Aftreden koningin Juliana is nog niet te verwachten Nederlandse militairen naar Namibië PZC/o CARTERS ENERGIEBELEID VOOR VUURPROEF Geen betaalbare woningen In Goes DERTIG JAAR STAATS HOOFD DAADWERKELIJKE BIJDRAGE AAN V.N.-VREDESMACHT WOENSDAG 13 SEPTEMBER 1978 opinie en achtergrond V(Van onze parlementaire redacteur Frans Kok) orige week woensdag was het dertig jaar geleden dat konin gin Juliana in de Nieuwe Kerk in Amsterdam werd ingehuldigd als staatshoofd. Na de viering van het 25-jarig jubileum in 1973 werd er ditmaal op uitdrukkelijk verzoek van de Koningin geen aandacht aan gegeven. Bevolking en parlement hielden zich stipt aan deze wens, hoewel een telegram van de zijde van de Tweede Kamer wellicht geen onaardig gebaar zou zijn geweest. De Koningin loopt inmiddels, ieder Het zou echter onzin zijn te ontkennen dat achter de schermen wel degelijk aan de troonsopvolging van Beatrix wordt gedacht en gewerkt. Voor iede reen waarneembaar wordt aan de Haagse paleizen Noordeinde en Huis ten Bosch driftig vertimmerd en ver bouwd. Beatrix en Claus hebben be sloten in Den Haag te gaan wonen, of ficieel met het oog op de middelbare- schoolopleiding van de prinsjes, maar ongetwijfeld speelt de nabijheid van het Binnenhof ook een rol. Voor het contact met de politieke en diploma tieke wereld is het beter om middenin de residentie te verblijven; ook de Ko ningin gaat nu al vaak naar Den Haag voor de wekelijkse gesprekken met de minister-president en voor het afdoen van een groot aantal staatszaken. Aanwijzing Een andere aanwijzing is dat per 1 augustus de grootmeester van het Huis van de Koningin (de directeur van de hofhouding), J. J. L. Baron van Lynden, is opgevolgd door mr. C. J. van Schelle, zijn benoeming wordt ge- kan het uitrekenen, naar de 70 jaar en bij elk jubileum of elke verjaardag worden de geruchten sterker dat zij binnen afzienbare tijd zal aftreden. Het 30-jarig regeringsjubileum op 6 september was volgens sommigen een uitgezochte gelegenheid, maar nu die datum geruisloos is voorbij gegeleden. duikt 30 april 1979 op als goed moment om ten gunste van Beatrix afstand te doen van de troon. Toch duidt eigenlijk niets erop dat de Koningin langzamerhand reikhalzend naar haar pensioen uit zou zien. Inte gendeel, volgens politici die regelma tig contact met haar hebben, heeft ze nog volop plezier in haar werk en is van een verminderde vitaliteit nauwelijks iets te bespeuren. Het vermoeiende staatsbezoek aan Tanzania verwerkte ze zonder problemen en haar werk tempo mag er nog steeds zijn. Onlangs nam de Koningin nog het intitiatief tot een nieuwe serie gesprekken met ka merleden, ditmaal gegroepeerd naar hun vakgebied, om beter dan bij vori ge gelegenheden op een aantal actuele probelemen te kunnen ingaan. zien als een aanwijzing dat het Beatrix en Claus ernst is met hun ideeën over een modem koningschap. De monar chie zou ontdaan moeten worden van alle overbodige poespas, en de vriendelijk-dilletantistische aanpak van de hofhouding zou op een wat za kelijker leest moeten worden ge schoeid. Mr. Van Schelle lijkt daarvoor de geknipte man. Hij was het die Claus in de jaren '60 in korte tijd wegwijs maakte in de Nederlandse verhoudin gen. Na een ambassadeurspost in Brussel werd hij door de Koningin ge vraagd met enkele anderen een rap port op te stellen over modernisering van de hofhouding. Toch zou het te ver gaan aan deze aanwijzingen een beslissende bete kenis toe te kennen. Gegeven het feit dat Beatrix en Claus in Den Haag wil len gaan wonen, zou het niet erg ver standig zijn met de verbouwing van beide paleizen te wachten tot Beatrix ook werkelijk is ingehuldigd. Daarbij wordt gezegd dal de Koningin, die zelf wel eens klaagt over de kille at