
de infanterie, en dat waren vooral Ca
nadezen. dekking te geven. Met andere
woorden, wij schoten over ze heen om
ze te helpen. Zelf hebben we daarom
niet in de eerste lijn gevochten". Toch
heeft het regiment van de heer Stocks
ook vele verliezen geleden. „Maar ik
was gelukkig, ik ben de oorlog heel
doorgekomen", zegt hij. „De echte hel
den die liggen hier begraven". De op
rukkende artillerie had wel veel last
van Duitse sluipschutters, ook tijdens
het oprukken naar Hoofdplaat. Omdat
het regiment van de heer Stocks achter
de oprukkende troepen aankwam, ar
riveerde hij ook later in Zeeuwsch-
Vlaanderen dan de Canadezen, die 8
oktober 1944 voet aan wal zetten bij de
Paulinapolder. waar onlangs een ge
denkteken is onthuld. ..Wij hoefden
ook niet over het water De Canadezen
hebben voor ons de weg vrijgemaakt,
zodat wij over de weg naar Hoofdplaat
konden komen. De kanonnen van ons
regiment waren veel te zwaar om snel
verplaatst te worden. Nadat we in
Hoofdplaat waren aangekomen, heb
ben we drie posities ingenomen alle
maal langs de weg van Hoofdplaat,
richting Driewegen, tot aan ongeveer
de Kromme Watergang". De heer
Stocks kan de plaatsen achter boerde
rijen en in het veld nu nog aanwijzen.
„Het was hier ailemaai erg viak, ze
konden je van ver al zien aankomen. Ik
weet nog dat we toen alle glimmende
knopen van de uniformen hebben ge
haald en alles donker hebben gemaakt,
ook onze gezichten". De heer Stocks
heeft zelf niet geschoten, hij was or-
donnace en reed op een motor.
Erg stil
Hij herinnert zich nu nog dat, toen het
regiment Hoofdplaat inreed, het erg
stil was. „Je zag niemand. Ik hoorde
toen dat de meeste mensen na de lan
ding van de Canadezen uit voorzorg
met landingsboten naar elders waren
gebracht". Mevrouw Fraeyenhoven
Op de Zeeuws-Vlaamse bioscoop
schermen is dit weekeinde onder meer
de film 'Convoy' te zien, die handelt
over de Amerikaanse vrachtrijders.
De film draait in Luxor 2 te Terneuzen
en 'De Koning van Engeland' te
Holst."Convoy" vertelt het verhaal
van een konvooi Amerikaanse vracht
rijders, dat op weg is naar een
staatgrens in het zuid-westen van
Amerika. De wagens staan met elkaar
in verbinding via de zogenaamde "ci-
ticens band", een kortegolf voor auto
rijders die in Amerika grote populari
teit heeft.
De vrachtwagens in het konvooi hou
den elkaar via him zend- en ontvangst-
apparatuur nauwkeurig op de hoogte
van verkeersopstoppingen en vooral
van de aktiviteiten van de politie. De
gesprekken en waarschuwingen wor
den doorgegeven met een traditioneel
gegroeid code-taaltje, dat voor buiten
staanders niet te begrijpen is. In Con
voy wordt een dergelijke karavaan ge
leid door "Rubber Duck", met Kris
Kristofferson aan het stuurwiel. De
vrachtrijders pikken het niet langer:
corruptie van de rijdende politie, de la
ge maximumsnelheden op de Ameri
kaanse wegen (55 mijl ongeveer 80 km
per uur) en andere "uit het vracht
rijdersleven gegerepen" zaken, zoals de
hoge tol, die bij de ingangen ("turn
pikes") van de "interstate highways"
moet worden betaald. Het conflict van
de vrachtrijders, in Amerika een "ei
gen" wereldje met typische omgangs
vormen neemt ernstige vormen aan,
als de "truckers" alle wetten in de wind
slaan en hun eigen gangetje blijven
gaan. Dat komt ze duur te staan de po
litie wacht de karavaan op met zwaar
oorlogsmaterieel en met fors geweld
wordt een einde gemaakt aan de rebel
lie.
