Lugubere attractie in
Frans-Vlaamse land
REAGEERBUISBABY
Britse bonden tegen
loonbeleid regering
PZC/t
Ethiopië meldt
overwinningen
ONDERZOEK
MALVERSATIES
ZIEKENHUIS
MAASTRICHT
LA GERHUIS AKKOORD MET PLANNEN
DONDERDAG 27 JULI 1978
bin nen-buiten land
De bunker van Eperlecques: toeristische trekpleister of bezmningsplaats?
nier waren de vijzels en de mannen, die
ze bedienden, beschut tegen de bom
bardementen. Het betonblok werd
vervolgens twee en een halve meter
opgevijzeld waarna er dikke steunmu-
ren onder werden gebouwd. Na vol
tooiing van dit werk werd het beton
blokbetonblok weer twee en een halve
meter opgevijzeld en werden de zijmu
ren opnieuw met twee en een halve
meter verhoogd. Bewoners van Eper
lecques zouden later verklaren, dat zij
door de kruinen van de bomen in het
bos heen, stukje bij beetje een reus
achtige paddestoel zagen oprijzen.
Ingemetseld
Naast de duizenden dwangarbeiders,
die door uitputting of tijdens de bom
bardementen op de duivelse bunker
omkwamen lieten ook tweehon
derdvijftig gedeporteerden het leven
toen zij ingesloten raakten in de on
dergrond. Inplaats van hen naar bo
ven te halen en eventueel hulp te bie
den, bevolen de Nazi's de andere
dwangarbeiders verder te gaan met
het storten van beton. Zo werden die
250 gedeporteerden levend ingemet
seld. „Daarom worden hier regelma
tig bloemen gelegd", zegt de gids.
Binnen in het vele graden killere inte
rieur van de betonnen vesting, wijst de
gids de plaat3 aan waar zich in de bun
ker de machinezaal bevond. Daar zou
den de luchtcompressoren geïnstal
leerd worden, bestemd om lucht in
vloeibaar gas om te vormen. Dat gas
werd vervolgens gesplitst in zuurstof
en stikstof De vloeibare zuurstof
diende, aangevuld met etanol als
brandstof voor de lancering van de
V-2.
De ondergrondse verdiepingen blijken
niet toegankelijk- Van de entreegelden
-f3,50 per persoon- wil men in een later
stadium de onder water staande gan
gen en kamers droogpompen en voor
publiekelijke bezichtiging open stel
len. Tijdens een wandeling buitenom
wordt gewezen op de geringe schade
die de bombardementen konden toe
brengen. Zelfs superbommen. tall
boy's, met een gewicht van tien ton.
gaven het bouwwerk nauwelijks
krimp.
De rondleiding is teneinde. Het pu
bliek wordt vriendelijk verzocht een
kleinigheidje voor de gidsen te offeren
in de omgekeerde helm die op een
paaltje is gespijkerd. Bij de uitgang
zijn ansichtkaarten te koop met
luchtfoto's en beganegrondse de
tailopnamen van het blockhaus. Ook
worden stickers, die moeten herinne
ren aan het Blockhaus-bezoek aange
prezen. Leuk, voor op de achterruit
van de auto...
Annonce
Geen toeristische attractie had de gids
gezegd. Niet alleen de stickers en de
ansichtkaarten brengen de bezoekers
op dit punt in twijfel. Achter in een
gidsje, waarin wordt gemeld dat men
zich voor georganiseerd groepsbezoek
kan wenden tot het bureel voor toe
risme in Calais, staat een wervende
annonce: Ontspan u na het bezoek
aan het Blockhaus. Bezoek ontspan
ningscentrum de Ranch-kart, de
plaats waar de zakken met cement en
kiezel geladen werden om het Block
haus te bouwen. Spelen voor klein en
groot, poney's, paarden, karting. Kof
fiehuis en orkest, mini-zoo, visvijver.
Wendt u tot Watten, vóór de brug over
het kanaal, links afslaan in de draai'.