mosfeer tijdens haar eigen opvoe ding, haar aftreden zolang mogelijk wil uitstellen, teneinde Beatrix, zo lang als het nog kan. meer tijd te laten voor haar gezin. Wat betreft het politieke klimaat lijkt het ook beter de troonsopvolging nog even naar later te verschuiven. De Lockheed-affaire zit nog tamelijk vers in het geheugen en hoewel de Konin gin daar persoonlijk in de publieke opinie geen schade van heeft opgelo pen, wordt elk jaar de stof op het rap port van de commissie-Donner dikker en verdwijnt, zo hoopt men, de herin nering aan de ontoelaatbare belan genvermenging door prins Bernhard. Daarbfj komt dat het land nu niet ge regeerd wordt door een op brede basis steunend tweede' kabineUDen Uyl, maar door het kabinet-Van Agt, dat op omstreden wijze tot stand is gekomen, over een uiterst krappe meerderheid van slechts zetels beschikt en overi gens enig niveau en ervaring best zou kunnen gebruiken. Onrust De PvdA zou wel eens in de verleiding kunnen komen, door oppositie- of fru- stratie-gevoelens geleid, de aloude vraag; koningschap of republiek weer aan de orde te stellen. Tenslotte heeft het partijcongres van oktober 1976 in een ballorige bui de monarchie al uit het partijprogramma verwijderd en met dat steuntje in de rug kunnen sommige socialisten wel eens pu bliekelijk vraagtekens gaan zetten achter het koningschap van Beatrix. Als Den Uyl, met wie de Koningin een zeer goede persoonlijke verstandhou ding heeft opgebouwd, de overgang als minister-president had kunnen bege leiden. was dat een grotere garantie geweest voor een rimpelloze start van Beatrix. Wat onrust rond het konings huis tot gevolg kan hebben, weet Beatrix zelf nog heel goed van haar huwelijk in Amsterdam. Tegen het aftreden van de Koningin pleit echter dat zij zeifin de verste ver te niet de indruk maakt ermee te wil len ophouden. Insiders roemen haar inzicht en kennis van staatkundige verhoudingen en regels, die vooral tij dens de laaz uiterst verwarrende kabi netsformatie goed van pas kwamen. Zeer nauwgezet, volstrekt boven de partijen staande, heeft zü de politieke capriolen van haar onderdanen aan het Binnenhof begeleid. Ze heeft zich dan ook enorm geërgerd aan de be schuldiging van de publiciteits-be- wuste en ijdele mr. Van Riel, dat ze aan zou sturen op een rood kabinet. Om alle schijn van partijdigheid te vermij den, heeft ze in de laatste fase van de formatie, toen het spitsroedenlopen werd. aan Van Agt gevraagd zelf een informateur voor te dragen. Dat werd toen Van Agt's Nijmeegse vriend prof. Van der Grinten. En de wijze waarop deze met het staatsrecht omsprong en zijn opdracht ruim interpreteerde, kan dan ook niet op het hoofd van de Ko ningin neerkomen. Hoewel er een waas van geheimzin nigheid omheen blijft hangen en het ook niet is uitgesloten dat de Konin gin opeens van gedachten verandert, ziet het er nu naar uit dat de abdicatie nog wel even op zich zal laten wach ten. Mocht de Koningin van plan zijn de troon op haar 70e verjaardag aan Beatrix over te dragen, dan zou daar in kabinetskringen al iets van bekend moeten zijn. Op het Binnenhof is ech ter nog geen signaal in die richting opgevangen en men houdt het er dan ook op, dat Juliana nog wel enkele ja ren zal aanblijven, alle speculaties ten spijt. N, )van onze correspondent Niet langer is „het boek van de Bel gische humor" het dunste boek ter wereld. Volgens deskundigen geniet nu de beschrijving van Jimmy Car ters politieke successen als president die eer, ondanks het feit dat deze staatsman sedert zijn inhuldiging voortdurend manuscripten voor nieuwe hoofdstukken heeft ingele verd. Deze dagen, terwijl hij te Camp David beraadslaagt met zijn collega's Sadat en Begin over de mogelijkheid een potentiële