In het Terneuzense Luctor 2-theater
draait bovendien - voor de vierde week
- "De fluit met de zes smurfen". In
Hulst wordt behalve "Convoy" de
nieuwe film van René van Nie. "Dood
zonde" vertoond. De liefhebbers van de
zachte porno komen aan hun trekken
met "Wie komt er in mijn hokkie". De
kinderen kunnen genieten van avontu
ren van "Donald Duck in het Wilde
Westen". HetOostburgse Ledeltheater
vertoont de komende week "SOS
Atoomonderzeeër gezonken", het ver
haal van 41 bemanningsleden die meer
dan 500 meter onder water in hun on
derzeeër zitten opgesloten. 'Josephine
Mutzenbacher, het heetste hoertje al
ler tijden" leefde volgens de geschiede
nis in de twintiger jaren. Als mooi
dochtertje van arme ouders wist zij al
vroeg aan de kost te komen met het
verlenen van hand en spandiensten
aan rijke heren. Een en ander is in geu
ren en kleuren verfilmd en komende
week te bezichtigen in Hulst.
vult dit aan met de mededeling dat ze
toen haar Hoek zijn gebracht en van
daar naar Sas van Gent en het inmid
dels door het Poolse leger bevrijde
Hulst, waar ze familie had wonen.
Na enkele weken, volgens mevrouw
Fraeyenhoven een week of zes. was
men naar Hoofdplaat teruggekeerd.
„Ons huis was niet verwoest, hoewel
het wel erg beschadigd was", zegt ze.
Inmiddels waren toen de Canadese
troepen opgerukt richting Sluis en
Knokke: dat duurde tot eind oktober.
Al die tijd heeft het regiment waarbij
de heer Stocks diende de Canadese
troepen ondersteund met artillerie
vuur.
De heer Stocks zegt over de periode nu:
„De mensen waren bijzonder aardig
voor ons. Ze vroegen zelfs om onze kle
ren te mogen wassen en onze sokken te
mogen stoppen. De één vroeg dit. de
ander dat Dat was voor ons wel erg
gemakkelijk Want we zagen er na de
mars uit België vreselijk uit".
De Engelsen waren ondergebracht in
een groot pand in de Schoolstraat,
waar nu de familie Versprille woont,
een groot herenhuis. „Ik sliep boven op
de zolder. En in de garage werd ge
kookt en hadden we een opslagruimte.
Op het grasveld achter het huis stond
een grote tent voor recreatie. Rond het
huis lopend, komen bij hem allerlei
herinneringen boven. „De Hoofdplate-
naren waren erg goed voor de militai
ren. Eigenlijk had iedere soldaat na
verloop van tijd wel een vast adres
waar hij terecht kon". Het zijne was dat
van de familie Fraeyenhoven.
„Wij gaven dan wel chocolade,
kauwgom of sigaretten. En ik heb zelfs
wel eens koffie uit Engeland laten
overkomen". Het regiment van de heer
Stocks kreeg de maand november rust.
„Want pas op 5 december, dat was mijn
verjaardag, vertrokken we uit Hoofd
plaat". Via Breskens kwam men in
Vlissingen. En toen kwam de grote
mars dwars door Nederland en Duits
land naar Wilhelmshafen.
Wandelingen
Volgens de heer Stocks is hij een van
de weinige Engelse militairen die zijn
vriendschap met inwoners van
Hoofdplaat niet zag verlopen. „Ik ben
wel eens in Engeland bij een reünie
geweest, maar als militairen hadden
we later niet zo'n grote band meer. Ik
geloof dat ik ook de enige ben die zo
vaak is teruggekomen". Hij deed dat
altijd samen met zijn vrouw, maar die
is een jaar geleden overleden. Als hij
in Hoofdplaat (en in Breskens) logeert,
maakt de heer Stocks altijd lange
wandelingen langs de plaatsen die hij
goed kent.
.Maar alles verandert toch wel. Ik zie
veel nieuwe straten en huizen en ook de
dijken zijn veel hoger geworden".
Hoogtepunt van deze vakantie was het
bezoek aan het nieuwe monument bij
de Paulinahaven. De nu gepensioneer
de heer Stocks hoopt nog vele jaren
naar WestrZeeuwsch-Vlaanderen terug
te keren. „De mensen zijn hier erg aar
dig", vindt hij.
