WATER
SchouwenlDuiveland Extra
het 'roerig verleden'
van de voorzieningen
op Schouwen-Duiveland
DONDERDAG 27 JULI 1978
Nog geen halve eeuw geleden kreeg Schouwen-Duiveland zijn
openbare watervoorziening. Na vele jaren van studies, rapporten
uitbrengen, wikken en wegen en vergaderen, werd op 3 juni 1930
het pompstation 'De Blinkert' in de duinen bij Haamstede in wer
king gesteld. Vanaf die tijd krijgt de bevolking van Souwen-
Duiveland drinkwater uit de forse zoetwaterbei die in de duien in
de Westhoek drijft op het zoute zeewater. Schouwenaar Adriaan
van der Weijde, van 1921 tot 1931 lid van gedeputeerde staten van
Zeeland, was één van de grote ijveraars voor de totstandkoming
van een hygiënische verantwoorde openbare drinkwatervoorzie
ning.
De start van de 'waterleiding' was niet
gemakkellijk. Ze deden de voormalige
gemeenten Haamstede en Renesse
aanvankelijk niet mee: de inwonders
konden daar zelf vrij eenvoudig water
uit de zoetwaterlens halen. In de eerste
jaren verkocht de waterleiding 187.821
kubieke meter water. Dat was nauw
elijks genoeg om financieel rond te ko
men. Aan het eind van de tweede we
reldoorlog zetten de Duitsers grote de
len van Schouwen-Duiveland onderwa
ter. De inundatie had desastreuze ge
volgen voor het waterleidingsnet: aan
tasting van de buizen door zout water.
In 1953 -de watersnoodramp- herhaalde
zich dat. Het kostte vaak grote moeite
om de openbare watervoorziening rede
lijk te laten draaien. De problemen die
oorlog en watersnood met zich mee
brachten, waren nauwelijks overwon
nen, of er doemde een nieuwe moeilijk
heid op: de toename van het water-
vebruik. met name veroorzaakt door de
stijgende belangstelling van de recreant
voor Schouwen-Duiveland. De zoetwa
terbei in de duinen kreeg het zwaar te
verduren; het natuurlijke evenwicht
-niet meer water dan er aan regen valt-
werd vooral in droge en warme jaren
flink aangetast. Er traden op sommige
plaatsten (onder andere de Verklik
kerduinen en de Vroongronden) droog
teverschijnselen op. Daaraan was niet
alleen de waterleidingi debet. Het aan
planten van bos. met als gevolg ver
damping duinafslag, verbeterde wa
terbeheersing in de polders (waardoor
een snellere afstroming van het water
naar zee werd bewerkstelligd) en de par
ticuliere waterontrekking (vodr kam-
peerterreinnen, caravans, en zomerhui
zen) deden extra aanslagen op die na
tuurlijke zoetwatervoorraad in de dui
nen. In 1970 was de waterafname via de
waterleiding opgelopen tot 1.496.351
m3.
Vergunningen
De vergunningen die de waterleiding
maatschappij Schouwen-Duiveland (in
1968 gefuseerd met andere Zeeuwse
maatschappijen en inmiddels NV wa
termaatschappij Zuid-West-Neder-
land- WMZl in de loop van de jaren
kreeg, hielden niet altijd gelijke tred
met de ontwikkeling van het water
verbruik. Tot 1963 was er op basis van
de hinderwet een onttrekkingsvergun
ning tot 887.000 m3 per jaar.