brandhaard voorgoed oit te roeien, komt in de Amerikaanse senaat een compromis ter tafel op het punt van de Amerikaanse energie- wetgeving dat naar algemene opinie vrijwel zal beslissen over Carters kansen om in 1980 wederom tot tijde lijk bewoner van het Witte Huis te worden gekozen. Dit compromis gaat over de geleidelij ke opheffing van de prijsbeheersing voor aardgas, dat in diverse Ameri kaanse staten in uitbundige hoeveel heden wordt gewonnen doch in tijden van barre koude en bittere nood van wege een ondeugdelijke prijsafspraak nauwelijks verkrijgbaar is. Ter preci- zering: terwijl in Texas een overschot aan aardgas werd opgeslagen, moes ten in andere staten scholen en andere openbare instellingen worden geslo ten vanwege een tekort aan grondstof voor energie. Reeds maandenlang wordt het gebrek aan een duidelijk beleid op het gebied van de energie gekenschetst als een kernpunt van de economische en poli tieke problematiek waarmee de VS zich geconfronteerd zien. Olie-import, de economie, de dollar, de politieke zeggingskracht van de Verenigde Sta ten als leider vSn de vrije wereldt zij vormen een ketting die zich in de voorbije maanden steeds strakker om Jimmy Carters nek heeft gespannen. Het is duidelijk dat dit niet alleen maar slecht is voor een ambitieuze po liticus als Carter, die de wereld des noods nog wel zou kunnen missen, maar voor de gehele delicate samen hang van gebeurtenissen en het uit blijven daarvan waaruit zoiets als een betrekkelijk vreedzame wereld moet worden geweven. Het compromis waarover de Ameri kaanse senaat maandag moeizame beraadslagingen is begonnen, vormt de sleutel tot Carters energiep rogramma en het voorziet in het ge leidelijk aan afschaffen van de prijs controle op nieuw geproduceerd gas tegen 1985, alsmede een verzwaring van de last voor de particuliere ge bruiker en in mindere mate voor de industrie in vergelijking met Carters oorspronkelijke bedoelingen. Het „morele equivalent van oorlog", zoals Carter zijn energieplannen noemde, die ten doel hadden vooral de steeds stijgende olie-import aan te pakken, is thans voornamelijk ontaard in poli tiek straatvechten, terwijl uiteindelijk de profijten vöor de gasproducenten toch aanmerkelijk nader zullen staan bij wat de president ooit betitelde als „oorlogswinsten" dan hij aanvanke lijk had voorzien. Toen Carter in april 1977 met een overvloed van politieke kretenmakerij zijn energieplannen onthulde, stond bij hem nog de gedachte voorop aan twee manieren om het Amerikaanse olieverbruik en zodoende tevens de invoer van „vreemde energie" te be perken: prijsverhoging via belasting op invoer en omschakeling van gas en olie naar kolen in de industriële sector. De oliebelasting is in het congres al onhaalbaar geworden, en van de plan nen voor het gebruik van kolen is slechts een verwaterde versie overge bleven. Het is tamelijk verwarrend dat deze zelfde regering na een opeenvolging van nederlaagjes op onderdelen van de energiekwestie beweert dat de voornaamste besparing thans moet komen van het compromis over de gasprijzen. Want in april van het vorig jaar voorspelde het Witte Huis nog dat de maatregelen op het gebied van het aardgas geen enkele import zouden beperken. Tegen 1985, zegt Carter nu, zal het compromis een miljard barrels aan olie per dag besparen. En onlangs verklaarden Carter en zijn „energie- (Door Rinus Antonisse) Er heerst een flinke woningnood in Goes. Gemeente, woningstichting en woonruimte-verdelingscommissie ontkennen dat weliswaar om het hardst, maar de feiten liegen er niet om (Zie reportage in Braderie-bijlage van deze krant). Op de netto-wachtlijst staan meer dan 500 woningzoekenden. De wachttijden zijn tenminste 'n half jaar en meestal veel