Ik wend mij niet tot Watten, maar
verlaat ijlings deze huivering
wekkende plek, wil- dorstig gewor
den door de langdurige bezichtiging -
ook liever liever niet even stoppen bij
de op honderd meter afstand van de
bunker gelegen uitspanning. Vöórde
oorlog heette de zaak de zang van de
nachtegaal'. Nu Is het café le Block
haus'!
mm
JAC0UES CATS
De gids in het soldateske camouflagepak zegt het met nadruk: „Een toeristische attractie ishet blockhaus' zeker niet.
Maar u hebt hier wel de gelegenheid om u te bezinnen over het leed en de offers, waar dit immense bouwwerk en het
omringende bos van getuigen". We staan vijfentwintig km landinwaarts vanaf Calais, voor een hek dat toegang
verschaft tot een terrein, waarop een betonbult in het Frans-Vlaamse heuvelland verscholen ligt. Dertig jaar geleden
werd in dat moerassige bosgebied nabij de dorpen Eperlecques en Watten de totale vernietiging van Engeland voorbe
reid. Dat gebeurde in een kolossale bunker, die onderdak zou gaan bieden aan de fabricage van Killer's nieuwste geheime
wapen: de V-2.
meter, het gewicht bedroeg meer dan
veertien ton en aan boord' bevond
zich anderhalve ton springstof. De ra
ket die was ontsproten aan het brein
van Werner von Braun, had een
draagwijdte van vierhonderd km en
zou, vanaf die basis in Eperlecques,
gelegen op een afstand van amper 150
km vanaf Londen, niet alleen Londen
zelf met de grond gelijk kunnen ma
ken, maar ook het hele zuiden van En
geland en de belangrijkste Engelse in
dustriegebieden kunnen kunnen plat
gooien.
Jonge gidsen vertellen er nu het afgrij
selijke verhaal van toen: hoe leeftijd
genoten op die plek in het zo vredig
ogende landschap, opgehitst door be
wakers met bloedhonden dag en nacht
ploeterden en zwoegden voor de tot
standkoming van die eerste raket
basis. Tot ze er dood bij neervielen. Of
het leven verloren bij een van die hevi
ge bombardementen op het onver
woestbare gevaarte. De basis zou
nimmer operationeel worden. Gealli
eerde spionagediensten en verzets
strijders st aken daar tijdig een stokje
voor Wel werden in een later stadium
V-2 raketten afgevuurd vanaf een be
weegbare batterij die aanvankelijk in
het Walcherse Serooskerke en later in
Gaasterland in Friesland werd opge
steld.
De V- 2 moest de onvolmaakte
vliegende bom, de VI gaan vervan
gen. Van de bijna achtduizend op de
Engelse kust afgevuur de V-l- bom
men, hadden er slechts enkele hon
derden hun doen bereikt. Bovendien
waren die vliegende bommen gemak
kelijk te onderscheppen door Engelse
vliegtuigen. Daarnaast was de
stuurinrichting van de V-l dermate
primitief dat soms enkele mitrail-
lcursalvo's volstonden om het projeo-
tiel uit zijn koers te brengen. Soms
slaagden de Engelse piloten er zelfs in
om de bom tijdens de vlucht volledig
van richting te doen veranderen, zo
dat deze terugvloog naar haar ver
trekpunt cn bij het neerstorten, haar
eigen lanceerbasis vernietigde.
Met de V-2 zou het allemaal anders
worden: dat was het strijdmiddel om
de Engelse bevolking nog meer onder
psychologische druk te zetten en ze tot
capitulatie te dwingen. De raket had
een hoogte van vijftien meter, een
diameter van meer dan anderhalve
kele overblijfselen van het schoeisel
dat de gevangenen droegen. Achter de
gids aan drommend volgen de be
zoekers de weg die de werkers dertig
Jaar geleden aflegden, naar de bunker
in wording. De langzaam hellende weg
maakt een bocht. Op die hopgte aan
gekomen doemt plotseling het
bouwwerk op Hetblockhaus'.
Grootste bolwerk
Zorgvuldig gekozen
De plaats waar de V-2- lanceerbasis
zou worden opgetrokken was zorg
vuldig gekozen: het bosachtige ge
bied in Frans Vlaanderen bood een
aardige dekking tegen het bestoken
vanuit de lucht. Bovendien was men
verzekerd van gunstige aanvoermo-
gelijkheden van materiaal.
Op 27 maart 1943 geeft Hitier
bevel o'm in Eperlecques een lanceer
basis voor V-2 raketten te bouwen.