In 1963 werd op grond van de waterwet
waterleidingbedrijven een vergunning
tot 1,1 miljoen m3/jaar afgegeven. Al in
1966 kwam er een tijdelijke vergunning
tot 1,9 miljoen m3/jaar. In 1970 vroeg
WMZ die tijdelijke vergunning om te
zetten in een definitieve onttrekking
van 2.5 m3/jaar. Daarover is veel te doen
geweest. Pas in 1975 deed de minister
van volksgezondheid en milieuhygiëne
uitspraak over de aanvraag. De toe
stemming voor het oppompen van 2.5
miljoen m3 water per jaar werd ver
leend. maar als voorwaarde werd aan de
vergunning verbonden: uiterlijk 1 juli
1979 moet de onttrekking van grond
water uit de bodem worden terugge
bracht tot 1,1 miljoen m3 (het vertrek
punt uit 1963); wat er meer aan drink
water nodig is moet eerst door middel
van infiltratievan oppervlaktewater in
de grond worden gestopt. Anders ge
zegd: de natuurlijke grondwatervoor-
raad waarop een steeds hoger beroep
wordt gedaan, moet kunstmatig worden
aangevuld. Tegen de vergunning wer
den bezwaren aangetekend bij de Kroon
(door enkele particulieren en de stich
ting het Zeeuwse landschap). In 1976
viel de uitspraak: 2,5 miljoen m3/
jaar.maaral per 1 juli 1978 beginnen met
de infiltratie. WMZ heeft zich daaraan
kunnen houden; sinds enkele weken
stroomt in twee putten in het domaniale
bos bij Haamstede oppervlaktewater
uit het Haringvliet. Het grondwater
wordt met behulp van moderne tech
nieken aangevuld. De afname van
drinkwater onderstreept de nood-
zaak:2.228.896 m3 in 1977.
De verwachting is dat het verbruik
blijft stijgen, door diverse oorzaken
zoals meer moderne waterverbruiken-
de machines, minder mensen per wo
ning. de mens gaat meer in bad of onder
de douche. Zo was in 1969 op Schou
wen-Duiveland (24.097 inwoners) het
hoofdelijk gebruik (gebaseerd op het
aantal inwoners en het geregistreerde
verbruik) 98,7 liter per persoon per dag.
In 1973 (25.830 inwoners) was dat geste
gen tot 112,8 liter per persoon per dag.
Het recreatief verbruik -campings, zo
merwoningen en pensions- zit niet in
deze cijfers verwerkt, evenmin als het
commercieel verbruik de kleinin-
dustrie, handel, onderwijs, verpleegin
richtingen, dagreatie en dergelijke).
Toekomstbeeld
Voor WMZ kwam in 1976 met de uit
spraak van de Kroon definitief vast te
staan dat kunstmatige infiltratie van
zoet Haringvlietwater (een mengsel
van Rijn en Maaswater) voor Schou
wen-Duiveland het toekomstbeeld zou
zijn. Tevoren waren andere mogelijk
heden uitvoerig afgewogen.: chemi
sche zuivering van Haringvlietwater;
aanvoer uil het Biesbosch of Rot
terdam; ontzilting van zeewater in een
zoetwaterfabriek bij Renesse.
Van de onderzochte mogelijkheden
bleek infiltratie in de duinen bij
Haamstede de minste nadelen te heb
ben: minder ruimtebeslag, betere kwali
teit. meer veiligheid, minste kosten.
Eenvoudig gesteld houdt die infiltratie
in dat water uit het Haringvliet via een
kilometers lange buisleiding 30 kilome
ter, met een doorsnee van 500 millime
ter) naar Haamstede wordt vervoerd,
waarna het water in twee speciaal aan
gelegde vijvers (de driehoek en de
boompjesput) in het bos in de bodem
zakken. Nadat het water de nodige tijd
in de grond heeft gezeten -en al een
beetje natuurlijk gezuiverd is- wordt het
weer opgepompt, gemengd met het 'ge
wone' grondwater, uitgebreid gezuiverd
en naar nauwkeurig in de gaten gehou
den dat de invloed van het'vreemde'
Haringvlietwater in het duingebied zo
beperkt mogelijk blijft (tot een gebied
van ongeveer 30 hectare, direct rondom
de Vijvers) Uit natuurwetenschappelijk
oogpunt is dat van veel belang. Bij to
tale inrichting van het infiltratieproject
(leiding, vijvers en bijbehoren komen op
bijna 10 miljoea gulden) is met de be
langen van natuur en landschap
trouwens toch zoveel als mogelijk is. re
kening gehouden. Het tracé van de lei
ding is zodaning gekozen dat de minste
schade wordt aangebracht aan het
landschap. Bronnen, afsluiters en mar
keringen zijn zoveel mogelijk onder
grond aangelegd en de wegen zijn voor
zien van een speciale slakkenlaag. Pre
cies op de voorgeschreven tijd -1 juli
1978- ging het Haringvlietwater in de
twee vijvers stromen. Het komt overi
gens pas over enkele maanden -ge
mengd en gezuiverd- bij de Schouwse
bevolking uit de kraan. In het begin zal
dat wat merkbaar zijn aan kleur en
smaak van het water.