langer. Het tempo waarin sociale woningen gebouwd worden, sluit niet aan bij de behoefte En of het nu omschreven wordt als woningnood, een dringende woning behoefte, of wat dan ook: de mensen die in Goes een huis willen betrekken, staan in de kou. Alleen als men over voldoende mogelijkheden beschikt om een woning te kopen, zijn er geen problemen. Maar voor de grootste groep van de bevolking is dat nog al tijd niet weggelegd- Zeker niet wan neer men een beetje betaalbare wo ning wil aanschaffen. Het beleid heeft gefaald, dat is duide lijk. Een hoofdschuldige is moeilijk aan te wijzen. De gemeente verwijt de woningstichting samenwerking (SSG) een aarzelende aanpak. De SSG zegt dat er wel méér gebouwd kan worden, als de gemeente maar zorgt voor een hogere toewijzing. De gemeente op haar beurt, stelt dat de minister van ruimtelijke ordening en volkshuis vesting de boosdoener is: lage premies veroorzaken hoge bouwkosten en hu ren. En de minister (namens hem zijn staatssecretaris) beweert dat er vol doende geld aanwezig is, terwijl het ontbreekt aan plannen van de ge meenten. Niemand wil de Zwarte Piet in handen krijgen. Het gevolg van het heen-en- weer-schuiven is wel dat woningzoe kenden in Goes hun nood niet opge lost zien. Want daarvoor is een groot scheepse nieuwbouw nodig. Met een woningcontingent van rond de 100 huizen per jaar, zullen de moeilijkhe den nog lange tijd voortduren. Dat is voor de vele wachtenden geen prettig vooruitzicht. De woningnood zorgt voor bijkomen de troebelen. Het wachten op een huis veroorzaakt in veel gevallen fikse spanningen onder de mensen. Sociale problemen nemen toe, met alle gevol gen van dien. Het beleid van de wo ningcorporaties en de woonruimte verdelingscommissie munt op dit stuk van zaken niet uit door duidelijkheid. Eén simpel voorbeeld: een medische verklaring om bij voorrang aan een huis geholpen te worden, moet afkom stig zyn van de contactarts van de ko ninklijke Nederlandse maatschappij tot bevordering van de geneeskunst. Op zich een begrijpelijk standpunt. Maar veel woningzoekenden zijn daarvan niet op de hoogte en stellen al hun hoop op een verklaring van de huisarts. De SSG wordt doorgelicht. Bij voor baat staat vast dat de drie corporaties die de stichting vormen, zelfstandig willen blijven. Dat is niet bepaald be vorderlijk voor een slagvaardig beleid. De huurders zijn gediend met een ook bestuurlijk zo sterk mogelijke wo ningstichting en dan doet het er nie toe of men in een "algemene" of een "confessionele woning" woont. In ieder geval zal bij de doorlichting de communicatie met de huurders onder de loupe moeten worden genomen. Het uitgeven van de "Zeeland- Woonkrant" (samen met andere wo ningbouwcorporaties) is een aardig initiatief; het heft echter niet alle communicatiestoornissen op. Daar voor is meer nodig. In hetzelfde vlak liggen de vele klachten van de huurders over de wijze waarop zij door de SSG tegemoet worden getreden. De woningbouwcorporaties beschik ken over reservefondsen. Het aanstel len van een medewerker voor het con tact met de huurders en de woning zoekenden zou een goede besteding van dat geld kunnen zijn, althans een stap in de goede richting. De gemeente kan de goede wil bewijzen door by de commissie rijkssteun woningbouw voor 1979 een groot contingent nieuwe woningen in de wacht te slepen. Bouwgrond is er genoeg voorhanden. tsaar" James Schlesinger dat zelfs een besparing van 1,4 miljard barrels per dag zou kunnen worden bereikt. Beide cijfers worden door deskundigen uit het gaswezen als speculatief van de hand gewezen, omdat die besparing mede afhangt van het verbruik, dat op zijn beurt weer nauw is gebonden aan zulke variabele gegevens als de eco nomische groei, inflatie en het