Kort daarop beginnen de werken. De
dwangarbeiders worden in massa
aangevoerd. Het zijn verplicht te-
werkgestelden, krijgsgevangenen, ge
deporteerden. Afkomstig uit België
Frankrijk, Nederland, uit Tsjechoslo-
wakije, Polen en Rusland: Totaal ver
bleven er bij Eperlecques meer dan
vijfendertigduizend man. Met
vierduizend tegelijk werd er gebouwd
aan het Blockhaus'. Dag en nacht.
Zonder onderbreking. Na twaalf uur
werken, gekweld door pijn honger en
vooral door dorst vanwege het ce-
mentstof, vond de aflossing plaats.
Bij de ingang van het terrein hangen
een paar kapotgelopen klompen, en-
De gids laat de bezoekers halt houden.
I edereen zoekt een plaatsje op een van
de ruwweg getimmerde banken. Een
Franse vrouw brengt een jengelend
kind tot zwijgen door het een pakje
kauwgom toe te stoppen. Door de
luidspreker klinkt een holle stem. die
zegt: „Voor staat een der grootste bol
werken in beton ter wereld. Hon
derddertigduizend ton beton, 40.000
ton staal, 140 meter lang en vijftig me
ter breed. En wat u hier tweeentwintig
meter hoog boven de grond ziet uit
steken is maar een/vierde deel van de
hoogte'.
En dan wordt uit de doeken gedaan
dat, om de constructie de nodige ste
vigheid te kunnen geven, tachtig me
ter diep moest worden gegraven om de
vaste krijtlagen te bereiken. Daartoe
werden putten gegraven met een
diameter van twee meter, die gevuld
werden met beton en ijzerafval envdie
zo de reusachtige pilaren vormden
waarop het gebouw kon rusten. De
Duitse ingenieur Xavier Dorsch had
een systeem uitgedacht .waarbij er
ondanks luchtaanvallen toch steeds
kon worden doorgebouwd aan de
bunker. Hij liet eerst het dak gieten,
dat rustte op een netwerk van honder
den ondergrondse vijzels. Op die ma-
Beeld van een beweegbare batterij voor het lanceren van V-raketten zoals die na
het afstoten van de basis iti Eperlecques werd ingezet voor het bestoken van
Londen vanaf Walcheren. Bij het als bokkenstal bekend staande geitenfoksta-
tion bij Serooskerke vonden in september 1944 verschillende lanceringen ran
V-2's plaats. Aanvankelijk zou de mobiele raketlanceerbasis in Domburg wor
den opgesteld, maar vermoedelijk vormde de bochtige oude Domburgseweg een
te grote hindernis voor het omvangrijke transport.
(Slot van pag. 1)
thode is niet de bevruchting van het
moederei buiten de baarmoeder, maar
of de baarmoeder bereid is het bevruch
te eitje in zich op te nemen en niet af te
stoten.
Na de bekendmaking van de geboorte
van de reageerbuisbaby werd het Old-
ham-ziekenhuis overstelpt met aanvra
gen van vrouwen, vooral uit Amerika en
West-Duitsland. Opmerkelijk was, vol
gens het ziekenhuis, dat er relatief
weinig Britse aanvragen voor een
soortgelijke operatie waren. Dr. Steptoe
en de fysioloog dr. Robert Edwards, die
tiet laboratorisch vooronderzoek deed.
legden er de nadruk op dat lang niet alle
onvruchtbare vrouwen in aanmerking
komen voor deze methode van uitwen
dige bevruchting (door een Britse par
lementariër de onbevlekte ontvangenis
genoemd). Alleen vrouwen wier on
vruchtbaarheid het gevolg is van ge
blokkeerde eileiders kunnen geholpen
worden. Naar schatting zouden er in
Engeland 20.000 vrouwen aan deze in
terne complicatie lijden.
Geen naam
De reageerbuisdochter, die overigens
nog geen officiële naam heeft (de
ouders hadden wel ai een naam voor
een zoon), werd negen dagen vóór de
officiële bevallingstermijn met de
keizersnede verlost, omdat bij de
moeder Toxemia was ontdekt - een af
wijkende bloedconditie. De artsen
Steptoe en Edwards besloten kennelijk
geen risico's te nemen en hadden de
moeder, mevrouw Lesley Brown, al
vroeg in de avond ingelicht dat het
kind met de keizersnede verlost zou
worden.