UZENDIJKE - Het staat er zo een
voudig op de VW-brochure: IJzen
dijke, inwonertal ca. 2800. Historisch
stadje in de gemeente Oostburg. Te
eenvoudig, want een bezoeker die uit
nieuwsgierigheid van de route
Biervliet-Oostburg, of omgekeerd af
wijkt en het oude vestingstadje bin
nenrijdt, voelt zich in een andere we
reld. Oude stille straatjes, rustige
buurtjes en veel oude woningen.
Uzendijke is niet altijd zo rustig ge
weest. De huidige stilte dateert vanai
1968 toen de rondweg, onderdeel van
de route vanaf Breskens naar Terneu
zen gereed kwam. Het doorgaande
verkeer verdween uit de 'binnenstad'
van IJzendijke. Gelukkig zei er één,
jammer zeiden anderen (met name
mensen uit handel en horeca die de
toevallige passant graag zagen ko
men) Maar er zouden nog meer men
sen wegblijven. Dat gebeurde in 1970
bij de herindeling toen IJzendijke geen
zelfstandige gemeente bleef, maar met
vele andere gemeenten opging in de
grote gemeente Oostburg. IJzendijke
verloor daardoor de centrumfunctie
die het van oudsher had gehad. De
straatnaam Beursstraat herinnert
daar nog aan, evenals de fraaie naam
Bof van Koophandel' van het horeca
bedrijf op de Markt. Er zijn nog steeds
mensen die vinden dat men er geen
goed aan heeft gedaan een stad met
ren zo rijke historie als IJzendij ke. met
ren typische eigen karakter, de zelf
standigheid te ontnemen. Gedane za
ken nemen echter geen keer. Wel heeft
net winkelapparaat in IJzendijke het
moeilijk gekregen. Maar misschien is
aat ook wel te wijten aan de gewijzigde
koopgewoonten en het gemak waar
mee men, met de auto, In andere win
kelcentra boodschappen gaat doen.
Stil is het in IJzendijke. dat wel. Veel
mensen vinden dat fijn. jongeren zien
bever wat meer leven in de brouwerij.
Petit Paris
Uzendijke heeft een eigen charme. De
footsheid van vele panden wijst op
ren rijke historie. De naam 'Petit Pa
ns', die wel schertsend aan IJzendijke
wordt gegeven, heeft met het aanzien
van IJzendijke niets te maken, of wel?
Petit PariSjZO weten echte IJzendi jke-
naren te melden, heeft te maken met
een fameus café met die naam, of mo
gelijk met het bruisende nachtleven
van voor de oorlog. Er zouden in die
jaren 40 tot 50 café's in IJzendijke zijn
geweest. Een andere verklaring is dat
de IJzendijkenaren graag wat deftig,
wat chic doen
Maar waar komen dan toch straatna
men als Tivoli en Boulevard vandaan,
zou men kunnen vragen. Boulevard
heeft in het geval van IJzendijke hele
maal niets te maken met Parijs, maar
alleen met het feit dat IJzendijke net
zoals veel andere gemeenten in
Zeeuwsch-Vlaanderen, aan de zee heeft
gelegen, namelijk na de grote Elisabe-
thvloed. Boulevard was de weg die
langs de zee. of haven, liep. Dat eerder
genoemde nachtleven is wel te verkla
ren. omdat IJzendijke, nadat Prins
Maurits in de Tachtigjarige oorlog de
stad tot vesting had omgebouwd, tal
rijke militairen heeft geherbergd.
Dankzij dat ingrijpen uit militair oog
punt van Prins Maurits kreeg Uzen
dijke de fraaie rechthoekige Markt,
centrum van de gemeente. Een markt
die de IJzendijkenaren graag in de
huidige staat willen behouden. De ge
meentelijke plannen van Oostburg om
de Markt van IJzendijke een ander
aanzien te geven, werden door de be
volking opzij geschoven. De histori-
scne Markt moest blijven zoals hij is,
rechthoekig en ruim.