De zuiveringsinstallatie in het bijna vijf
tig jaar oude pompstation 'de Blinkert'
is namelijk afgestemd op het grond
water (beluchting en zandfiltratie, een
eenvoudig proces) en niet op het ge
mengde grond- en oppervlaktewater.
De watermaatschappij is wel bezig
daarin verandering te brengen. Achter
het huidige pompstation wordt momen
teel een gloednieuw pompstation ge
bouwd. Er wordt op gewerkt dat nieuwe
pompstation nog voor de zomer van
1979 in bedrijf te hebben.
Het opgepompte water zal dan een uitr
gebreide zuivering ondergaan. Het
pompstation komt te bestaan uit een
machinekamer, dienstruimten, voor- en
nafilters en een ozonruimte. Het
zuiveringsproces begint met een men
ging van de verschillende soorten water:
diep grondwater rond het pompstation
en uit de bronnen bij het vliegveld
Haamstede en het ondiepe infil
tratiewater. Na de menging volgt een
beluchting via versproeYng van het wa
ter. een voorzuivering in snelfilters, een
ozonisatie toevoeging van een lucht/
ozonmengsel om bepaalde stoffen af te
breken), een actieve koolbehandeling
(voornamelijk voor verbetering van
kleur en smaak) en een nazuivering,
weer via snelfilters. Zonodig kan nog
een desinfectie door middel van chloor
toevoeging worden toegepast. Het
nieuwe zuiveringsproces is dus heel wat
ingewikkelder geworden en noodzake
lijk om de kwaliteit van het drinkwater
hoog te houden. De bouw van het
nieuwe pompstation komt op een be
drag van 10,3 miljoen gulden. Het ligt in
de bedoeling om de helderwitte gebou
wen van het oude pompstation 'De
Blinkert' af te breken; die hebben dan
lang genoeg dienst gedaan.
Rust
Het ziet ernaar uit dat er na een halve
eeuw van openbare watervoorziening
op Schouwen-Duiveland, met vele tur
bulente momenten en grote problemen,
wat'rust'zal komen. Althans in tech
nisch opzicht. Want het gekrakeel ron
dom de ontrekkingsvergunningen
duurt voort.
Hoewel er dus een definitieve vergun
ning is voor 2,5 miljoen m3 per jaar
(waarvan 1,1 miljoen m3 grondwater en
de rest infiltratiewater) heeft de water
maatschappij inmiddels een nieuwe
vergunning aangevraagd tot 4,5 miljoen
m3 per jaar. waarvan weer 1.1 miljoen
'puur' grondwater). De nieuwe vergun
ning is aangevraagd omdat WMZ ver
wacht in 1983 de 2.5 miljoen m3 water
per jaar te zullen overschrijden. Van de
zijde van de natuurbeschermingsor
ganisaties is protest aangetekend tegen
het verlenen van de uitgebreide ver
gunning. De organisaties vinden dat
eerst de gevolgen moeten worden afge
wacht van de lopende infiltratieproject.
Ook willen de natuurbeschermers dat
intussen wordt gezocht naar modernere
en minder schadelijke methoden tot
waterwinning dan bevloeing met op
pervlaktewater De minister zal het
verlossende woord moeten spreken. In
tussen is er in enkele jaren tijd wel een
groot bedrag in de openbare watervoor
ziening voor Schouwen-Duiveland ge
stopt. De transportleiding, de infil
tratievijvers met toebehoren en het
nieuwe pompstation komen op onge
veer 20 miljoen gulden. Verder is het
transportnet op het voormalige eiland
uitgebreid en aangepast (eind 1978
wordt de laatste hand gelegd i. De be
woners hebben al dat al kunnen mer
ken; de waterdruk blijft nu ook in de
drukke zomermaanden op het normale
peil. De aanpassing van het transport'
net kost ongeveer 10 miljoen gulden.
Het rekensommetje is eenvoudig: totaal
30 miljoen gulden voor Schouwen-
Duiveland.
Wanneer de bevolking dat alléén op zou
moeten brengen dan kwam dat neer op
een verhoging van de waterprijs met één
gulden per m3. Maar de uitgaven wor
den gespreid over het hele verzor
gingsgebied van MWZ en dan komt het
neer op een prijsverhoging van circa 50
cent per m3. Fusies kunnen ook voor
delen opleveren.