Mevrouw Brown lichtte haar echt
genoot daar niet over in toen hij haar om
tien uur in de avond verliet. Om kwart
voor elf belde hij echter het ziekenhuis
op omdat hij geconstateerd had dat zijn
vrouw „nogal slaperig" was. Hem werd
toen gezegd naar het ziekenhuis te ko
men. Om 13 minuten voor middernacht
werd het kind na een operatie van 12
minuten geboren, gefilmd door een ca
meraploeg van de nationale gezond
heidsdienst.
Dr. Steptoe had eerder toestemming
gegeven aan een commerciële televi
siemaatschappij in Yorkshire om de ge
boorte op de film vast te leggen, maar
dit werd door de lokale autoriteiten ver
ontwaardigd van de hand gewezen.
Experimenten
Wat minder bekend is, is dat dr. Steptoe
voor deze voorspoedig afgelopen
kunstmatige bevruchting en bevalline
zijn experiment op tenminste 500 ande
re vrouwen zonder resultaat heeft toe
gepast. In bijna alle gevallen werd het'
bevruchtte moederei door de baar
moeder afgestoten. Steptoe was in de
vraaggesprekken die hij gisteren door
stond niet duidel ijk over de vraag of hij
er in geslaagd was om het geheim van
het afstotingsproces te doorbreken. Hij
duidde er alleen op dat hij verwacht
dat zijn techniek in de toekomst op gro
tere schaal toegepast zou worden.
De medische wereld wacht inmiddels op
het verslag, dat hij zou schrijven voor de
officiële publicatie van de Britse maat
schappij voor geneeskunde.
Dr. Steptoe zei overigens dat mevrouw
Brown op dezelfde manier een tweede
kind zou kunnen krijgen, maar dat hij
die mogelijkheid nog niet met haar had
besproken. Evenals het feit dat hij en
zijn medewerkers al wekenlang voor de
geboorte zeker wisten dat het kind een
meisje zou zijn. Mevrouw Brown had er
echter op gestaan om daarover niet in
gelicht te worden, zodat zij de geboorte
als een werkelijke verrassing zou kun
nen beleven.
Strijd
De reageerbuisbaby is inmiddels de in
zet geworden van een verwoede strijd
tussen de Londense dagbladen. Zoals
gemeld, werden de exclusieve rechten
op foto's, vraaggesprekken of artikelen
over de ouders en het kind voor 1,2 mil
joen gulden verkocht aan de „Daily
Mail", een groep van kranten. Deze
groep publiceert één van de twee enige
Londense avondbladen, „The Evening
News", en deze krant kwam dan ook
triomfantelijk uit met een grote kop op
de frontpagina: „Kleine mejuffrouw
perfect".
Het enige andere concurrerende avond
blad, „The Evening Standard", liet zich
echter niet kisten en kwam met de kop:
„Londense geopereerd voor
reageerbuisbaby". Het verhaal deze
krant kwam er op neer dat een andere
vrouw, 12 uur na de geboorte van
„Kleine mejuffrouw perfect", in het
Londense Saint Thomas Ziekenhuis
geopereerd was voor de verwijdering
van een moedereitje dat alsnog be
vrucht moest worden en na ongeveer
een week weer teruggeplaatst zou moe
ten worden in de baarmoeder voor ver
dere ontwikkeling.
Niettemin zou de concurrentiestrijd van
de Londense kranten zich ook wel eens
kunnen gaan uitstrekken tot een strijd
tussen gynaecologen in verschillende
landen.
Griezelig
De geboorte van de 'reageerbuisbaby'
is ook in Nederland met gemengde ge
voelens gadegeslagen. „Technisch erg
knap en zeker een doorbraak", zegt
prof. dr. E. V. van Hall, hoogleraar ver
loskunde en gynaecologie in Leiden.