indu striële verbruik, die niet nauwkeurig kunnen worden begroot. Carter heeft de energiekwestie ge maakt tot een toetssteen voor zijn pre sidentschap. Commentatoren als Jo seph Kraft beweren dat een presiden tiële nederlaag geen ramp zou zijn. omdat hij via noodwetten toch de macht zou krijgen om in tijden van ge brek gas van de ene staat naar de an dere en op de nationale markt te bren gen. Niettemin bedenkt ook Kraft dat presidentieel prestige uit puur poli tieke overwegingen niet moet worden opgehangen aan maatregelen die niet de steun hebben van diep geres pecteerde senatoren. N)door Dirk, van der Meiden) amibië" is vandaag de dag het sleutel woord voor zo'n 200 militairen uit Assen, Havelte en Nunspeet. Als geneeskundig de tachement van een VN-vredesmacht worden ze naar alle waarschijnlijkheid ingezet om de Zuidafrikaanse staat Namibië te begelei den in de overgang naar zelfstandigheid. Het Nederlandse detachement zal uit sluitend worden ingezet voor verzorging van zieken en gewonden. Het krijgt in ieder geval geen politietaak. Het is voor het eerst sinds 1965 - toen de Veiligheidsraad werd belast met de organisatie van vredestroepen -dat Nederland een daadwerkelijke bijdra ge levert aan een VN-vredesmacht. Luitenant-kolonel Bas van Tussenbroek Z48), op het ogenblik nog commandant van het korps commandotroepen in Roosendaal, ervaren als troepencommandant in Surina me en als VN-waamemer in het Midden-Oos ten, staat aan het hoofd van het Nederlandse detachement. De 200 militairen - volgens een voorzichtige schatting'is slechts 10 procent vrijwilliger voor uitzending naar Namibië, de rest wordt eenvoudigweg aangewezen - kre gen maandag in de Asser Johan Willepj. Frl- so-kazeme hun eerste instructies. Kolonel J an Tjassens (een geboren Assenaar) probeerde als hoofd opera tién van de land machtstaf de zaak-Namibië voor de militai ren van de grond te tillen. Tijdens de briefing had de Veiligheidsraad - in besloten zitting bijeen in New York - overigens nog niet be sloten of en op welke termijn er een VN-vre desmacht naar Namibië wordt gezonden. Het is de bedoeling dat Namibië (nu nog gere geerd door Zuid-Afrika) een jaar lang onder toezicht komt te staan van de Verenigde Na ties. De guerrilla-beweging Swapo (ongeveer 5000 man) en het Zuidafrikaanse leger in Namibië (ongeveer 20.000 man) die elkaar over en weer bestrijden, moeten zich in die periode afzijdig houden van de ontwikkelin gen in het land. De VN-vredesmacht (zeven bataljons, in totaal 5000 man) zal er de orde en rust handhaven, terwijl een legertje van 1200 VN-vertegenwoordigers toezicht houdt op de eerste vrije verkiezingen in Namibië. Kolonel Tjassens, door de landmachtstaf speciaal belast met het Namibië-project zei persoonlijk niet te verwachten, en wel om politieke redenen, dat het tot een gewapend treffen zal komen tussen de Swapo en het Zuidafrikaanse leger Uit zijn woorden kon worden opgemaakt, dat de Nederlandse VN- militairen in Namibië een onvergetelijke er varing staat te wachten - of men het leuk vindt of verschrikkelijk - een soort MASH in Namibië. De geneeskundige voorzieningen in dat land zyn over het algemeen erg pover. Er zijn drie ziekenhuizen (o.a. in de havenstad Wal visbaai, en de hoofdstad Windhoek) maar zonder specialistische hulp. De Nederlandse militairen slepen aan uitrusting onder meer een compleet veldhospitaal mee naar Nami bië. waarin de zwaarste operaties kunnen worden uitgevoerd. Een aantal civiel-chirur- gen wordt teruggeroepen in actieve dienst, evenals andere specialisten die momenteel hun praktijk uitoefenen in burger-ziekenhui zen in Nederland. Het veldhospitaal wordt opgebouwd in de buurt van de centraal gelegen hoofdstad Windhoek. De zieken en