Protest
Dat heeft IJzendijke nodig om er de
langzamerhand beroemd geworden
folkloristische markt te houden in de
zomermaanden. Maar ook om te pro
testeren als het moet. Dat was dit jaar
nodig omdat er vergevorderde plan
nen waren om in de onmiddellijke
omgeving van Uzendijke een groot
mastenbos te bouwen ter behoeve van
de nieuwe zenders van radio Neder
land Wereldomroep. IJzendijke was in
dat protest het middelpunt. De mili
tairenzijn al lang geleden vertrokken
uit IJzendijke, de strijdlust hebben zij
IJzendijke vanuit de lucht gezien. De groengordel geeft aan hoe de stervorm van wollen en grachten door Prins Maurits
werd aangelegd
kennel ijk bij de be vloking achtergela
ten. Hetzendpark komt niet naar West
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Stilte en rust vindt men vooral rond de
uit 1612 daterende hervormde kerk
waar in de Rosemarijnstraat en de
Slachthuisstraat kleine huisjes staan.
Een aantal daarvan wordt door jonge
ren bewoond. Een dergelijke rustieke
buurt kent Uzendijke ook bij de Ka
zernestraat waar een oude bestrating
(dat noemt met tegenwoordig sierbe
strating) van keitjes is aangebracht en
de wit gepleisterde woningen samen
met de daar liggende tuintjes een hof-
jesachtige sfeer oproepen
Stil zijn is nog niet stilzitten. Het ver
enigingsleven van IJzendijke is bloei
end, de dorpsraad actief. Er zijn, en er
worden, nieuwe woningen gebouwd en
nieuwe scholen De Rooms-Katho-
lieke kerk. een van de (naar verhouding
tot andere Zeeuwsch-Vlaamse dorpen
en steden) weinige slachtoffers van de
oorlog in 1944, wordt door de paro
chieleden zelf opgeknapt, teken van
het betrokken zijn van de bevolking
met het wel en wee van de eigen
woonplaats. Deze luchtfoto laat Uzen
dijke zien als de oude vestingstad. De
groengordel geeft precies aan hoe de
stervorm van wallen en grachten, door
Prins Maurits werd aangelegd. IJzen
dijke is die vesting, de wal, ontgroeid,
want de uitbreiding, zoals de wijk
Kleine Jonkvrouw op de voorgrond,
ligt buiten de vesting.
.Azijnhalzen
Naast de benaming Petit Paris voor
hun gemeente hebben de inwoners van
Uzendijke ook een eigen naam, name
lijk de azijnhalzen. Niemand weet
eigenlijk waar die naam vandaan
komt maar een van de verklaringen is
de volgende. In Hoofdplaat werd ooit
het schip van de beurtvaarder uit Rot
terdam gelost. Aan dek stonden
tientallen kannetjes. Een Uzendijke-
naar, stond er bij en vroeg op een gege
ven moment aan de schipper: „Wat zit
er in die kannetjesEn omdat dat
kennelijk een vreemde vraag was. ant
woordde de schipper; .Azijn, hals". En
met hals bedoelde hij onnozele hals.
'Brei, een reconstructie' in het Teater Arena te Gent.
Het Gent-Brugse 'Vertikaal'-thea-
ter brent vanavond (vrijdag) de
première van 'De Prijs', een to
neelstuk van de Amerikaan Art
hur Miller. Miller verwierf zijn
grote roem met 'Dood van een
handelsreiziger' (1949) en niet
minder door zijn - mislukte - hu
welijk met Marylin Monroe. Mil
ler's 'De Prijs' werd voor het eerst
in 1968 opgevoerd in New York, en
wordt tot zijn voornaamste thea
terwerken gerekend. Het stuk ver
telt het verhaal van twee broers,
Victor en Walter, die elkaar na ja
ren weer zien, als de boedel van
hun overleden vader moet worden
verkocht.
Victor heeft het gemaakt: hij is een
succesvol chirurg geworden ,die
zijn familie opofferde aan zijn eer
zucht. Walter is altijd een kleine
man gebleven: hij werd politieea-
gent en offerde zijn carrière op aan
de zorg voor zijn gebroken vader.
Tijdens de ontmoeting van de twee
broers bespreken zij de 'offers' die
ze in hun leven hebben gebracht.
Een ding wordt duidelijk: ze heb
ben beiden op een beslissend ogen
blik in hun leven een vrije keuze
gedaan, en daar de prijs voor moe
ten betalen. De een werd dokter,
maar betaalde zijn carrière met een
echtscheiding en een zenuwin
zinking. De ander gaf zijn toe
komstdromen op en krijgt sinds
dien de ontevredenheid van zijn
eerzuchtige vrouw te verduren.