„Maar ik vind het verder een griezelige
ontwikkeling. En dan heb ik het na
tuurlijk alleen over de filosofische en
ethische kant van de zaak. Ik ben name
lijk bang dat door dit soort manupila-
tïes met het ontstaan van leven - want
dat is het tenslottte - er straks een si
tuatie ontstaat waarbij zaadcellen en
eicellen gewoon te koop zijn. En dat is
een ontwikkeling waarvan ik zeg: ik
wijs dit af'.
„Er is om dit onderzoek in Engeland een
enorme waas van geheimzinnigheid ge
weest. In het begin zijn er maar een paar
publicaties over geweest. Maar verder
hebben we er niets meer van gehoord.
Daar is ook wel veel kritiek op geweest".
De Leidse hoogleraar gelooft niet dat
deze spectaculaire geboorte in Neder
land spoedig navolging zal vinden.„Ik
weet dat de fysioloog Zeilmaker in
Rotterdam op dit gebied experimen
teert. Maar van klinische toepassing bij
de mens is voorlopig geen sprake.
Zeilmaker heeft mij indertijd gevraagd
of ik met hem op dit gebied wilde sa
menwerken. Maar ik heb om principiële
redenen geweigerd.
Overdreven
Over het effect van de Engelse be
vruchtingsmethode doet de Leidse
hoogleraar vrij sceptisch. Hij zegt: „Ik
vind het erg overdreven dat gesteld
wordt dat duizenden vrouwen er baar
bij zouden hebben. De groep die baat
zou hebben bij bevruchting buiten het
lichaam is mijns inziens vrij klein".
De reserves die prof. Van Hall heeft ten
opzichte van de 'reageerbuisbaby* in
Engeland worden gedeeld door de me-
disch-ethica dr. Heieen Terborgh-Du-
puis, die werkzaam is bij de medische
faculteit in Leiden. „Van het geval op
zich lig ik niet wakker", zegt ze..Maar
als dit soort dingen op grote schaal gaat
plaats hebben, dan heb je geen enkele
garantie dat er niet nog meer aan het
leven gesleuteld gaat worden. En Je weet
dan niet wat het resultaat daarvan zal
zijn".
„Ik vind dat er voor dit soort onderzoe
ken die te maken hebben met het ont
staan van leven direct een mel
dingsplicht moeten komen".
legd op wat zij onnatuurlijke experi
menten noemden.
In West-Duitsland uitte dr. Georg Sillo-
Seidl, vooraanstand onderzoeker op het
gebied van kunstmatige inseminatie,
zich sceptisch over de berichten. „Ik zou
erg blij zijn als het waar was", zei hij.
In Australië zei professor John Leeton in
de verloskunde en gynaecologie dat de
geboorte groot nieuws betekent. Hij vei>
wacht een grotere belangstelling van
Australische echtparen voor de experi
menten met de reageerbuisgeboorten.
'Zegt
en
In Japan zei professor Rihachi lizoeka.
een autoriteit op het gebied van
kunstmatige inseminatie, dat de ge
boorte een zegen is voor vrouwen die op
normale manier geen kinderen kunnen
krijgen. Mevrouw Teiko Kihira echter,
voorvechtster van de rechten van de
vrouw, zei te vrezen dat de
reageerbuistechniek tot misvormde
kinderen kan leiden. Andere dokters en
geleerden in Japan zeiden dat er beper
kingen zouden moeten worden opge
NAIROBI (UPD - Ethiopiè heeft
woensdag melding gemaakt van grote
overwinningen in een groot offensiel
tegen strijdkrachten van Eritrese af
scheidingsbewegingen en ter beëindi
ging van een rebellie, die reeds 17 jaar
heeft geduurd.
Volgens radio-Addis Abeba hebben
Ethiopische troepen de opstandelingen
verdreven uit de haven Massawa. Ver
der werden verscheidene belangrijke
steden in handen van de rebellen ver
overd en werden de rebellen verslagen
in hevige gevechten rondom de beleger
de hoofdstad Asmara van de provincie
Eritrea.
MAASTRICHT - De hoofdofficier van
justitie te Maastricht, mr. E. C. G.
Bauwcns, heeft dinsdag naar aanlei
ding van berichten over malversaties
in het ziekenhuis St. Annadal in Maas
tricht een onderzoek gelast. Dit onder-
zoek is Inmiddels begonnen. Het gaat
de hoofdofficier om eventuele straf
bare feiten, te weten fraude en valsheid
in geschrifte, gepleegd door de elek-
tronicus R. T. van het ziekenhuis St.