gewonden worden per helikopter vanuit alle delen van het im mense land (25 keer zo groot als Nederland: van noord naar zuid te vergelijken met de afstand Amsterdam-Rome) naar het hos pitaal vervoerd. Op diverse punten in het land worden verbandposten ingericht, Het rijdend materieel van de 42e geneeskundige compagnie uit Assen wordt aangepast aan de terreinomstandigheden. Van verharde we gen is m Namibië nauwelijks sprake. Zo krij gen de militairen o.a. de beschikking over nieuwe landrovers en gesloten ambulances. Alle voertuigen worden wit geschilderd en voorzien van Rode-Kruisdistinctieven. Ijskasten De militairen zelf dragen in Namibië de VN- uniformen en uitrusting. Het materieel van het Nederlandse detachement is overigens veel uitgebreider dan dat van een genees kundige compagnie in eigen land. De aan vullingen variëren van ijskasten tot televi sietaperecorders. De militairen worden naar Namibië overgevlogen, het materieel mogelijk ook. Vijf grote galaxy-transportvliegtuigen zou den voldoende zijn om de 100 voertuigen in n keer over te brengen. „Den Haag" maakt zich volgens kolonel Tjassens uitermate druk om het wel en wee van de militair zelf. Voor het vertrek krijgen de 200 Namibië-gangers een tropenopleiding van vier dagen en in schepingsverlof. Voor de geestelijke verzor ging gaat het eerste half jaar de legerpredi- kant G. Wassing uit Assen mee naar Nami bië, hij wordt afgelost door een aalmoezenier en later mogelijk door een humanistisch raadsman. De welzijnszorg heeft een uitge breid programma opgesteld. En volgens ko lonel Tjassens is de hoofdstad Windhoek zo ongeveer de enige stad in Namibië waar het goed „stappen" is. Detachementscommandant Van Tus senbroek liet in zijn speech, na een relaas over gewenste formele discipline, zijn ge dachten al even gaan over allerlei verenigin gen voor militairen in Namibië. De vraag werd gesteld of het zinvol is en mogelijk om vrouwen en verloofdes voor eigen verant woording mee te laten gaan naar Namibië. Sommige militairen schijnen daar al serieus over te denken. Hun visum voor Namibië zal moeilijk te verkrijgen zijn. De Namibië-gan gers genieten tijdens hun verblijf in het land overigens wel een week betaald VN-verlof. Kolonel Tjassens verzekerde het deta chement, dat van verplicht nadienen van dienstplichtigen en ook van vrijwillig dienenden geen sprake zal zijn. Een paar maanden bijtekenen voor Namibië behoort volgens hem wel tot de mogelijkheden. „Den Haag" is overigens nog niet klaar met allerlei financiële en juridische regelingen. Tjassens: „Er zijn nog landen waar je een hand wordt afgehakt als je je buurman iets hebt misdaan. Dat zal vervelend voor je kunnen zijn". Zodra de Veiligheidsraad het sein voor de VN-vredesmacht op groen heeft gezet, heeft het VN-leger nog drie maanden de tijd om zich in Namibië te vestigen. Kolonel Tjassens verwacht dat het Nederlandse detachement er als een van de eerste zal arriveren, vooral vanwege de onmisbare taak op geneeskun dig gebied. Of de militairen van de 42e geneeskundige compagnie uit Assen en van de aanvullende eenheden uit Havelte en Nunspeet nog mee zullen doen aan de grote legerkorpsoefening Saxons Drive, die volgende week In Duits land begint, hangt ook af van de beslissing van dezelfde Veiligheidsraad. Kolonel Tjas sens drukte zich nog uit In bewoordingen van onzekerheid, maar ook van aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid met betrek king tot de uitzending van het VN-vredes- detachement naar Namibië. De legerleiding mikt echter wel zodanig op zekerheid, dat de briefing in Assen al een begin is gemaakt met immunisatie van militairen tegen tropische ziekten.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1978 | | pagina 4