Jacques Brei
'Brei, een reconstructie' is de
naam van een montage van tek
sten van de onlangs overleden
Belgische chansonnier Jacques
Brei, die morgen in Theater Arena
in Gent zijn première beleeft. Sa
mensteller Walter Ertvelt wil
hiermee een overzicht geven van
het veelzijdige oeuvre van de
Brusselaar Brei. De montage
wordt tegelijk een recontructie
van zijn repertoire, van een carriè
re en van een tour-de-chant.
Het Gentse Kafkatheater presen
teert de komende weken Jean-
Jacques Rousseau', een collage
van teksten van deze Franse filo
soof en schrijver, die tweehonderd
Jaar geleden stierf. De rol van J. J.
Rousseau wordt vertolkt door An
ton Cogen. In de Koninklijke Ne
derlandse Schouwburg in Antwer
pen wordt de komende week 'De
goede mens van Sezuan' gespeeld.
In dit beroemde toneelstuk van de
naar Amerika uitgeweken Duitser
Bertold Brecht wordt het thema
'goed en kwaad' uitgewerkt Het
verschil tussen goed en kwaad,
sterk en zwak, tussen moed en laf
heid wordt, zo maakt Brecht
duidelijk, grotendeels bepaald
door sociale omstandigheden. In
de vorm van deze Oosterse parabel
gebruikt Brecht dezelfde thema
tiek als Stevenson in zijn 'Dr. Jekyll
and mr Hyde'. In het verhaal zijn
de goden op zoek naar een goede
mens, die zij op een gegeven mo
ment menen te vinden in de hoer
Shen Te. uit de Chinese provincie
Sezuan. Zij geven haar genoeg geld
om een winkeltje te beginnen. Shen
Te is echter te goed voor het vak.
Zij geeft alles weg aan armen, zodat
bankroet dreigt.. Op het laatste
nippertje komt haar neef Shui Ta
haar te hulp. Hij stelt bikkelhard en
zonder medelijden weer orde op
zaken.Uiteindelïjk blijkt, dat Shen
Te en Shui Ta één en dezelfde per
soon zijnDe complete pro
gramma's:
Gent
Theater
Nederlands Toneel Gent, Schouw
burgstraat 3. Gent: vr 10/11, za 11/
11, zo 12/11 (aanvang 15 00 uur), ma
13/11, do 16/11, vr 17/11. za 18/11, zo
19/11: aanvang 20.00 uur: 'Freiher
von Münchhausen'
Theater Vertikaal. Theaterstraat
33. Gentbrugge: vr 10/11. wo 15/11,
za 18/11, aanvang 20.15 uur: 'De
Prijs', Henry Miller.
Kafkateater, Robotstraat 42, Gent:
vr 10/11, wo 15/11do 16/11, vr 17/11,
aanvang 20.30 uur: 'Jean-Jacques
Rousseau'.
Teater Arena, Ooievaarstraat 62.
Gent: za 11/11, aanvang 20.15 uur:
'Brei, een reconstructie', wo 15/11,
aanvanag 20.15 uur: 'De geschie
denis van de soldaat' en 'Facade'
(gastvoors telling).
Arcatheater, St. Wildostraat 4.
Gent: ma 13/11, di 14/11. wo 15/11,
aanvang 20.00 uur: 'Samuel Be-
ckett-drie een-acteurs'.
Antiver pen
Koninklijke Nederlandse Schouw
burg, Komedieplein 9 vr 10/11. za
11/11, zo 12/11, ma 13/11, do 16/11 vr
17/11. aanvang 20.00 uur: 'De goede
mens van Sezuan'. di 14/11, aan
vang 20.15 uur: 'Rosmersholm' van
Hendrik Ibsen, opgevoerd door
Toeneelraad Rotterdam.
Romi Goldmuntz Centrum. Ner-
vierstraat 12wo 15/11do 16/11De
nacht der Tribaden'. toneelgroep
'Bent' onder regie van Lodewijk de
Boer.
Aanvang 20.30 uur.
Antwerps Sportpaleis,
Schijnpoortweg 113, Merksem: vr
10/11, za 11/11 zo 12/11: 'Holiday on
ice".
Provinciaal Centrum Arenberg.
Arensbergstraat 28:
vr 10/11. aanvang 20.15 uur: cabaret
'Don Quishocking' met "Trappen
op'
Don Quishocking