Annadal. waarmee tonnen gemoeid
zouden zijn.
Uit documenten, in het bezit van de me-
dlsch-fysische chef van St. Annadal. ir.
T L. Oei, is intussen komen vast te
staan dat tussen 1970 en 1977 voor grote
bedragen facturen zijn betaald op valse
handtekeningen.Voor het onderzoek
strekt zich ook uit tot - voorlopig dire -
leveranciers. De betrokkenelektronicus
heeft in mei 1977 voor het bestuur van
het ziekenhuis de malversatie toegege
ven. Een op staande voet ontslagen. Be
stuur noch directie van St. Annadal
diende echter een aanklacht in.De di
rectie van het St. Annadal heeft veront
waardigd gereageerd op de uitlatingen,
van ir. Oei.
De directie noemt deze aantijdingen
onjuist en tendentieus'.
KLACHT OVER
NAAKTFOTO'S
AFGEWEZEN
(Van onze correspondent)
BONN - De Hamburgse rechtbank heeft
een klacht van tien Westduitse vrou
wen tegen het geïllustreerde weekblad
„Stern" afgewezen. De vrouwen, onder
wie de bekende toneelspeelster Inge
Meysel en Erika Pluhar, de schrijfster
Luise Rinner. de psychologe Margaret-
he Mitscherlich en de feministe Allee
Schwarzer (uitgeefster van het
vrouwenblad Emma) wilden dat de
rechter Stern zou verbieden op de om
slag vrouwen als „louter seksuele ob
jecten" af te beelden, waardoor bij
„mannen de indruk wordt gewekt dat
zij naar believen over de vrouw kunnen
beschikken"
De rechtbank kon de klacht, op straffe
van een dwangsom van 500.000 Duitse
mark echter niet toewijzen - tot spijt
van de voorzittende rechter-omdat dit
een zaak voor de wetgever, dus het par
lement is. De vrouwen zouden zich dan
ook moeten beklagen bij de Bondsdag.
Verder meende .de rechtbank dat de
tien vrouwen niet namens alle vrou
wen in de Bondsrepubliek kunnen
spreken. In zoverre zij zich persoonlijk
beledigd en in hun eer aangetast voelen
door de omslagen van Stern, achtte de
rechtbank de klacht ongegrond. De
klagers waren immers niet zelf op al
lerlei manieren cn in allerlei standen
afgebeeld, noch vertoonden zij een op
merkelijke gelijkenis
Dr. Patrick Steptoe, gynaecologist in het Oldham Ziekenhuis, vertelt op een pers
conferentie over de geboorte van 's werelds eerste reageerbuisbaby gisteren. Links
Robert Edwards die bij de onderzoekingen assistentie verleende.
LONDEN - Nog geen 24 uur na
dat het Britse Lagerhuis zich in
meerderheid akkoord ver
klaarde met het voorgestelde
loonbeleid van de regering
heeft de algemene raad van de
overkoepelende Britse vak
bondsorganisatie (TUC) una
niem tegen gestemd. De loon
politiek van de regering voor
ziet in een maximale loonstij
ging van vijf procent in de ko- voor ae laagstbetaalden en een oplos-
mende twaalf maanden. sing voor de geschillen over de ongelijk-
In Londen was verwacht dat de vak
bonden zich zouden beperken tot het
uitspreken van hun bezorgdheid over
het loonbeleid van de Labour-regering
van premier James Callaghan. Het re
solute nee kwam echter harder aan en
leidde op de Londense wisselmarkt voor
een koersdaling van het pond sterling.
Het TUC zorgde voor extra onrust door
tegelijk een verkorting van de 40-urige
werkweek te eisen tot 35 uur. extra loon
heid van lonen.
Callaghan ontweek later op een pers
conferentie vragen over de gevolgen
van de afwijzing voor zijn loonbeleid.
Met de algemene verkiezingen voor de
deur (verwacht wordt oktober) wil de
regering het liever niet op een directe
confrontatie met de vakbonden laten
aankomen. Het loonbeleid zal zeker een
belangrijke rol gaan spelen In de ko
mende verkiezingscampagne, zo wordt
in Londen verwacht.
